›‹●

00_productie 00_t_productie_naam05_credit_exakt_grijs_Naam_05_credit_exakt

Zij van de afhaalchinees ‘ Mijn school werd betaald met mihoen’

Het is een vertrouwd beeld: CHinese meisjes in zwart rokje en witte bloes die vragen of je ‘sambal bij?’ wilt, terwijl ze je portie nasi inpakken. maar verder weten we eigenlijk verdomd weinig van Hun leven.

uit chinatekst Anneke de Bundel foto’s Nicole Franken

›

een romantisch beeld van schat-tige dorpjes aan zee. Weilanden. En hele grote mensen met blond haar. Dat beeld kantelde toen ik eenmaal merkte dat mijn opties in Nederland beperkt waren. In China was ik een goede leerling op de middelbare school geweest. Hier was ik niemand. De taal was zo’n grote belemmering. Mijn vwo-papieren van daar waren hier van geen enkele betekenis. Wat zou het dat ik goed kon reke-nen of de beste in Chinees was? Ik sprak immers geen Nederlands, geen Engels. Alles wat daar waar-devol was, betekende hier niets. Als je de taal niet spreekt, kun je weinig. De horeca was de enige manier om geld te verdienen. Maar daar ligt niet mijn passie. De wereld ging pas weer voor me open, toen ik Nederlands ging spreken. Ik werk fulltime in een restaurant. Daarnaast studeer ik voor gerechtstolk. Ik help Neder-landse mensen die in China een kind adopteren met hun papieren. Ik ben nu gelukkig hier. Nederland past bij mij. Chinezen zijn romme-lig. Hier kun je afspraken maken en mensen komen ze nog na ook! Dat plannen vind ik fijn. Tegelij-kertijd heb je hier vrijheid, vrije tijd. Veel keuzes. In de Chinese cultuur liggen dingen vast. Neem alleen al je werk. In een Chinees restaurant werk je zes dagen per week. Sommige dagen werk ik van 11.00 tot 22.00 uur. Dan blijft er weinig tijd over voor leuke dingen. Als je in een restaurant werkt, leer je veel over Nederlandse mensen en hun gewoonten. Over hoe ze genieten. Dat kunnen Nederlan-ders. Ze genieten van eten of van vakantie. Chinezen kennen dat niet. Alles is een plicht en laten zien dat je het juiste doet naar de buitenwereld. Zelfs vakantie is een plicht. Je gaat ergens naar toe omdat het zo hoort. Je maakt er foto’s van. Klaar. Dat is vakan-tie. Nederlanders houden van het leven.” ›

Naam: Sally • Leeftijd: 24 • In Nederland: 5 jaar • Beroep: serveerster, stu-deert voor gerechtstolk

“Op een dag zei mijn moeder: ‘We verhuizen naar Europa.’ Ze had een Chinese man leren kennen die in Nederland woonde. En zo vertrokken mijn zus en ik met mijn moeder naar de andere kant van de wereld. Aanvankelijk vond ik het spannend en leuk. Ik had

Naam: Nikki • Leeftijd: 23 • In Nederland: 5 jaar • Beroep: serveerster

“In de vijf jaar dat ik hier woon, ben ik één keer terug geweest. Het moment dat ik weer in China was, wist ik: hier hoor ik thuis. Die herkenning. De geur van dingen die vertrouwd zijn. Het geluid op straat. Dat ik niet daar ben ge-bleven, heeft met mijn ouders te maken. Die zijn hier en willen niet dat ik wegga. Ze vinden dat ik in Nederland meer toekomst heb. Dat betwijfel ik. De taal is voor mij zo moeilijk. Ik heb geen Ne-derlandse diploma’s. Dat betekent dat ik in Nederland alleen in de Chinese horeca kan werken. Maar de horeca is zwaar en je hebt geen vrijheid. Je begint om 11 uur ’s ochtends met alles klaarzetten. Dan ben je om 13 uur klaar en moet je wachten. Je hebt dan wel een uurtje of twee vrij, maar ja, wat kun je met die tijd? In China zou ik iets met mode hebben gedaan. China is ontzet-tend hip. Hier zien mensen alleen maar het oude China, zoals de meisjes in hun traditionele kle-ding in de restaurants. Maar dat is net zo achterhaald als dat wij denken dat jullie allemaal op klompen lopen. Ik heb veel Chi-nese vriendinnen. Met hen ga ik op maandag naar de Chinese disco in Bunnik of Rotterdam.”

Naam: Lili • Leeftijd: 26 • In Nederland: 12 jaar • Beroep: manager Chinees restaurant

“Ik kom uit een bergdorp waar afstanden tot steden nog lopend gemeten worden. Ik woonde daar met mijn oma in een houten huis waar de wind doorheen gierde. In een gat onder de vloer hielden we kippen. Konijnen werden in een hoek van de kamer achter een afrastering gehouden. Van mijn moeder weet ik niets, mijn ouders waren gescheiden. Mijn vader overleed rond mijn derde. Een halfjaar lagere school was alles wat mijn oma kon betalen. Schoolgeld betaalde ze met mihoen. Ik wist niet beter of het dorp was de wereld. Op mijn twaalfde overleed mijn oma en vertrok ik naar Sjanghai op zoek naar werk. Dat was niet ongebrui-kelijk voor meisjes van mijn leef-tijd. Ik kwam terecht in een hotel, waar ik in ruil voor eten de bed-den afhaalde. Toen een zakenman me vroeg of ik niet liever in Euro-pa wilde werken, riep ik direct: Italië! Ik had ooit een Chinese jongen gesproken die in Italië woonde en die zei dat het daar zo mooi was. Een paar weken later zat ik in een vliegtuig. Niet naar Italië maar naar Moskou. Met een paspoort van een vrouw waar ik voor geen meter op leek. Van daaruit reisde ik verder naar Hol-land en daar ben ik uiteindelijk ontsnapt aan mijn begeleiders. Kort daarop heb ik asiel aange-vraagd en ben ik in een pleeggezin geplaatst. Zij hebben me later ge-adopteerd. Ik heb nu een Friese achternaam en dat brengt mensen vaak in verwarring. Die is natuur-lijk met Nederlander getrouwd, zie je ze denken. Maar dat is niet zo. Ik ben een alleenstaande moe-der. Ik run een restaurant en dat doe ik met veel plezier. Ik heb met moeite de middelbare school

doorlopen. Op je veertiende zon-der basisschool nog Nederlands onderwijs volgen, is niet te doen. Desondanks heb ik daarna toela-ting gedaan voor de kunstacade-mie en werd ik aangenomen. Te-gelijkertijd werkte ik in de horeca. Op m’n tweeëntwintigste kocht ik van mijn verdiende horecageld mijn eigen huis. Daarin ben ik een echte Chinese. Zekerheid en sta-tus zijn belangrijk. Na twee jaar was duidelijk dat de kunstacade-mie niets voor mij was. Ik begreep niets van conceptuele uitgangs-punten. Had ik de hele nacht een jurk zitten naaien, kwam er een jongen met een leeg lucifersdoosje en een verhaal. ‘Geweldig,’ zeiden de leraren dan. Dan dacht ik: wat nou geweldig? Het is gewoon een lucifersdoosje.”

‘ Ik kocht op m’n 22e mijn eigen huis. Voor een Chinese zijn zekerheid en status belangrijk’

‘ Ik had een romantisch beeld van schattige dorpjes vol blonde mensen’

‘Ik ga elke maandag met mijn vriendinnen naar de Chinese disco’

1

2

3

‹

uit china

50•VIVA VIVA•51

●

uit china

Naam: Xiao Chun • Leef-tijd: 27• In Nederland: 10 jaar • Beroep: serveerster en modeontwerpster

“Mijn verhaal is een beetje het verhaal van Assepoester die met de prins trouwt. Alleen is het in mijn geval niet een man, maar een land dat me gered heeft. Ik ben Nederland zo dankbaar voor alles wat het me heeft geboden. Zoals veel meisjes in China die door het eenkindbeleid weinig kansen hebben, kwam ik al jong terecht in de fabriek. Ik had alleen lagere school gehad. Lange uren achter een machine voor weinig tot geen geld. Ik klom op tot naai-ster. En toen ging mijn vader dood. Een moeder had ik niet. Ik kwam uiteindelijk als minderjarige asielzoeker in Nederland terecht. In Roermond werd ik geplaatst in een huis voor pubers die zelf-standig moesten leren wonen.

‘ Natuurlijk help ik m’n ouders in de zaak. Maar ik zal ’m niet overnemen’

Naam: Christel • Leef-tijd: 21 • In Nederland: vanaf geboorte • Be-roep: serveerster, stu-deert bestuurskunde

“Voor mijn ouders was het van meet af aan duidelijk: we wonen nu hier en dus doen we dingen van hier. We vierden sinterklaas en kerst, maar nooit Chinees Nieuwjaar. Eerlijk gezegd weet ik weinig van mijn eigen cul-tuur. Ik heb me nooit anders gevoeld. Het enige verschil met Nederlandse gezinnen was dat we als gezin weinig samen aten, omdat mijn vader altijd in het restaurant was. Mijn ouders waren een jaar of dertig toen ze hier naartoe kwamen. Mijn vader wilde een betere toe-komst. Mijn moeder was ver-liefd en ging mee. Ze begonnen een restaurant. Ik ben hier geboren en groeide op in Pur-merend. Ik kan me niet herin-neren dat ik op school anders werd behandeld. Een enkele keer schold iemand me uit voor poepchinees. In het restaurant van mijn ouders in Amsterdam zie ik allerlei Nederlanders. Mijn ouders worden niet anders behandeld omdat ze Chinees zijn. Wel zijn er gasten die een eenvoudiger soort Nederlands tegen ze gaan spreken. Maar ik ervaar dat niet als neerbuigend. Het is een vorm van hulpvaardigheid om-dat hun Nederlands niet perfect is. Naast mijn studie werk ik twee tot drie dagen per week in het restaurant. Dat vind ik van-zelfsprekend, maar ik zal de zaak later niet overnemen. Dit was hun droom. De mijne ligt op het vlak van ontwikkelings-samenwerking en mensenrech-ten. Mijn ouders zijn altijd be-leefd en respectvol. Noem het Aziatisch, als je wilt. Maar zijn de meeste Nederlanders ook niet beleefd en respectvol?”

‘Ik ben Nederland dankbaar dat het me gered heeft’

Grappig: ik, die al zo lang alleen woonde. Amsterdam sprak me aan. Uren liep ik rond op de Zee-dijk en keek naar de naaiateliers. Ik kreeg een baantje en maakte aanvankelijk traditionele Chinese kleding, maar kreeg er genoeg van. Ik wilde zelf ontwerpen. Uit-eindelijk heb ik toelating gedaan voor de modeacademie in Utrecht en werd ik aangenomen. Inmid-dels ben ik afgestudeerd. De horeca is voor nood: een vang-net als ik geen inkomen heb. Ik hoop straks van mijn ontwerpen te kunnen leven. Ik hou van ver-rassingen in kleding. Zo maakte ik qipao’s, traditionele Chinese jurken van geprinte Delfts blauwe tegeltjes. Op dit moment ben ik bezig met kostuums voor de Am-sterdamse opera. Nederland is een goed georganiseerd land, al is het altijd wel een hoop gedoe voor je iets gedaan krijgt. Ik voel me hier thuis.”

4

5

‹

52•VIVA