De theoretische cultuur (4)

De moderne tijd: van betekenis naar structuur, van ethisch naar wetenschappelijk

Chronologie - Theoretische cultuur Grafische cultuur (50.000 jaar – heden)

Magische cultuur (50.000 – 10.000 jaar) Totemistische cultuur (10.000 – 5.000 vJ) Religieuze cultuur (5.000 – 700 vJ) Theoretische cultuur (700 vJ – heden)

Griekse oudheid (700 vJ – ) Romeinse oudheid (300 vJ - 300) Middeleeuwen

Oost-Europa: het Byzantijnse rijk West-Europa: verschillende rijken

Moderne Tijd Renaissance

Van hardop naar stillezen

De geboorte van de moderne tekst en een nieuwe manier van lezen

Van hardop lezen naar stillezen1. Zonder klinkers, zonder spaties

Van hardop lezen naar stillezen2. Met spaties, maar zonder klinkers

Van hardop lezen naar stillezen3. Scriptura continua (met klinkers, zonder spaties)

Van hardop lezen naar stillezen4. Scriptura continua (met leestekens)

Van hardop lezen naar stillezen5. Woordscheiding en leestekens

Van hardop lezen naar stillezen6. De vorm van de tekst

The Birth of the Modern Mind

Het ontstaan van het sonnet

Vraag 1

Paul Oppenheimer noemt Frederick II in feite een sleutelfiguur in de culturele transformatie van middeleeuwen naar moderniteit. Onderbouw deze bewering (wees volledig!)

Eerdere fasen in de theoretische cultuur1. Het Griekse bewustzijn: idealistisch Hoofdvraag: hoe kan ik de werkelijkheid kennen Waarneming centraal Idealistisch (zoekt naar ideaal via concrete

waarnemingen) Individu staat centraal (vrijheid) Representatie van de werkelijkheid Steeds nieuwe representatievormen

(originaliteit)

Eerdere fasen in de theoretische cultuur2. Het Romeinse bewustzijn: pragmatisch Hoofdvraag: hoe kan ik kennis gebruiken om de

werkelijkheid naar mijn hand te zetten Handelen centraal i.p.v. waarneming Pragmatisch (het handelen blijft concreet) Collectief staat centraal (trouw) Representatie van ideologische waarden Statische representatievormen ontleend aan

de Grieken (herkenbaarheid)

Het middeleeuwse bewustzijnEthisch

Hoofdvraag: hoe kan ik kennis krijgen van het goddelijke en goed handelen?

Door en door rationeel Kloof tussen God en mens Representatie van een hogere werkelijkheid Gericht op het handelen (net als Romeinen)

Maar: bij Romeinen bleef dit handelen concreet Bij de Middeleeuwers wordt het handelen abstract

(het gaat om de betekenis van het handelen)

Het moderne bewustzijnWetenschappelijk

Frederick II kondigt een nieuwe fase aan in de theoretische cultuur: de moderne tijd (Renaissance)

Hoofdvraag: hoe kan ik de structuur van de werkelijkheid kennen

Het belangrijkste principe van de Grieken (de waarneming) keert terug, maar wordt abstract.

Het wereldbeeld wordt wetenschappelijk. De wiskunde wordt een belangrijk model voor

het denken (vertalingen uit het Arabisch van Euclides; in 1202 schrijft Fibonacci de eerste moderne verhandeling over wiskunde)

Voorbeelden: Sonnet, Centraal perspectief

Vraag 2

Waarover handelt zijn De arte venandi cum avibus en waarom werd dit werk door de kerk als subversief beschouwd?

Vraag 3a

Aan het hof van Frederick II kwam ook een nieuw genre, het sonnet, tot bloei. Welke essentiële verschillen vallen er tussen het sonnet en de daaraan voorafgaande vormen van poëzie te constateren?

Verschillen tussen sonnet en troubadourlyriek Troubadourlyriek:

Bedoeld om opgevoerd te worden voor een publiek (van aristocraten)

Afstand tussen dichter en zijn geliefde Conflict is extern en in feite radicaal onpersoonlijk

Sonnet Bedoeld om (in stilte) gelezen te worden door een lezer Conflict is intern en juist wel persoonlijk Emotionele problemen worden via een logische structuur

‘opgelost’

Nieuw genre: de sonnet Werd als snel opgevat als een nieuwe manier van denken

over de wereld Genre dat door zijn vorm gericht was op het innerlijk (geen

opvoering/muziek meer nodig) Het sonnet roept door zijn vorm vragen op over de

waarden, ideeën en bestaanswijzen van de mens, het was onzeker of de uitkomst van deze vraag overeenkwam met de leer van de kerk

De structuur van het sonnet

1 a 2 b kwatrijn 3 a 4 b octaaf 5 a 6 b kwatrijn 7 a 8 b -- wending -- 9 c 10 d terzet 11 e sextet 12 c 13 d terzet 14 e

Castel Del Monte in Puglia, Italië

Vraag 3b

Waarom noemt Oppenheimer het sonnet ‘the single most significant innovation in literature in the past eight hundred years’?