1

DE STANDERDMOLENDE STANDERDMOLEN

Kees Vanger december 2008

2

Beste molenaars in opleiding of andere geïnteresseerden Beste molenaars in opleiding of andere geïnteresseerden . Ik heb de laatste jaren, voor de molenaars in opleiding uit Meppel en omgeving op de computer nogal wat bestanden gemaakt of verzameld over molens en molenonderdelen. De onderliggende gedachte was dat je met de computer de leerstof uit de steeds lijviger (en interessanter) wordende Basiscursus aanschouwelijker kan maken door allerlei afbeeldingen toe te voegen. Noem het maar een vorm van aanschouwelijk onderwijs! Dus niet een aparte methode, maar een extra verduidelijking van de informatie uit ons cursusboek d.m.v. heel veel gedetailleerde foto’s en zo nu en dan een tekening.De presentaties zijn uitermate geschikt voor theorieavonden, waarbij met beamer het geheel op een groot scherm geprojecteerd kan worden. Een ieder kan ( en mag) het aanpassen naar eigen regio. Verder kunnen de leerlingen thuis op de computer de lesstof nog eens bestuderen.Aanvankelijk heb ik alles gemaakt voor de theorieavonden in Meppel, maar na vele verzoeken alles uiteindelijk via internet aan andere molenliefhebbers beschikbaar gesteld. Daar heb ik de lesstof uiteindelijk dan ook voor gemaakt!

Naast vele eigen foto’s hebben vele molenaars, fotografen of andere molenliefhebbers de afgelopen jaren, na vele oproepen via het “prikbord”, meegewerkt door ontzettend veel foto’s op te sturen. BEDANKT!In het bijzonder wil ik o.a. Harmannus Noot, Joop Vendrig, Roelof Kooiker, Wilbert Bijzittter, Jaap Kuitert en Simon Jellema bedanken voor de mooie foto’s die ze spontaan en in zeer grote hoeveelheden beschikbaar gesteld hebben. KLASSE! De gedetailleerde tekeningen komen o.a. uit de boeken van: “opleiding watermolenaar” van ing. J. den Besten. Informatie en tekeningen komen ook uit het boek De Standerdmolen van Erik Tijman, Jan Schreirs en Dick SweersOns leerboek voor startende molenaars “De windmolen en zijn onderdelen” van J.G. Wiessner en de erg informatieve map over korenmolens nl “Zingende Stenen” van D.J. Abelskamp. Verder ook nog een aantal juweeltjes van tekeningen van Anton Sipman. Helaas geen tekeningen uit ons eigen cursusboek. Jammer!

De powerpointpresentaties zijn een soort diashow met ongekende mogelijkheden. Een digitale excursie door molenland. Verder heb ik een aantal lesbrieven gemaakt. Hierin worden een aantal belangrijke hoofdstukken uit De Basiscursus beknopt weergegeven. Ook hierbij spelen foto’s en tekeningen een aanvullende en verduidelijkende rol. Verder zijn bij een aantal lesbrieven vragen (en antwoorden) gemaakt/bewerkt door Ron Keizer van de afdeling Overijssel/Gelderland bijgevoegd als extra informatie en als extra oefenstof. Ik hoop dat jullie in ieder geval wat leren van deze manier van aanbieden van de lesstof. Het is in ieder geval een prachtige en boeiende hobby. Kees Vanger molenaar molen “De Weert” Meppel.

3

4

De standerdmolen is het oudste windmolentype van ons land.

De eerste molens stonden in de 13e eeuw al in het zuiden van ons land. Ze hadden allen een dwarsgetuigd gevlucht

In 1650 stonden alleen al in de stad Groningen 13 standerdmolens.

Nu staan er nog 46 standerdmolens in ons land. Vooral in het zuiden van ons land.

Le moulin des Douches (Fr)

dwarsgetuigd en onlangs

gerestaureerd.

5Standerdmolen met open voet.

Bourtange

6Bourtange

7Standerdmolen met open voet. Retrachement

8

9Zo kan het ook!

Standerdmolen met open voet.

10Standermolen met halfgesloten voet.

11Standermolen met gesloten voet en ommuring.

De kegelvormige bedekking heet: paraplu.

12Standermolen met gesloten voet en ommuring. België

13

stormpen

ronde deel van de standerd

wrijvingsvlak burrie

zetel

buitensteekband

binnensteekband

kruisplaat

Teerling of stiepen en zonnenblokken nog niet aanwezig

14

15

16

17de standerd

18Retrachement

19

20

21

22

23

buitensteekband

binnensteekband

kruisplaat

zonneblok

teerling of stiep

24teerling, zonneblokken

25

van eikenhout

26

27

ophangpunten ophangpunten

lange burriebalken

28standerd

29

30

model van een standerdmolen gemaakt door Jaap Kuitert

31zetel

32

slekken

33

34

35

plaatsen van nieuwe slekken

Onder de lange burriebalken zitten een stel langwerpige platen, de slekken, Hiermee rust de kast voor een klein deel op de zetel en daardoor wordt de steenbalk enigszins ontlast

36

zetelkruiwerkzetelkruiwerk Komt voor op de volgende molentypes:

2. standerdmolen

3. wipmolen

4. spinnekopmolen

5. gedeeltelijk op de paltrok.

voor en nadelen van dit kruiwerk

• Wanneer goed afgesteld (80% van het gewicht op de steenbalk) kruit de molen erg licht.

• In de loop van de tijd komt het meeste gewicht op de zetel en dan gaat het kruien zwaarder.

37lange burriebalken

38

39

smeergat in steenbalk

40

steenbalk

smeergat

41brasem

42

kopse kant van de steenbalk

43

44

brasem

45

fluitgat

46borstnaald eikel

47trap

48

loopschoren

49Retrachement

50

steen- of middenlijst

51doorgebogen steenlijst

52

53

54

55

56

57

58

59

60

61

62

hangboom of kandelaar

dragen de trap en dienen ter bevestiging van

windkoppel of kruihaspel

63

64

windkoppel

65

66

67standerdmolens hebben een binnenvangstok/vangtrommel of evenaar

68

Heusden

69

Heusden

evenaar

70

71

72

73

74

75

76

77

78

79

koren/oliemolen die vroeger in

Belgie olie sloeg

80

Optempelen standerdkast

81

EindeEinde

“De Put” Leiden