DE TJASKERDE TJASKER

Kees Vanger december 2008

Beste molenaars in opleiding of andere geïnteresseerden Beste molenaars in opleiding of andere geïnteresseerden . Ik heb de laatste jaren, voor de molenaars in opleiding uit Meppel en omgeving op de computer nogal wat bestanden gemaakt of verzameld over molens en molenonderdelen. De onderliggende gedachte was dat je met de computer de leerstof uit de steeds lijviger (en interessanter) wordende Basiscursus aanschouwelijker kan maken door allerlei afbeeldingen toe te voegen. Noem het maar een vorm van aanschouwelijk onderwijs! Dus niet een aparte methode, maar een extra verduidelijking van de informatie uit ons cursusboek d.m.v. heel veel gedetailleerde foto’s en zo nu en dan een tekening.De presentaties zijn uitermate geschikt voor theorieavonden, waarbij met beamer het geheel op een groot scherm geprojecteerd kan worden. De presentatie kan en mag naar eigen voorkeur aangepast worden! Verder kunnen de leerlingen thuis op de computer de lesstof nog eens bestuderen.Aanvankelijk heb ik alles gemaakt voor de theorieavonden in Meppel, maar na vele verzoeken alles uiteindelijk via internet aan andere molenliefhebbers beschikbaar gesteld. Daar heb ik de lesstof uiteindelijk dan ook voor gemaakt!

Naast vele eigen foto’s hebben vele molenaars, fotografen of andere molenliefhebbers de afgelopen jaren, na vele oproepen via het “prikbord”, meegewerkt door ontzettend veel foto’s op te sturen. BEDANKT!In het bijzonder wil ik o.a. Harmannus Noot, Joop Vendrig, Roelof Kooiker, Wilbert Bijzittter, Jaap Kuitert en Simon Jellema bedanken voor de mooie foto’s die ze spontaan en in zeer grote hoeveelheden beschikbaar gesteld hebben. KLASSE! De gedetailleerde tekeningen komen o.a. uit de boeken van: “opleiding watermolenaar” van ing. J. den Besten. Ons leerboek voor startende molenaars “De windmolen en zijn onderdelen” van J.G. Wiessner en de erg informatieve map over korenmolens nl “Zingende Stenen” van D.J. Abelskamp. Verder ook nog een aantal juweeltjes van tekeningen van Anton Sipman. Helaas geen tekeningen uit ons eigen cursusboek. Jammer!

De powerpointpresentaties zijn een soort diashow met ongekende mogelijkheden. Een digitale excursie door molenland. Verder heb ik een aantal lesbrieven gemaakt. Hierin worden een aantal belangrijke hoofdstukken uit De Basiscursus beknopt weergegeven. Ook hierbij spelen foto’s en tekeningen een aanvullende en verduidelijkende rol. Verder zijn bij een aantal lesbrieven vragen (en antwoorden) gemaakt/bewerkt door Ron Keizer van de afdeling Overijssel/Gelderland bijgevoegd als extra informatie en als extra oefenstof. Ik hoop dat jullie in ieder geval wat leren van deze manier van aanbieden van de lesstof. Het is in ieder geval een prachtige en boeiende hobby. Kees Vanger molenaar molen “De Weert” Meppel.

PAALTJASKER

De tjasker is een zeer eenvoudig type poldermolen en kwam (komt) vooral voor in het veengebied van Friesland in West-Groningen en de kop van Overijssel. Het geringe hoogteverschil wordt met behulp van een tonvijzel overbrugd (de meeste andere poldermolens hebben een open vijzel in plaats van een tonvijzel). Deze molen, die meestal eigendom was van een boer, is met de hand op de wind te zetten. Een tjasker kan een weiland van maximaal vier hectare bemalen. Als het weiland 's winters blank stond, werd de tjasker veelal gedemonteerd en binnen opgeslagen. Tjaskers werden ook gebruikt bij grote turfgraverijen om de delfputten vrij te houden van grondwater.

Er zijn twee soorten nl:

PAALTJASKER:PAALTJASKER:De paaltjasker komt het meest voor. Deze paaltjasker rust op een stevige in de grond geslagen paal, die gesteund wordt door vier schoren. Hierop rust het gewicht van deze tjasker voor een groot deel. Een ander deel rust op een zgn. slof op de wal van de buitenste ringsloot. De ton en de waterpeluw steken in het water. De paaltjasker wordt gekruid door aan een ketting, die aan de waterpeluw is vastgemaakt, te trekken,

BOKTJASKERBOKTJASKERDe boktjasker rust met de voorkant op de bok, een houtenconstructie, die onder het raam en de windpeluw bevestigd is. Onder de bok zitten soms twee wieltjes. De achterzijde van de boktjasker rust onder water op een in de vijzelkom geslagen paal. De boktjasker wordt op de wind gezet door de molen met de bok over de kruibaan rond te rijden met de vijzelkom als draaipunt.

Opbouw van een tjasker.De tjasker bestaat uit een langwerpig raam, waarvan de voorzijde de windpeluw en de achterkant de waterpeluw is. Aan de voorzijde ligt de molenas, rond afgewerkt en voorzien van ijzeren schenen, op de windpeluw. Het gevlucht steekt door de vierkante kop van de molenas.Achter de windpeluw, waar de molenas ook vierkant is, bevindt zich het vangwiel. Rond het vangwiel ligt de vang, bestaande uit een ijzeren band. Deze band zit vast aan een simpele met de hand te bedienen hefboom, waarmee je de molen tot stilstand kan brengen.Verder zit er een palwiel op de molenas om ervoor te zorgen dat de molen niet achteruit kan draaienDe tjasker is een tonmolen. Deze ton ligt met de onderzijde in het water en voert tijdens het draaien rechtstreeks (dus zonder overbrenging) het water in de ton omhoog.

einde