december 2015 - PensioenAdvies 25

De consument van de toekomst bepaalt zelf zijn kwaliteit van leven: Qualify Self. Hij doet dat niet alleen, maar onderhoudt intensief contact met anderen in zijn netwerken. Hij deelt kennis en ervaring in zijn netwerk (facebook, linkedin, twit-ter, instagram) en vormt zich zo een mening. Dat doet hij autonoom én zelfstandig. Oók als het gaat om wonen, zorg en inkomen voor nu én later. En zo staat de consument centraal. Beter gezegd: stélt de consument zichzelf centraal. Hij moet wel!

Want steeds minder voelt hij zich veilig in die oude wereld van sociale partners, grote collectieve insti-tuties en een topzware overheid. ‘Als ze al belangen dienen, dan toch vooral die van zichzelf’, is het senti-ment dat steeds meer post vat. Dat moet en kan anders. Echte waarde voor consument en samenle-ving creëer je door vooral goed te luisteren en drijf-veren van klanten te achterhalen.

De impact van Qualify Self is nauwelijks te over-schatten. Aanbieders van producten en diensten op het gebied van wonen, zorg en inkomen voor nu én later, merken dat dagelijks. Wetenschappelijk én empirisch bewijs dat noodzakelijke doorbraakinno-vaties in grote organisaties niet in goede handen zijn, is overtuigend aanwezig. En dat is een harde realiteit voor elke institutionele leider en élke institutionele onderneming in de wereld van wonen, zorg en pensioen. Ongeacht of het om publieke, private of hybride organisaties gaat.

Bovendien: doelmatig gebruik van nieuwe techno-logie is een dagelijkse bron van zorg in de boardrooms én op de werkvloer. Een slagvaardig antwoord op nieuwe toetreders, is niet makkelijk te vinden. Het besef dat de financiering van zowel wonen, zorg als onze oudedag op de manier waar-op we het al decennialang gewend zijn, onder druk staat, neemt hand over hand toe. Eenvoudige ant-woorden voor complexe dilemma’s zijn er niet. We moeten met elkaar naar oplossingen zoeken.

DOOR MICHIEL HUISMAN

Michiel Huisman

hoofdredacteur Pensioen

Advies

Qualify Self breekt door

Happy profitRecente inzichten op het gebied van ‘happy profit’ en ‘deep democracy’ kunnen ons helpen. Het gaat daarbij allerminst om ‘vaagtaal’ en mantra’s van een groep elitaire management goeroe’s. Integendeel! Het zijn reële sleutelbegrippen. Want, er voltrekt zich een opvallende verschuiving van normen en waarden: een beweging van welvaart naar welzijn en van productie vóór je klanten naar duurzaam produceren mét je klanten. Maar ook van objectief en afstandelijk naar emotioneel en betrokken. Even opvallend is dat deze verschuiving niet van bovenaf, maar juist van onder af plaatsvindt.

Het is prima, belangrijk en zelfs leuk om winst te maken. Maar het moet een beloning zijn voor waardevol handelen. En die waarde zit in twee elementen: • Maak je klanten gelukkig• Laat een betere wereld achter

Vanuit intrinsieke motivatie en authenticiteit. Daarbij mag je rekening houden met de stem van de minderheid. De wijsheid van de dwarskijker, biedt kans op groei, verbetering en oplossingen voor dilemma’s. Weerstand is gewoon een andere mening, een teken dat een stem nog niet is ge-hoord. Deep democracy is zo logisch als wat.

Business modellen De samenleving ontwikkelt zich naar een maat-schappij waarin niet het bezit en de zeggenschap maar een makkelijke toegang en duurzaam en effi-ciënt gebruik van producten en diensten, centraal staan. De gebruiker heeft het voor het zeggen. En als aanbieder op het gebied van wonen, zorg of pensioen, zul je achter de drijfveren van je klanten moeten komen, om tevreden klanten te maken en te houden.

Hoe en met welke nieuwe business modellen speel je daarop in? Samenwerken op het gebied van wo-nen, zorg en pensioen? Of juist niet? Zorg en Wo-

Nu nog onderhuids, maar steeds vaker merkbaar, is een nieuwe werkelijkheid aan een snelle opmars bezig: ‘Qualify

Self’. Niet te stuiten.

De oude wereld knarst en kraakt

26 PensioenAdvies - december 2015

nen, zijn dat ‘matching numbers’? En wat heeft inkomen voor nu én later daarmee te maken? Waar moeten pensioenfondsen eigenlijk op inzetten? En woningcorporaties? Lijkt de financiering van ouderenzorg écht zo op die van pensioen? En wat leren we daar dan van?

De grote uitdaging anno nú is om deze vragen te agenderen. Of misschien wel beter gezegd: te dúrven agenderen in je fondsbe-stuur, je boardroom, je product management overleg.

Happy profitDaarvoor is het nodig dat je anders naar de wereld kijkt, naar de markt en naar je klanten. Het is de bewustwording van het ont-staan van een nieuwe economie, met andere spelregels en niet zelden disruptief van karakter. Wees je bewust van de nieuwe tijdgeest. Leer anders te kijken. Ontwikkel een nieuwe visie en verander zonder dat je al weet waar het eindpunt ligt. Dat is een nieuwe manier van zaken doen. Nog niet uitgekristalliseerd. Er ontstaan allerlei nieuwe businessmodellen.

Deep democracyBesluitvorming met aandacht en waardering voor andere opvat-tingen. Geen compromis. Werkelijke consensus. Zonder te polde-ren. Kan dat? Ja! Volgens de aanhangers van de leer van deep democracy wel. En daar valt veel voor te zeggen. Deep democra-cy komt voort uit het besef dat veel mensen zich niet gehoord voelen of het idee hebben dat hun mening niet telt. Het gevolg is niet zelden: tegenspartelen, onderhuidse irritaties, ‘ja’ zeggen maar ‘nee’ doen. In een wereld waarin innoveren en veranderen aan de orde van de dag is en de zoektocht naar een betere waar-decreatie voor de klant die écht aansluit bij diens drijfveren vol-op aan de gang is, zijn dat belemmerende factoren. Beter is het om de minderheid stem te geven: deep democracy. Het gaat daarbij om een zienswijze én een methodiek die in besluitvor-mingsprocessen aandacht en waardering geeft aan andere opvat-

tingen. Zonder te polderen en zonder conflicten weg te poetsen. Tegenstellingen en botsende meningen worden op respectvolle wijze met elkaar onderzocht. In dialoog en in discussie. Deep democracy is daarmee een krachtig instrument in situaties waarin niemand precies weet hoe het zal lopen, waarin uiteenlopende meningen en visies ontstaan en ten diepste het besef leeft dat er wél een koers uitgezet en een beleid gevolgd moet worden.

De term ‘deep democracy’ werd als eerste gebruikt door Arnold Mindell. Inmiddels zijn er verschillende mensen die hier ieder op hun eigen wijze in de praktijk mee werken. Teams die volgens de methodiek van deep democracy overleggen, winnen aan effectivi-teit. Het biedt handvatten voor besluitvorming met aandacht en waardering voor andere opvattingen. Zonder te polderen en zon-der conflicten weg te poetsen. Tegenstellingen en botsende meningen worden op respectvolle wijze met elkaar onderzocht. In dialoog en in discussie.

Het is ‘democratisch’ omdat het benadrukt dat elke invalshoek er toe doet en dat de kwaliteit van besluiten het grootste is wanneer zowel de meerderheids- als de minderheidsstem gewaardeerd wordt. Het is ‘deep’ omdat het verder gaat dan vele traditionele methodieken en recht doet aan onderliggende normen, waarden en drijfveren. De bewijsvoeringen dat zich een fundamentele verandering in lijn met het voorgaande voltrekt, stapelen zich inmiddels op. Een paar voorbeelden.

Nieuw spaarstelsel“Nu nog leggen we collectief en verplicht een substantieel deel van het salaris geblokkeerd opzij met maar één doel: een inko-mensvoorziening boven op de AOW na pensionering. Dat past niet meer in de dynamisch en heterogene samenleving van nu”, betoogt John Smolenaers, partner Deloitte. Hij pleit voor een nieuw spaarstelsel waarin studie, zorg, wonen en inkomen inte-graal zijn verdisconteerd. En voor een eigentijdse en gepersonali-seerde pensioenvoorziening waarbij de financiële risico’s beter zijn gedekt.

Briljante zorgDe betaalbaarheid en toegankelijkheid van goede zorg staat op het spel. Er is meer nodig dan kleine besparingen en verbeterin-gen. Dit vraagt om doorbraken. De klok tikt door. Het is de hoog-ste tijd om van elkaar te leren. Het ‘not invented here’ syndroom in de zorg moet resoluut worden behandeld voordat het te laat is. De zorg heeft ‘briljante businessmodellen’ nodig. Daar zijn in-middels diverse voorbeelden van te vinden. Ze zijn verschillend maar hebben, volgens Jeroen Kemperman van Achmea, het vol-gende gemeen:

− Ze zijn gedreven vanuit visie om mensen gezonder en beter te maken.

− Ze hebben een businessmodel met een verrassende mix van solidariteit, zelfwerkzaamheid en de menselijke maat.

− Ze weten de belangen van alle stakeholders als geen ander tegelijk te dienen.

Vervolgens vraagt goede, betaalbare zorg die ook nog eens breed toegankelijk is om vijf doorbraken. Voor elk van deze doorbraken heeft hij samen met collega’s vier businessmodellen geselecteerd die laten zien hoe het moet.

december 2015 - PensioenAdvies 27

aankoop van brood, zorg, onderwijs, etc. Doordat met de inves-teringen risico’s worden genomen is de verwachting dat er op langere termijn een overrendement zal ontstaan dat ten gunste komt aan de deelnemers bijvoorbeeld in de vorm van een bij-schrijving. Hierop wordt geen voorschot genomen bij het waar-deren van de verplichtingen.

KnarrenhofVoor mensen van vijftig jaar en ouder komt er veel onzekerheid aan. Hoe is het met de bezuinigingen in de zorg en de besparin-gen op de WMO? Is mantelzorg wel realistisch? Bij veel mensen zijn de kinderen of heel druk of ze wonen niet om de hoek. Daarnaast zijn er steeds meer alleenstaanden die het leuk vinden om in een plan te wonen waarin ruimte is voor ontmoeting in een gemeenschappelijke tuin en in de hobby-ruimte. Daarom zijn er - aldus initiatiefnemer en ontwikkelaar Peter Prak – “al 67 mensen betalend lid van de Vereniging Krasse Knarrenhof Zwolle”. Het jongste lid is 42 jaar, de oudste is 87 jaar. Centraal staat ouderwets burenfatsoen naast privacy en comfort. Volgens Prak geeft het concept “ruimte voor vrije sector koop, vrije sector huur en sociale huur”.

En ondertussenDe conclusie is duidelijk. We zijn onderweg naar een nieuwe werkelijkheid. Een nieuwe economie met andere waarden en normen dan die gedicteerd worden door aandeelhouders van winst beogende vennootschappen. Samen leven, samen investe-ren, samen ontwikkelen en samen profiteren is niet langer de droom van ‘nieuw links’ maar wordt een keiharde realiteit die we participatiemaatschappij noemen. Wellicht een betiteling ‘met bij-smaak’, maar desondanks een principe waar geen dienstverlener in zorg, wonen en pensioen meer omheen kan. Je kan dus maar beter zorgen ‘erbij te horen’. Qualify Self!

Pensioen Advies duikt in de wereld van zorg, wonen en pensioenDe overheid heeft een zelforganiserende samenleving voor ogen met de burger stevig in zijn eigen regisseursstoel. Bur-gerinitiatieven op het snijvlak van ‘wonen, zorg & pensioen’ worden de nieuwe norm. Dat gebeurt nu al. The future is now! Google maar eens op de termen ‘zorg’ en ‘wonen’ en een scala aan nieuwe initiatieven popt op: Stadsdorpen Am-sterdam, Vitaal Vechtdal, Dirkdederde.nl, Ned7, kenniscen-trumwonenzorg.nl. De uitdaging ligt niet zozeer in het verbinden van de wereld van pensioen, zorg en wonen. Vanuit het perspectief van de burger, leveren die werelden producten en diensten die onweerlegbaar in elkaars verlengde liggen. Dat hoeft niet bewezen te worden. De uitdaging is veel meer om de aan-sluiting met die burger te hervinden. Stuk voor stuk zijn we daarin in alle drie de sectoren tekort geschoten. Dat kan beter! Pensioen Advies gaat de uitdaging aan en wil vanaf nú met het leveren van actuele, relevante vakinformatie op het snij-vlak van zorg, wonen & pensioen een brug slaan tussen aan-bieders en klanten, tussen overheden en burgers. Maar vooral óók tussen wetenschap en praktijk.

− Solidariteit en onderlinge zorg versterken: Algemeen Zieken-fonds Amsterdam, DHAN, Proveniershofjes, Stiftung Liebenau;

− Preventie en zelfmanagement laten werken: Discovery, Healthways, Kaiser Permanente, PatientsLikeMe;

− Informatie en dagelijkse zorg rond de patiënt organiseren: UCLA’s Value Quotient, ParkinsonNet, Laastari Lähiklinikka, Patrick Lund Dental Happiness;

− Diensten en instrumenten om klanten aan het stuur te helpen: Ryhov, BerylHealth, M-PESA, Jaipur Foot;

− Differentiatie van specialistische zorg waarmaken: Shouldice, ThedaCare, Princess Margaret Cancer Centre, Mayo Clinic.

Ze zijn vervat in zijn boek ‘Briljante businessmodellen in de zorg - Baanbrekende benaderingen voor betere en betaalbare zorg’, dat hij samen met Jeroen Geelhoed en Jennifer op ’t Hoog in 2014 heeft geschreven.

Lokaal pensioen voor ondernemersEen opmerkelijk initiatief ontstaat in het Rivierengebied. Daar slaan een aantal mensen de handen ineen die zien dat een door-braak nodig is over bestaande ketens en systemen heen. Zij gaan uit van de behoefte van ondernemers in de regio naar financiële diensten op basis van transparante, vertrouwensvolle en inzichte-lijke beleggingen en investeringen die bijdragen aan een duurza-me wereld. Specifiek kijkend naar de zzp’er en het klein MKB, zien de initiatiefnemers dat deze (groeiende) groep onvoldoende of geen voorzieningen heeft getroffen voor tijdelijke inkomens-derving of hun ‘oudedag’. “Momenteel is er te weinig of geen handelingsperspectief dat passend is bij de behoefte van deze doelgroepen. Daarom willen we een nieuwe aanpak ontwikkelen waaraan binnen de bestaande pensioenmarkt behoefte is. Het creëren van een nieuwe wereld naast de bestaande wereld voor het opbouwen van voorzieningen voor de oude dag”, aldus de initiatiefnemers.

Hun voorstel is een financieel product in de vorm van een indi-viduele rekening waarop hij/zij kapitaal kan storten. Het kapi-taal kan worden aangewend voor lange termijn investeringen en afdekken van risico’s (sterfte en arbeidsongeschiktheid). De in-vesteringen worden (deels) gedaan in de lokale economie. Door het kapitaal van elke individuele deelnemer te oormerken blijft het inzichtelijk over welke investeringen het kapitaal verdeeld is. De value propositie komt er goed en kort op neer dat de ini-tiatiefnemers een mogelijkheid zien voor kapitaalvorming waar-bij rendement zoveel mogelijk in de regio wordt behaald. Daar-toe krijgt elk lid van de coöperatie de beschikking over een individuele rekening waarop hij/zij kapitaal kan storten. Dit ka-pitaal kan worden aangewend voor lange termijn investeringen en afdekken van risico’s (van arbeidsongeschiktheid, ziekte en overlijden). De investeringen worden zoveel mogelijk in de lo-kale economie gedaan. Hiervoor worden investeringsprojecten ontwikkeld die voldoen aan de wensen en eisen van de coöpera-tie. Door het kapitaal van elke individuele deelnemer te oor-merken, blijft het inzichtelijk over welke investeringen het ka-pitaal verdeeld is. De uiteindelijke uitkeringen ten gunste van de afgesproken bestedingsdoeleinden worden gewaardeerd op basis van een risicovrij reëel rendement van 0%. Dit betekent dat de initiatiefnemers er van uitgaan dat het niet uitmaakt of het kapitaal nu of in de toekomst wordt aangewend voor de