De prelexicale spraakontwikkeling bij dove kinderen met een cochleair implantaat

De prelexicale spraakontwikkeling bij dove kinderen met een cochleair implantaat

KAREN SCHAUWERS

Steven Gillis

Paul Govaerts

CI symposium – 9 december 2006

Karen Schauwers09 - 12 - 2006

Evolutie in leeftijd van implantatie

volwassenen

kinderen (> 2 jaar)

Verbeterde technologieVeelbelovende resultaten

1996: kinderen < 2 jaar 2000: kinderen < 1 jaar

Vroege detectie en diagnose

België

= wereldprimeur


CI onder 1 jaar: verantwoord?

Argument:“sensitieve periode” in spraak- en taalontwikkeling

1ste levensjaar:

nog geen woorden, maar wel belangrijke basis op perceptief en productief vlak

CI < 1 jaar: interfereert met sensitieve periode

verwachting: kleinere achterstand


Spraakproductie in 1ste levensjaar

Stadium 1 ( 0-1m): reflexieve comfortgeluiden

Stadium 2 ( 1-2m): onderbroken klinkergeluiden

Stadium 3 ( 2-4m): “cooing” of “gooing”

Stadium 4 ( 4-6m): variaties in toonhoogte, luidheid...

Stadium 5 ( 6-10m): brabbelen

= belangrijke mijlpaal:vorming van CV syllaben als basis voor woorden

dove kinderen


Onderzoeksvragen

Zeer vroege CI in Antwerpenonderzoek van spraak- en

taalontwikkeling bij jonge CI kinderen

• Gaan CI kinderen beginnen en blijven brabbelen?

• Vergelijking met horende kinderen?

• Effect van leeftijd van implantatie?

• Verloop van verdere taalontwikkeling in de CI groep?


Onderzoeksgroepen

• 10 CI kinderen– Congenitaal doof (PTA ≥ 90 dBHL)– Onvoldoende winst met hoortoestellen– CI tussen 5 en 19 maanden oud– Nadruk op orale opvoeding (monolinguaal Nederlands)– Geen bijkomende problemen (gezondheid, ontwikkeling)– Observaties gestart vanaf 1 maand na “fitting” van CI

• 10 horende (NH) kinderen– Normaal gehoor (PTA ≤ 25 dBHL)– Monolinguaal Nederlands– Geen bijkomende problemen (gezondheid, ontwikkeling)– Observaties gestart vanaf 6-8 maanden oud


Onderzoeksmethode

• Longitudinaal:– CI: maandelijks gedurende 30 maanden

jaarlijks op 4 - 5 - 6 - 7 - ... jaar– NH: maandelijks tot ongeveer 18 maanden oud

• Observationeel:– Maandelijkse video-opnames in thuissituatie– Natuurlijke interactie tussen kind en ouder(s) en/of siblings– Selectie van ± 20 minuten per sessie voor analyse– Gedetailleerde transcriptie van selecties

• Experimenteel (testen):– CAP, A§E, MacArthur-Bates CDI lijsten, TARSP


Onderzoeksresultaten

• Auditieve ontwikkeling: Audiometrie, CAP, A§E

• Prelexicale ontwikkeling: Brabbelen

• Fonologie: Foneeminventaris, PMLU

• Lexicon: MacArthur CDI lijsten

• Morfosyntaxis: TARSP


Onderzoeksresultaten

• Auditieve ontwikkeling:Auditieve ontwikkeling: Audiometrie, CAP, A§EAudiometrie, CAP, A§E

• Prelexicale ontwikkeling: Brabbelen

• Fonologie:Fonologie: Foneeminventaris, Foneeminventaris, PMLUPMLU

• Lexicon:Lexicon: MacArthur CDI lijstenMacArthur CDI lijsten

• Morfosyntaxis:Morfosyntaxis: TARSPTARSP


Resultaten: brabbelen

CV-CV

Onset van brabbelen

Types van C en V

Intra-syllabische CV combinaties

Inter-syllabische CVCV patronen



CV-CV

Onset van brabbelen

Types van C en VTypes van C en V

Intra-syllabische CV combinatiesIntra-syllabische CV combinaties

Inter-syllabische CVCV patronenInter-syllabische CVCV patronen


Onset van brabbelen

R2 = .30 (p > .05)Mediaan: 1 maandR2 = .92 (p < .05)

4

6

8

10

12

14

16

18

20

22

leeftijd (mdn) bij onset brabbelen

4 6 8 10 12 14 16 18 20 22

leeftijd (mdn) bij activatie CI

0

1

2

3

4

aantal mdn na CI bij onset brabbelen

4 6 8 10 12 14 16 18 20 22



Brabbelspurt

8

10

12

14

16

18

20

22

24

26

28

leeftijd (mdn) bij brabbelspurt

4 6 8 10 12 14 16 18 20 22


R2 = .78 (p < .05)

0

2

4

6

8

10

aantal mdn na CI bij brabbelspurt

4 6 8 10 12 14 16 18 20 22


R2 = .06 (p > .05)Mediaan: 6 maanden



CV-CV

Onset van brabbelenOnset van brabbelen

Types van C en V




Types van C en V in brabbelen

Aantal geanalyseerde segmenten:– CI groep: 13.524 C en 14.896 V– NH groep: 19.628 C en 20.819 V

C: Articulatieplaats

coronaal - labiaal - dorsaal

Articulatiewijze

stop - nasaal - halfvocaal - fricatief - liquida

V: Articulatieplaats

voor - centraal - achter

Articulatiehoogte

laag - midden - hoog


C Articulatieplaats

01020

30405060708090

100

T1 T2 T3 T4

mediaan %

NH cor

CI cor

NH lab

CI lab

NH dor

CI dor

onset brabbelen - 1ste 10 woorden


Types van C en V in brabbelen

• CI versus NH:– Enkel significant verschil in proportie liquidae

• Effect van leeftijd van implantatie:– Significante positieve correlatie tussen leeftijd van

implantatie en proportie labialen

hoe later geïmplanteerd, hoe meer labialen

meer gelijkenis met dove kinderen



CV-CV







Voor Centraal Achter

Cor.

Lab.

Dor.

CV

RatioGeobserveerde aantal van CV combinatieVerwachte aantal van CV combinatie

Significant verschillend van 1.0 ?


T1

NH CI


Cor.

Lab.

Dor.

Geobserveerde significant hoger dan verwachteGeobserveerde significant lager dan verwachteVerschil geobserveerde - verwachte: niet significant


Cor.

Lab.

Dor.


T2

NH CI


Cor.

Lab.

Dor.



Cor.

Lab.

Dor.


T3

NH CI


Cor.

Lab.

Dor.



Cor.

Lab.

Dor.


T4

NH CI


Cor.

Lab.

Dor.



Cor.

Lab.

Dor.



• CI versus NH:– Dezelfde patronen in brabbelen:

initieel brabbelen: random CV combinaties

evolutie: sommige worden sign, rest blijft random

– CI bereikt “finale” patroon wat later dan NH

• Effect van leeftijd van implantatie:– Trend: later-geïmplanteerde kinderen bereiken finale

patroon wat vroeger in brabbelperiode dan vroeger-geïmplanteerde



CV-CV







CV-CV

CV-CV CV-CV

Variatie

/ba-ka/

/ba-bo/

/ba-ko/

Reduplicatie

/ba-ba/



CV-CV

0

20

40

60

80

100

%

Redupl Variatie

CI

NH

* * **



CV-CV

CV-CV CV-CV CV-CV

0

20

40

60

80

100

%

V var0

20

40

60

80

100

%

C var

0

20

40

60

80

100

%

Redupl Variatie

CI

NH



CV-CV

CV-CV CV-CV CV-CV

0

20

40

60

80

100

%

V var0

20

40

60

80

100

%

C var

0

20

40

60

80

100

%

C+V var

* *

0

20

40

60

80

100

%

Redupl Variatie

CI

NH



CV-CV

CV-CV CV-CV CV-CV

0

20

40

60

80

100

%

C+V var

0

20

40

60

80

100

%

Plaats0

20

40

60

80

100

%

Hoogte0

20

40

60

80

100

%

Plaats+Hoogte

0

20

40

60

80

100

%

Redupl Variatie

CI

NH

0

20

40

60

80

100

%

V var0

20

40

60

80

100

%

C var



CV-CV

CV-CV CV-CV CV-CV

0

20

40

60

80

100

%

Plaats0

20

40

60

80

100

%

Wijze0

20

40

60

80

100

%

Plaats+Wijze

0

20

40

60

80

100

%

Redupl Variatie

CI

NH

0

20

40

60

80

100

%

C+V var0

20

40

60

80

100

%

V var0

20

40

60

80

100

%

C var



• CI versus NH:– Sign minder gevarieerde brabbels– Sign minder complexe variaties (C+V var)– Beide groepen: V var > C var > C+V var

V plaats > V hoogte

C wijze > C plaats

• Geen effect van leeftijd van implantatie


Samenvatting brabbel-resultaten

• Alle CI kinderen beginnen en blijven brabbelendaarmee belangrijke 1ste mijlpaal in productieve

taalontwikkeling bereiktstart van brabbelen lijkt “getriggered” te worden door CI

• De CI kinderen verschillen zo goed als niet van de NH kinderen op vlak van segmentele inhoud en CV syllabes

ze vertonen dezelfde voorkeuren in C, in V, en in intra-syllabische CV combinaties

• De CI kinderen verschillen enkel van de NH kinderen op vlak van inter-syllabische CVCV patronen

ze prefereren simpele combinaties boven complexe


Samenvatting brabbel-resultaten

• Effect van leeftijd van implantatie gevonden:– hoe jonger CI, hoe vroeger onset van brabbelen

meer kans om op “normale” leeftijd te beginnen brabbelen

– hoe jonger CI, hoe minder labialen in brabbelen

meer gelijkenis met NH

Reflecteert zich dit ook op andere vlakken van de taalontwikkeling ?


Effect van leeftijd van implantatie

Fonologie: hoe jonger CI, hoe kleiner achterstand in correcte productie van C en V in woorden

-4

-3

-2

-1

0

1

2

3

4

5

6

delay initial C

4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24

age at CI fitting

R2 = .63p < .05

-4

-3

-2

-1

0

1

2

3

4

5

6

delay V

4 6 8 10 12 14 16 18 20 22 24

age at CI fitting

R2 = .68p < .01

C V


Effect van leeftijd van implantatie

• Onderzoek van Coene, Schauwers, et al. (submitted):

1) Stat. sign. correlatie tussen leeftijd van implantatie en:– Productie van 30 woorden– Productie van lidwoorden– TTR van 0.5

2) Enkel CI vóór 10 maanden

binnen 95% confidentie-interval van horende leeftijdsgenootjes

Domino-effect, voor het eerst zichtbaar in prelexicale ontwikkeling aanwijzing voor irreversibele achterstand ?


CI in Vlaanderen2j 3j 4j

5j 6j 7j

De prelexicale spraakontwikkeling bij dove kinderen met een cochleair implantaat

Documents

Transcript of De prelexicale spraakontwikkeling bij dove kinderen met een cochleair implantaat