De Menskant van Ondernemen

Hoe leren ondernemers?

Dit begint met een lijn.

Eenvoudiger kan het niet,

maar hij scheidt wat je nog niet eens ziet

al in – zou hij horizon zijn –

aarde en lucht. Wij moeten

maar zien wat het later wordt, voeten

in aarde, hoofden vol hemel.

Of de lijn rechtop gezet: links sinister

het kwaad verbannen, rechts alles beter.

Willem van ToornUit De hofreis, Em. Querido’s Uitgeverij BV, 2009

De Menskant van Ondernemen

Fotografie: Jan van Breda, Ivonne Zijp, Sanneke Fisser, Elke RoelantDesign: Lava.nl Art Director: Jan van der VeerConcept: Martijn van Haagen en Luuk WillemsProject Director en eindredactie: Petra Baars

Inho

udsop

ga

ve

Introductie

ondernemers over ondernemerschap

Jonge ondernemers anders?: YoerIe van alteren en aart van veller

Balanceren tussen risico’s en kansen: marcel Broersma

Vernieuwing als constante: Ward termeer

Groeien is focus: remco FIscher, heleen sluIjs, joop de jong, edgar van den Berg

Leren door doen: esther raats

Wetenschappers die zakelijk ondernemen: Irma vIjn, gerold valk, crIstIanne rIjcken, kees recourt

Duurzaam in idee en uitvoering: roB van rees

Wie durft er naar China?: jacco BouW

Wat betekent de Baak voor ondernemers?

Leren bij de Baak in beeld

Contact

Dit begint met een lijn (Willem van Toorn)

Tafel (T.O. Lansink)

54

een Intr

oduc

tIe

7

Ondernemen is, zoals ondernemers zelf, altijd in bewe­ging. De kennisintensiteit van ondernemen neemt toe. Het opvolgingsprobleem in Nederlandse bedrijven groeit. Groei en internationalisatie creëren nieuwe managementvraagstukken. Arbeidsverhoudingen ver­nieuwen zich, traditionele arbeidsorganisaties worden netwerken. Het nieuwe werken ontstaat en stelt nieuwe eisen aan onderneming en ondernemer. De samenleving eist ‘good governance’, zodat bedrijfscontinuïteit en ver­antwoord ondernemen zijn gewaarborgd. Gelukkig sta je er als ondernemer niet alleen voor. Al meer dan zestig jaar vinden ondernemers de weg naar de Baak om nieuwe oplossingen te vinden voor oude vraagstukken. Om richting en rust te scheppen. En voor­al om andere ambitieuze ondernemers te ontmoeten en met hen echt het gesprek aan te gaan. Daarbij richten zij zich op de momenten die in het ondernemen toekomst­bepalend zijn: start, doorstart en overdracht, fusie en overname, internationalisering. Zodat je als mens en als bedrijf kunt blijven groeien en ontwikkelen; een doel waarin MKB Nederland zich herkent.

Nog beter worden

In dit magazine vind je gesprekken met bijzondere ‘oude’ en ‘nieuwe’ ondernemers en de keuzes die zij maakten voor hun business. Geniet van de vinding­rijkheid van deze gemotiveerde, talentvolle en proactieve mensen. Laat je inspireren door de gedichten. En buig je, samen met de Baak en MKB Nederland, over de ontwikkeling van leiderschap en vooruitgang in onder­nemen.

Loek HermansVoorzitter MKB Nederland

76

Yoer

I va

n al

ter

en en aa

rt

va

n vel

ler

onder

nemer

s ov

er o

ndernem

ersc

ha

p

Met de ‘Club van 30’ willen dertigers op hoge functies die macht en budget hebben binnen hun bedrijf het Nederlandse bedrijfsleven duurzaam maken. ‘Wij zijn Koel’ adviseert en ondersteunt toon aangevende organi­saties met als doel een neutrale of zelfs posi tieve invloed te hebben op het klimaat.

Wat is jullie visie op ondernemen, het geheim van jullie succes?Aart: “In het diepe durven springen en gewoon doen. Op de juiste momenten op de juiste plek zijn en dan doorzetten.” Yoeri: “Minder politiek. Minder belast door de traditionele manier van zaken doen. In veel organisa­ties is men beducht op wat ze zeggen en doen, bezig met het afbreukrisico dat je loopt. Iets wat mis gaat pro­beer ik niet weg te poetsen. Ik ben niet bang om af te gaan, wij zijn creatiever.” Aart: “Ik pak het anders aan denk ik. Als er een vraagstuk ligt, dan is de eerste vraag die ik of die mijn mensen stellen: Wie? Wie weet dit? Zonder dat je zelf gaat oplossen. Ik werk binnen een netwerk. Alle expertise past niet in één bedrijf. Die huur ik in als ik ze nodig heb. Yoeri: “Wij hebben een andere manier van samenwerken dan in de meeste corporate organisaties. Daarom vragen ze ons. Mensen zoals wij kunnen partijen goed bij elkaar brengen.” Aart: “In de markt van verduurzaming is zoveel te doen. Ik denk alleen maar ‘hoe meer hoe beter’ en niet in termen van concurrentie.” Yoeri: “Ik merk dat veel CEO’s zien dat dit nodig is, dat verduurzaming innovatie­plus is. Dat is een redelijke revolutie binnen hun eigen bedrijf, in alle gele­dingen. Zij zetten hiervoor 30ers, begin 40ers in op hoog niveau. Aart: “In de 50er­60ers­modus zijn de CEO’s niet meer echte changemakers.

Hoe regel je je verdienmodel als netwerkorganisatie? Aart: “Waardecreatie voor je klant! Binnen vijf jaar moet het winstgevend zijn om klimaatneutraal te ondernemen. Alles wat je geïnvesteerd hebt in duurzaamheid moet

Aart van Veller, Marieke van der Giessen en Yoeri van Alteren

“Wij hebben een andere manier van samenwerken dan in de meeste corporate organisaties. Daarom vragen ze ons.”

Jonge ondernemers

zichzelf terugbetalen. Je geeft de garantie dat duurzaam­heid goedkoper is. Sommigen willen de allernieuwste technologie, dan gaat dit niet op. Yoeri: “Ik vraag een eerlijke goede prijs, geen hoge ‘fees’ en daar wil men voor betalen. Omdat je flexibel bent heb je minder over­head. Dat geeft de klant het vertrouwen dat je geen mensen op de klus zet die niks opleveren.” Aart: “Dat is zo mooi van het topgrading­model. Dat zegt dat je goede mensen 2 keer zoveel moet betalen, dan heb je ¹/³ van de mensen nodig. Je doet met ¹/³ van de mensen hetzelfde werk en die betaal je 2 keer zo goed. Kies voor mensen die het beste zijn. Het is een uitdaging om die mensen te vinden. Goede mensen bind je door goede klussen en een goede cultuur.”

Wat betekent duurzaamheid voor jullie? Yoeri: “Iedereen die de keuze maakt om zijn bedrijfs­processen te verduurzamen, komt tot de conclusie dat het gaat over slimmer nadenken. Anders kijken naar de dingen die je als vanzelfsprekend zag.” Aart: “We gaan niet vertellen hoe ze het moeten doen. We gaan ze voe­den met principes en kernwaarden, wat er nu aan de hand is in de wereld. Ze mogen zelf conclusies trekken. Duurzaamheid is een continu proces van jezelf blijven herdefiniëren, verbeteren en ontwikkelen. Op een gege­ven moment gaan mensen het zelf snappen. Ze nemen dan bij iedere beslissing een stukje duurzaamheid mee. Net zolang tot er waarde gecreëerd wordt met enkel winnaars. Dus niet ten koste van elkaar, maar dankzij elkaar, zonder verliezers in de keten.”

Hoe bouwen twee jonge ondernemers, Yoeri van Alteren (37) van de ‘Club van 30’, en Aart van Veller (24) van ‘Wij zijn Koel’ aan hun onderneming? Zij zijn niet bang om af te gaan en maken maximaal gebruik van netwerken... Marieke van der Giessen, van de Baak, vroeg hen hoe ze dat doen.

98

Na de verkoop van zijn aandelen en een tijdje thuis ‘verveeld’ rondhangen jeukten zijn handen om weer te gaan ondernemen, maar wel met een duidelijke bijdrage aan de maatschappij. Marcel Broersma richtte in 1997 ‘Flex Group’ te Rotterdam op dat arbeidsflexibiliteit-oplossingen voor de financiële en IT-sectoren bood. In 4 jaar groeide het bedrijf naar 500 medewerkers en werd in 2002 uitgeroepen tot snelst groeiend bedrijf in Europa. Nu werkt hij mee aan een werkgelegenheidsproject dat de doelstelling heeft om in 2012 ruim 1000 voormalig werklozen aan het werk te hebben en met zijn bedrijf Peak Value begeleidt hij groeiondernemingen en start­ups met groeiadvies.

Wat zijn volgens jou de succesfactoren achter jullie groei met Flex geweest?“Om ons doel te bereiken wisten we dat we moesten groeien. Sommigen vonden dat misschien ambitieus maar volgens ons was het volkomen logisch. Ons businessplan bevatte verschillende uitgewerkte groei­stappen inclusief het doorbreken van groeiplafonds en onze eigen veranderende rol. Wij groeiden dus snel en ons succes is onze visie op de detacheringmarkt en een uitgewerkt businessplan. Wij pakten de zaken op dat moment heel anders aan dan anderen dat deden, had­den een innovatief personeelsmodel en de toegevoegde waarde voor zowel de klant als onze medewerkers was zeer helder. Daarnaast deden we er ook alles aan om een ‘gaaf’ bedrijf te zijn, om mensen met meer te binden dan alleen de zakelijkheid. Tenslotte lieten we dingen waar we geen verstand van hadden aan anderen over.”

Snelste groeier van Europa en in 2003 waren jullie bijna failliet“Die crisis zagen we te laat aankomen. Als alles voort­durend goed gaat krijg je het gevoel van ‘dat je het met slim ondernemerschap wel even kan oplossen’, omdat het altijd al zo werkte. In die zin was die crisis heel ver­

frissend en zou je, terugkijkend, iedere ondernemer wel een ‘bijna’ faillissement gunnen. Wij hebben toen een ‘foto van de toekomst’ gemaakt, waarin we onze strategie herijkten: hoe kunnen we via detachering kosten bespa­ren bij onze grote klanten. Daarnaast hebben we dieper dan diep gesneden in onze eigen organisatie, werd cashflow management echt een prioriteit, boden we de mensen die bleven een nieuw perspectief en communi­ceerden dat ook veelvuldig met hen. En we hebben een goed management informatie systeem gekocht, zodat we realtime informatie beschikbaar hadden.”

Wat gebruik je nu nog van die leerervaring?“Het maken van een ‘foto van de toekomst’ zoals wij destijds met Flex hebben gedaan vormt nu bij Peak Value een essentiële basis voor samenwerking en advisering van ondernemers met groeiambities, in dat opzicht worden alle leerervaringen nu nog steeds gebruikt.Ondernemen is balanceren tussen kansen zien en gecontroleerd risico’s nemen. In mijn visie is het belang­rijk dat je als ondernemer eruit haalt wat er in zit. Scherp zijn voor jezelf en je organisatie. Dus zo hard, maar gecontroleerd, groeien als mogelijk is, met minder geen genoegen nemen. En de tent strak hebben staan, zowel financieel als in de ontwikkeling van de medewerkers. Tot slot is een heldere visie van belang om mensen mee te nemen in je ambitie. Ik ben ook nog steeds ambitieus en wil nog steeds graag winnen, in wat ik doe. Dat is een eigenschap die ik herken bij veel andere ondernemers. Zij zijn bereid om risico te nemen en kunnen daarin ook falen. Maar ze stoppen nooit en geven ongelofelijk veel energie, ook aan anderen.”

Sommige ondernemers vergapen zich aan ‘uiter-lijke’ voordelen van ondernemen. Maar het blijft gewoon topsport: keihard werken. Adriaan de Man programmamaker van de masterclass Fast Growth sprak met ondernemer oud-deelnemer Marcel Broersma over zijn succes, zijn ‘bijna’ faillissement en over groeifactoren.

Balanceren tussen risico’s en kansen

ma

rc

el B

ro

ersm

ao

ndernem

ers o

ver

onder

nemer

sch

ap

Adriaan de Man en Marcel Broersma

“Het maken van een ‘foto van de toekomst’ zoals wij destijds in de opleiding gedaan hebben vormt nu bij Peak Value een essentiële basis voor samenwerking en advisering van ondernemers met groeiambities, in dat opzicht worden alle leerervaringen nu nog steeds gebruikt.”

10 11

Wa

rd t

erm

eer

Wat is de essentie van ondernemen?“Ondernemerschap is voor mij bouwen aan een organi­satie, dat kan een beursgenoteerde onderneming zijn of een eenmanszaak, je zorgt dat je de organisatie verder brengt. ‘Ondernemen’ is geen afdeling, het gaat overal dwars door heen. Ook als manager moet je onder­nemend zijn, je mensen ‘verder’ brengen. Bij bedrijven waar het management niet ondernemend is, zie je vaak een vergadercultuur, een controlerende cultuur gestuurd vanuit financieel oogpunt. Je moet dus altijd onder-nemend blijven, pionieren, risico’s nemen, een onont­gonnen markt betreden. Ik geef graag mensen de ruimte om te experimenteren. Van de fouten die je dan soms maakt, leer je weer. Creativiteit kun je niet in een keurslijf stoppen, de chef­kok moet de speling krijgen om er iets moois van te maken. En zo is het ook met ons product en alles wat je er omheen doet.”

Jullie bestonden in 2009 honderd jaar, is dat iets waar je nog steeds uit put?“Nee, als ondernemer kijk je toch steeds vooruit. Dat bleek toen we een boek wilden maken, mijn vader en opa hebben de historie niet echt gearchiveerd. Ook zij hielden zich als ondernemer niet bezig met het verleden. Mijn opa begon een schoenenwinkel in 1909. In de jaren 70 wilde mijn oom een jongerenafdeling beginnen, en mijn opa stemde in. Dat ging zo goed dat hij kort erna een eigen winkel mocht starten: Sacha. De cultuur van plateauzolen van mijn vader en oom verhield zich niet met de middenstandscultuur van mijn opa. En zo brach­ten zij dus nieuw elan in. Daarna is het bedrijf flink

gegroeid, en dan moet je organiseren anders ga je kapot aan je eigen succes. Dat heb ik eigenlijk afgemaakt, een goede structuur neerzetten. En nu zijn we klaar om weer en volgende stap te maken. Na de Belgische markt en een begin in Duitsland, willen we nu naar Frankrijk: Lille. Eens kijken wat deze stap voor ons kan betekenen. Omdat we sterk zijn durf ik wel in zo’n nieuwe markt te gaan starten. We kunnen het faciliteren, want er komt een hele hoop bij kijken om daar succesvol te worden.”

Is het wenselijk om constant te blijven vernieuwen? “Ja, ons bedrijf is gericht op de laatste trends in mode, zonder vernieuwing hebben wij geen bedrijf. Ik zie altijd wel iets dat te verbeteren valt. Dit komt ook doordat er veel doorstroom is van personeel in de winkels en er vrij veel jonge mensen hoge functies vervullen. Die brengen weer nieuwe dingen in, zodat we van elkaar blijven leren. Vernieuwen stopt nooit omdat je ook blijft ontwikkelen en groeien. Het type management dat op de winkel past is fout, dan ben je als organisatie te veel in jezelf gekeerd, dan zijn de mensen alleen maar met elkaar bezig in plaats van met de buitenwereld. Wij zijn een platte organisatie, het hoofdkantoor is er voor de winkels en niet andersom. Zo zijn de trainingen voor de filiaal medewerkers op het hoofdkantoor. Daar komt hele goede feedback uit naar onze productmensen.”

Commercieel directeur van familiebedrijf Sacha schoenen, Ward Termeer, voelt zich meer ondernemer dan manager. “Mijn kracht ligt in het vooruit kijken, in ‘bouwen’. Maar management van je mensen is wel even belangrijk, ook daar moet je onder-nemend in zijn, anders verdwijnt de ziel uit je organisatie.” Henk Eggink, programma-maker van de opvolger academie, sprak met Ward Termeer over het doorontwik kelen van zijn bedrijf.

Vernieuwen als constante

onder

nemer

s ov

er o

ndernem

ersc

ha

p

Ward Termeer en Henk Eggink

“Er wordt aandacht besteed aan de persoon die je bent en de keuzes die je maakt. Ik heb een bewuste keuze gemaakt: ik ben een leider, geen volger.”

1312

Het Programma Groeiversneller is een samen werking van PwC, de Baak, Philips Applied Techno logies, AKD Prinsen van Wijmen en Port4Growth. Het is geïnitieerd door het Ministerie van Econo mische Zaken, met de bedoeling het aantal groei ende ondernemingen in Nederland te vergroten.

“Ik heb ooit tegen de top van het Nederlandse schaatsen gezeten, wanneer een collega een paar tienden van zijn PR afhaalde, was dat een extra stimulans om harder te trainen en uiteindelijk sneller te schaatsen. Bij onder­nemen is het ook zo, je wilt toch de beste zijn, en de finesse daarvoor zit in de details. Ik weet ieder moment van de dag onze omzet, en wil er ‘nu’ op kunnen sturen. Ik ben gefocust in alles wat ik doe, dat is heel belangrijk. Je moet begrijpen waar je mee bezig bent. Bij groei moet je er bijvoorbeeld rekening mee houden dat er voldoende mensen in de organisatie zijn om je ideeën uit te werken. Je moet kunnen delegeren en zorgen dat mensen in hun vakgebied met de voorstellen en oplossingen komen waar jij alleen maar ja of nee op hoeft te zeggen.”Remco Fischer, deelnemer aan het programma Groeiversneller, eigenaar-directeur van REVON Drukkerij & REVON Beletteringen en Drukkerij Anraad

“Je moet je vak beheersen, maar je focus blijft op onder­nemen. Mijn droom is het om mensen te inspireren met de ideeën die ik heb. Mijn ambitie is om de grootste content leverancier van Nederland te worden. Ik ben ontzettend creatief, de valkuil is dat ik af en toe te snel ga. Het leuke is dat wanneer je je groeiplannen en ideeën communiceert mensen enthousiast worden en zich uitgedaagd voelen om hun eigen ambities ook (meer) te uiten naar mij.”Heleen Sluijs, deelneemster aan het programma Groeiversneller, eigenaar-directeur van Romae Internet en Content

“Focus heeft vooral te maken met inspiratie. De hele dag met van alles en nog wat bezig zijn en aan het einde van de dag de vraag overhouden wat je nu eigenlijk gedaan hebt overkomt me vaker dan gewenst. Ik denk heel her­kenbaar voor collega­ondernemers. Je de hele dag gefocust voelen op dat ene te bereiken ding, dat geeft energie! Je voelt je op vleugels, je weet dat je met iets bezig bent wat je leuk en belangrijk vindt. In dat proces zitten maakt zo’n dag geweldig!” Joop de Jong, directeur Port4Growth

“Herkent u dit gevoel: u staat ’s morgens op de normale tijd op en op één of andere manier zit u toch weer te laat in de auto? Dit terwijl de doelstelling evident is: zo lang mogelijk in bed blijven liggen en toch op tijd op je werk zijn. De oorzaak is vaak gelegen in het verlies van focus. In de ochtend kan dit veroorzaakt worden door zoektochten naar autosleutels of afleidingen door media, huishoude­lijke klusjes en gezinsleden. Focus op de doelstelling, prioriteitsstelling en duidelijk communiceren zijn hierbij de oplossing. Geen krant lezen maar wel ‘afstemming’ met uw eega. In de zakelijke context valt het mij op hoe lang veel ondernemers wachten met het neerzetten en zichtbaar maken van de strategische richting binnen hun onderneming. De vrees kan zijn dat dynamiek en keuze­vrijheid hierdoor beperkt zouden worden. Echter, het neerzetten van een strategie creëert focus. Focus is nodig om prioriteiten voor jezelf te kunnen stellen en de moge­lijkheid deze te communiceren met anderen. Hierdoor kunnen hoofd­ en bijzaken in tactische en operationele beslissingen door u en uw medewerkers gemakkelijker worden gescheiden. Denk hier maar aan als u met de pindakaas op uw jasje en een zuur gezicht van uw part­ner het huis moet uitrennen op weg naar uw doel.”Edgar van den Berg, Business Engineering Consultant, Philips Applied Technologies

“Zoals groei­guru Verne Harnish al zegt is ondernemen ‘only 99% execution’. Dan helpt het wanneer die over­gebleven 1% inspiratie of visie aansluit bij hetgeen je zelf als persoon wilt bewerkstelligen voor jezelf (en je bedrijf) in deze wereld. Anders is het toch wel ontzettend hard werken en de vraag of het je allemaal vol weet te houden. En de tijd nemen om die 1% inspiratie te vinden is ook werken en dat doe je niet tussen neus en lippen door. Maar wellicht is het moeilijkste van alles dit uitwer­ken naar een gedegen plan en je er vervolgens ook aan houden. Want daar komt weer een opportunity langs…”Adriaan de Man, programmamaker Groeiversneller

Groeibedrijven vormen een stimulans voor de Nederlandse economie, ze innoveren sneller en gebruiken de cashflow voor waardecreatie in het bedrijf. Maar hoe zorg je dat je groeit? Wij vroegen het aan enkele deelnemers en organisatoren van het programma Groeiversneller.

Groeien

rem

co

FIsch

er, h

eleen sl

uIjs, j

oo

p de j

ong

, edga

r v

an den B

erg

onder

nemer

s ov

er o

ndernem

ersc

ha

p

V.l.n.r. Edgar van den Berg, Joop de Jong, Remco Fischer, Heleen Sluijs, Coen Wagner en Adriaan de Man

“Wanneer je je groeiplannen en ideeën communiceert worden mensen enthousiast en voelen zich uitgedaagd om hun eigen ambities ook (meer) te uiten.”

14 15

esth

er r

aa

ts

Je zet je nu in voor organisaties als Talent naar de Top en PZO. Waar kruipt het ondernemersbloed nu? “Door mijn vezels. Ondernemer ben je; je kunt het niet worden. En wat ik nu merk: ik blijf het. Ik dacht dat mijn ondernemerschap vast zat aan mijn bedrijf, maar het blijkt een ‘way of life’ te zijn. Ik blijf op zoek naar nieuwe kansen en ongeziene mogelijkheden. Ik heb een korte aandachtcyclus. Dat gaat overigens samen met alle enthousiasme en passie in een proces stoppen, niet opgeven voor de doelstellingen behaald zijn. Maar de weg ernaar toe is voor mij interessanter dan het bereiken van de doelstelling zelf. Dat wil niet zeggen dat ik opper­vlakkig of kortstondig te werk ga maar als de klus geklaard is, ben ik overbodig. Of dit nu 1 of 10 jaar duurt is niet het ‘issue’. Het gaat om het klaren van de klus.”

Wat leer je nu? “Als ondernemer ben ik gewend voor de muziek uit te lopen met allerlei ideeën, en heel direct te communi­ceren. Wat ik nu leer is een team en stakeholders zo te enthousiasmeren dat het van binnenuit wordt neer­gezet.”

Is dat het verschil tussen ondernemerschap en leiderschap? Ideeën inbrengen versus ze laten opkomen?“Ja, het speelt wanneer je organisatie groter wordt. Je moet dan ook gaan werken aan leiderschap: mensen aanmoedigen, waarderen. Zorgen dat iedereen nog steeds het gevoel heeft dat zijn ideeën tellen en waarde­vol zijn. In een kleine organisatie valt of staat alles bij de ideeën en aanpak van de ondernemer. Tot 25 man kun je prima 80 % van de processen volledig beheersen. Als het groter wordt moet je anders gaan communiceren en organiseren. Meer gebruik maken van de intrinsieke expertise bij de medewerkers. Ogenschijnlijk simpele zaken maar wel van essentieel belang die je al doende leert.”

Hoe leerde je als ondernemer?“Ik ging naar ondernemersbijeenkomsten, vooral lettend op de andere deelnemers; Ondernemers met dezelfde omvang en wat groter. Ik heb heel bewust mijn netwerk zorgvuldig en gedoseerd opgebouwd. Steeds naar behoefte van de organisatie groei van dat moment. Daarnaast heb ik altijd gezorgd voor een ‘raad van wijze mensen’ bestaande uit een fiscalist, accountant en zakenbekende. Zij hebben altijd kritisch door gevraagd bij beslissingen die ik wilde nemen. Strakke vragen waar ik niet altijd op zat te wachten. Als ondernemer moet je eigenwijs en eigenzinnig zijn, maar de écht goede staan open voor kritiek.”

Investeren ondernemers genoeg in zichzelf?“Mijn idee is dat ondernemers vaak laat in zichzelf inves­teren. Pas als ze doorhebben dat iets echt belemmerend werkt wordt er actie ondernomen. Maar dan heeft het dus al allerlei negatieve uitwerkingen. Ondernemers heb­ben de neiging de wijsheid zelf in pacht te hebben. Naar mijn idee is het essentieel om tijdig impulsen van buiten te halen en je op die manier blijvend te ontwikkelen.”

Zakenvrouw van het jaar 2006, Esther Raats, kocht het bedrijf Bandridge van haar vader en 3 buitenlandse aandeelhouders, bouwde het sterk uit en verkocht het weer omdat ze expansie als ambitie en als strategie niet voor de tweede keer wilde uitvoeren. Luuk Willems programmamaker van het onder nemers menu vroeg Esther Raats of je onder nemerschap kunt leren…

Leren o

ndernem

ers o

ver

onder

nemer

sch

ap

Esther Raats en Luuk Willems

“Ondernemers investeren vaak laat in zichzelf. Het is essentieel om tijdig impulsen van buiten te halen en je op die manier blijvend te ontwikkelen.”

1716

Martijn van Haagen spreekt met Irma Vijn van Niaba, de Nederlandse Biotechnologie Associatie, Kees Recourt,van Recourt Life Science en de begeleider van de NIABA Masterclass Biobusiness en ondernemers Gerold Valk en Cristianne Rijcken.

Irma Vijn, senior beleidsmedewerker bij Niaba gelooft in het product ‘de Niaba Masterclass Biobusiness’: “We zijn er van overtuigd dat de meest briljante biotechno­logen niet zulke goede ondernemers zijn. Maar je kunt de taal van het ondernemen leren spreken, net zoals iedere biotechnoloog ooit heeft leren pipetteren. De Masterclass voorziet na meer dan 10 jaar nog steeds in een behoefte. En de deelnemers van het eerste uur zijn inmiddels succesvolle CEO’s! Vooral een uitgebreid net­werk is van groot belang. Een goed biotech bedrijf start en run je niet alleen.”

Hoe profileer je je als nieuwkomer?Wij vroegen het Gerold de Valk. Hij startte medio 2009 met BiosparQ BV, een spin­off bedrijf van TNO. “Na de succesvolle ontwikkeling bij TNO van een snelle bio­detectie technologie voor het Ministerie van Defensie, hadden we het idee dat deze innovatie ook in een behoefte van de zorgsector kon voorzien.” Zijn droom is om in elk ziekenhuis ‘microbial information in the blink of an eye’ te verwezenlijken. Maar dat bleek nog niet zo gemakkelijk: “Je bent toch vanuit de defensiemarkt een nieuwkomer in de biotech en in het begin dus onbekend met de spelers en de specifieke kenmerken van deze sector.” Bij zijn zoektocht naar financiering ontmoette Gerold de organisator van de Niaba Masterclass Biobusiness. Gerold was snel overtuigd en vertelt over de masterclass: “Naast een intensieve ronde om het businessplan te verbeteren heb ik in een hoog tempo een nieuw netwerk kunnen opbouwen omdat ervaren

spelers met diverse achtergronden uit de biotech de interactieve sessies begeleiden. In dit nog jonge markt­segment heerst een enorm enthousiasme, ook de deel­nemers helpen elkaar graag verder en delen hun kennis. Het behandelen van je eigen case in deelgroepen ver­sterkt hier de waarde nog eens van.”

Wat is het verschil tussen wetenschappers en ondernemers?Dr. Cristianne Rijcken van Biofarmacie van de Universiteit Utrecht, is voor het op de markt brengen van een nieuwe technologie het bdrijf ‘Cristal Delevery’ gestart. “In con­tact met ondernemers wordt mij soms duidelijk dat ik, door mijn vooropleiding tot onderzoeker, veelal tech­nisch diepgaand denk, in plaats van toegepast zakelijk. De universitaire sector wordt immers met name afgere­kend op wetenschappelijke output en niet tot nauwelijks op valorisatie van de kennis. Inmiddels zijn er wel steeds meer initiatieven in deze richting. Door de masterclass en het intensief contact met teamgenoten word ik bedrevener in de diverse ondernemersaspecten. De strategie van Cristal Delivery wordt steeds scherper en ik krijg inspiratie als ik zie hoe anderen zakelijke proces­sen aanpakken. Van onschatbare waarde is de laag­drempelige houding van de diverse experts en het grote (bereikbare) netwerk van zowel deze experts alsook van de medecursisten.”

“Uit alle onderzoeken blijkt keer op keer dat Nederland sterk is in de biowetenschappen, maar dat we slecht zijn in het vermarkten van deze wetenschappelijke kennis naar nieuwe producten. Daarmee laten we enorme kansen lopen. Er zijn wel uitstekende voor-beelden, maar veel te weinig.”

Wetenschappers die

Irm

a v

Ijn, g

ero

ld v

al

k, c

rIst

Ianne r

Ijc

ken, k

ees rec

our

to

ndernem

ers o

ver

onder

nemer

sch

ap

V.l.n.r. Gerold Valk, Martijn van Haagen, Cees Recourt, Irma Vijn en Cristianne Rijcken.

”Naast een intensieve ronde om het businessplan te verbeteren heb ik in een hoog tempo een nieuw netwerk kunnen opbouwen omdat ervaren spelers uit de biotecht de interactieve sessie begeleiden.”

18 19

ro

B v

an r

ees

Waarom ben je begonnen met Greenchoice?“Ik had altijd al de ambitie om een eigen bedrijf te starten omdat ik zelf verantwoordelijkheid wilde in een baan. De kans met energie deed zich voor. Hiermee konden we het starten van een eigen bedrijf met een goed verdien­model combineren met een maatschappelijk doel. In 2000 toen we startten, was de energiemarkt geliberaliseerd, de grote energieconcerns worstelden daarmee en ik en mijn twee businesspartners die al in de energie sector werkten zagen een kans. Het idee was een energie­leverancier te worden voor duurzame energie die beter dan de bestaande markt omging met klantenservice.”

Wat zijn de redenen achter jullie succes?“Ons product kwam net op het moment dat de markt opende. Met daarbij een goede procesautomatisering die onze kosten laag hield konden we leuke dingen kunnen doen voor onze klanten: hulp bij aanvraag­procedures van zonnepanelen, windcertificaten etc. Ook is ons drietal een succes, wij waren studievrienden en vullen elkaar aan, hebben blind vertrouwen in elkaar en hebben dat nooit geschonden. Wij hebben nu 120 medewerkers en een open en platte organisatie met een open en gelijkwaardige cultuur waar iedereen ideeën kan inbrengen.”

Waar hebben jullie het moeilijk mee gehad? “De elektriciteitsmarkt is een oligopolie, met hoge omzetten en dunne marges, de grote jongens hebben veel macht. We hebben eens een inkoopcontract bij een grote internationale partij gehad die werd overgenomen en vervolgens probeerde het contract te annuleren omdat de prijs van energie flink was gestegen. Dit was echt een moeilijk moment, waarbij je meer tijd bezig bent met een juridisch conflict, dan met de eigenlijke business.”

Wat zit er van jouw DNA in Greenchoice?“Het streven is om mijn eigen inbreng te verminderen. Het bedrijf moet ook zonder de drie oprichters kunnen draaien en een eigen identiteit hebben. Maar wij geven bijvoorbeeld zelf trainingen aan nieuwe mensen. Ik spreek ze dan persoonlijk aan over bijv. CO2 problema­tiek, wat je eraan kunt doen en hoe je het gebruik van duurzame energie kan vergroten.”

Wat maakt jou een succesvol ondernemer?“Succesvolle mensen gaan door waar niet succesvolle mensen ophouden. In de eerste jaren wilde ik vooral succes hebben, het beter doen dan de rest. Nu zitten we op een ander niveau van ondernemen en gaat het, naast ondernemen, veel meer om het managen van je relaties en het doortrekken van het bestaande. Ik werk nu niet meer 80 uur per week, en maak een goede combinatie met mijn gezin met 3 kinderen.”

Enkele tips aan startende ondernemers?“Toen we in 2000 meededen aan de ondernemerswed­strijd New Venture kregen we als feedback dat we beter moesten bepalen wat onze toegevoegde waarde was, naast het slechts opbouwen van een klantenbestand. Dit heeft ons aan denken gezet, door heel goed op papier te zetten wat onze USP’s waren: duurzaam en langdurig en niet een slim marketing idee en snel rijk worden. Ik raad iedereen aan om een goede Raad van Advies te hebben en de rollen binnen het managementteam goed af te spreken. Besef ook dat het hard werken is en zorg dat je cashflow goed zit! Houd je kosten laag en verdien geld.”

Rob van Rees is directeur en medeoprichter van Greenchoice, een energieleverancier van groene energie. Hij wilde graag duurzaam ondernemen en niet ‘snel en slim’ rijk worden. Trouwens, cashflow gaat heel goed samen met idealen waarmaken… Louise van Hees, van de ondernemerswedstrijd New Venture sprak met Rob van Rees over zijn succes.

Duurzaam in

onder

nemer

s ov

er o

ndernem

ersc

ha

p

Rob van Rees en Louise van Hees

“Toen we in 2000 meededen aan de onder­nemers wedstrijd New Venture kregen we als feedback dat we beter moesten bepalen wat onze toegevoegde waarde was. Dit heeft ons aan het denken gezet en ervoor gezorgd dat we heel goed onze USP’s geformuleerd hebben.”

2120

De wereld is groot, waarom naar China?“Ik had in Europa al een paar kantoren buiten Nederland met succes opgezet. Ik was toe aan een nieuwe uit­daging en China is het land van de toekomst. Via via kwam ik in contact met een Chinese jongen in Neder­land genaamd Jay, die bezig was met een afstudeer­stage bij een multinational. Na een avond uitgebreid met Jay gesproken te hebben, heb ik hem als stagiair ‘uitge­kocht’ en zijn we kort daarna samen naar Shanghai gevlogen. Jay is nu de Country manager van China.”

Hoe verliep het in het begin, vanuit het niets met nauwelijks voorbereiding starten?“Aangekomen kwam ik er achter dat ik ‘te vroeg’ was in China, niemand was nog met email marketing bezig. Toch zijn we begonnen, en dat liep uiterst moeilijk. Na negen maanden was onze juridische status via een inter­nationaal kantoor (tegen forse tarieven) nog niet rond. Via een Chinese partij is het later voor 10% van de prijs en binnen twee weken wel gelukt (er gaat dan wel een klein bedrag ook onder de tafel door). Naast de juridisch rompslomp heeft het ook een tijd geduurd voor de tech­nische infrastructuur in China op de rit was. Meerdere malen heb ik Nederlandse collega midden in de nacht uit bed moeten bellen omdat de situatie helemaal mis liep bij ons in Shanghai. Dit maakte de verhoudingen tussen het Nederlandse kantoor en onze venture in China er niet beter op.”

Toch heb je in 3 jaar een zeer succesvol bedrijf opgebouwd, wat was het turning-point, wanneer begon het te lopen?“Met alle opstart problemen heeft de Chinese vestiging de eerste 14 maanden constant onder vuur gelegen. Ik

wilde er zelf op een gegeven moment ook de stekker uit trekken. Ik zag het niet meer zitten en samen met Jay ben ik naar Nederland afgereisd om deze beslissing met alle aandeelhouders en partners te overleggen. Na een lange avond vergaderen is besloten het toch te probe­ren. Vanaf toen was de betrokkenheid vanuit Nederland groot. In het begin was deze er nauwelijks, er moet intern heel wat strijd geleverd worden voordat iedereen zich achter een dergelijke nieuwe stap schuilt. In het begin betekende dat voor de Technische afdeling in Nederland dat zij dagelijks om 2 uur uit bed moesten om China te ondersteunen. Vanaf toen ging het opeens lopen en zijn we gaan uitbouwen.”

Wat is het belangrijke aandachtspunt voor jouw bedrijf in China.“In China zijn onderlinge relaties (guanxi) super belang­rijk. In principe vertouwt niemand je zomaar, je moet dit vertrouwen dus echt zien te winnen. Dit geldt voor alle partijen waar je mee te maken hebt: partners, leveran­ciers, overheid en ook je klanten. Je kunt al succesvol zijn door je op een van de steden te richten en daar je netwerk uit te bouwen. Wij bezoeken regelmatig evenementen, of spreken er. Iedere stad is weer anders. Business in Beijing doe je in het restaurant. In Shanghai gebeurd dit onder kantoor uren en is een dinner abso­luut niet noodzakelijk. Wij zijn groot geworden door gewoon kwaliteit te leveren, een betrouwbare partij.” Jacco is een van de coaches van het ‘Dutch Chinese Entre preneurship Program’ van de Baak.

In 2006 heeft Jacco Bouw zijn koffers gepakt en is zonder enige voorbereiding, maar met veel optimisme, naar China afgereisd om daar een vestiging van zijn email marketing bedrijf Webpower op te zetten. Na een zeer zwaar eerste jaar zijn zij nu een van de twee grootste email marketing bedrijven van China. Harry Starren, directeur van de Baak, ontmoet hem in Shanghai.

Wie durft er

ja

cc

o B

ouW

onder

nemer

s ov

er o

ndernem

ersc

ha

p

Harry Starren en Jacco Bouw

“Je kunt al succesvol zijn door je op een van de steden te richten en daar je netwerk uit te bouwen.”

22 23

Wat betekent de Baak voor ondernemers?

De Baak is een opleidings­ en kennisinstituut op het gebied van leiderschap en ondernemerschap. Wij rich­ten ons op leiders, ondernemers en professionals. Leren bij de Baak betekent: talenten versterken, verrassende zakelijke kansen ontdekken, en verstand combineren met lef en creativiteit. Wij maken ons sterk voor duur­zaam ondernemen en richten ons op de menskant van ondernemen: op de ontwikkeling en effectiviteit van mensen in organisaties.

Voor ondernemers hebben wij specifieke programma’s. Door jarenlange ervaring met deelnemers en omdat wij­zelf ook graag ondernemend zijn, kennen wij het plezier en de uitdaging van ondernemerschap: gelovend in je eigen idee, steeds maar weer doorgaan en doorgaan. Wij weten dat ondernemerschap te leren en aan te scherpen is. Vooral door valkuilen te vermijden waar anderen in gestapt zijn, door met andere ondernemers verschillende aanpakken uit te wisselen en met elkaar daarin de competitie aan te gaan. Want de meeste ondernemers vinden het heerlijk om te winnen…

Al jaren vinden ondernemers bij de Baak antwoord op steeds veranderende vragen. Wat wil je bereiken en hoe ga je dat doen? Hoe beweeg je mee met steeds veran­derende markten? Voortdurend moeten er keuzes gemaakt worden. Investeer je eerst in verkoop of in je vermogen verkoopbeloftes waar te maken? Kies je voor innovatie of standaardisatie? En: wat wordt je eigen rol, nu en in de toekomst?

Kom als ondernemer naar de Baak om: • te leren hoe je nieuwe oplossingen vindt voor oude

vraagstukken. • aan te pakken wat je dwarszit: op een persoonlijke,

toegankelijke en betaalbare manier. • richting en rust te scheppen. • andere ondernemers met dezelfde ambitie en situatie

te ontmoeten en met hen echt het gesprek aan te gaan

Voor wie? Net gestart of al hard op weg naar de top? De Baak helpt je verder in beide ondernemersfases en alles er tussenin. Wij bieden passende programma’s voor verschillende doelgroepen zodat je optimaal kunt leren van elkaar en dat je helder advies en praktische tips ontvangt passende bij jouw situatie.

Waar?De leerlocaties van de Baak prikkelen, dagen je uit en maken nieuwsgierig. We zijn gevestigd in Driebergen, Noordwijk, Amsterdam en Antwerpen. Tevens verzorgen wij ‘leren’ in het buitenland waaronder China, India, Zuid­Afrika en de VS.

Contact opnemen?Een overzicht van al onze programma’s voor onder­nemers vindt je op www.debaak.nl/ondernemen Voor persoonlijk advies kun je bellen met de opleidings­adviesdesk: 0343 556 369

een pr

oFIel

2524

ler

en BIj

de Ba

ak

2726

co

nta

ct

De Baak is gevestigd in:

DriebergenPostbus 88, 3970 AB DriebergenDe Horst 13971 KR Driebergen

NoordwijkPostbus 69, 2200 AB NoordwijkKoningin Astridboulevard 232202 BJ Noordwijk

AntwerpenBeukenlaan 122020 Antwerpen, België

AmsterdamIJsbaanpad 3b1076 CV Amsterdam

Den HaagKantoor in de MalietorenBezuidenhoutseweg 122509 AA Den Haag

Shanghai, Chinawww.debaak.com/china

Telefoon: 0343 556 369info@debaak.nl

WWW.deBaak.nlWWW.deBaak.nl/ondernemers

2928

Tafel

Waar groter niet als beter wordt gezien.

Waar beperking een openbaring is.

Waar niet geprobeerd wordt de oorsprong te verhullen.

Waar hoop geen strategie is.

Waar geen bagger zanikt.

Waar grote antwoorden op kleine vragen worden geformuleerd.

Waar men niet blind is voor de balk in eigen oog.

Waar het gaat om het goede, het ware en het schone.

Waar de geest steeds opnieuw in de grondverf wordt gezet.

Waar pogingen uitdijen tot een spoor van fragmenten.

Waar de aarde, de boom, de tak en het blad aan bod komen.

Waar wolkenloosheid en glans het nu bepalen.

Waar het verleden voor ons en de toekomst achter ons ligt.

T.O. Lansink

WWW.deBaak.nl natureOffice.com | NL-001-441182