De stenen sprekenOver de geschiedenis van de Joden in Steenwijk

Uitgeverij Toetssteen

Dit

is ee

n pr

evie

w, z

ie w

ww

.stru

ikel

stee

n.nl

voo

r mee

r inf

orm

atie

BewarenDe stichting Stolpersteine Steenwijk werd op 5 mei 2014 opgericht met als doel het behoud van het cultureel erfgoed van de Joodse gemeenschap in Steenwijk. een centrale taak is het plaatsen van herinne-ringsstenen (Stolpersteine) voor Joodse Steenwijkers die door de naziterreur zijn omgekomen. Maar het organiseren van herdenkingsbijeenkomsten, het uitgeven van lesbrieven en deze brochure dragen ook bij aan het in herinnering houden van Joods Steenwijk.

De stichting is afhankelijk van giften en heeft de anBI-status voor culturele doelen. Deze brochure is mede mogelijk gemaakt door een gift van de gemeente Steenwijkerland.

www.struikelsteen.nl

Dit

is ee

n pr

evie

w, z

ie w

ww

.stru

ikel

stee

n.nl

voo

r mee

r inf

orm

atie

3

Inhoudsopgave

I. De Stenen SprekenDe laatste steen Hebreeuwse letters De stenen blijven een steentje maar geen graf wat zijn Stolpersteine?

en kun je ze adopteren?De laatste steen van de synagoge

II. acHtergronDenDe branden van rome en Jeruzalem De invloed van napoleon Hitler, de Jodenhater Vluchtelingen in Steenwijk na

machtsgreep Hitlerontslag omdat je geen ariër was Van werkkamp naar westerbork Van westerbork naar auschwitz en

Sobiborterug uit auschwitz Mislukte vlucht naar Zwitserland Bejaarden en peuters

III.eenenVIJftIg en één

colofon

5678

10

12

14151718

192020

212222

24

27

Dit

is ee

n pr

evie

w, z

ie w

ww

.stru

ikel

stee

n.nl

voo

r mee

r inf

orm

atie

12 13

De laatste steen van de synagogeHet centrale punt in het leven van een Joodse gemeenschap is de synagoge ofwel sjoel in het Jiddisch. Daar komt men bijeen voor gebed en om te leren uit de boeken van Mozes en de profeten. Sjoel betekent school. In Steenwijk kwam men aanvanke-lijk bijeen in huiskamers in de gast-huisstraat maar toen de gemeente groot genoeg was, bouwde men een synagoge. Die werd in 1870 in gebruik genomen. In 1917 werd er een Joodse school naast gebouwd.In 1942 werd de synagoge een opslag van meubels. De Joodse gemeenschap was verdwenen. een groot deel van de Joden was in een concentratiekamp terechtgekomen en de resterende Joden waren ondergedoken.

De synagoge stond in de gasthuisstraat

op de hoek met de kornputsingel

Dit

is ee

n pr

evie

w, z

ie w

ww

.stru

ikel

stee

n.nl

voo

r mee

r inf

orm

atie

13

na de oorlog kwamen de ondergedo-ken Joden weer terug. op 8 juli 1945 hield men een herdenkingsdienst in de synagoge van Steenwijk. De Joodse gemeenschap was erg klein geworden en werd nog kleiner door verhuizin-gen van leden naar grotere plaatsen of naar de in 1948 opgerichte staat Israël. De synagoge werd in 1951 verkocht en verbouwd, waarbij veel oorspronkelijke elementen nog bewaard bleven. De eerste steen van de synagoge die in 1869 is gelegd werd in bewaring gegeven aan de oudheidkamer (nu Stadsmuseum Steenwijk). In 1984 werd het gebouw gesloopt en bouwde aBn amro een kantoor op die plek.In 1948 was een gedenksteen aange-bracht in de gevel van de synagoge met de tekst: ‘ter nagedachtenis aan de 47 Israëlitische stadsgenoten die niet terugkeerden 1940-1945.’ De steen werd in 1952 ingemetseld in de gevel van het metaheerhuisje op de Joodse begraafplaats.

kandelaar uit de synagoge van Steenwijk.

Collectie joods Historisch Museum, Amsterdam

(bruikleen NIK).

Dit

is ee

n pr

evie

w, z

ie w

ww

.stru

ikel

stee

n.nl

voo

r mee

r inf

orm

atie

26 27Dit

is ee

n pr

evie

w, z

ie w

ww

.stru

ikel

stee

n.nl

voo

r mee

r inf

orm

atie

27

coLofon

Stichting Stolpersteine Steenwijkwebsite www.struikelsteen.nlemail info@struikelsteen.nlSecretaris Marianne van engelen, tel. 0521-510886Voor giften IBan nL04 raBo 0181 9206 70

eerste druk 2015 tekst © klaas de Jong te Vledderveen Dr Vormgeving willeke Brandsma te Steenwijkfoto’s willeke Brandsma, klaas de Jong, archief Historische Vereniging Steenwijk

Uitgave toetssteen, westerveld (Drenthe)ISBn ISBn 978-90-823840-2-4 www.toetssteen-boeken.nl

Met dank aan Harma prinsen-de Vroome te Zuidveen voor haar informatie over de geschiedenis van Joods Steenwijk. Voor bezoek aan de Joodse begraafplaats in Steenwijk of voor informatie over deze begraafplaats kunt u contact opnemen met Harma prinsen (tel.: 0521-514984).

Dit

is ee

n pr

evie

w, z

ie w

ww

.stru

ikel

stee

n.nl

voo

r mee

r inf

orm

atie

9 789082 384024

ISBN 978-90-823840-2-4

Dit

is ee

n pr

evie

w, z

ie w

ww

.stru

ikel

stee

n.nl

voo

r mee

r inf

orm

atie