DE NEDERLANDSCHE HANDELSHOOGESCHOOLIN DE EERSTE JAREN VAN HAAR BESTAAN

DOOR PROF. MR. G. NAUTA.

Den loop der gebeurtenissen doorgronden, zijn tijd kennen, snelbesluiten, kloek durven, zijn eenige van de vele eigenschappen,waaraan een goed koopman behoort te voldoen. Dat zij ook bijonze Nederlandsche kooplieden in het algemeen en bij den Rot-terdamschen handelsstand in het bijzonder niet ontbreken, bewijsteen kort overzicht van de wording en den eersten groei onzerNederlandsche Handelshoogeschool.

Nadat in den loop der jaren in het buitenland op meerdere plaat-sen ook voor de hoogeschoolopleiding van den koopman dooroprichting van daartoe bestemde inrichtingen was gezorgd en ookin ons land een toenemend aantal verspreide stemmen hare wen-schelijkheid en noodzakelijkheid had bepleit, kwamen na verschil-lende voorbereidende besprekingen in het begin van Februari1913 vijftien Rotterdamsche heeren bijeen ten einde tot meervaste plannen te komen. Op hun initiatief werd op Dinsdag 29April 1913 door een Comité van oprichters, ter vergadering bij-eengeroepen door den President van de Kamer van koophandelen fabrieken te Rotterdam, in de vergaderzaal van deze Kamer deVereeniging tot oprichting eener Nederlandsche Handelshooge-school gevormd. In dezelfde maand zette men in eene „Memorieinzake de vestiging eener Nederlandsche Handelshoogeschool teRotterdam" aan den Handel uiteen, hoe „steeds meer zoowel inbinnen- als buitenland de behoefte gevoeld [werd] den toekom-stigen koopman eene meer wetenschappelijke opvoeding te ge-ven", en dat hierom een hoogeschool gewenscht was met hetdoel, „1° aan volwassen jongelieden, die in den handel wenschente gaan, zoowel algemeene ontwikkeling als de noodige vakkenniste geven. 2̂ toekomstige leeraren aan handelsscholen op te leiden.3° kooplieden en personen, die een aan den handel verwant vakuitoefenen, de mogelijkheid te openen, zich in bepaalde onderdee-len van de handelswetenschap verder te bekwamen. 4<> consulaireen diplomatieke ambtenaren, journalisten e. a. in de gelegenheidte stellen kennis van de handelswetenschappen te verwerven".De studietijd zou in den regel niet langer dan twee jaren duren»opdat de studenten niet te laat in de praktijk zouden komen en

108

DE NEDERLANDSCHE HANDELSHOOGESCHOOLFOTO C. VREEDENBURGH

nog de gelegenheid zouden hebben een tijd lang naar het buiten-land te gaan.

In korten tijd had eene finantieele Commissie onder voorzitter-schap van den heer W. Westerman een aanmerkelijk geldbedragbijeen en reeds op den 23 Juli 1913 verklaarde de heer C. A. P.van Stolk, voorzitter van het voorloopig bestuur, wiens naamvanaf het eerste begin onafscheidelijk aan de oprichting was ver-bonden, op eene ledenvergadering in het Notarishuis te Rotter-dam, dat het tot stand komen der Hoogeschool finantieel wasverzekerd. Op dezelfde vergadering werden de statuten vastge-steld met bepaling, dat de vereeniging voortaan zou heeten Ne-derlandsche Vereeniging voor Hooger Handelsonderwijs (Ne-derlandsche Handels-Hoogeschool), en werd een Algemeen Be-stuur, een Raad van Beheer, een Dagelijksch Bestuur en eenCollege van Curatoren benoemd. Op 25 Augustus 1913 volgde debenoeming van den eersten hoogleeraar mr. dr. G. W. J. Bruinste 's-Gravenhage, door Curatoren tevens aangewezen tot RectorMagnificus. Dat men voor de organisatie van de hoogeschool enharen opzet niet licht een betere keus had kunnen doen is sinds-dien herhaaldelijk uitgesproken en zeker ook niet te ontkennen.

De groote moeilijkheden verbonden aan de keuze der onder-wijsvakken, der leerkrachten, aan het geven aan elk vak van zijnjuiste plaats in een nog weinig omlijnd studieveld als de handels-wetenschap beslaat en daarbij nog aan de huisvesting is men alleonder leiding of krachtige medewerking van den eersten RectorMagnificus te boven gekomen.Drie gewone en 11 buitengewone hoogleeraren en 6 lectoren

waren benoemd, 60 studenten, van wie 5 voor enkele lessen, wa-ren ingeschreven, toen op Zaterdag 8 November 1913 — sinds-dien steeds als dies natalis gevierd — des namiddags te half driein de Groote Zaal der Sociëteit Harmonie (Doele) in tegenwoor-digheid van vele autoriteiten, waaronder meerdere ministers, denBurgemeester onzer gemeente en Curatoren en Senaten der Ne-derlandsche Universiteiten en der Technische Hoogeschool deopening der Hoogeschool plaats had. De heeren A. G. Kröller,voorzitter van het Algemeen Bestuur, dr. D. Bos, voorzitter vanhet College van Curatoren, de Rector Magnificus, mr. P. W. A.Cort van der Linden, Minister van Binnenlandsche Zaken, mr.A. R. Zimmerman, Burgemeester van Rotterdam, Phs. van Om.

109

meren, vice-voorzitter der Kamer van Koophandel en fabriekente Rotterdam, prof. G. Jelgersma, Rector Magnificus der Rijks-universiteit te Leiden, H. Rud. du Mosch, lid van de Kamer vankoophandel en fabrieken te Amsterdam, spraken allen in vanvertrouwen in de toekomst der Hoogeschool getuigende woordentot eene gevulde zaal, terwijl Hare Majesteit de Koningin van haretoegejuichte belangstelling deed blijken door ons vaderland enRotterdam met de gebeurtenis van dat oogenblik telegrafischgeluk te wenschen. De gehouden redevoeringen zijn alle af-gedrukt in het Gedenkschrift ter herinnering aan de opening derNederlandsche Handelshoogeschool te Rotterdam.

Kort daarop namen de colleges een aanvang. Zij waren en zijnsindsdien voornamelijk gericht op een tweejarige koopmans-opleiding, waarvoor de kern wordt gevormd door a. de leer dereconomie, het munt-, crediet- en bankwezen, 6. de bedrijfsleer, debalansleer, kennis van berekeningen op handelsgebied, c. hetburgerlijk recht en de hoofdbeginselen der burgerlijke rechts-vordering, het handelsrecht en faillissementsrecht en c/. de eco-nomische geschiedenis van den nieuweren tijd, de algemeeneeconomische aardrijkskunde en die van Nederland en Koloniën.

Het is duidelijk, dat de eerst getroffen regeling van dat onder-wijs en het zich daarbij aansluitende examen ter verkrijging vaneen „diploma handelseconomie" in den loop der eerste jaren her-haaldelijk naar de lessen van de ondervinding in onderdeelen isgewijzigd, en ook thans nog niet volmaakt kan worden genoemd.De jaarlijksche redevoeringen van den Rector Magnificus op dendies natalis bewijzen dit afdoende.

Reeds spoedig werd een aanvang gemaakt met den uitbouw vanhet onderwijs; van bijzondere colleges, ingesteld voor de opleidingvoor den consulairen dienst en van de invoering van een docto-rale studie met deze afsluitend doctoraat in de handelswetenschapna verdediging van een proefschrift, kon reeds in het eerste Ver-slag van de lotgevallen der Hoogeschool worden melding ge-maakt, terwijl in den loop van den cursus 1915-1916 de regelingvan eene aanvullende studie in de rekeningwetenschap naast dedoctorale opleiding in het onderwijsreglement eene plaats vond.Plannen voor eene voortgezette opleiding en een examen in deverzekeringwetenschap werden gemaakt doch kregen nog niethun beslag.110

Gelijken tred met de organisatie der hoogeschool hield die vanhare hulpinstellingen, de bibliotheek en het in den loop van heteerste studiejaar opgerichte economisch archief. Onder leidingvan den eersten bibliothecaris dr. T. P. Sevensma werd vooralde bibliotheek in korten tijd van groot nut voor het onderwijs.Reeds in het eerste jaar klom de voorraad boeken tot omstreeks5000 deelen en waren omstreeks 230 tijdschriften geregeld aan-wezig. Nadien breidde zich het magazijn zeer belangrijk uit. Heteconomisch archief ontving in het tweede studiejaar de verslagenvan 605 maatschappijen. Met de toeneming van het aldus ver-zamelde studiemateriaal kwam ook eene groote vermeerderingvan bezoekers, voornamelijk studenten.

De snelle toeneming van het aantal nieuw ingeschrevenen (studie-jaar 1913-1914,70,studiejaar 1914-1915,96,studiejaar 1915-1916,109, studiejaar 1916-1917,165 en op 8 November 1917,210) toont,zelfs wanneer men den niet onwaarschijnlijken invloed van denwereldoorlog in de richting van eene vergrooting van het aantalstudeerenden in aanmerking neemt, hoe rijp de bodem was vooreen onderwijs-instituut voor hoogere koopmans-opleiding.

Een der bezwaren, waarvoor allen, die hunne krachten aan deeerste jaren van de nieuwe instelling hebben gegeven, hebbengestaan, bestond in het vinden en inrichten van de noodige loca-liteiten voor onderwijs en verzamelingen. Kon men het eerstestudiejaar volstaan met een viertal zalen van het Bataafsch ge-nootschap voor proefondervindelijke Wijsbegeerte, en de veiling-zaal, alle zich bevindende boven in het beursgebouw en eenigeten dienste van bibliotheek en economisch archief ingerichtelocaliteiten in het perceel Gelderschekade 21b, in het daarop vol-gende moesten daaraan drie lokalen van een vroegere lagereschool-aan de Dijkstraat worden toegevoegd. De goede gang vanhet onderwijs eischte evenwel dringend verandering en de be-trokken colleges gaven aan dezen eisch gehoor, toen zij, niettegen-staande de onzekerheid en moeilijkheden tengevolge van denoorlog, toch besloten tot den bouw van een eigen huis voor deHoogeschool. Onder leidingvan de architecten Van der Heijdenen Van Nieuwenhuijzen begon de aannemer J. H. Nieuwenhuizenden 9 November 1915 den bouw op een aan den oostelijken hoekvan den Pieter de Hoochweg en den Westzeedijk te Rotterdamgelegen terrein, nadat den dag te voren de heer A. G. Kröller in

111

aanwezigheid van een kleinen kring genoodigden den eerstensteen had gelegd. Op 1 Augustus 1916 was het gebouw, bedoeldvoor een tijdelijk gebruik door de Hoogeschool van 10 of 15 jaren,in hoofdzaak gereed en op 4 October daaropvolgende werd hetin gebruik genomen.

Zoo werd de derde verjaardag der Hoogeschool gevierd ineigen omgeving. Op dien dag werd het gebouw ingewijd in eenevereenigde vergaderingvan Curatoren en den Senaat der Hooge-school, tevens bijgewoond door den Raad van Beheer der Ver-eeniging. Bij de plechtigheid waren aanwezig Hare Majesteit deKoningin en Zijne Koninklijke Hoogheid de Prins der Neder-landen met gevolg en vele hooge autoriteiten uit den lande. Deheer C. A. P. van Stolk, onder-voorzitter van het College vanCuratoren, leidde de bijeenkomst en nadat de heeren A. G. Kröl-ler en mr. G. W. J. Bruins eene rede hadden gehouden, sprak deKoningin hartelijke woorden. Na afloop der vergadering bezich-tigden de hooge Gasten het gebouw en onderhielden zich metenkelen der aanwezigen.

Het gebouw is thans ruim een jaar in gebruik en voldoet uit-stekend. Alleen moesten door de zeer groote toeneming van hetaantal studenten, welke de verwachtingen verre overtreft, reedsplannen worden gemaakt tot eenige veranderingen voor het ver^krijgen van meer zitplaatsen in de groote collegekamers.

Ook de studenten zijn met de organisatie hunner maatschappijniet ten achter gebleven. Op den 11 December 1914 werd opinitiatief van den heer F. E. Deen besloten tot de oprichting vaneen Rotterdamsch Studentencorps, hetwelk reeds onder zijn eer-sten rector J. Fresemann Viëtor blijk gaf van veel levenskracht.De Sociëteit wist na eenige omzwervingen lokalen te huren op'twee bovenverdiepingen van het pand Coolsingel 9b. Ben ik welingelicht, dan is de toename van het aantal corps- en societeits-leden zoo groot, dat reeds naar eene ruimere behuizing moet wor-den rondgezien. Het corps doet jaarlijks een Studentenalmanakhet licht zien en volgt ook overigens op vele wijzen de traditiesvan de corpsen elders. Zoo bezit men een groentijd en is in denavond van de inwijding van het eigen gebouw der Hoogeschooldoor het corps aan den senaat der professoren eene serenade ge-bracht met fakkeltocht en muziek, welke uitstekend slaagde. Intalrijke onder-vereenigingen toont het corps jeugdige kracht.112

PROF. DR. R. H. VAN DORSTEN f 11 MAART 1917NAAR HET SCHILDERIJ VAN W. VAN NIEUWENHOVEN

Zijn zinspreuk „En desespereert niet" moge in voor zijn bestaanzwaarder tijden die kracht levend doen blijven.

De damesstudenten vereenigden zich gedurende den cursus1914-1915 in de Rotterdamsche-Vrouwelijke-Studenten-Ver-eeniging met als eerste presidente mej. J. S. E. Catz.

Hoewel door den senaat van professoren met veel instem-ming begroet, ging het de reeds in den aanvang van 1915 ondervoorzitterschap van Jhr. F. W. L. de Beaufort tot stand gekomenRotterdamsche Studenten-Studievereeniging minder voorspoe-dig. In den loop van het jaar 1917 werden pogingen gedaan dooreene reorganisatie de vereeniging meer leven in te blazen. Of ditresultaat zal hebben moet de toekomst leeren.Kon ik tot nu toe steeds op blijden vooruitgang wijzen, het over-

lijden van den eersten president-curator dr. D. Bos en later ookvan diens opvolger mr. H. L. Drucker, alsmede van professor dr.R. H. van Dorsten en reeds meer dan een student vormden droeveschaduwplekken.

Maakt men evenwel de balans, dan is het niet twijfelachtig ofde oprichters der Hoogeschool zullen zich in hun vertrouwen nietbeschaamd, hun durf naar waarde beloond vinden. De over-tuiging grondslagen te hebben gelegd voor vooruitgang van degewichtige takken van ons volksbestaan, waarvoor de Hooge-school in de eerste plaats opleidt en het aanschouwen van hetthans sterke op die fundamenten opgetrokken gebouw zal allen,die hunne krachten aan de Hoogeschool gaven, een groote vol-doening zijn.

113