gezondheid

De toekomst van De gezonDheiDszorg: Diagnose en remeDies

Franois DaueDavid Crainich

www.itinerainstitute.org

De toekomst van De gezonDheiDszorg: Diagnose en remeDies

De toekomst van De gezonDheiDszorg: Diagnose en remeDiesFranois DaueSenior Fellow Itinera Institute

David CrainichOnderzoeker aan het CNRS en buitengewoon Professoraan de IESEG School of Management(Universit Catholique de Lille)

ASP

Omslagontwerp: Stipontwerpt, AntwerpenOmslagillustratie: Leo TimmersBoekverzorging: Stipontwerpt, AntwerpenDruk: Nevelland Graphics, DrongenGedrukt op Printspeed, Offset, houtvrij, 120g/m, PEFC

2008 Uitgeverij ASP nv(Academic and Scientific Publishers nv)Ravensteingalerij 28B-1000 BrusselTel. 0032 (0)2 289 26 50Fax 0032 (0)2 289 26 59info@aspeditions.bewww.aspeditons.be

ISBN 978 90 5487 533 8NUR 740 / 860Wettelijk depot D/2008/11.161/077

Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm, op elektronische of welke andere wijze ook zonder voorafgaande, schriftelijke toestemming van de uitgever.

Inhoud 7

DEEL 1ANAtOMIE vAN hEt BELGISChE GEzONDhEIDSSyStEEM 1301 | De verschillende dimensies van Gezondheid 14

02 | De actoren van het Gezondheidssysteem 28

03 | De organisatie van het Gezondheidssysteem 38

04 | De evolutie van het Gezondheidsbeleid 52

05 | De voornaamste uitdagingen voor de 21ste eeuw 62

DEEL 2DIAGNOSE vAN StERktES EN zwAkhEDEN 7501 | De traditioneel erkende sterktes van het Belgische gezondheidssysteem 76

02 | De evolutie van het budget moet beter beheerst worden 88

03 | De kwaliteitsdoelstelling komt onvoldoende tot uiting 108

04 | het aanbod moet evolueren 126

05 | De ziektepreventie is onderontwikkeld 146

06 | Er ontbreekt een visie op middellange en op lange termijnen een kostenbewustzijn

158

De toekomst van de gezondheidszorg: diagnose en remedies8

DEEL 3OPLOSSINGEN vOOR DE 21StE EEUw 16901 | Een derde generatie Gezondheidsbeleid opbouwen om een

duurzaam Gezondheidssysteem te waarborgen172

02 | Ingrijpen in de vraag en het aanbod, eerder dan het budgette beschouwen als een doel op zich

188

03 | Een nieuwe rol durven geven aan alle actoren en hen ertoe opleiden 202

04 | Nieuwe incentives ontwikkelen om de actoren beterte responsabiliseren

220

05 | Meer rekening houden met de efficintie bij het stellen van prioriteiten 236

06 | Een nieuw voluntaristisch beleid voeren om de socio-economischegezondheidsongelijkheden te verminderen

248

07 | het uitzonderlijke potentieel van de informatica en van decommunicatienetwerken beter op elkaar afstemmen en exploiteren

262

08 | De voorwaarden voor succes 276

DEEL 4ONzE vOORStELLEN 287

aCtiePLan voor een DUUrzaam gezonDheiDssYsteem

VASTSTeLLingen Heel wat sterke kanten | H. 2.1, pp. 77-87 De vrijheid van keuze voor de patint, de snelle

toegang tot de verzorging en de dekking van bijna de volledige bevolking. Drie bijkomende sterke kanten: de algemene dynamiek van ons gezondheidssysteem, de opleiding en vorming van de zorgverstrekkers en de toenemende professionalisering van het beheer van de gezondheidsstructuren.

Maar belangrijke dreigingen voor de toekomst | H. 2.2 tot 2.6, pp. 88-158 De grote uitdagingen voor de 21ste eeuw zijn reeds

merkbaar in de praktijk: een exponentile groei van de kosten die de sociale zekerheid aantast, een mogelijk tekort qua personeel, een mindere kwaliteit dan in andere landen, veel te weinig uitgaven voor preventie en een totaal gebrek aan visie op middellange en lange termijn.

een nieUWe ViSie zich rekenschap geven van de enorme uitdagingen

die ons in de 21ste eeuw te wachten staan en inzien dat een verhoging van het budget een onvoldoende antwoord biedt en bovendien in de toekomst niet langer houdbaar zal zijn (h. 1.5, pp. 62-74)

een veel bredere visie op de gezondheid ontwikkelen die zich niet louter beperkt tot het genezende aspect of tot de kosten die de overheid draagt, maar die rekening houdt met het welzijn van de bevolking in al zijn dimensies en die alle actoren samenbrengt (h. 1.1, pp. 14-27)

de gezondheidssector als een groeipool beschouwen in plaats van uitsluitend als een kostenplaats met meer dan 400.000 actieve personen (h. 1.2, pp. 28-37)

dUideLiJKe doeLSTeLLingen Voortbouwen op de sterke kanten van ons systeem

zonder ze als een excuus te gebruiken om niet te hoeven handelen. Parallel hieraan, elke burger-patint voldoende informatie verschaffen opdat hij van deze sterke kanten gebruik zou kunnen maken (h. 2.1, pp. 76-87)

de kosten van de gezondheidszorg beter onder controle houden en met name aandacht schenken aan de aanzienlijke stijging van het aandeel in de kosten van de patinten zelf (h. 2.2, pp. 88-107)

De kwaliteitsdoelstelling krachtig herbevestigen door systematisch erkenningprocedures in te voeren (h. 2.3, pp. 108-125)

De studies van het Itinera Institute vindt u ook online op www.itinerainstitute.org

gezondheid

Voor voldoende menselijke middelen zorgen, zowel in aantallen als qua kwaliteit (h. 2.4, pp. 126-145)

de preventie van onder het stof halen (h. 2.5, pp. 146-157)

een plan opstellen voor de middellange en lange termijn (h. 2.6, pp. 158-168)

doeLgeRiChTe ACTieS de derde golf van het gezondheidsbeleid ontwikkelen

met de nadruk op de echte verbetering van de gezondheidstoestand, rekening houdend met het toegestane budget. Een echt maatschappelijk debat over de grond van de zaak durven aangaan, zonder taboes (h. 3.1, pp. 172-187)

drempels van activiteitsgraad bepalen door een minimum aantal ingrepen per ziekte op te leggen of door de burger-patint te informeren over het aantal ingrepen dat elk ziekenhuis uitvoert (h. 3.2, pp. 188-201)

een gecordineerde aanpak van de gezondheidszorg ontwikkelen en een echte cordinatiefunctie creren (h. 3.2, pp. 188-201)

Alle gezondheidswerkers opleiden tot hun nieuwe rol door middel van verplichte bijkomende opleidingen die deel moeten uitmaken van het cursuspakket van artsen, apothekers en verpleegkundigen aan de universiteit of de hogeschool (h. 3.3, pp. 202-219)

een nieuwe rol durven toebedelen aan de ziekenkassen, de private verzekeraars, de ziekenhuizen, de burgers-patinten, de overheid en de ondernemingen die actief zijn in de gezondheidszorg (h. 3.3, pp. 202-219)

nieuwe incentives uitdokteren en de nomenclatuur herzien om de samenwerking tussen de zorgverstrekkers te bevorderen zodat ook de ziekte in haar geheel wordt aangepakt (h. 3.4, pp. 220-235)

de prioriteiten beter bepalen, gebruikmakend van de beschikbare nationale en internationale analyses

(h. 3.5, pp. 236-247) zeer gerichte en gecordineerde acties ondernemen

om de ongelijkheid inzake gezondheid te verminderen (h. 3.6, pp. 248-261)

investeren in de gezondheidsinformatica door toepassingen die de kwaliteit verbeteren of de kosten verlagen op een bredere schaal te gebruiken, in het bijzonder de regionale of subregionale uitwisseling van de medische dossiers (h. 3.7, pp. 262-275)

Alle actoren betrekken in een positieve dynamiek rondom een goed gecommuniceerd project van verandering (h. 3.8, pp. 276-286)

zorgen voor de sturing en de opvolging door systematisch gebruik te maken van de indrukwekkende hoeveelheid gegevens die nu reeds wordt verzameld en door de opvolging en de permanente evaluatie van het project en van de ondernomen acties toe te vertrouwen aan een onafhankelijke instelling (h. 3.8, pp. 276-286)

U kunt ze ook bestellen via www.aspeditions.be

12 De toekomst van de gezondheidszorg: diagnose en remedies

voorwoord

Gezondheid is de grootste rijkdom.

vergilius

In het publieke discours wordt de Belgische gezondheidszorg steevast als n van de beste ter wereld aangeprezen. De logische

consequentie daarvan is dat het systeem bovenal moet behouden blijven. En dus wordt het maatschappelijke en politieke debat

over gezondheidszorg voornamelijk een budgettair debat, eerder dan een beleidsdebat. we fixeren vooral op centen en procenten,

eerder dan op de finaliteit van volksgezondheid.

het voorliggende boek contesteert deze Belgische consensus. Jawel, de Belgische gezondheidszorg behoort internationaal bij de top,

zeker wat betreft toegankelijkheid en keuze. Inzake betaalbaarheid scoren we veeleer middelmatig, overigens met een groter aandeel

privfinanciering dan in vele Europese landen. Ook de kwaliteit is eerder modaal, althans voor zover die objectief meetbaar is.

Bovenal wordt vastgesteld dat de Belgische begrotingsfixatie in gezondheidszorg, die over een periode van een kwarteeuw intussen

alle niveaus heeft bereikt, geen houdbaar kompas is voor de toekomst. Al vandaag wordt vastgesteld hoe Belgi, onder toenemende

budgettaire druk, ten opzichte van vergelijkbare landen geleidelijk achterstand oploopt op het vlak van kwaliteitsbewaking, preventie,

ongelijkheid, innovatie, of organisatie van medisch aanbod. Deze trends worden vooral anekdotisch gevoeld in de sector en zijn op

korte termijn amper zichtbaar voor de burger of patint. Op lange termijn zijn zij echter bijzonder belangwekkend en zorgwekkend.

De 21ste eeuw zal voor de westerse landen namelijk de eeuw van de gezondheidseconomie worden. De combinatie van technologie,

wetenschap, demografie en welvaart zal het aandeel van gezondheid en gezondheidszorg in onze economie sterk opdrijven.

Om in die context de klassieke sterkten van de Belgische gezondheidszorg toegankelijkheid, keuze en betaalbaarheid te kunnen

handhaven, zal m