De toekomst van digitaal; hoe ga je om met mobiel, draagbare technologie en het ‘internet van dingen’ Brechtje de Leij Dankzij de vele digitale platformen en connected apparaten die we tot onze beschikking hebben, zijn we meer verbonden met het Internet dan ooit. Bijna al onze dagelijkse bezigheden vinden dan ook online plaats. We communiceren met elkaar via berichtenapp WhatsApp, lezen op nieuwswebsite NU.nl het nieuws, verhandelen onze spulletjes op advertentiesite Marktplaats, en laten de wereld via sociale media netwerken Twitter en Facebook weten wat ons bezighoudt. Hadden we vroeger alleen een vaste computer thuis, nu hebben we vaak een digitale TV, laptop, tablet en smartphone tot onze beschikking. En de digitale revolutie gaat door, met name mobiel. Smartphones en tablets zijn in Nederland nog steeds in opmars en daarnaast worden er tal van nieuwe, met het internet verbonden, apparaatjes geïntroduceerd. De snelheid waarmee nieuwe techniek wordt gelanceerd en geadopteerd door de consument neemt alsmaar toe. In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de huidige staat van mobiel, en wordt er een inkijkje geboden in de wereld van de nieuwe met het internet verbonden apparaatjes; de draagbare technologie en het ‘internet van dingen’. Het is als overheid zeker niet nodig om voorop te lopen met deze nieuwe ontwikkelingen, maar op de hoogte zijn van deze technologische revoluties die een grote impact hebben op het leven van consumenten is zeker nodig. Altijd online Vandaag de dag is ons echte ‘offline’ leven helemaal verweven met ons digitale ‘online’ leven. Voor de jeugd van tegenwoordig is dit de normaalste zaak van de wereld. Alleen de generatie van voor 1980 weet nog hoe het leven eruit zag zonder Internet. Die hebben kennis gemaakt met de eerste lompe computers, de lawaaiige trage modems voor het internet thuis, en kregen in hun studententijd het eerste Nokia telefoontje, waar naast Snake niet veel op viel te beleven. Maar de Milennials - ook wel de Web2.0 Generatie - weten niet beter dan dat je altijd en overal online bent. Deze burgers van de toekomst hebben geen grens tussen ‘offline’ en ‘online’, en kijken wezenlijk anders naar digitaal, mobiel en informatie. Belangrijk om je daar als overheid en gemeente van bewust te zijn.

Huidige staat van mobiel Smartphones Het aantal smartphones -mobiele telefoons verbonden met het internet- neemt nog steeds toe in Nederland. De smartphone penetratie zit in het eerste kwartaal van 2014 op 72%, in 2013 was dat nog rond de 60%. De smartphonemarkt is hiermee figuurlijk maar ook letterlijk meer volwassen geworden; ook de generatie ouderen heeft steeds vaker een smartphone.

Grafiek 8: smartphone penetratie Nederland. Bron http://www.marketingfacts.nl/statistieken/detail/penetratie-smartphones# Android en iOS De smartphonemarkt wordt bijna volledig door het besturingssyteem Android van Google en iOS van Apple gedomineerd. Ongeveer 78% van alle smartphones draait op Android en 17,5% op iOS, waarbij de groei met name bij Android zit. iOS en Android zijn samen goed voor bijna 96% marktaandeel, de rest wordt onderverdeeld in windowsphone van Microsoft, Blackberry OS van Blackberry en nog wat andere kleine spelers. Tablets Naast een smartphone heeft inmiddels 56% van de Nederlandse huishoudens een tablet. Wat doen we met onze mobiel We gebruiken onze mobiele telefoon voor bijna alle dagelijkse bezigheden. En we zijn de apps op smartphones en tablets veel vaker gaan gebruiken; het gebruik is in 2013 met maar liefst 115% gestegen vergeleken met het jaar daarvoor. Onze mobiele

tijd besteden we aan spelletjes, apps gericht op nieuws en productiviteit en uiteraard sociale media apps. Deze mobiele revolutie heeft de consumptie van media voorgoed veranderd. Uit onderzoek van marktonderzoeksbureau Millward Brown blijkt bijvoorbeeld dat de mediabesteding via smartphones en tablets het televisie gebruik heeft ingehaald. En door de introductie van snel mobiel internet (4G) is er geen enkele technologische remming meer om altijd en overal online te zijn. Wat moet je als overheid of gemeente met mobiel Het is met het explosief gestegen gebruik van smartphones en tablets absoluut noodzakelijk om een mobiel geoptimaliseerde vorm van je website te hebben. Zelfs als je een app hebt is dat belangrijk, omdat consumenten via hun smartphone zoeken en doorklikken, of binnenkomen via sociale media. Een mobiel geoptimaliseerde weergave van je website is daarmee je visitekaartje. Hier komt de consument binnen, en via deze pagina maakt hij kennis met de informatie die je wilt bieden. Responsive site Idealiter past je gewone website zich automatisch aan de grootte van het scherm aan, het zogenaamde responsive design. Op deze manier zal de consument onafhankelijk van de gebruikte schermgrootte altijd een optimale weergave van informatie krijgen. Informatie laat je niet weg op mobiel, maar hoe je het toont pas je wel aan de mogelijkheden en beperkingen van het gebruikte scherm aan. Zo kun je bijvoorbeeld een menu op mobiel onder een icoontje stoppen, in plaats van dit continu in beeld te laten staan zoals op een website. App Soms is het nog steeds handig om voor een app te kiezen. Apps zijn prijzig om te bouwen, te onderhouden en onder de aandacht te krijgen. Maar bij een complex en interactief design, of bij verregaande personalisatie, blijft een app ideaal. We zien dat van de mobiele tijd de meeste tijd door consumenten wordt besteedt in apps; maar liefst 80% van de mobiele tijd is app tijd. Deze app tijd verdelen we overigens maar over een klein aantal apps, we gebruiken gemiddeld acht apps actief per dag. De gemiddelde consument heeft rond de 28 apps op de smartphone staan. Multi platform consument De consument is niet alleen steeds meer online, hij doet dit via steeds meer verschillende apparaten. De consument wisselt daarbij met het grootste gemak van het ene naar het andere apparaat, en verwacht dat hij zijn digitale activiteiten en ervaringen naadloos kan meenemen. We starten een taak op onze telefoon, pakken deze over op onze laptop, worden onderweg op onze smartwatch van een

herinnering voorzien en willen deze ’s avonds op onze tablet afmaken. Volgens onderzoek van Google heeft een huishouden in Nederland gemiddeld maar liefst 3,6 apparaten. En het aantal connected apparaten wordt met de introductie van draagbare technologie en het ‘internet der dingen’ alleen nog maar meer de komende jaren. Voor de consument is dit één grote online wereld, waarbij moeiteloos wordt geschakeld tussen het ene en andere apparaat. Ook werken de connected apparaten van de toekomst steeds vaker slim samen, zodat ze elkaar versterken. Draagbare technologie Zijn we net gewend aan een straatbeeld vol tablets en smartphones , is de technologie alweer verder aan het evolueren. De introductie van nieuwe technologie gaat snel, en het is bijna onvoorstelbaar hoe onze wereld eruit zal zien in 2020. Zo is in 2013 de draagbare technologie doorgebroken, en wordt 2014 wel het jaar van de ‘wearable’ genoemd. Draagbare technologie, wearable technologie of in kort gezegd wearables, wat wordt hieronder verstaan? Draagbare technologie is een breed begrip, maar in principe is het iets wat je op of aan je lichaam draagt -denk aan kleding of accessoires- wat (geavanceerde) elektronische technologie in zich herbergt. Deze elektronische technologie meet, legt vast, houdt bij – en dit niet alleen van onze omgeving, maar ook van ons. Denk aan je hartslag, je bloeddruk, het aantal stappen wat je zet of je slaapritme. Een wearable werkt vaak samen met een app op je smartphone voor het weergeven en duiden van alle data, en is veelal afhankelijk van je smartphone voor de Internet verbinding. Aanschafintentie Volgens cijfers van het GfK is de aanschafintentie bij Nederlanders van een wearable 12%, en onder jongeren (13-17) 37%. Het is op het moment met name een apparaatje voor de voorlopers onder de consumenten. Maar met de introductie van vele soorten fitness bandjes, smartwatches en andere gadgets door de grote technologie partijen, is het een kwestie van tijd dat de wearables mainstream worden. Voorbeelden van draagbare technologie Smartwatches Voorbeelden van wearables zijn bijvoorbeeld smartwatches; ‘slimme’ horloges die samenwerken met je telefoon. Een smartwatch geeft alle notificaties van je telefoon door, en zo kun je in één oogopslag alvast scannen of er een belangrijk telefoontje of WhatsApp berichtje binnenkomt. Ook zijn er versimpelde apps beschikbaar voor je smartwatch, en kun je er best redelijk een korte e-mail of nieuwsbericht op lezen.

Er zijn allerlei verschillende smartwatches van diverse fabrikanten op de markt, die in meer of mindere mate ook biometrische data vastleggen. Ook de Apple Watch werkt samen met je telefoon en zal zich in het begin toeleggen op het meten van je activiteiten en hartslag. Hiermee is de smartwatch met name een apparaatje wat in de health, lifestyle en fitnesshoek gebruikt zal worden.

Afbeelding 64: Apple Watch, bron http://pocketnow.com/2014/09/10/apple-watch-beats-competition

Overige wearables Naast de horloges heb je nog meer slimme sieraden, denk aan ringen, kettinkjes en oorbellen – die in meer of mindere mate de wereld vastleggen, of ons helpen de apparaten die we nog meer bezitten slim en makkelijk aan te sturen. Slimme kleding meet je bioritme, een slimme schoen kan bij sporters meten of de voet goed wordt neergezet – de mogelijkheden zijn legio. Zo is er al geëxperimenteerd bij sportclubs met slimme shirts die de hartslag, het vochtverlies, de lichaamstemperatuur en de afgelegde afstand van sporters realtime vanuit het shirt naar de trainer langs de kantlijn versturen.

Afbeelding 65: voorbeeld van een slim shirt

Verschil mobiele telefoon en wearable Wat een wearable van je smartphone of tablet onderscheidt, is dat het een sensor-gedreven apparaatje is dat naast data over je omgeving zoals locatie en temperatuur, ook biometrische data zoals je hartslag, bloeddruk en aantal stappen kan verzamelen. Wearables hebben eigenlijk een soort brugfunctie tussen de echte wereld en de ‘online’ wereld. Ze hebben zowel in de fysieke als de virtuele wereld een component. Een wearable dient een ander doel dan je telefoon. De wearable geeft door en legt vast, je telefoon is de plek waar alles samenkomt . Is je wearable handig voor een eerste indruk van wat op je telefoon binnenkomt, het echte consumeren van informatie gebeurt op je telefoon. Is je wearable handig als meetinstrumentje – van je hartslag, tot je stappen tot je slaappatroon- je telefoon is de plek waar al deze data samenkomt in apps die deze informatie mooi visueel inzichtelijk presenteren. Een wearable zal bijna altijd je telefoon nodig hebben. En je telefoon de wearable voor input over ons en onze omgeving.

Toepasbaarheid Op het moment worden wearables met name gebruikt in de gezondheidsindustrie en lifestyle hoek. Vaak houden ze je activiteiten bij, waarbij de biometrische data met name wordt gebruikt in fitness applicaties.

Afbeelding 66: de mogelijkheden van wearables in de virtuele en fysieke wereld

Privacy Met alles wat wearables over ons vastleggen, is het beschermen van deze data erg belangrijk. Alle data wordt door grote hardware en software bedrijven vastgelegd en gebruikt, en de consument weet niet altijd waar wat staat, en hoe dit is beveiligd. Zeker als de vastgelegde data steeds meer over ons gaat, zal beveiliging en privacy een steeds belangrijker thema worden in het digitale leven. Dit is een terrein waar de overheid zeker een rol in kan en moet spelen, om ervoor te zorgen dat burgers goed geïnformeerd en beschermd zijn. Google Glass Een ander veelbesproken voorbeeld van draagbare technologie is Google Glass, de slimme computerbril van Google. De bril is verbonden met WiFi of het internet van je telefoon, maar werkt verder weinig met je telefoon samen. Op de Google Glass website of in de app op je smartphone koppel en configureer je de apps voor je Google Glass, maar verder is het een zelfstandig apparaatje.

Afbeelding 67: Google Glass

Bediening Google Glass is met je vinger of stem te bedienen, kan geluid overbrengen door direct tegen je bot te vibreren via de steel, en beeld kun je bekijken via een klein schermpje boven je oog. Het beeld dat op het schermpje wordt geprojecteerd is transparant, Google wil namelijk dat je in de ‘echte’ wereld bent en blijft.

Afbeelding 68: hoe Google Glass werkt

Micro-informatie voor het hier en nu Glass kan op basis van je locatie, de diensten die je aan Google Glass koppelt en alle Google intelligentie je slim helpen met informatie. Het is daarbij goed om je te realiseren dat Google Glass niet bedoeld is voor het consumeren van informatie. Daarmee is het een wezenlijk ander apparaatje dan je telefoon. Alleen micro-informatie die relevant is voor wat je op dat moment aan het doen bent, wordt door Google Glass aan je getoond. Glass gaat ‘aan’ als er een context-afhankelijke ‘trigger’ binnenkomt, bijvoorbeeld als je ergens in de buurt bent. Glass meldt zich dan met een piepje achter je oor, en geeft op een zeer klein en simpel transparant ‘kaartje’ weer wat er te doen is, of wat relevant voor je is. Zo’n kaartje is de Google Glass microinteractie; kort, relevant en minimalistisch. En vervolgens besluit jij wat je wilt doen op basis van de gepresenteerde informatie; lees er meer over voor, stuur een berichtje terug, breng me erheen - of wat dan ook maar van toepassing is. Google Glass meldt zich bijvoorbeeld als er een leuke expositie bij je in de buurt is, maar niet als Glass ziet vanuit Google Calendar dat je dan een afspraak hebt. In onderstaand plaatje meldt Glass zich bij de consument -zonder plannen in zijn agenda- met een korte microinteractie dat de Hermitage vlakbij is. Je kunt Glass dan informatie laten voorlezen over de Hermitage en als je ernaar toe wil, dan kan hij via Google Maps de route die je moet nemen zo op je schermpje projecteren.

Afbeelding 69: de Hermitage gezien door Google Glass

Als je in het buitenland bent als toerist, kan Glass ook een handige augmented reality laag over de wereld leggen. Er is een vertaal app beschikbaar, die realtime over bijvoorbeeld onleesbare Chinese borden de Engelse vertaling projecteert.

Glass kijkt met je mee Uniek aan Glass is dat er een camera met je meekijkt, en zo ziet wat jij ziet. En met behulp van Google Maps en via Google Afbeeldingen kan hij alles wat je ziet of naar kijkt duiden. Zie je een mooi paar schoenen? Via het commando ‘OK Google, ik wil dit’ zoekt hij de winkel op waar je ze het goedkoopste kan kopen, met meteen de route naar de dichtstbijzijnde winkel op je beeldschermpje. Wat weinig mensen weten is dat er tegelijkertijd ook nog een camera naar jouw oog kijkt. Deze camera kan de reactie van bijvoorbeeld je pupil waarnemen, die zich verwijdt als je iets mooi vindt. Hier kun je natuurlijk de leukste innovaties voor bedenken. Denk aan een dating applicatie, waarbij volautomatisch op basis van je pupilreactie direct real time een match wordt gemaakt als je ergens rondloopt. Gezichtsherkenning is overigens officieel door Google uitgezet, dus het is niet zo dat je meteen een Facebook profiel naar voren krijgt als je iemand aankijkt. Er zijn overigens wel apps die emoties kunnen lezen vanaf menselijke gezichten, en kunnen duiden als ‘boos’ of ‘vrolijk’. Google Glass: je slimme vriendje Google Glass is samenvattend een handig digitaal hulpje bij de wat je op dat moment aan het doen bent. Glass kan informatie over de wereld heen projecteren, waardoor je extra relevante informatie krijgt, of zich melden op basis van ‘triggers’ die jij zelf hebt ingesteld. Glass leert daarbij van je gedrag, en zal je zo steeds beter bedienen met micro-informatie die voor jou relevant is. Wat moet je als overheid met draagbare technologie Het is goed om als overheid of gemeente op de hoogte te zijn van al dit soort nieuwe technologie. Omdat de consument waarschijnlijk sneller dan je denkt dit gaat omarmen en gebruiken. En omdat wearables door de consument worden gedragen, en dus worden meegenomen naar een stemlokaal, naar een gemeentehuis of naar afspraken met overheidsambtenaren. Er moeten daarom op zijn minst regels en beleid voor gemaakt worden. Mag iemand met een Google Glass een overheidsgebouw betreden? Mag iemand zijn Narrative – een ‘live logging’ apparaatje wat om de nek wordt gedragen en automatisch elke 2 minuten een foto maakt- omhouden bij een gesprek met een gemeenteambtenaar? Goed om voor apparaatjes die continu vastleggen en meten regels in te stellen. Ik voorzie dat we meer van dit soort borden (onderstaand voor Google Glass) zullen gaan aantreffen in de toekomst.

Afbeelding 70: verbodsbord voor hands-free camera’s

Gemeente of overheid op Google Glass Hoe kun je als gemeente of overheid zelf een apparaatje als Google Glass gebruiken? Google Glass is handig als je met je handen vrij makkelijk informatie wilt krijgen over de wereld om je heen. Google Glass wordt bijvoorbeeld in de bouw gebruikt om tekeningen en extra informatie te projecteren voor bouwplaatsmedewerkers. Dit scheelt tijd en ook worden er zo minder fouten gemaakt. Je kunt denken aan een Google Glass app die informatie over specifieke gebouwen, bijvoorbeeld gemeentelijke dossiers, projecteert op het beeldschermpje als je een ronde maakt. Zo zou je als toezichthouder makkelijk de actuele status van een bepaald pand kunnen doorkrijgen. Mocht het handig of nodig zijn dat er iemand vanaf een andere locatie meekijkt, ook dat is mogelijk. Je kunt met een live Google Hangout meerdere personen tegelijk laten meekijken met wat jij ziet door je bril. Die personen kunnen vragen stellen, extra sturing geven – ideaal bij een training van nieuwe medewerkers, of als vanuit veiligheidsoogpunten een extra zet ogen nodig is. Omdat je Google Glass alles kunt vragen, scheelt het gebruik van Glass je ook veel tijd. Als je bezig bent, kun je elk moment zeggen ‘Ok, Glass – Google’ en dan elke vraag laten googlen door je Glass. Als Glass iets heeft gevonden wat je interessant

vindt, dan kun je vragen of hij er meer over voor wil lezen. Met je handen vrij kun je ondertussen door met je bezigheden. In Amerika is er een test met Google Glass voor de politie. Glass kijkt met de agenten mee, en checkt in de databases of bijvoorbeeld een voertuig gezocht is via nummerplaatherkenning. Ook maken agenten met één tap op Glass een foto van een verkeersovertreding, en die foto wordt dan met de tijd en locatie erbij opgeslagen. Later kan er een boete worden uitgevaardigd op basis van de overtreding en een match op nummerplaat. Innoveren vanuit het bekende Alhoewel brillen en horloges niet echt heel spannend klinken, is dit wel de wijze waarop de massa kennis maakt met nieuwe techniek, en deze omarmt. Het helpt als nieuwe techniek zich presenteert als objecten en toepassingen die we al kennen, die we niet eng of intimiderend vinden. Zodra we gewend zijn aan draagbare technologie kan het zich uitbreiden naar geïmplanteerde chips onder onze huid of in onze hersenen, slimme lenzen of andere Star Trekesque toepassingen. De toekomst zal het leren. Het Internet van Dingen Nog een term die veel voorbijkomt: ‘the Internet of Things’, oftewel het ‘Internet van Dingen’. Volgens Wikipedia wordt hieronder verstaan: “een voorgestelde ontwikkeling van het internet, waarbij alledaagse voorwerpen zijn verbonden met het netwerk en gegevens kunnen uitwisselen. Als het belangrijkste aspect van het Internet der dingen wordt genoemd: de mogelijkheden die ontstaan wanneer fysieke objecten en de virtuele wereld samenkomen. In de huidige betekenis refereert de term internet der dingen dus aan 'dingen' die zelf computers zijn, en via internet zaken monitoren en regelen.” De IDC (International Data Corporation) voorspelt dat het internet van dingen eind 2020 uit maar liefst 212 miljard ‘dingen’ bestaat. En wat die dingen allemaal zijn, is soms echt onvoorstelbaar. Zo is Harvard bezig met WiFi-connected ‘slimme bijen’ voor de bestuiving, als oplossing voor de bijensterfte en werkt MIT aan ‘slim zand’ wat elke vorm in 3D kan aannemen. Met de drone projecten in gedachten – waarmee mobiel internet over de hele wereld beschikbaar wordt gemaakt-, en het snelle 4G – is straks alles met het grootste gemak connected en online.

Alles krijgt een stem Met het ‘internet van dingen’ krijgt bijna alles straks een ‘stem’. Slimme objecten kunnen informatie met elkaar uitwisselen zonder dat wij daaraan te pas komen. Je huis, je auto, je kleding – alles is met elkaar verbonden en communiceert en wisselt data uit. Alles van ons en om ons heen kan gemeten worden. Onze slimme kleding kan in de toekomst ‘praten’ met de slimme thermostaat thuis en doorgeven dat we het een beetje koud hebben gekregen onderweg, zodat de verwarming alvast aan kan. De slimme bank kan ons doorgeven dat we iets zwaarder zijn geworden, en sowieso al iets te lang zitten. En die data wordt dan weer doorgegeven naar de stappenteller in onze smartphone app, die aan onze smartwatch doorgeeft dat we nog iets meer stappen moeten zetten vandaag om weer op ons streefgewicht te komen. De mogelijkheden zijn legio.

Afbeelding 71: voorbeeld: slimme NEST thermostaat

Het Internet van JOU De combinatie van wearables, het ‘internet van dingen’ en je smartphone, tablet, smart TV en computer – het leidt tot een internet van ‘jou’. Alle apparaatjes hebben daar hun eigen functie in, en samen werken ze samen om zoveel mogelijk geheel gepersonaliseerd ons van dienst te kunnen zijn. Dit klinkt nog wat eng en ver weg, maar het is al meer realiteit vandaag de dag dan je denkt. De vraag is hoe we menselijk blijven in een wereld van communicerende objecten. Maar daar zijn we gelukkig zelf bij. Af en toe gewoon unpluggen van de connected Matrix, om te genieten van de wereld door alleen je eigen ogen. Maar interessant wordt deze connected toekomst zeker!

Over Brechtje Brechtje de Leij is Product Director bij IceMobile en verantwoordelijk voor het ontwikkelen van mobiele oplossingen voor de food retail markt. Brechtje heeft ruim 14 jaar ervaring in digitale en mobiele productontwikkeling. Na een Msc of Science in de Moleculaire Genetica, startte haar carrière bij Elsevier Science, waar ze aan diverse online producten werkte. Na online productmanagement functies bij TMG dochter Mobillion en eCommerce website Greetz, startte ze 3 jaar geleden als Sr. Productmanager Mobile bij NU.nl. Hier is ze verantwoordelijk geweest voor de volledige vernieuwing van het mobiele portfolio van NU.nl, en voor spraakmakende innovaties als een smartwatch en Google Glass app. De NU.nl apps hebben vandaag de dag het grootste mobiele mediabereik van Nederland, en zijn de afgelopen jaren enorm gegroeid in gebruik en vooral ook omzet. Haar passie voor innovatie, digital en tech deelt Brechtje verder als veelgevraagd spreekster, via haar blog en haar door meer dan 12.000 mensen gevolgde Twitter-account. @Brechtjedeleij LinkedIn.com/in/brechtjedeleij google.com/+BrechtjedeLeij