D e v e r b o r g e n w e r e l D

van vogels

D e v e r b o r g e n w e r e l D

van vogels

TIRION NATUUR

P e t e r H o l d e n

D e v e r b o r g e n w e r e l D

van vogels

Inle ID Ing .........................................................................................6

alles over e Ieren Wit of blauw, rond of puntig

– wat vertellen eieren ons over het leven

van vogels? ......................................................................................18

nesten bouwen De meeste nesten zijn een

wonder van architectuur, design en

constructie ..........................................................................24

een terr Itor IuM verDeDIgen Strijd wordt

geleverd, grenzen verdedigd en vredes gesloten .......44

broeDgeDr ag Niets is belangrijker dan het

grootbrengen van de volgende generatie ......................50

saMen nestelen Met vele bij elkaar is veiliger,

maar samenleven kent zo zijn problemen ....................68

groePen Tot de spectaculairste gebeurte nissen in

het landschap behoren de enorme

vogelzwermen ...............................................................................76

z ang en roeP Eeuwenlang hebben dichters en

musici de schoonheid van vogelzang bezongen,

maar wat betekent al dat lawaai eigenlijk? .................86

De Jonge Jaren De meeste jonge vogels zijn dood

voor hun eerste verjaardag, maar de overlevers

zullen de volgende generatie produceren .................. 106

overleven en ouD worDen Hoe lang leven

vogels eigenlijk? Langer dan je zou denken ...............116

PoPul at Ieregul at Ie Waarom worden we

niet overspoeld door pimpelmezen na een goed

broedseizoen? ............................................................................ 124

treK Vogels reizen over de hele wereld en we

ontdekken steeds meer over hun ongelooflijke

tochten ........................................................................................... 138

Foer ageren Om te overleven moet een vogel

voldoende voedsel kunnen vinden ................................. 162

rusten Waar zijn vogels ’s nachts? Daar weten we

verrassend weinig over ......................................................... 182

vogels en weer Hoe het weer ook is, goed

of slecht, vogels zijn buiten en ze moeten zich

aanpassen om te overleven.................................................194

verenKleeD en ruI Alleen vogels hebben veren

en deze opmerkelijke lichaamsbedekking is niet

alleen mooi, maar zorgt er ook voor dat ze kunnen

vliegen en communiceren ...................................................208

veerver zorgIng Om te kunnen overleven

en vliegen moeten de veren in de best mogelijke

conditie zijn. Hoe verzorgen ze hun veren? ..............222

vluCHt We kunnen met jaloezie kijken naar hun

moeiteloze vlucht, maar hoe doen ze dat? ................232

v IsIe en anDere z IntuIgen Vogels zijn perfect

aangepast en hun zintuigen zijn in de loop van

mjljoenen jaren geperfectioneerd ..................................244

ver ant woorDIng ...............................................................248

regIster .....................................................................................249

Fotover ant woorDIng ...................................................255

Inhoud

Inleiding

Inleiding 7

Het was vroeg in de ochtend en behoorlijk koud. De zon was nog niet boven de horizon, maar later zou het warm, misschien zelfs heet worden. Ik stond aan de rand van de Colca Canyon in Peru, niet zeker van wat ik kon verwachten of waar ik moest kijken. Rondom torenden de grillige toppen van de Andes op.

Ik was niet de enige: auto’s en bussen brachten mensen uit hotels en hostels van kilometers afstand en we verzamelden ons hier aan de rand van de canyon, als in een religieuze ceremonie. Jong en oud waren hier allemaal, in geschikte en ongeschikte kleding; we groepten samen – met camera’s klaar voor de actie. Het geroezemoes, in veel verschillende talen, was gedempd.

Toen de zon boven de horizon kroop en de eerste stralen langs de wanden van de kloof streken, steeg een condor moeiteloos voor ons op, hangend op de opwaartse luchtstroom en onder-steund door enorme vleugels – de grootste vleugels van alle nu levende vogels.

Hij was dichtbij, zo dichtbij. Er gaat een zucht door de me-nigte, camera’s klikken, maar terwijl we keken hoe hij weg-zweefde naar een nabijgelegen kloof, misten we bijna een tweede en daarna een derde vogel die stil onder ons opstegen om het pad van de eerste condor te volgen. Een voor een, en soms twee samen, stegen meer condors op uit de canyon – zo dichtbij dat je hun vleugelpunten bijna zou kunnen aanraken.

We waren onder de indruk. Mensen verdrongen zich om de beste positie te krijgen en kinderen werden naar voren geduwd. Het was een spectaculaire show, maar de kijkende menigte kreeg geen aandacht van de vogels. Uiteindelijk vlogen ze boven ons hoofd en verdwenen ver weg tussen de bergen. De voorstel-ling was voorbij ... tot morgen wanneer een andere groep toeris-ten hier zou staan om het spektakel mee te maken.

Ik vertel dit verhaal niet alleen, omdat het een van die speciale momenten was waarop de natuur de kracht heeft om mijn adem te doen stokken, maar ook vanwege de impact ervan op de toe-schouwers. Er waren nauwelijks mensen bij die je onmiddellijk zou herkennen als ‘vogelaars’ en er waren erg weinig verrekijkers te zien. Iedereen, van kleine kinderen tot gepensioneerden, was hier, uit ik weet niet hoeveel landen.

De andescondor heeft een span-

wijdte van 3 m en een vleugelop-

pervlak dat groter is dan dat van

alle andere vogels. grote alba-

trossen hebben smallere vleugels,

maar met een grotere spanwijdte

(bijna 4 m) van vleugelpunt tot

vleugelpunt.

8 Inleiding

De Kr aCHt van vogelsVogels spreken zowel mannen als vrouwen in alle leeftijden aan, in alle hoeken van de wereld en in alle sectoren van de samenle-ving. Ik vind dat bijna iedereen die ik ontmoet een vogelverhaal te vertellen heeft: zwanen op de parkvijver, pimpelmezen in de nestkast, een specht op het gazon.

Die aantrekkingskracht hebben ze zonder twijfel te danken aan hun vliegvermogen, die lange tijd de idealen van vrijheid en ontsnapping belichaamden, terwijl hun zang, kleuren en trek zich als even inspirerend hebben bewezen. Vogels spelen ook een symbolische rol in de kunst, cultuur en politiek van volkeren over de hele wereld.

Verschillende mensen waarderen vogels op verschillende manieren. Sommigen van ons ontwikkelen dezelfde emotio-nele band met hun tuinvogels als met hun huisdieren. Anderen

Kinderen kunnen gegrepen raken

door de magie van het kijken

naar vogels, maar hun concen-

tratieboog is vaak kort. als hun

interesse oprecht is, absorberen

ze verbazingwekkende hoeveelhe-

den informatie en kunnen ze veel

volwassenen te schande zetten

met de breedte van hun kennis.

Visie en andere zintuigen

Er is weinig zo fascinerend als een jagende kerkuil. De vogel vliegt vaak in de schemering, maar soms in vol daglicht, in stilte langs een berm of over een akker. Zijn zintuigen staan op scherp als hij de de grond onder zich afzoekt. Dan verdwijnt hij met geheven vleugels en bungelende poten uit zicht, misschien om een nietsvermoedende woel- of spitsmuis te vangen. Dit zijn momenten om te koesteren – een kans om een glimp op te vangen van een wereld die meestal verborgen gaat in duisternis.

Maar welke zintuigen maken het een uil mogelijk om te jagen, niet alleen in de schemering, maar ook in het holst van de nacht, en welke andere zintuigen gebruiken vogels?

OgenVogels hebben een zeer goed ontwikkeld gezichtsvermogen – dat moet ook wel omdat hun leven ervan afhangt, voor het vinden van voedsel, het vermijden van gevaar en het kiezen van een partner. Hun ogen zijn ook verrassend groot – soms is elk oog zo groot als hun hersenen, en de ogen van roofvogels en uilen kunnen even groot zijn als die van de mens.

De vorm van vogelogen en daarmee hun efficiëntie varieert, Kerkuilen kunnen hun prooien in

volslagen duisternis vinden.