De risicoanalyseDe risicoanalyse ligt aan de basis van de preventie.

De wetgever stelt bij wet dat de werkgever risicoanalyses dient uit te voeren binnen zijn bedrijf. Hoe deze analyse dient te gebeuren en met welke middelen wordt niet bepaald. De werkgever heeft hiervoor enige vrijheid verkregen.

De risicoanalyse is de systematische en planmatige analyse van de mogelijke gevaren en risico's binnen de onderneming. Het betreft niet alleen de onderneming op zich maar tevens de werkposten, de arbeidsstructuren en arbeidsprocessen, kortweg de ganse onderneming in al zijn details. De risicoanalyse wordt gebaseerd op al de preventiedomeinen, zoals bepaald in de Wet betreffende het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk. (http://www.ejustice.just.fgov.be/cgi_loi/change_lg.pl?language=nl&la=N&table_name=wet&cn=1996080400).

Niet alleen de preventieadviseur en de hiërarchische lijn kunnen deelnemen aan de analyse, vaak kan een participatieve deelname door alle betrokken werknemers nuttiger zijn dan een procesanalyse door deskundigen.

de opsporing

de observatie

de analyse

de expertise

Bij de opsporing gaat men actief op zoek naar mogelijke gevaren die na de identificatie verder geanalyseerd dienen te worden. Wanneer er geen concrete oplossing kan aangedragen worden dient men over te gaan tot de expertise, de fase waarbij men de hulp inroept van deskundigen en specialisten.

De werkgever evalueert regelmatig in overleg met de leden van de hiërarchische lijn en de diensten voor preventie en bescherming op het werk het dynamisch risicobeheersingssysteem. Hij houdt hierbij inzonderheid rekening met:

1. De jaarverslagen van de diensten voor preventie en bescherming op het werk. 2. De adviezen van het comité en in voorkomend geval, deze van de met het toezicht

belaste ambtenaar. 3. De gewijzigde omstandigheden die een aanpassing van de strategie in verband met

het verrichten van een risicoanalyse op basis waarvan preventiemaatregelen worden vastgesteld, noodzakelijk maken.

4. De ongevallen en incidenten die zich in de onderneming of instelling hebben voorgedaan.

Rekening houdend met deze evaluatie stelt de werkgever ten minste éénmaal om de vijf jaar een nieuw globaal preventieplan op. Dit wordt aangevuld met een jaarlijks actieplan ter bevordering van het welzijn op het werk.

Voor de analyse kan men gebruik maken van een aantal gekende analysetechnieken maar in de praktijk ziet men vaak dat gebruik gemaakt word van checklists, die door allerlei preventieverenigingen en externe preventiediensten ter beschikking worden gesteld. Zeker bij de risicoanalyse van machines kunnen deze lijsten erg nuttig zijn.

analysemethoden

What if

Hierbij stelt men vragen over al de onderdelen van het proces, wat zou er gebeuren als … Deze methoden is zeer tijdrovend en wordt meestal door een groep van deskundigen uitgevoerd.

HAZOP

De 'Hazard and Operability' studie wordt ook de storingsanalyse genoemd. Het is een zeer gestructureerde methode die vooral bij deskundigen in een machine of procesanalyse bruikbaar is.

FMEA

De 'Failure Mode and Effects Analysis' is een methode die geschikt is voor een procesinstallatie of voor automatisch gestuurde installaties. Hierbij worden de processen of installaties onderverdeeld in verschillende groepen en per groep wordt bekeken waar de faling kan optreden.

ISHIKAWA

Deze methode ook gekend als zijnde de visgraat analyse vertrekt van de formulering van het risico, de hoofdgraat en noteert elke betrokken factor als graat op de hoofdgraat.

Safety audit

Deze methode richt zich vooral op het management voor wat betreft de veiligheid en wordt uitgevoerd door één of meerdere deskundigen (auditors).

EN 1050 norm

Deze Europese EN 1050 Norm geeft de principes weer voor een systematische en coherente risicobeoordeling. Deze norm wordt gebruikt bij de analyse van een machine.

Post analyse technieken

Deze technieken richten zich meer op de analyse van de gebeurtenissen na een ongeval.

Foutenboomanalyse

De foutenboomanalyse is een deductieve en aan een gebeurtenis gebonden analyse van een vooropgestelde, ongewenste gebeurtenis. Een dergelijkeanalyse biedt de mogelijkheid om te onderzoeken welke omstandigheden tot de ongewenste gebeurtenis kunnen leiden.

De techniek van de klassieke foutenboom is gebaseerd op de oorzaak-gevolg koppeling. De "waaromw-vragen worden gesteld tot de basisfout(en) gevonden is (zijn).

De klassieke foutenboom maakt gebruik van een aantal symbolen voor gebeurtenissen en van poorten voor het vastleggen van het verband tussen de gebeurtenissen.

De nadelen van de foutenboomanalyse zijn:

de opbouw van de foutenboom is redelijk gedetailleerd en is tijdrovend; de uitvoering van de anlyse vereist training en ervaring; een foutenboom kan inhoudelijk verschillende vormen aannemen; alhoewel de indruk van grote nauwkeurigheid, is er geen garantie dat alle storingen

opgespoord zijn; de invoering van de methode vereist veelal een goed gedetailleerde documentatie.

Feitenboomanalyse

Deze methode werkt volgens de analyseboomprincipes, maar houdt uitsluitend rekening met feiten en niet met mogelijkheden. Het betreft dus voornamelijk het toepassen ervan als ongevalsanalyse. Alle aangehaalde feiten zijn nodig om de ongewenste gebeurtenis te veroorzaken: er treden alleen "enw-poorten, d.w.z. dat bij de uitschakeling van één van de feiten deze specifieke gebeurtenis niet kan optreden. De introductie en toepassing van de methode is redelijk eenvoudig, zodat de analyse in relatief korte tijd kan uitgevoerd worden.

De analyse vertrekt van een ongewenste gebeurtenis (bv. een brand, een verwonding, een gasontsnapping). De gebeurtenissen, die hieraan onmiddellijk voorafgingen, worden vervolgens opgezocht en genoteerd. Nadien wordt voor elk van deze gevonden gebeurtenissen de voorgaande of voorgaanden gezocht, enz ... . De grond van de ongewenste gebeurtenis wordt in een steeds wijder vertakt patroon van antwoordelementen en nieuwe vragen, onderzocht. De methode verwerkt alle feiten (gebeurtenissen, handelingen, toestanden) tot één logisch en chronologisch geheel.

Het onderzoek eindigt wanneer de grondoorzaken gevonden zijn en een boomstructuur opgebouwd werd zo men vervolgens preventiemaatregelen kan treffen.

Gebeurtenissenboom

Deze methode analyseert op een inductieve manier een elementair voorval, dat kan leiden tot een ongewenste gebeurtenis of een schadegeval.

De inductieve analyse vertrekt van het elementair voorval (storing of falen) en gaat na wat de mogelijke gevolgen van het voorval of de storing kunnen zijn. De analyse stopt uiteindelijk bij de mogelijke (ongewenste) gebeurtenis(sen)/schadegeval(len) en vormt zo een boomstructuur.

Gebeurtenissenbomen kunnen wel worden gebruikt voor het analyseren van de gevolgen van de topgebeurtenis van een feitenboom. Het eindpunt van de feitenboom is dan ook het beginpunt van de gebeurtenissenboom. Hij toont de waarschijnlijkheid van verschillende scenario's, elk met een ander gevolg, die zouden kunnen worden gegenereerd door een eerder geïdentificeerde gebeurtenis.

De foutenboom is dus meer aangewezen voor schadegevallenonderzoek. De gebeurtenissenboom is eerder aan te wenden bij preventie. De theorie van beide methoden is verschillend, maar de techniek is in beide gevallen dezelfde.

risico index berekening

De Kinney methode

De methode van de mathematische risicobehandeling werd door Kenmeth, Graham en Kinney uitgewerkt.

Het risico is het product van drie factoren. Voor elke factor worden een aantal referentiesituaties bepaald. Door de drie factoren met mekaar te vermenigvuldigen bekomt men een cijfer voor het risico. Als men de "waarden" van de verschillende risico's van een arbeidssituatie kent, kan men ze rangschikken en de grootste het eerst aanpakken.

de waarschijnlijkheid;

Voor de waarschijnlijkheidsfactor kunnen dit zijn, gerangschikt van lage naar hoge waarschijnlijkheid:

virtueel onmogelijk; praktisch onmogelijk; denkbaar maar onwaarschijnlijk; kleine mogelijkheid; ongewoon maar toch nog mogelijk; mogelijk, te verwachten.

de blootstelling;

Voor de blootstelling kunnen de volgende situaties als referentie genomen worden:

zeer zelden; maandelijks (enkele malen per jaar); wekelijks (occasioneel); dagelijks; voortdurend.

Aan elke van deze situaties kan een waarde gegeven worden en bij het onderzoek van een reële situatie wordt een van deze waarden toegekend aan deze situatie.

de gevolgen

De gevolgen van een ongeval (de ernst) door een bepaald risico veroorzaakt, kunnen betrekking hebben op schade berokkend aan personen of op materiële schade. Hier kan men ook een aantal referentiesituaties bepalen. Voor schade aan personen kan dit gaan van een ramp, een ongeval met een dodelijk slachtoffer, een ongeval met blijvende ongeschiktheid, een ongeval met een niet-blijvende ongeschiktheid, ... De materiële gevolgen worden uitgedrukt in geldsommen.

Interessante analysetechnieken ...

Conditional Cause-Consequence diagram

for an inadequate stopping distance for a level crossing

Hazard Item Data Sheet

Spreadsheet Hazard Register

Project Investment Summary

Property Loss Payback Calculator

Risk Profiling Summary