Even bijpraten 2

Zoekplaatje 2

De lezing, de opening, de aftrap 3

Nieuws uit Blijdorp 5

Koele glibbers 9

Algemene Ledenvergadering 2004 10

Botanisch Blijdorp: tropische verrassingen 12

lijn 13: Gemier 13

Vogelwijzer: sneeuwuilen 14

Voorjaarsexcursie naar

de Allwetterzoo in Münster IS

Zeepaardjes in Blijdorp en in Zuid-Afrika 16

Vijfdaagse dierentuinreis

naar Duitsland 17

Apen pesten? IS

Agenda 19

Het is makkelijker dan je denkt,

foto 's in de Diergaarde 20

Digibeesten: Colobus apen 20

Vrienden bij de berggorilla's 21

Mutaties 24 november 2003 5 februari 2004 22

Ingezonden: houd ze bezig! 23

Colofon 23

Mandarijn ·eend . foto: Yvonne Raaijmakers

Beste Vrienden en Vriendinnen. Allereerst nog de beste wensen voor het nieuwe jaar! Dit nummer is een echt Vrienden nieuws. Het staat tjokvol Vr ienden-activiteiten. U wordt geïnformeerd over de lezingen van Ton Dorresteyn en Henk Zwartepoorte en de fotocur­sus van Rob Doolaard. U kunt nog eens nalezen hoe de opening van ons nieuwe verbli jf voor de Colobusapen is verlopen en vooral wat er allemaal misging toen we daarna een begin wilden maken met de sloop ten behoeve van ons nieuwe t ijgerverbli jf. . . Verder treft u in dit nummer alle informatie die nodig is voor de Algemene Ledenvergadering van zater­dag 24 april aanstaande. Gerhard Tijssen vertelt u verder alles wat u moet weten over een nieuw Vriendenproject, het ondersteunen van een natuurbeschermingsproject van Bli jdorp ten behoeve van de Kaapse zeepaardjes. We gingen mee met twee Vrienden die de berg­gorilla's in Oeganda bezochten. U wordt geïnformeerd over de nieuwste Vriendenreizen, ete. etc. Teveel om allemaal op te noemen!

Ik wens u veel leesplezier en wellicht tot ziens op de Algemene Ledenvergadering.

Marce l Kreuger, hoofd redacteu r.

Wie herkent deze Blijdorp

bewoner?? Kijk voor het

jlliste antwoord op de website:

www.!'rienden-vanblijdorp.nl

ofwacht tot het volgerlde nummer 11all

Vriendem,ielllvs.

'Dringen bij de Colobumn' . foto: Koos van Leeuwen

De lezing, de opening, de aftrap tekst: Theo van de Velde

Foto: F.J. van Tiel

Op zondag 11 januari jl. h ield Ton Dorresteyn een lezing over de toekomst van Blijdorp. Tevens zou het nieuwe colobusapenver­blijf in gebruik worden genomen en daarna de eerste verrichting voor de bouw van het nieuwe tijgerverblijf. De wind joeg de wol­ken langs het firmament en de 'Vrienden' het Eauditorium in. De striemende regen kon niet voorkomen dat het Eauditorium bom­vol zat en de overige belangstellenden uit moesten wijken naar de Haaienzaal vanwaar de verrichtingen van Ton Dorresteyn op het scherm te volgen waren.

De lezing Met een goed verzorgde PowerPoint-pre­sentat ie gaf Ton Dorresteyn een overzicht van wat het vorige jaar heeft opgeleverd en er voor de komende jaren verwacht mag worden. Zijn aarzelende maar vastberaden gebruik van de computer illustreerde dat vernieuwingen niet uit de weg w orden gegaan.

Het afgelopen jaar werd door Ton Dorresteyn 'met een knipoog' niet zo spectaculair genoemd, er waren dan ook geen grote openingen van nieuwe verblij­ven. De dieren zorgden echter wel voor de nodige vernieuwing. Hij noemde enkele zaken die de aandacht hebben getrokken . Zo waren er twee jonge olifantjes: Trong Nhi en Anak respectievelijk nummer 13 en 14. Irma is ondertussen weer in verwach­ting en rond april uitgerekend. Bernhardine heeft recent haar verleidingskunsten weer op Alexander losgelaten. Volgens Ton zou­den we bijna vergeten dat de geboorte van een olifant in een dierentuin nog steeds een bijzondere gebeurtenis is.

Uniek was de eerste geboorte van een gilamonstertje (een giftige. zwartgele hage­dis uit Zuid Californië.). Dan was er de geboorte van twee okapi's. Deze sterk bedreigde diersoort plant zich niet gemak­kelijk voort in gevangenschap. In Blijdorp zijn er nu negen te zien. Er zi jn in 2003 honderden zeepaardjes gekweekt. Bijzon­der is dat er voor het eerst een zeer hoog percentage van in leven is gebleven. Er wordt zelfs nagedacht hoe met deze aantallen een bijdrage kan worden geleverd om de handel en wildvang te belemmeren. Haringen in een aquarium in plaats van op een broodje. W ie had gedacht dat het zo tot de verbeelding zou spreken: het jour­naal werd zelfs gehaald. Verder zijn er nog manenwolfjes geboren, kwamen er twee koningspinguïns uit het ei (niet bijzonder, maar wel heel leuk!) en heeft Blijdorp sinds kort vicuna's. Tenslotte zijn er zijn paringen van de Komodo's geconstateerd. We moe­ten wel even geduld hebben, w ant de broedtijd is 240 dagen. >

Toekomstplannen De Diergaarde heeft in 2003 ongeveer 1,5 miljoen bezoekers mogen ontvangen. Dorresteyn hoopt een dergelijk aantal bezoekers ook de komende jaren te mogen verwelkomen. Sterke groei is niet nodig. Met 1,5 miljoen bezoekers moet de Diergaarde in staat zijn er een gezonde financiële huishouding op na te houden. Vervolgens gaf Dorresteyn inzicht in de ideeën van Masterplan 2, het scenario voor de toekomst waaraan momenteel in Blijdorp wordt gewerkt. Het plan kent drie uitgangspunten: een bezoek aan de Diergaarde mag niet te duur worden , vernieuwingen hoeven niet alle­maal spectaculair te zijn en Blijdorp-mede­werkers moeten lol in hun werk houden. De verdeling in werelddelen zal verder worden ingevuld.

Een aantal belangrijke elementen van Masterplan 2 zijn:

In het roofdierengebouw zullen op termijn beren worden gehuisvest. Wat voor beren is nog niet duidelijk. In principe ligt het gebied in 'Europa', dus mogelijk Europese bruine beren. Natuurlijk moeten eerst de tijgers worden verplaatst naar het nieuwe Vriendenverblijf.

Het Afrikaanse continent moet worden voltooid . Er zijn bijvoorbeeld plannen voor een groots opgezet nieuw nijlpaar­denverblijf en een ruime volière voor trekvogels die pendelen tussen Europa en Afrika.

In het Noord-Amerikaanse deel van de tuin is een spectaculair ijsberenverblijf gepland. Dat wordt een kostbare zaak, sponsoring is noodzakelijk.

Onder het motto 'Zuid-Amerika: een onverwachte kijk op een onbekend werelddeel' wordt hardop gedacht aan

Foto's: Koos van leeuwen

de constructie van een Andes-biotoop. De komst van de vicuna's is hiertoe een eerste stap.

Tenslotte is er plaats voor een tweede jeugd voor de oude meester Sybolt van Ravesteyn. De Rivièrahal moet bijvoor­beeld, als monument, weer in oude glo­rie worden hersteld .

Het betreft hier natuurlijk eerste gedach­ten. Er zal nog flink aan worden gesleuteld, maar het geeft een aardig beeld van de pri­oriteiten die momenteel in de Diergaarde leven. Tot slot ging Dorresteyn nog even in op wat losse projecten/ wensen. De speel­tuin is aan vervanging toe. Er wordt hard getekend en ontworpen om iets te maken dat het succes van de huidige speeltuin kan evenaren. Andere projecten zijn een nieuw Himalaya-gebied bij de takins en orang oetans in Taman Indah! En (eindelijk) ver­beteringen van de personele ruimten . Wie Blijdorp achter de schermen een beetje kent, weet dat dit zeker geen overbodige luxe is! Dorresteyn sprak de verwachting uit dat de genoemde en lang niet complete opsomming de komende tien jaar gestalte zal krijgen. We kunnen dus nog heel wat verwachten in de komende jaren!

Opening Na de lezing togen de Vrienden over natte paden naar het nieuwe colobussen-verblijf naast de gorilla's. De franjeapen moesten van hun eiland in de hoofdvijver weg, omdat ernaast het nieuwe tijgerverblijf gebouwd wordt en omdat de omstandighe­den daar niet goed waren (o.a. te weinig schaduw, zie het vorige Vriendennieuws). Het nieuwe verblijf werd in gebruik geno­men door het openen van een schuif, waar­door de apen hun nieuwe verblijf in kon­den. Door het slechte weer en de grote opkomst van met paraplu's gewapende Vrienden was het dringen om iets te zien te

krijgen. Het buitenverbli jf, naast het gorilla­eiland, moet helaas nog w at aangepast worden. Iets wat deze t ropische apen met dit weer niet erg vonden. In het voorjaar zullen we ze volop buiten in actie kunnen zien.

Sybolt van Ravesteyn overleeft vernieuwingswoede Blijdorp Als start voor de nieuwbouw van het t ijger­verblijf zouden de Vrienden symbolisch het muurtje tussen het voormalige ijsberen- en zeeleeuwenverblijf omver trekken. Ons bestuurslid Tom Slijkoort viel de eer te beurt om met behulp van een graafmachine en een lange staalkabel de reeds ingezaagde muur met een korte ruk omver te halen. Kabel en muuranker waren bevestigd, de verwachtingen en de staalkabel hoogge­spannen! Een zwaar motorgeronk moest de instorting inluiden, maar wie had op de weerstand van Van Ravesteyn gerekend? Met de sloop van de uitkijktoren in de vroeg lOer jaren was al duidelijk geworden dat Sybolt naast architect ook bouwkundig ingenieur was. Zijn betonconstructies waren veel sterker dan vermoed. Het toenmalige sloopbedrijf is zelfs mede aan het contract voor de afbraak van de uitkijktoren failliet gegaan. De kabel spande zich tot er rook uit de verbindingsschakels kwam. Het risico van kabelbreuk - met gevaar voor de toekijkende Vrienden- werd zo groot geacht dat van een verdere poging werd afgezien. Met een moker werd er ten slotte een minuscuul stukje van de muur geslagen. De eerste handeling voor het nieuwe tijgerverblijf - ons cadeau aan Blijdorp - was een feit .

De constructie bleek tegen vele invloeden bestand . De opzet van het nieuwe tijger­verblijf zal recht doen aan de oorspronkelij­ke architectuur. De oude meester kan tevreden zijn .

tekst: Monique van Leeuwen-Maat met dank aan: Sand ra Bijhold en

Mary Vri ens bronnen: persberichten Diergaar de

Blij dorp en 'De Nieuwsbrief ' , maand e­lijkse uitgave van de v rijwilli ge

rondleiders in Blij dorp

Anak oefent handstand

"Is er in de winter nou ook iets te zien in zo'n dierentuin?" Deze vraag horen we regelmatig van vrienden en bekenden die niet echt iets begrijpen van onze dierentuinpassie. Natuurlijk kunnen we dan een heleboel (liefst sterke!) verhalen vertellen . Immers, in Diergaarde Blijdorp valt altijd iets te beleven!

In de wintermaanden zijn veel dieren actie­ver dan in de zomer. Bovendien is het rusti ­ger in de tuin, waardoor je meer kans hebt om leuke waarnemingen te doen. Alleen al bi j de olifanten kun je dagen blijven kijken. Zeker nu de twee kleintjes, Trong Nhi en Anak, vaak samen aan het ravotten zijn. Zo proberen ze regelmatig te meten wie de sterkste is en elkaar om te duwen. Als de spelletjes wat te wild worden en één van de twee een kreet slaakt, stormen moe­ders, zussen en tantes toe. Dan krijgen ze echt weleens een pets om hun oren en een standje! Even later zoeken ze elkaar toch weer op om lekker te dollen. Ook in je eentje kun je als jonge olifant veel plezier hebben. Op de foto ziet u hoe Anak, onder het toeziend oog van moeder Yasmin , oefent om een handstand te maken. Beide achterbenen in de lucht en de slurf als extra steun .... .... gelukt!

Er is nog zo'n ondernemend dikhuidje in Blijdorp: het jonge dwergnijlpaardje. Bij de geboorte was het nog zo'n klein mager

diertje. Hij groeit wel een halve kilo per dag en heeft inmiddels het bolronde pos­tuur van de volwassen dieren gekregen, al is het nog in miniatuurvorm. Voor de geboorte was het waterpijl heel laag gebracht, omdat pasgeboren dwergnijlpaar­den nog niet kunnen zwemmen. Na een week mocht het jong mee om te 'pootje baden' in het laagje water. Zonder moeite liep hij de trap af! Ook zwemmen had hij zo onder de knie, dus het water kon weer omhoog. Deze jongen is erg ondernemend; hij loopt zelfs over het smalle randje naast het bassin. Aan de achterkant hebben de verzorgers enkele boomstammen neerge­legd om te voorkomen dat hij bij pa op visi­te gaat. Die zou namelijk weleens flink van zich af kunnen bijten. De kleine kan niet keren op het smalle randje. Dan maar gewoon 'in z'n achteruit' weer teruglopen en het water in voor een zwempartij . Soms lijkt het of hij maar tot zijn enkels in het water staat, terwijl dit toch echt wel dieper is. De verzorgers hebben ontdekt dat hij dan gewoon op de rug van zijn moe- >

der staat! Het is een diertje waar zowel de verzorgers als de bezoekers een hoop ple­zier aan beleven.

'Grote volksverhuizing' In de afgelopen maanden hebben heel wat hoefdieren van plaats gewisseld. De ona­gers ruilden hun plek langs de spoorbaan voor de Mongoolse steppe van de Prze­walskipaarden. Ook de koedoes kregen een andere plaats, evenals de mohrgazellen en oryxen. AI deze antilopen zijn nu te vin­den in de buurt van het giraffenperk. Het oude koedoeverblijf is in gereedheid gebracht voor een nieuwe diersoort in Diergaarde Blijdorp: bosrendieren. Er zijn berkjes geplant, die er met hun witte bast voor moeten zorgen dat het verblijf een noord-Europese uitstraling krijgt. Eigenlijk is het jammer dat de koedoes verhuisd zijn. Heel even leek het erop dat Diergaarde Blijdorp haar dieren in deze hoek van de

tuin fonetisch zou gaan rangschikken: bij binnenkomst langs de oude ingang kon je eerst langs de poedoes en hoenderkoeten, via de koedoes naar de oehoes. Het oude berenterras wordt immers omgetoverd tot een nieuw verblijf voor oehoes. Maar de Diergaarde kiest er nu eenmaal voor om continenten te vormen en de dieren bij elkaar te plaatsen die op hetzelfde conti­nent thuishoren. Met het wolvenperk, de komst van de bosrendieren en het nieuwe oehoeverblijf krijgt het continent Europa al een klein beetje gestalte in de tuin.

Gorilla's op reis De komende weken zullen er grote veran­deringen plaatsvinden voor onze gorilla's. AI geruime tijd leven er twee groepen in de

Diergaarde, gescheiden van elkaar. De zogenaamde 'bejaardengroep' , bestaan­de uit Ernst, Kim en Xara verhuist waar­schijnlijk in maart naar de dierentuin van Fuengirola in Spanje. Naarmate hij ouder werd, kon Ernst steeds moeilijker verande­ringen accepteren. De introductie van twee jonge vrouwtjes, Tamani en Luena, mislukte dan ook jammer genoeg. Bovendien heeft hij al voor aardig wat nageslacht gezorgd en wordt het tijd om de bloed lijn te verversen. Ernst heeft het moeilijk nu hij niet meer de leider is van de grote familiegroep, maar wel steeds met eigen ogen moet aanzien wat daar alle­maal gebeurt. In Fuengirola wacht onze 'oudjes' een fraai verblijf, compleet met een eiland met stromend water. Bovendien zijn ze daar de enige gorilla's en hoeft Ernst niet meer te lijden onder het verlies van zijn leiderschap. Hopelijk doet het zonnige Spanje hen goed. Twee vertrouwde verzor­gers vergezellen de dieren op hun reis naar

het zonnige zuiden. Zo kunnen zij met eigen ogen zien hoe de dieren reageren op hun nieuwe behuizing. Hun grootste zorg betreft Xara; als zij niet kan wennen gaat ze mee terug naar Rotterdam. We zullen deze markante Blijdorpbewoners zeer zeker gaan missen. Mocht u in de buurt van Fuengirola komen; ga dan eens kijken hoe ze het maken. De redactie houdt zich aan­bevolen voor een berichtje of een foto . Vele Vrienden zullen dankbaar zijn om te horen en zien hoe het deze dieren vergaat.

Maar nog meer gorilla's gaan een nieuwe toekomst tegemoet: Ashmar, D'jeeco en Abeeku verhuizen binnenkort naar de die­rentuin van Opole in Polen. Daar starten zij een mannengroep. De drie mannen zijn allemaal zoons van Ernst. Omdat de bloed-

lijn van Ernst al goed vertegenwoordigd is onder de gorilla's in diverse tuinen, is het niet mogelijk om deze jongelingen in een fokprogramma te plaatsen. In de natuur vormen mannelijke gorilla's ook 'vrijgezel­lengroepen' als zij te oud worden voor de familiegroep . De drie jongens groeiden samen op en kennen elkaar goed. Met Ashmar als leider gaan zij een nieuw bestaan opbouwen in Opole. Deze tuin is grondig aan het vernieuwen en wilde graag gorilla's gaan houden. Na uitvoerig overleg over het nieuwe verblijf is afgesproken dat Ashmar, D 'jeeco en Abeeku in mei zullen verhuizen. Dat wordt dus ook eens op vakantie naar Polen voor de fanatieke Vrienden onder u.

Het wordt wel erg leeg in het gorillaverblijf. Zowel voor de dieren en hun verzorgers als voor het publiek zal het een grote ver­andering zijn. Gelukkig zijn er ook blije vooruitzichten. Dura is namelijk zwanger. De verzorgers dachten enige tijd geleden eerst dat zij ziek was. Het ondernemende en ondeugende vrouwtje gedroeg zich heel anders dan normaal. Van een 'dondersteen' was zij ineens veranderd in een rustig en gedwee typje . Onderzoek van haar urine wees uit dat zij last had van de hormonen! Haar jong wordt verwacht in april. En Dier­gaarde Blijdorp is op zoek naar een onver­want mannetje om in de toekomst de lei­ding op zich te nemen van de harem die nu in Diergaarde Blijdorp achterblijft.

Varanen op vrijersvoeten Diergaarde Blijdorp heeft al jaren Komodo­varanen in de collectie. Deze indrukwek­kende varanen behoren tot de grootste hagedissensoort ter wereld . Ze kunnen een lengte van wel drie meter bereiken! Van oorsprong hebben Komodovaranen een klein leefgebied: ze komen voor op enkele Indonesische eilanden, waaronder Komodo en Flores. Tegenwoordig leven ze daar in grote, beschermde natuurgebieden waar de dieren veilig kunnen leven. Ze zijn geen bedreigde diersoort, maar toch wil een aantal Europese en Amerikaanse dierentui­nen graag met de soort fokken. Natuurlijk is het een indrukwekkend dier om in een dierentuin te laten zien. Bovendien is de soort kwetsbaar, ondanks dat hun leefge­bied beschermd is.

Doordat ze van nature maar in een heel klein gebied voorkomen, kan bijvoorbeeld de uitbraak van een virus al voldoende zijn om de Komodovaraan met uitsterven te bedreigen. Blijdorp werkt samen met ande-re Europese dierentuinen in een EEP. Dit is een internationaal fokprogramma waarbij de tuinen nauw samenwerken. Onder Komodovaranen in gevangenschap is DNA­onderzoek gedaan. Daarbij is gekeken naar welke dieren aan elkaar verwant zijn, en van welk eiland hun voorouders afkomstig zijn. Aan de hand van de uitslagen worden >

fokstellen bij elkaar gebracht om zo op een verantwoorde manier nakomelingen te krij­gen. Blijdorp heeft een paartje Komodova­ranen die beide geboren zi jn in een dieren­tuin . Het mannetje is in augustus 1994 in Washington uit het ei gekropen en als jong diertje naar Rotterdam gekomen. Daar heeft hij sinds vorig jaar de beschikking over een prachtig nieuw verblijf in de voor­malige Amazonehal. Mevrouw Komodo kroop in april 1995 uit het ei in de dieren­tuin van Yogyakarta. Zij heeft een aantal jaren in de zoo op Gran Canaria geleefd, maar woont dankzij een ruil met Blijdorp nu in de Rivièrahal.

..., 111

t).() E 0 .x CU 0

C ..., CU

"ti .- c

t).() .x 0 0 .- j

N c CU

.~ C CU .- N oS

~ .c ~ CU > IU

UI b.O

= .. RI CU

I.-~

-C ns A

achterpoten de staart van het vrouwtje optillen. Dat had deze jongen eerst niet door. Hij viel zelfs op haar rug in slaap tij -dens de eerste pogingen! Uiteindelijk had hij zijn lesje geleerd en slaagden de paringen.

Op het moment van schri jven (eind januari) zijn de dieren nog bij elkaar. Tot maart mogen ze samen bli jven, tenzij het vrouw-tje eerder neigingen vertoont om een plek te zoeken voor haar eieren. De verzorgers houden haar dus goed in de gaten. Als zij wil graven gaat zij terug naar haar eigen verblijf. Meneer Komodo zou de eieren

E 0 ~ IU IU

Q c: CU b.O C IU ~ C 0 c CU

:~ 1i

111

~ :l CU

°2 C CU

"ti C CU ot: >

>

ei.. 0 b.O c

:8. o!

CU ~

~ CU N CU lil

"ti I!: <lI >

= <lI 11(1 i..: <lI >

~ 11(1 QJ

:l <lI .g :l 'tl ..., ::l .r: 111 0 0

, ,

~ c <lI

.:.t. <lI

.D c QJ 'ö c = '-<lI E E :l c 'tl ..J

1I til,

Vi ~ 'tl «

j Cl.. C o

~

lil r::: <lI > <lI 11(1 <lI 11(1

<lI ~ ::l <lI

Z

.... M .0 .0 .... .0 ..,. I

0

0

~ I

E !IS

~ ~

11.1

t Q. 0 c IJ: 0

~ ~ 0-M 0

t M i..: I

:l <lI :u E !IS

~ E .0 ... '- :l !IS c QJ .:.t. !IS Cl.. ~ Qj ë li ... VI 'tl 0 co lil

'S Vi 0 >.. .r: QJ ~ .E ,ij --;- 0

~ ~ ~ <lI E e r::: ~ w (3 0 a.. 111

der staat! Het is een diertje waar zowel de verzorgers als de bezoekers een hoop ple­zier aan beleven.

'Grote volksverhuizing' In de afgelopen maanden hebben heel wat hoefdieren van plaats gewisseld. De ona­gers ruilden hun plek langs de spoorbaan voor de Mongoolse steppe van de Prze­walskipaarden. Ook de koedoes kregen een andere plaats, evenals de mohrgazellen en oryxen. AI deze antilopen zijn nu te vin­den in de buurt van het giraffen perk. Het oude koedoeverblijf is in gereedheid gebracht voor een nieuwe diersoort in

Diergaarde, gescheiden van elkaar. De zogenaamde 'bejaardengroep', bestaan­de uit Ernst, Kim en Xara verhuist waar­schijnlijk in maart naar de dierentuin van Fuengirola in Spanje. Naarmate hij ouder werd, kon Ernst steeds moeilijker verande­ringen accepteren. De introductie van twee jonge vrouwtjes, Tamani en Luena, mislukte dan ook jammer genoeg. Bovendien heeft hij al voor aardig wat nageslacht gezorgd en wordt het tijd om de bloedlijn te verversen. Ernst heeft het moeilijk nu hij niet meer de leider is van de grote familiegroep, maar wel steeds met eigen ogen moet aanzien wat daar alle­maal gebeurt. In Fuengirola wacht onze

Vereniging Vrienden van Blijdorp Antwoordnummer 30555 3030 WB Rotterdam

Derenterras wordt immers omgetoverd tot een nieuw verblijf voor oehoes. Maar de Diergaarde kiest er nu eenmaal voor om continenten te vormen en de dieren bij elkaar te plaatsen die op hetzelfde conti­nent thuishoren. Met het wolvenperk, de komst van de bosrendieren en het nieuwe oehoeverblijf krijgt het continent Europa al een klein beetje gestalte in de tuin.

Gorilla's op reis De komende weken zullen er grote veran­deringen plaatsvinden voor onze gorilla's. AI geruime tijd leven er twee groepen in de

ze mee terug naar Rotterdam. We zullen deze markante Blijdorpbewoners zeer zeker gaan missen. Mocht u in de buurt van Fuengirola komen; ga dan eens kijken hoe ze het maken. De redactie houdt zich aan­bevolen voor een berichtje of een foto. Vele Vrienden zullen dankbaar zijn om te horen en zien hoe het deze dieren vergaat.

Maar nog meer gorilla's gaan een nieuwe toekomst tegemoet: Ashmar, D'jeeco en Abeeku verhuizen binnenkort naar de die­rentuin van Opole in Polen. Daar starten zij een mannengroep. De drie mannen zijn allemaal zoons van Ernst. Omdat de bloed-

lijn van Ernst al goed vertegenwoordigd is onder de gorilla's in diverse tuinen, is het niet mogelijk om deze jongelingen in een fokprogramma te plaatsen. In de natuur vormen mannelijke gorilla's ook 'vrijgezel­lengroepen' als zij te oud worden voor de familiegroep. De drie jongens groeiden samen op en kennen elkaar goed. Met Ashmar als leider gaan zij een nieuw bestaan opbouwen in Opole. Deze tuin is grondig aan het vernieuwen en wilde graag gorilla's gaan houden. Na uitvoerig overleg over het nieuwe verblijf is afgesproken dat Ashmar, D'jeeco en Abeeku in mei zullen verhuizen. Dat wordt dus ook eens op vakantie naar Polen voor de fanatieke

bied beschermd is.

Doordat ze van nature maar in een heel klein gebied voorkomen, kan bijvoorbeeld de uitbraak van een virus al voldoende zijn om de Komodovaraan met uitsterven te bedreigen. Blijdorp werkt samen met ande­re Europese dierentuinen in een EEP. Dit is een internationaal fokprogramma waarbij de tuinen nauw samenwerken. Onder Komodovaranen in gevangenschap is DNA­onderzoek gedaan. Daarbij is gekeken naar welke dieren aan elkaar verwant zijn, en van welk eiland hun voorouders afkomstig zijn . Aan de hand van de uitslagen worden >

fokstellen bij elkaar gebracht om zo op een verantwoorde manier nakomelingen te krij­gen. Blijdorp heeft een paartje Komodova­ranen die beide geboren zijn in een dieren­tuin. Het mannetje is in augustus 1994 in Washington uit het ei gekropen en als jong diertje naar Rotterdam gekomen. Daar heeft hij sinds vorig jaar de beschikking over een prachtig nieuw verblijf in de voor­malige Amazonehal. Mevrouw Komodo kroop in april 1995 uit het ei in de dieren­tuin van Yogyakarta. Zij heeft een aantal jaren in de zoo op Gran Canaria geleefd, maar woont dankzij een ruil met Blijdorp nu in de Rivièrahal.

In de natuur is de paartijd van Komodova­ranen tussen november en maart. De paar­tijd valt samen met de regentijd op de eilanden. En Diergaarde Blijdorp doet niets liever dan zoveel mogelijk de natuurlijke situatie nabootsen: van november tot maart enkele keren per week het verblijf van de Komodovaranen sproeien zodat ze het gevoel hebben dat de paartijd is aangebro­ken. Half november zijn de dieren voor het eerst samen in een verblijf gezet. In het verblijf van het mannetje waren schotten geplaatst met daarin gaten zodat de dieren elkaar al konden ruiken, zien en voelen (ruiken kunnen Komodovaranen overigens tot op een afstand van 8 kilometer!) . Het was de bedoeling om de dieren 7 tot 10 dagen op die manier aan elkaar te laten wennen. Mannelijke dieren kunnen nog weleens heftig reageren op een 'indringer' in hun territorium. Binnen 7 dagen klom de dame echter over de omheining, tot schrik van de verzorgers ..... je kunt namelijk niet eenvoudig twee vechtende reuzenhagedis­sen scheiden.De dame bleek, hoewel ze kleiner van stuk is, flink dominant en de heer? Die was totaal overrompeld en behoorlijk in de stress. Die vrouw zat hem letterlijk 'op z'n kop'. Ze bleef hem maar opporren en hij begreep er echt niets van. Blijkbaar duurde het even voordat ook zijn hormonen gingen werken en hij door kreeg waarom die dame bij hem op bezoek was. De dieren gingen zich steeds meer als een verliefd stel gedragen: ze lagen vaak gezellig tegen elkaar aan en uiteindelijk werden ook paarpogingen waargenomen. De eerste keren bleef het alleen bij proberen. Om te kunnen paren moet het mannetje met zijn achterpoten de staart van het vrouwtje optillen. Dat had deze jongen eerst niet door. Hij viel zelfs op haar rug in slaap tij ­dens de eerste pogingen! Uiteindelijk had hij zijn lesje geleerd en slaagden de paringen.

Op het moment van schrijven (eind januari) zijn de dieren nog bij elkaar. Tot maart mogen ze samen blijven, tenzij het vrouw­tje eerder neigingen vertoont om een plek te zoeken voor haar eieren. De verzorgers houden haar dus goed in de gaten. Als zij wil graven gaat zij terug naar haar eigen verblijf. Meneer Komodo zou de eieren >

namelijk niet herkennen als zijn nageslacht en ze gewoon opeten! Een legsel kan uit 20 tot 30 eieren bestaan. Als het vrouwtje eieren legt, worden ze door de verzorgers weggehaald en in de broedmachine uitgebroed. Na gemiddeld 220 dagen komen de eieren uit . Het zijn dus spannende weken voor de reptielenverzorgers: zullen er eieren komen? En zo ja, zullen deze bevrucht zijn en uitkomen? Of was deze eerste paarses­sie een oefening, en geeft een volgende keer pas resultaat? Hopelijk kunnen we het verhaal over deze fascinerende dieren in een volgend nummer voortzetten!

Haring! In december was het zelfs te zien in het NOS-journaal : in het Oceanium zwemt een school haringen. Dat is heel bijzonder, want hoewel bijna iedereen weleens een haring heeft gegeten, heeft nog bijna niemand haringen zien zwemmen! De haringen zijn vlakbij het Deense Hirthals gevangen door medewerkers van het aquarium aldaar. Dat gebeurde volgens een speciale vangmetho­de. Als je haringen in netten vangt raken ze namelijk dusdanig beschadigd dat zij dit niet overleven. De nog jonge haringen zijn met netten bij­een gedreven en vervolgens met plastic zakken uit zee geschept. Zorgvuldig zijn de vissen naar Rotterdam getransporteerd. Na een quarantaineperiode konden de harin­gen naar hun nieuwe verblijf. Daar zwem­men ze nu in schoolformatie rond . Een vol­wassen haring kan wel 45 centimeter lang worden. In de natuur krijgen ze daar helaas

Manenwolvin . foto: A.C. Oberman

geen kans meer voor. Door overbevissing wordt de haring zelfs in zijn voortbestaan bedreigd.

Reuzenrupsen Blijdorp heeft weer een Europese primeur: het is gelukt om rupsen te kweken van de Madagaskar komeetstaartmot. Het is heel lastig om komeetstaartmotten in een die­rentuin te laten paren. Verschillende facto­ren spelen hierbij een rol, zoals tempera­tuur, luchtvochtigheid, jaargetijde, maan­stand, etc. Maar het is de verzorgers uitein­delijk gelukt om de vlinders te laten paren. Uit de eitjes kwamen in totaal 18 rupsen tevoorschijn. Ze zijn grasgroen met citroenkleurige banden over hun hele lichaam. De kop en poten zijn wijnrood. Het zijn enorme rupsen: ze kunnen een lengte van wel 12 centimeter bereiken en een dikte van 2 centimeter! Hun menu bestaat uit verse Eucalyptusbladeren. Als alles goed gaat hebben de rupsen zich inmiddels ingesponnen in een reusachtige zilverkleurige cocon van zijde. Na 6 tot 8 weken komen de nieuwe motten tevoor­schijn . Met een beetje geluk vliegen er bin­nenkort dus weer Madagaskar komeet­staartmotten in de vlinderkas!

Kort nieuws De tvvee koningspinguïnkuikens zijn ver­huisd naar de crèche. In korte tijd zijn de jonge dieren uitgegroeid tot tvvee grote donsballen, bijna net zo groot als hun ouders. De dieren kunnen met dit donspak nog niet zwemmen; ze zouden zelfs ver-

Laatste nieuws Bij het ter perse gaan van dit nummer werd bekend dat Aziatische olifant Irma (een geschenk van de Vrienden) is beval­len van haar vijfde jong; na vier dochters eindelijk een zoon! Het is een gezond dier dat snel op de benen stond en direct werd verwelkomd door de overi­ge leden van de familiegroep. Vooral de "tantes" Bernhardine en Douanita ont­fermden zich over de nieuwe olifanten­baby. De dierverzorgers hebben hem de naam Sibu (een stad op Borneo, Indone­sië) gegeven. Diergaarde Blijdorp coördi­neert het Europese stamboek van de Aziatische olifant in Europa. De geboorte is belangrijk voor het in stand houden van de populatie.

drinken als ze in het water raken . Pas als zij een echt verenpak hebben kunnen de die­ren in het water. In de crèche leren ze om vis te eten uit de hand van de verzorgers. Bovendien kunnen deze nu precies in de gaten houden wat de kuikens eten en extra vitamines toedienen. In december zijn er manenwolven geboren. Zodra de verzorgers in de gaten hadden dat er jongen waren, lieten ze de dieren volkomen met rust. Onverwachte geluiden kunnen de moeder namelijk zoveel stress opleveren dat zij haar jongen doodbijt. Hopelijk kunt u inmiddels genieten van opgroeiende welpen.

In de afgelopen wintermaanden zagen weer veel jongen het levenslicht. Vooral bij de hoefdieren waren nogal wat geboortes te melden: twee koedoes, een prins Alfred­hertje, een okapi en een girafje.

U ziet het, zelfs in de wintermaanden is er een heleboel te beleven in Diergaarde Blijdorp. Maar dat hoef ik u niet te vertel­len; u bent immers al Vriend! Tot slot wil ik u nog aanraden om even langs de border naast de terraszaal te lopen. Ieder najaar worden daar duizenden bollen geplant. In het voorjaar is het daar één groot kleuren­feest. Twee jaar geleden was het een gele zee van narcissen. Vorig jaar waren het vlammende tulpen. En dit jaar? Gaat u zelf maar eens kijken! •

I tekst: Angeline Peters

Als verwoed reptielenfanaat en dierverzorger is Henk Zwartepoorte al vaker te gast geweest op een lezing van de Vrienden. Ditmaal ging hij in op de historie van de reptie ­lenpost in Diergaarde Blijdorp.

De Diergaarde had al voor de oorlog aller­lei bijzondere slangen en reptielen in de collectie. Zo waren er al Komodovaranen en tuatara's, een zeldzame prehistorische hagedissensoort uit Nieuw-Zeeland. De verzameling werd regelmatig aangevuld door zeelui , die dieren vanuit de overzeese gebiedsdelen meenamen. Na de verhuizing van Diergaarde Blijdorp naar de huidige locatie werden de reptielen eerst onderge­bracht in een deel van de Rivièrahal en later naar wat nu de Lotus Serre is. Sinds 1975 zitten de meeste reptielen weer in de Rivièrahal. In die tijd kwamen er rela­tief veel 'ongevraagde' of in beslag geno­men dieren in de Diergaarde terecht. Er was op die manier een soort postzegel-

verzameling ontstaan van dieren. Zo waren er wel 30 soorten gifslangen in de collectie. Dat de verzorgers hierdoor behoorlijke risico's liepen lijkt wel duidelijk. Vanwege ruimte- en geldgebrek was het dus hoog nodig orde op zaken te stellen in de collec­tie en zijn veel dieren weggedaan, waaron­der de 'gevaarlijke' gifslangen.

Tegenwoordig wordt er aan collectieplan­ning gedaan. Daarbij is het belangrijk dat er met de dieren wordt gefokt. Hiermee werkt Blijdorp uiteraard samen met andere dierentuinen via fokprogramma's. Daar­naast heeft Blijdorp ook contacten met ver­antwoorde particuliere reptielenhouders.

Voorwaarde is wel dat er geen sprake is van commerciële of illegale handel.

In al die jaren heeft Blijdorp veel kennis over de verzorging van dieren opgedaan. Dat hygiëne en een juiste huisvesting belangrijk zijn zal niemand verbazen. Maar er zijn ook allerlei trucjes en handigheden ontvvikkeld om veilig met de dieren om te gaan. Zo worden slangen gevangen door ze in een doorzichtige pvc-pijp te lokken en vast te binden. Door gaten in de wand van de pijp kan de dierenarts de slang onder­zoeken of bloed afnemen. Het is interes­sant om te zien hoe de tijdsgeest de ver­zorging kan beïnvloeden. Zo was het in de jaren '80 bijna onmogelijk 'en plein public' levend voer te geven. Dit gebeurde dus 's avonds of achter de schermen. Tegenwoor­dig weet het publiek wel dat slangen geen vegetariërs zijn en kijkt niemand vreemd op van levend voer. Dat levend voer niet altijd de voorkeur heeft komt overigens omdat dat voer zelf ook wel eens honger heeft en aan de slangen begint te knagen ....

Henk heeft nog veel meer wetenswaardig­heden over deze onderbelichte diergroep verteld . Kortom, wederom een zeer geslaagde lezing van een bevlogen reptielenfan. •

Algentene Ledenvergadering Vereniging Vrienden van Blijdorp Zaterdag 24 april 2004

Hierbij worden alle leden van de Vereniging Vrienden van Blijdorp uitgenodigd tot het bijwonen van de jaarlijkse Algemene Leden­vergadering op Zaterdag 24 april 2004 in het Eauditorium van Diergaarde Blijdorp. Toegang tot het Eauditorium wordt alleen verleend tegen afgifte van de speciale coupon aan uw lidmaat­schapskaart 2004.

Programma 10.30 uur Zaal open

I 1.00 - 12.00 uur Algemene Ledenvergadering

AGENDA

I. Opening.

2. Notulen Algemene Ledenvergadering d.d. 26 april 2003 . Deze notulen zullen op telefonische aanvraag worden toegezonden (0 I 0-46766 37) en zijn ook ter vergadering aanwezig.

3. Jaarverslag van de secretaris (zie ook pagina 10).

4. Jaarverslag van de penningmeester (zie ook pagina I I).

5. Verslag en benoeming van de kascontrolecommissie.

6. Verslag promotiewerkzaamheden.

7. Bestuursverkiezing. Aftredend volgens rooster zijn mevrouw Noordijk en de heer Slijkoort. Beiden hebben zich herkiesbaar gesteld.

8. Vaststellen contributie 2005 .

9. Rondvraag.

10. Sluiting.

Na afloop van het officiële programma zal valkenier Ben Lotte ons informeren over zijn werk en ingaan op de vraag of roofvogelshows zinvol zijn.

Jaarverslag secretaris 2003

Er is weer veel gebeurd in het afgelopen jubileumjaar. Zoals gebruikelijk natuurlijk de lezingen en excursies, maar daarnaast nog vele andere zaken die het vermelden waard zijn .

Vriendennieuws Om te beginnen werd u allen verrast met een nieuwe stij l Vrienden­nieuws! Groot en kleurig lag hij bij u op de leesta­fel en we kregen er heel veel positieve reacties op! En terecht: de artike­len van ons vrijwillige redactieteam komen nu nog beter tot hun recht. En al die foto's die we telkens weer aangebo- Expositie 40 jaar Vrienden

den krijgen completeren de artikelen.

Jubileumactiviteiten Omdat de vereniging in 2003 veertig jaar bestond werd een aantal jubileumactiviteiten ontwikkeld. Zo was er een uitgebreide Alge­mene Ledenvergadering waarbij maar liefst 14 nieuwe ereleden werden benoemd, alle­maal lid sinds de oprichting in 1963! Tevens werd de vereniging vereerd met de Erasmusspeld die Henk en Greet Gerritse als vertegenwoordigers kregen opgespeld! Een hele eer! Ons jubileum werd ook voor de dagelijkse bezoekers van de Diergaarde zichtbaar gemaakt met een reeks jubileumborden in de tuin . Bij een tiental door de vereniging gesponsorde verblijven kwam een bord met tekst en foto's over dit verblijf. En dan was er het seminar. Voor het eerst in de geschiedenis werd er door de leden van onze vereniging en een team van stafleden van Diergaarde Blijdorp gedebatteerd over het thema gedragsverrijking. Het werd een uiterst boeiende ervaring! Tenslotte was er weer een fotodag. Hoffoto­graaf Rob Doolaard wist begin dit jaar een groep amateur dierentuinfotografen op uiterst boeiende wijze te onderhouden over zijn vak. Vele handige tips en leuke anekdo-

tes werden uitgewisseld (zie ook pagina 20).

Projecten Voor het eerst in de geschiedenis heeft de vereniging een bedrag gereserveerd voor een natuurbehoudproject. Met dat geld steunen we onderzoek binnen Blijdorp naar de voort­planting van koralen! Op I I januari 2004

openden we het Colobusapenverblijf, een geschenk van de Vrienden aan Blijdorp en werd het jubileumjaar afgesloten met de sloop van het oude ijsberenverblijf. Op deze plek komt ons jubileumgeschenk aan de Diergaarde: een nieuw verblijf voor de Sumatraanse tijgers. Hoewel de spectaculair bedoelde actie een beetje in het water viel (zie pagina 3) is de symbolische handeling een leuke afsluiting geworden van ons jubileumjaar.

Excursies Zoals ieder jaar vond er ook dit jaar weer een aantal excursies plaats. Er werd een bezoek gebracht aan de dierentuinen van Planckendaal en Emmen.

Leden Tenslotte nog wat cijfers: We begonnen het jaar 2003 met 6.396 leden. We konden in de loop van het jaar 470 nieuwe leden verwel­komen. Helaas namen we aan het eind van het jaar afscheid van 407 leden zodat de ver­eniging aan het einde van het jaar 6.459 leden telde. Nog nèt geen 6500 dus, maar daar kunnen we met z'n allen toch wel wat aan doen?

Koos van Leeuwen, secretaris.

Financieel overzicht

STAAT VAN BATEN EN LAST EN 2003

BATEN LASTEN

Contributie 214.235 Vrienden nieuws 63.717 Giften en legaten 12.947 Administrat ie leden 4.947 Rente 11 .552 Administratie diversen 55 Reizen 3.992 Reizen 2.669

Diversen 2.969 Verkopen ex BTW 130.631 Inkopen 65. 142

In- en Verkoopkosten 8.314

Voorziening jubileumgeschenk Blijdorp 2007 225 .000

Voordel ig saldo 524

TOTAAL 373.357 TOTAAL 373.357

BALANS PER 31 DECEMBER 2003

ACTIVA PASSIVA

Liquide middelen Reeds ontvangen contributie 1.181

Kas 309 Te betalen rekeningen 17.939 Giro 12.971 Te betalen BTW Bank 1.061.372 Voorzien ing ti jgers 680.000 TOTAAL 1.074.652 Voorziening

jubileumgeschenk 460.540 Waarde goederen 80.866 N og te ontvangen BTW 2.552 Vermogen 3.730

TOTAAL 1.163.390 TOTAAL 1.163.390

BEGROTING 2004

ONTVANGSTEN

Contribut ie Giften Rente Reizen Verkopen

Ex voorzieningen

TOTAAL

226.000 30.000 30.000 30.000

135.000

680.000

1.131.000

UITGAVEN

Vrienden nieuws Administratie leden Administratie diversen Reizen Inkopen In- en Verkoopkosten Diversen T ijgerbiotoop Voorziening Colobus Voorziening Serval

Hica-project Jubileum

65 .000 6.000 2.500

30.000 62.000

7.500 6.000

680.000 45 .000 45.000 10.000

172.000

TOTAAL 1.131.000

Bijzondere giften

Met grote regelmaat krijgen wij nieuwe leden. Meestal op de gebruikelijke manier; via de winkels in Blijdorp, via het internet, of via folders in de dieren­tuin. Maar soms komen er ineens leden bij op een ongebruikelijke manier.

Zo kregen we pas geleden 36 nieuwe leden via Bridge­club Overslag in Rotterdam. Deze club hield op te bestaan en er was een bedrag dat nog op de rekening stond. Dit geld is verdeeld onder de oud-leden in de vorm van een jaarlidmaatschap van onze vereniging! Wij heten deze nieuwe leden dan ook van harte wel­kom en hopen uiteraard dat zij ook na dit jaar nog lang bij onze vereniging betrokken willen blijven!

Ook bijzonder om te vermelden is het ontvangen van een grote gift!

Bij het E&P bedrijf Wintershall Noordzee BV in Den Haag houdt men jaarlijks 'een loterij' om geld in

BASF Group te zamelen voor '--__________ ---..J een goed doel. Dit

jaar heeft men met een grote meerderheid besloten dat het opgebrachte geld besteed moest worden aan het nieuw te bouwen tijgerverblijf in Blijdorp. Via Diergaar­de Blijdorp werd men in contact gebracht met de Ver­eniging Vrienden van Blijdorp. Zo kon het gebeuren dat onze vereniging ineens € 4410,- op onze rekening bij­geschreven kreeg. Vanzelfsprekend zijn we daar erg blij mee!

Koos van Leeuwen, secretaris.

MALEYSE BOSRAND

~ 1996 kwifTI Ot c:rtw.~ \;~ dt ~ ~ ., een ~ EctllPOiDlk'OCeenfcnbedllllerbesd*. brConoetóe\lfClOl'\llUl"dltr:tt..m~wt"'dI"ltt. bcLw 1!1,oo.p ...... _ .... ~lod __ -....

btcmenen""~ blde~~ Q-dethr1mcCto'N1eV~Iv:"1df'ttW'd VOQt~1'\4!Vt'I'e

~·_d"" ... _,",JOOOOO'-"'" ..... _SO,"'..,,""'''' __ doJOO_

Yr~~dlOf!'l~~f'leeI~fbbotIfottI

'-"n",""" 0. "'*'-" """"" od"CV do

""""~-_ ... "'-

Expositie 40 jaar Vrienden

Op 28 f,I\ 1991 lIorden Sa NUlfI1ktOo1tlvl~ftnt l"leeb'u\remt!'I Waftl'~mtt~Ol.dttd. fll'IdHenn MMulM!o.-"_,-,~,,,lotI.es.....

... ",~"",'s."""""..........,.""," ..... ~(),rooonj~"""",""'I'It ""'- ... _..., ........... ~...,.,. deWnienitert_.,~t\W ~JrdIh ~~ _ ........... be:eI_do ...... _"'_ _~_ ... "' .. ~"'d·" __ ""09 bIIderen v.,c=erocnebcrnen."ooknc1~tnlMtCMt E .... .oo<deeI.wdc!o!,.'lJJl'dZICI_'"

De dagen worden langer. In de .tuin komen de bollen tot bloei en staan de knoppen van veel bomen en struiken op springen. Zodra het weer het toelaat willen we maar één ding: naar buiten! In de tuin werken, ramen zemen, het maakt niet uit. Als we maar kunnen genieten van de buitenlucht. Een mooie tijd om in Blijdorp op zoek te gaan naar allerlei lentebodes . Maar ons klimaat heeft ook in maart en april nog wel eens win terse buien in petto. Dan kunt u uw toevlucht zoeken in een van de gebou­wen of kassen. Afgezien van dieren zijn daar ook planten te vinden. U kunt bijvoorbeeld eens op zoek gaan naar a llerlei tropische vruchten die in de Diergaarde groeien.

Tropische vruchten zijn van oorsprong afkomstig uit Zuid-Amerika, Afrika en de tropische gebieden van Azië. In ons klimaat kunnen ze in de winter niet buiten overle­ven. In een kas lukt dat wel , hoewel ze bijna nooit de indrukwekkende hoogte bereiken die ze in hun natuurlijke leefom­geving kunnen hebben. In diverse kassen en gebouwen van Diergaarde Blijdorp zijn tro­pische gewassen te vinden die ook regel­matig vruchten dragen. Velen onder u heb­ben vast wel eens een banaan zien bloeien, bijvoorbeeld in de vlinderkas. Blijdorp heeft echter nog meer 'tropische verrassingen' .

De banaan is ongetwijfeld de bekendste onder de tropische vruchten. Hoewel een bananen plant enkele meters hoog kan wor­den, is het geen boom. Een bananenplant heeft namelijk geen takken, maar alleen bladeren. De stam van een bananen plant is niet verhout. Hij bestaat uit de stelen van de in spiralen groeiende bladeren. Men noemt dit een schijnstam. Als een banaan in een kas groeit, houden de grote, lancetvormige bladeren gave randen. Bui­ten kunnen de bladeren door de wind inscheuren, waardoor het blad een veer-

vorm lijkt te hebben. Regelmatig komen bananen in Blijdorp tot bloei. In de (schijn)stam verschijnt een verdikking. Deze verdikking schuift naar boven om uiteindelijk als knop naar bu iten te komen. Het lijkt of de banaan één grote, rode bloem voortbrengt die vanuit de stam aan een stengel naar beneden hangt. De banaan vormt echter 2 tot 20 kransen van bloemen die door de rode schutblade­ren bedekt worden. Bij de vruchtvorming vallen de rode schutbladeren af en verschij­nen op de plaats van de bloemkransen de 'bananenkammen' . De vruchten groeien naar het licht: dit verklaart hun kromme vorm. Nadat de banaan vrucht heeft gedra­gen, sterft hij af. De plant is echter niet dood ; vanuit de wortelstokken onder de grond groeien nieuwe scheuten die tot ont­w ikkeling komen. Op hun beurt zorgen zij weer voor bloemen en vruchten. Vaak kunt u aan de voet van een bloeiende banaan alweer een jonge plant zien opko­men. In de Diergaarde kunt u bananen vin­den in de Victoriaserre, de vl inderkas, Taman Indah en in het Caribisch café. In januari stond de banaan in de vlinderkas in bloei; well icht kunt u daar nog bananen aantreffen.

Papaya of boomrneloen - foto: Reinilr de Jong

Monique van Leeu wen-Maat Juul van Dam, Bi zahr Hamdi ,

I Rein i er de Jong en Mar t in de Zeeuw, botani­sche afdeling Diergaarde Blijdorp .

Aan de rechterkant van de banaan in de vlinderkas staat een papajaplant. Hoewel hij met zijn rechte, houtachtige stam en kroon van bladeren wel wat lijkt op een palm, is ook de papaja geen boom. De stam is namelijk hol en de papaja heeft geen tak­ken. De bladstelen, die wel een meter lang kunnen worden, groeien direct uit de stam. De karakteristieke bladeren kunnen wel een meter doorsnee hebben. De groeiwij­ze van een papajaplant lijkt op die van een palm: de onderste bladeren vallen steeds af waardoor de stam getekend is met een patroon van 'ogen'. Onder de pruik van bladeren hangen de vruchten. Zij zitten met hun steel direct aan de stam. Bij papa­japlanten in de tropen is duidelijk te zien waarom de vruchten ook wel boom meloen worden genoemd. Zij zijn veel groter dan de vruchten die w ij hier op de markt vin­den en kunnen een gewicht van wel zes kilo bereiken! Papaja's zijn er in vele soor­ten en maten. Hun sappige vruchtvlees is geel tot oranje van kleur en smaakt zoet. In de vrucht is een holte die gevuld is met kleine zwarte zaden. Hoewel wij hier de zaden verwijderen en alleen het vrucht­vlees eten, wordt de plant in de tropen op vele manieren benut. Van de bladeren en wortels worden aftreksels gemaakt en met name de pitten worden gebruikt bij diverse aandoeningen aan de darmen. Niet voor niets heet de papaja in Suriname 'wonder-boom' of 'medicijnplant' . >

Bent u een liefhebber van toetjes? Dan heeft u in een restaurant vast wel eens carambola oftewel stervrucht op uw bord gehad. Schijfjes van de stervrucht worden veel gebruikt als garnering. Misschien heeft u ook geproefd van de vrucht? Het knappe­rige vruchtvlees heeft een frisse, zuurzoete smaak. De carambola komt oorspronkelijk uit zuidoost Azië. Tegenwoordig wordt de boom wereldWijd geteeld in de tropen. De vruchten worden geëxporteerd, met name naar de Verenigde Staten en Europa. De carambola heeft een minder opvallend uiter lijk dan de banaan en papaja. Hoewel hij niet zo groot is, is de carambola een echte boom met een verhoute stam en takken. Vanuit de takken groeien lange bladstelen met daaraan paarsgewijs de kleine bladeren. Aan de linkerkant van de banaan in de vlinderkas staat zo'n boom. Ook in het Oceanium (Caribisch café) staat een carambola die regelmatig vruchten draagt. Aan deze boom zag ik enige jaren geleden voor de eerste maal een complete stervrucht; wat een ontdekking! De vrucht, die ik tot dan ook alleen maar kende als het bovengenoemde schijfje, is ovaal met insnoeringen tot aan het midden. Daardoor ontstaan de vijf of zes 'vleugels' die de vrucht zijn karakteristieke stervorm geven. De schil van een rijpe stervrucht is glad en glanzend geel. Als u het Oceanium regel­matig bezoekt moet u deze boom eens in de gaten houden. Hij staat meteen aan uw linkerhand als u 'aanspoelt' in het Caribisch café. Regelmatig zijn de fraaie vruchten aan de boom te bewonderen.

Over toetjes gesproken, dan mogen we de

vanille niet vergeten. Ongetwijfeld kent u vanille als smaakmaker voor zoetwaren zoals ijs en gebak. Misschien kookt u zelf weleens pudding waarbi j u een vanillestokje gebruikt. U weet wel , zo'n onooglijk zwart gerimpeld stokje uit de supermarkt. Dat stokje is eigenlijk de vrucht van een orchi­dee: de Vanilla planifolia. AI eeuwen lang is de vanille bekend om zijn geur en smaak. De plant werd al gebruikt door de Maya's en Azteken, indianenvolken uit Midden­Amerika. In de orchideeënkas van Blijdorp groeit zo'n orchidee. Helaas is hij niet zichtbaar voor het publiek, maar het is zeker de moeite waard om te beschrijven hoe vanille groeit en uiteindelijk tot zo'n stokje wordt. De Vanilla planifolia is een klimplant met meters lange , stevige ranken . De vlezige bladeren hebben een ovale, enigszins afgepunte vorm. De plant bloeit met licht groenig-gele bloemen. Om ook vruchten te krijgen moeten deze bestoven worden. Nu gaat dat bi j deze orchideeën­soort niet vanzelf: in de natuur zorgen onder andere kol ibries voor de bestuiving

Gemier

van de bloemen. Omdat deze dieren niet rondvliegen in de kas, spelen de kasmede­werkers zelf maar voor kolibrie. Met een puntig stokje worden de pollen (stuifmeel­korrels) op de stempel gebracht om zo de bloem te bevruchten. Ook bij commercieel gekweekte vanille worden de bloemen handmatig bevrucht. Dat is een arbeidsin­tensieve klus. Na de bestuiving ontwikkelt elke bloem zich tot een peul die zo'n 10 tot I 5 cm lang wordt. Pas na ruim zeven maanden zijn de peulen rijp en kan men oogsten. De peul is dan nog groen en lijkt op een sperzieboon. Om de bekende zwarte vanillestokjes te krijgen moet men de peulen fermenteren. Ze worden gestoomd of kort gekookt, waarna ze elke dag in de zon worden gelegd om te drogen. Zodra de zon ondergaat worden de peulen ingepakt in wollen dekens om te 'transpireren' . Gedurende twee weken worden de peulen zo behandeld . In die tijd veranderen ze van een groene 'sperzie­boon' in een zwart gerimpeld stokje. Als u zo'n stokje meekookt in bijvoorbeeld melk, dan geeft het zijn geur en smaak af aan de melk. En als u zo'n stokje een tijd laat staan in een gesloten pot suiker krijgt u vanillesui­ker. De gefermenteerde stokjes kunnen als ze luchtdicht bewaard worden jarenlang hun aroma behouden!

Afgezien van de hierboven beschreven planten zijn er natuurlijk nog veel meer tro­pische vruchten te vinden in Diergaarde Blijdorp. Het zou een heel Vriendennieuws kosten om ze allemaal te beschrijven. Gaat u eens op zoek: wellicht komen we er nog eens op terug en brengen weer andere 'tropische verrassingen' onder uw aan­dacht.

Er hangt een flard mist over de vijver. het water is rimpelloos en boven de witte bruggetjes steken stellll1gdelen omhoog van de zoveelste bouwput. Wat dat betreft is Blijdorp een waardig tukje Rotterdam. De kale bomen steken zwart af tegen de grijze lucht. Op het rimpelloze water drijven exoti­

woordelijk en is het algemeen bekend dat het diertje een onmisbare plaats inneemt 111 ons ecosy teem. Maar de meeste mensen verdelgen ze en wie in het bos een mierenhoop ziet, is blÜ dat hij er niet op is gaan zitten.

sche eenden multicultureel door elkaar. Ik probeer ze te herken-nen ... krooneend, draagt een helmpje .. . T,·tl lineend, hlauw snaveltje ... mandarijneend , door een verfpalet gerold ... eidereend, snavel en kop zijn bijlla één geheel. .. en die daar, de hUls-tuin-en keukeneend. De karpers zie je nu niet, die zitten in het diepste gedeelte in de modder.

Het ziet er een beetje troosteloos uit allemaal, wat goed bÜ mün stem­ming past. Merh.-waardig genoeg geeft mijn situatie er geen enkele aan­leiding toe: ik heb een goed betaalde baan, vrouw, dochter en ik zijn gezond, geen huwe lijksproblemen, ondanks de recessie twee keer op vakantie en als het meezit een nieuwe auto dit jaar. Toch voel ik me bedrukt. Een mens werkt en werkt maar. en wat kom je er verder mee? Wat i er overgebleven van oude ambitics, wat bleken ze waard? Alsje dan sommige mensen met veel uiterlijk vertoon, met het groot­ste gemak door ziet schieten, kan frustratie op de loer liggen .

Met mün voet speel ik met een la zittende straatsteen, losgewerkt door mieren. Gekke beestjes eigenlÜk. Worden zij nu eigenlijk gewaardeerd' Natuurlijk is de arbeidzaamheid van de mier spreek-

AI peinzend heb ik me verplaatst naar de vlinderkas. ) ret is er binnen net zo vochtig als buiten maar wèl een stuk warmer. Er komt me een geur tegemoet van natte aarde, alsof er planten verpot worden. Een fluwelen beestje met spikkels op haar vleugels danst rond mün hoofd. Ineens wordt het me allemaal duide)Ük. De mier werkt zich uit de lIaad maar wie gaat er met de eer strijken? Juist de vlinder. "0, wat is 'tic móór! 0, wat fladderen ze leuk! Kijk nou, die daar heeft doorzich­tige vleugeltjes! .. .. " Maar wat doet ze nou eigenlijk? Ze kruipt uit haar pop, eet zich vol met nectar, pronkt alleen een beetje met haar kleuren en geeft zich over aan de liefde. Ze sterft binnen een paar dagen. D'r zit zelfs nauwelüks voedingswaarde in die grote vleugels. Nee. geef mü maar de mier; hij sjouwt en bouwt zijn leven lang.

Zou die mier nooit een . ontevreden zijn? I-Iet i in icder geval aan zÜn gezicht niet te zien. l lij sjouwt zijn leven lang voor een huis dat nooit afkomt. En weetje waarom ik denk dat hij toch tevreden blijft?

Hij probeert geen vlinder te worden .. .

•

00000000000

Sneeuwuilen: koude voge s in een warnte belangstelling

I re Jos en Anne Marie Nijkamp - Hosman

Wereldwijd zijn er 144 soorten uilen, in Europa zijn het er der­tien en zes daarvan komen in Nederland voor. Uilen staan de laatste tijd uitgebreid in de belangstelling. Er zijn de laatste jaren nieuwe soorten uilen ontdekt en een uiltje waarvan men dacht dat het was uitgestorven is weer herontdekt. Maar uilen zijn bij het grotere publiek vooral zo populair door de Harry Potter boeken. Een goed moment dus om eens iets te schrijven over een grote, rustige BlijdorpvogeJ: de sneeuwuil.

Barre Harry Potter vogel

De sneeuwuil is af en toe in Nederland te zien als zogenaamde 'dwaalgast'. Zijn echte leefgebied ligt veel noordelijker. De sneeuwuil. die waarschi jnlijk het nauwst verwant is aan de oehoe. leeft in het noor­den van Amerika, Canada, Europa en Azië. Duidelijk is dus dat ze een gigantisch ver­spreidingsgebied hebben. Ondanks dit grote verspreidingsgebied zien de sneeuw­uilen er in heel hun verspreidingsgebied hetzelfde uit. Sneeuwuilen kunnen oud worden. In gevangenschap kunnen ze zeker 28 jaar worden.

De mannetjes zijn, zoals vaker bij roofvo­gels, kleiner dan de vrouwtjes, zo'n 60 cm tegen 65 cm bij de vrouwtjes. De spanwijd­te van de vrouwtjes is zelfs zo'n 165 cm!

Het gewicht van de vogels kan ook sterk variëren: mannetjes 700-2500 gram; vrouwtjes 780-2950 gram. Sneeuwuilen zijn de uitzondering onder alle uilen. Normaal zijn uilen allemaal bruin met lichte en don­kere vlekken. Behalve dus de sneeuwuilen. Mannetjes zijn volledig wit en hebben op delen van hun lichaam kleine grijsbruine streepjes. De vrouwtjes hebben een veel uitgebreider en grover streepjespatroon, dat ook donkerder van kleur is. Jonge sneeuwuilen zijn in eerste instantie grijs­bruin, daarna zien alle jonge vogels er uit zoals de vrouwtjes, nog later krijgen de jonge mannen pas hun mannelijke veren­kleed.

Het witte verenkleed is in het leefgebied van de sneeuwuilen een goede schutkleur. Ze zijn dan ook vaak moeilijk te ontdekken.

Temeer daar ze ook niet veel geluid produ­ceren. Alleen bij opwinding, gevaar en in de broedtijd laten ze van zich horen. En dan ook meteen goed: hun geluid is tot op tien kilometer te horen. Opvallend aan (sneeuw)uilen is de kop. De kop is groot, evenals de ogen. En die ogen staan, verge­leken met andere vogels, erg dicht bij elkaar. Hierdoor kunnen ze heel goed de afstand tot een prooi inschatten. Het nadeel is dat ze niet naar opzij en achter kunnen kijken. Dat probleem is echter per­fect opgelost doordat uilen hun kop maar liefst 270 graden kunnen draaien!

Sneeuwuilen bewonen de open toendra's, waar maar weinig vegetatie te vinden is. Ze broeden in die gebieden waar ze genoeg knaagdieren voor hun jongen kunnen vin­den. Lemmingen zijn de voornaamste voedselbron, soms eten ze zelfs tijdenlang niets anders. Ze kunnen echter ook prooi­en vangen tot de grootte van een haas of een sneeuwhoen! In gebieden waar geen lemmingen voorkomen zijn konijnen en allerlei soorten muizen een belangrijke voedselbron.

Sneeuwuilen zijn met name actief in de nacht, alleen 's zomers jagen ze ook over­dag. Het goede gehoor en gezichtsvermo­gen stelt de vogels in staat om zelfs onder de sneeuw prooidieren te kunnen waarne­men en vangen. Alhoewel ze de meeste prooi op het land vangen kunnen deze vogels ook vogeltjes uit de lucht of eenden op het water vangen. Om de bejaagde prooidieren niet te verjagen bij de nadering moet een uil geluidloos kunnen vliegen. Dat kan hij, omdat de vleugelveren zeer fijn vertakte uiteinden hebben. Sneeuwui­len eten hun prooi in het geheel op. De onverteerbare resten als botten en haren worden in de maag verwerkt tot bolletjes, de zogenaamde braak- of uilenballen. In elke braakbal zitten de resten van twee tot vijf prooidieren . Onderzoekers pluizen deze braakballen vaak uit en weten zo pre­cies wat de uil eet.

Het broedseizoen van deze mooie vogels loopt van mei tot september. De vogels zijn monogaam en blijven dus meestal levenslang bij elkaar. Als nest wordt er een klein kuiltje in de grond gemaakt. Het aan-tal eieren dat gelegd wordt is sterk afhan­kelijk van de beschikbare hoeveelheid prooidieren en varieert van drie tot wel elf >

eieren. Na een goede maand broeden door het vrouwtje, terwijl haar partner haar van voedsel voorziet, kruipen de jon­gen uit het ei. Veertien dagen laten verlaten ze het nest voor een 'wan­del ingetje' in de omge­ving. Pas na zo'n 35 dagen kunnen ze een beetje vliegen . Weer twee weken later zijn het volleerde vlie­gers. Toch worden ze dan nog zeker tien weken door de oudervogels verzorgd. Het is voor de ouders dan ook een langdur ig proces.

Sommige vogels bl ijven het gehele jaar in hun broedgebied, andere trekken rond. De reden hiervoor is niet duidelijk. Wel weet men dat het niet alleen te maken heeft met de hoeveelheid beschikbaar voedsel. Soms komt zo'n trekkende sneeuwuil dus in Nederland terecht. Vroeger kwamen er dan enkele vogelaars op af, maar sinds de Harry Potter rage is dat helemaal veran­derd. Begin 2002 werd de Harry Potter­rage een sneeuwuil die in Zu id-Limburg verzeild raakte fataal. Zo veel mensen wil ­den de vogel zien dat hij niet meer de rust kreeg om te jagen . De vogel verzwakte dan ook in een paar dagen. Zelfs warmte, rust en astronautenvoeding in het vogelop­vangcentrum waarheen de vogel was over­gebracht mochten niet meer baten. Dit trieste verhaal haalde de nationale pers. Evenals de oproep van de Dierenbescher­ming (eind 200 I) om niet massaal sneeuw­uilen aan te schaffen. De film ' 10 I Dalma­t iërs' leidde er namelijk toe dat die honden massaal werden aangeschaft. Om niet veel later weer even massaal te worden gedumpt. In Engeland had de sneeuwuil dit lot al ondergaan na het uitkomen van Harry Potter. Gelukkig is dit fenomeen in Nederland achterwege gebleven. Overi­gens vond Dierenbescherming Nederland het recent weer nodig om een waarschu­wing tegen ondoordachte aankopen uit te geven, vlak voor het uitkomen van de suc­cesfilm "Finding Nemo". Bekend zijn heeft zo zijn nadelen!

Mensen hebben altijd al een ambivalente houding tegenover uilen gehad. Enerzijds worden ze bekeken als geheimzinnig el;! angstaanjagend. De kreten van een uil in een donker bos zijn zeker angstaanjagend te noemen. Een bosuil bijvoorbeeld kan je in een nachtelijk Nederlands bos absoluut de stuipen op het lijf jagen. Oude legendes vertellen dat je zult overlijden als je wordt bezocht door een uil , koeien zullen geen melk meer geven als ze worden opge­schr ikt door een uiL .. Anderzijds is de uil de beschermer van de stad Athene. In sprookjes is de uil vaak de slimste bosbe­woner (hoewel dat weer niet geldt voor zijn uilskuikens). Waarschijnlijk heeft de uil

Voorjaarsexcursie naar de Allwetterzoo in Münster op zaterdag 17 april 2004

llierbij worden ue leden van de Vereni­ging Vnenden van Blijdorp uitgenodigd tot deelname aan de

eX(tlr~IC, op zaterdag 17 april aansta:ll1de, naar de Allwetterzoo in Münster.

De volgende punten zijn voor u van belang: » MaXlmUlll aantal deelnemer. IS 50,

dus geef 11 ,>nel op, want vol is vol. » Vertrek : H.OO uur, Conradstraat III

Rotterdam (naat entraai Station). » Aankom~ttlJd in Münster:

ca. 12.30 uur. Geplande JJllkolllsttud III Rotterdam: 21.30 uur. Kosten voo 1 leden bedragen € 27,50. Deelnemers die geen lId zijn van de Vereniging Vrienden van Blijdorp betalen € 30,-.

Een reisverzekering /a nnulerinh'Sverzeke­ring dient ti zelf af te sluiten. In de Allwet­tel700 bestaat de mogclijkheid tot het nllt­tlgen van een lunch, 1113ar 11 kunt ook uw eigen lunchpakket 111eeneme11.

111 de reissom ZIJ11 begrepen: I De busreiS Rotterdam - Münster v.v. I Een kop kotlie op de heenreis . » Toegang tot de dierentuin. » FOOI voor de chauffeur.

ZO,l!> alnju geldt lil de bus een rookver­bod. Op de heenreiS zal em koffiestop gehouden worden. Op de terugweg stop­pen wc voor het gebruiken van een maai­tijd. uiteraard op eIgen kosten.

deze faam gekregen omdat ze zo bedacht­zaam overkomt en de ogen, net als bij de mens, vlakbij elkaar staan.

Sne uwuil n in Bli' dorp

Bl ijdorp heeft aan aantal uilen in de collec­tie en behalve de oehoes zijn het allemaal noordelijk levende soorten: laplanduilen, sperweruilen en sneeuwuilen. Op dit moment zitten de sneeuwuilen in een wei­nig spannend verblijf in het papegaaienlaan­tje. De oehoes verhuizen over niet al te lange tijd naar een nieuwe volière ter plaatse van het vroegere berenterras. Er bestaan plannen om deze kooi in tweeën te delen, zodat ook de sneeuwuilen een veel passender plek zullen krijgen. Het Europese continent zal hiermee weer een stuk fraaier worden.

Aanmelden voor deze excursie I Iet verschuldigde bedrag dient u over tc maken naar girorekeningnummer 20.71.059 t.n .v. Vereniging Vricnden van Blijdorp. afd. Excursies, Aemt Bruunstraat Ijl 3067 Je Rotteruam, onder vermeldll1g \an "Münster". De overschrijvingen die­nen uiterlijk op 2 april te zijn ontvangen (n.b. denkt u aan de tijd nodig voor ver­werken door de PÜ'>cb;l11k). Uw overschrij­Vll1g is uw bewijS van deelname. U ont­vangt gee11 verdere bescheiden of l11edede-11l1gen, tenzIJ de bus vol is. IIlervan krijgt 11 dan belïcht en het overgemaakte bedrag zal zo snel mogelijk worden teruggestort.

Het IS niet mogelijk het betaalde bedrag te restitueren voor afmeldingen die later dan 2 april worde11 ontvangen. Eventuele resti­tuties vinden plaats onder inhouding van € 2,50 admilllstratiekosten.

Allwetterzoo in Münster. De dlcrcntllll1 waar Alexander vandaan kOlllt en waar Bernhardine een tijd i geweest. In de tuin zijn de laatste jaren veel zaken veranderd. Er IS in 20() lee11 oer­woudhuis gebouwd voor orang-oetans, kan~jils en diverse andere dieren. In 2003 werd het Afncaneulll geopend met goril­la's, chimpansee's en Afrikaanse varkens. Verder kan men door diverse verblijven heen lopen en lopen de pll1g1.lïns uagelijb tussen het publiek als 'fitness training'. In de tuin levcn zo'n 3.300 diereIl op 2H ha ., kortolll allcslllls de moeite waard om mee te gaan.

De sneeuwuilen zijn voor de bezoekers rustige vogels. Het zijn niet voor niets nachtvogels. Kijk als bewijs daarvoor alleen maar eens naar de grote ogen. Soms wor­den ze even aktief als de verzorgers ze voeren, voornamelijk met (dode) eendags­kuikens . Het zijn geen moeilijke vogels qua verzorging. Soms is het opeens veel druk­ker in de kooi, dan zijn er jonge sneeuwui­len die allemaal van voldoende voer moe­ten worden voorzien. Zoals bijvoorbeeld in 1999. Maar zodra de jongen zelf hun eten kunnen vergaren keert de rust snel terug in de kooi. Gaat u eens kijken (met uw kinde­ren) naar deze vogels die zo populair wer­den dankzij Harry Potter. Erg aktief zijn ze niet maar wel mooi , echt sneeuwwit en grappig met die gek draaiende koppen van ze. •

OGeo OOGOO

Zeepaardjes in Blijdorp en

Reeds vele jaren steunen de Vrienden Diergaarde Blijdorp . Aanvankelijk met dieren en later met geld. De laatste jaren is binnen Blijdorp - net als binnen veel andere dierentuinen- het besef ontstaan dat dierentuinen ook een taak kunnen hebben bij het beschermen van (bedreigde) dieren in hun oorspronkelijke leefgebied. Vanzelfsprekend hebben de Vrienden besloten om ook dit facet van de Diergaarde te ondersteunen. Eind 2003 is in dit kader een bijdrage geleverd van €10.000 aan een project van Blijdorp rondom het Kaapse zeepaardje (Hippocampus capensis). [n dit artikel zal dit project nader worden toegelicht.

tekst: Gerhard Tijssen informatie en

achtergronden: Tania Oudegeest en

Michael Laterveer, biologen Oceanium Diergaarde Blijdorp

Foto's: Diergaarde Blijdorp

AI eerder is in Vriendennieuws aandacht besteed aan zeepaardjes (YN 2000-1). Zeer opvallend aan deze vissen is de voor een vis afwijkende vorm en het gegeven dat het mannetje de eieren uitbroedt en voor de jongen zorgt. Blijdorp heeft veel ervaring met het kweken met zeepaardjes van drie verschillende soorten : het dwerg­zeepaardje, het gestreept zeepaardje en het Caribische zeepaardje. Het leek dus een logische stap om mee te werken aan een fokprogramma voor het meest bedreigde zeepaardje. Zuid-Afrika heeft In zijn kustwateren slechts I soort zeepaard­je: het Kaaps of Knysna zeepaardje. Er zijn slechts vier bekende locaties die met zekerheid een geschikte habitat vormen voor het Kaaps zeepaardje: de Knysna, Keurbooms, Zwartvlei en Klein Brak riviermondingen aan de zuidkust van Zuid-Afrika.

Kwetsbaar De meeste soorten zeepaardjes worden bedreigd door exploitatie voor traditioneel medicijngebruik, waarbij de aantallen zee­paardjes die verloren gaan grofweg bekend zijn . De bedreigingen voor het Kaapse zee­paardje zijn kwantitatief veel moeilijker in kaart te brengen. De essentie van de pro­blematiek lijkt de massale hoeveelheid menselijke activiteit rondom de Knysna lagune te zijn. Hierbij spelen de vele vor­men van industrie en toerisme een grote ro l. Naast de visserij oefenen aquatische activiteiten zoals 'whale watching', diverse bootattracties (waterskiën, kanovaren en speed boot racen) en sportduiken extreme druk uit op het ecosysteem. Samen met de toenemende industriële ontwikkeling zor­gen zij voor vervuiling en verzilting van de Knysna lagune. Verder zorgen de golfsport en de landbouw voor de verwijdering van grote hoeveelheden water ten behoeve van irrigatie.

Tussen 1985 en 1994 vonden er drie mas­sale sterftegolven plaats door overstroming van de Swartvlei riviermonding. Hieruit is

in Zuid-Afrika

gebleken dat herstel van deze soort lang­zaam plaatsvindt. Er is een aantal redenen:

• Lage vruchtbaarheid: er komen niet veel nakomelingen.

• Laag overlevingspercentage jongen.

• Veel energie wordt door de vader gestoken in de ouderlijke zorg met als gevolg minder energie voor het zoeken naar voedsel en sociaal gedrag.

• Fragiele sociale structuur: bijvoorbeeld monogame soorten planten zich minder voort als de partner wegvalt.

• Lage mobiliteit: zeepaardjes kunnen zich door hun vorm moeilijk voortbewegen en zijn daardoor kwetsbaar.

Deze factoren gecombineerd met de beperkte verspreiding maken deze soort zeer kwetsbaar en hebben geleid tot het beschermingsproject waarin Blijdorp participeert.

Het Hyca project

Het project heeft een aantal doelstellingen:

Kweek in gevangenschap Het opzetten van een kweekprogramma voor deze dieren in gevangenschap in samenwerking met o.a. Zuid-Afrikaanse partners. Het opzetten van het eerste EEP voor een zeewatervis is hierbij een belang­rijk uitgangspunt. Hierbij wordt samenge­werkt met o.a. de dierentuinen van Antwerpen, Londen. Chester en het National Marine Aquarium in Plymouth. Bij een succesvol fokprogramma kan in gevangenschap een genetisch gezonde populatie worden opgebouwd om eventu­eel terugzetten mogelijk te maken. Hier­voor is echter nog veel onderzoek noodza­kelijk. Bovendien kan onderzoek gedaan worden naar mogelijke factoren, die van belang zijn voor de voortplanting of het gedrag van deze zeepaardjes.

In-situ (deels in de natuur/deels in gevangenschap) Alle bevindingen verkregen uit de kweek en literatuuronderzoek kunnen verwerkt worden in een managementplan voor behoud van deze soort in de toekomst. Zeker net zo belangrijk is dat dit manage­mentplan als blauwdruk zal dienen voor vergelijkbare conservatieprojecten voor mariene vissoorten. In tegenstelling tot landdieren is dit namelijk een gebied waar nog veel aan gedaan moet worden. Daarbij is het noodzakelijk inzicht te krijgen in de actuele status en verspreiding van dit zee­paardje in de natuur en in de genetische variatie die binnen de natuurlijke populaties >

bestaat. Mogelijk is er indirect een com­mercieel belang bij behoud van dit zee­paardje. In het gebied waar ze voorkomen worden namelijk ook oesters geteeld . Het zeepaardje kan mogelijk gebruikt worden als indicator voor de kwaliteit van het watermilieu in dit gebied. Bij een commer­cieel belang zijn mensen gemakkelijker te bewegen tot medewerking aan dit project.

Educatieve doelstellingen Wil een eenmaal opgezet kweek- en beschermingsprogramma voor een dier­soort kans van slagen maken in het oor­spronkelijke gebied, dan zal de lokale bevolking geïnformeerd moeten worden over inhoud en belang van dit project. Ook moet de verkregen kennis over het behoud van deze soort worden uitgedragen.

Werk in Blijdorp In Blijdorp houden twee medewerkers zich bezig met dit project. Allereerst Michael Laterveer, de marien bioloog van het Oce­anium. Hij is voornamelijk ondersteunend actief. De projectleider is Tania Oudegeest. Zij is biologe en in ieder geval tot 2005 drie dagen per week bezig met dit project. Het project is opgestart in november 2003. Men is begonnen met het kopen en regelen van alle materialen die nodig zijn voor het opzetten van een succesvolle kweek. Natuurlijk kan men putten uit de ervarin­gen verkregen met de kweek van de ande­re zeepaardsoorten, maar iedere soort vergt zijn eigen aanpak.

Ook bij dit zeepaardje zal veel aandacht geschonken moeten worden aan de beschikbaarheid van het juiste voedsel op het juiste moment in het kweekproces. Gemengd kweken met andere zeepaardjes is niet mogelijk of wenselijk door de moge­lijke overdracht van infecties tussen de soorten. Men is vooral bang voor TBC. Deze infectie heerst namelijk in de huidige Europese en Zuid-Afrikaanse kweekpopula­ties van het Kaapse zeepaardje. Bovendien is hierdoor terugzetten van het Kaapse zeepaardje in de natuur niet mogelijk.

Op dit moment worden ook contacten gelegd met de genoemde Europese tuinen voor het opzetten van een fokprogramma en met aquaria en universiteiten in Zuid­Afrika voor de in-situ component van het project.

Voor de in zeepaardjes ge'lnteresseerde Vriend(in): Als alles volgens plan verloopt zullen eind februari zeepaardjes te zien zijn in een groot aquarium in het Oceanium. Men zoekt nog naar diersoorten, die gecombineerd kunnen worden met de zee­paardjes. Doordat zeepaardjes trage zwemmers zijn kapen andere vissen het voedsel voor hun neus weg. Het is zelfs zo dat in het verleden een krab, die bij de zee­paardjes leefde, in staat was om de zee­paardjes te vangen en op te eten!

Vijfdaagse dierentuinreis naar Duitsland: 18 t/m 22 mei 2004 De Vereniging Vrienden van Blijdorp organiseert van 18 t/m 22 mei 2004 een vijfdaagse dierentuinreis naar Duitsland.

Op het progr,llllllla \,111 dCle aalltrekkclilke Illccrdaagse rei~ ~t.lall bczoekcll ,1,111 de die­rentuinen van K:ulsnthe. I kiddbag en Frankfurt De tuin van Karbnlhe is gcle­geil in het stadspark l' ll is ca . () ha. groot, met eCIl grote \'crsdll'idcllhcld :Ian dlen:n. Er is o.a eell groot nicllw ~ishcrellverhhjf De tum vall Ilcldelberg ligt aan de Neckar en I'> I I ha. gfl)()t. Ook IlIcr I'> mcn druk bezig met de verbctlllll~ (vcrgroting) \ ',111

dl' tuin. I)e nadruk ligt in I IL-Idelberg op de vogels. Toch zIJn ook Iller veel a1Kl~ rl' interessante dieren te zien. De tuin van Frankfurt is net ,lis Bludorp l'en stadsll111l van 11 ha. Ilier zUn in de laatste vier Jlar zes lIIcuwe verblijven gcopend , waaronder de ZUidaziatischc k.lttenjullgle, de zeeleeu­wenklippen, dc II1Jnl'nwolvellpal1lpa en dc sneeuwuilentaiga. Frankfurt heeft een grote cullectlc diercn. met als ecn van dl' hoogtepuntcn de aye-aye's.

Het reisprogramma ziet er als volgt uit: • Dinsdag 18 mei: Vertrck om R.OO uur,

Conradsfraat te Rotterdam en rit naar Mallnhellll , Wolar we alle nachten lul­len doorbrl'ngel1 lil het Ramada-Trl'lT Page I [oteL

• Woensdag 19 mei: Bezoek aan dc dic­rcnttll" VJn KarIsruhe.

• Donderdag 20 mei (1 kllldvJJrts­dag): Bczoek Jan de dlerclJ[uln van I kldt'lhcrg.

• Vrijdag 21 mei: Bezoek aan de die­rentuin \,111 Frankfurt.

• Zaterdag 22 mei: Terugrcls lIa;}r I~otterdal1l. Na hct JfscheidsdlllLr in Chaam kOlllen wc 11\ dl' loop hUI dc avond aJn 111 de Conradstraat.

De reissom, gebaseerd op een arrangement in cell 2-persoonskalller, hedraa~rt voor leden € 335,- p.p. en voor flIet-Iedcn (die daarmee automatisch lId lijn voor hct lopende Jaar) € 365,- p.p. Voor een I-per­soonskailler (beperkt heschikba'lr) geldt een toeslag van € (lS,-. U betaalt dan resp. € 400,- oft: -l30,-. Er wordt uitgegaan van 35 deelnemers, biJ meer of nunder dcelne­mers zullen dc prij/en worden aangepast.

In de reissom zijn begrepen: • Vervoer van Hotterdall1 naar de hctrok­

kcn dierentlilnell cn horel v.V.

• Vier overnacht111gen op baSIS van half­pension (ontbIJt/ dIlIer).

• Toegang tot de therentuillen. • • Afscheidsdiller 111 Chaal11.

Niet inbegrepen zijn: • Lunlhes • Lltgavl'n V.11I persoonlijke aard.

• FOOI voor de chatlfti:tlr

• Allllukriligsvl'rzckcling. • RCI~- en bagagewrzekering.

Zoals .lltiJd geldt 111 de bus cen rookver­bod. Er l,11 cchter onderweg rq~chnatig gestopt wordcn Vllor rook- c.q. rustpJuzes. Niemand \';,111 ;t,II1'praak maken op l'en vastc plaab 111 dc bus.

Voor dCle reis dient u te bl'schikkcn over ecn geldIg ~rensdo­nllllCIH (paspoort or toem.tenkJ~rt). liet nlolximale aal\l,tl deelncll1ers JJn deze reis i~ bl' perkt tot SO per,onen. liet bl'sruur van de Vcr­el1lg1l1g Vnendcn van BIljdorp behlludt zich het rl'cht voor dc rcis l'l'I17~ldig te annule­ren. I kt rceds door ti betaalde voor­~chotbl'drag zal In

d,1t geval aan u wor-dl'n gcre~titueerd (onder Illhouding val! € 10.- reservenng- ell adnllnlstr,ltIckosten). Ulll'l a.lrd wordt, Illdll'll de reis I, volge­boekt, wl'i volledlgc restitutic verleend.

Indiell ti hd.l1lgstelling hceft voor dl'zC reis, \ 'erzol'ken wij u voor 2 april aanstaan­dc € 100.- p.p. als l'erste aanbetallllg (teVl:ns bew~ls van bocking) m'er tc makcn naar postb,lI1krckeningnlllllmer 20.71 JI59 t.n.v. Vereniging Vrienden van BliJdorp. al<.!. cxcurSles, Al'rnt BruuJlstraat 111. 3067 JC' Rotterd,lIl1 onder vermelding van '[)llltsIJnd 2004', alsmedc uw tcll'foon­llI11l11l1CL Indien II ultdrukkeluk l'en I-per­soonskalller wenst, dIent II dit aan te geven IIll'l dl' code' I-p'. Indien ti el'll bllll'r wilt dl'lcll met een medereiziger moet ti zelf voor de tweede persoon zorgen, de reislei­der kan benllddden maar regdt zelf niets. Na 2 apnl besltm het bcstllur of de reis donrg,mg al v1l1dcn. Ultcraard wordt II daaf\an, als ti ZIch aangemeld heeft, zo

sp'lL'llig lIIogeliJk op de IlllOgtC gebracht. Ook ontvangt u dan nadere informatie ove1 dc reis.

I kt is helaas niet mogclÏjk dl' cerste 33n­beL,tllllg tl' re~titueren voor atillcldingcn die iJter d:m 2 aprIl zijn omvangen. Voor mccr inforlllatie over deze rcis kuilt u zich wenden tot lllm Slljkoort (zie colofon 111

VnclldelllllclIwS).

tekst: Angeline Peters en Alex Schouten

met dank aan: Simone de Vries, curator en Geeske Boerema,

dierverzorger in Diergaarde Blijdorp

KUIlmakaak . Iata: KOOI van leeuwen

In dit artikel over gedragsverrijking in Diergaarde Blijdorp kijken we naar de mogelijkheden bij primaten. In de vorige nummers zijn het jubileumsymposium en de gedragsverrijking bij roofdieren al aan bod gekomen. Deze keer dus de apen. Is gedragsverrijking een kwestie van apen pesten door het voedsel te verstoppen, of komt er meer bij kijken?

Is verrijking nog wel nodig? Deze vraag zult u zich als regelmatige bezoeker aan Blijdorp misschien stellen. De meeste apen in Blijdorp zitten tegenwoor­dig in een mooi, natuurlijk ogend verblijf. De groepssamenstelling in Blijdorp is goed in overeenstemming met de natuurlijke situatie. Komen de dieren in het wild in familiegroepjes of juist in grotere groepen voor en hoe lang blijven jongen in de groep? Een juiste groepssamenstelling en leeftijdsopbouw is in dierentuinen zo lang­zamerhand zo gewoon geworden dat we bijna zouden vergeten dat veel primaten vroeger afzonderlijk in hokken werden gestopt. Ook over de samenstelling van het voedsel is de laatste jaren zo veel bekend geworden dat de meeste apen een uitgeba­lanceerd dieet krijgen.

Deze bovenstaande mgredienten zorgen ervoor dat de apen in Diergaarde Bli jdorp alle mogelijkheden krijgen om natuurlijk gedrag te vertonen. Gedragsverrijking lijkt dus bi jna niet meer nodig. Maar dit alles gaat niet zomaar vanzelf, er komt meer bij kijken . De laatste decennia is er steeds meer bekend geworden over de levenswij­ze van apen in het wild. Deze kennis wordt gebruikt bij het ontwerp en de inrichting van het verbliJf en de verzorging van de dieren. Uiteraard spelen ook het budget (de wensen overstijgen altijd het budget . .. ), de beschikbare ruimte (altijd te weinig ... ) en het publiek (de dieren moeten zichtbaar zijn) een grote rol. Er moeten dus heel wat afwegingen worden gemaakt.

Het oog wil ook wat Voor veel dieren maakt de visuele uitwer­king van de inrichting niet zo veel uit. Een grauwe betonnen klimstructuur kan prima

voldoen. Voor het publiek is het echter veel aantrekkelijker als dat beton een struc­tuur en een kleur heeft of is weggewerkt achter schors of ander materiaal. Ook het gebruik van bijvoorbeeld plastic tonnen kan voor primaten prima verrijkingsmateriaal zijn , maar is visueel niet aantrekkelijk. Daarnaast is het voor dieren belangrijk dat zij zich voor soortgenoten èn voor het publiek kunnen terugtrekken. Maar er ontstaat dan wel een spanningsveld tussen inrichting van een verblijf om het welzijn van de dieren te verhogen en het kijkple­zier van het publiek. Blijdorp probeert bij het ontwerpen van verblijven en de verzor­ging zoveel mogelijk rekening te houden met al deze aspecten.

Gorilla's Een goed voorbeeld hiervan is het gori lla­eiland, dat nu zo'n 5 jaar in gebruik is . Hier zijn diverse nieuwe technieken toegepast als verrijking. In het begin waren er wat problemen met het naar buiten krijgen van de dieren. Het eiland was vaak leeg en de dieren bleven binnen. Maar door de inrich­ting is het eiland zo aantrekkelijk dat de dieren vanzelf steeds vaker naar buiten gaan. Zo kunnen de gorilla's buiten op allerlei plaatsen voedsel vinden . Meest 'opvallend' zijn de voedselpotten, waarvan er op het eiland in totaal 12 zijn ingegraven en er binnenkort nog 3 bijkomen. Deze potten openen automatisch gedurende de dag. Het enige dat een verzorger moet doen is iedere dag elke pot van voedsel te voorzien en instellen op welke tijdstippen welke potten open gaan. Omdat iedere verzorger de volgorde zelf instelt is het voor de gorilla's elke dag een verrassing wat waar wanneer te vinden is. Op het eiland zijn ook wilgenstaken aangeplant. >

.... .-s..

.c U UI C .-ó.:" ~ •• cc u ,au vo:: ' " UUl:::' L~11 van speciaal voor dit doel geplante bomen en struiken. In die periode wordt ook een voorraad aangelegd door blad in te vr iezen voor het najaar en de winter. Omdat langoeren en colobusapen van die specialisten zijn wat eten betreft krijgen zij in de w inter voor­rang als de voorraad 'vers ' blad op rantsoen gaat. De maaltijd wordt aangevuld met gekocht gedroogd blad en speciale brok­ken.

Leven in de brouwerij Makaken stellen heel andere eisen. Deze apensoort is een alleseter. Door het geva­rieerde voer zijn de dieren veel actiever en

moeten dus meer bezig w orden gehouden. De verzorgers verstoppen voer in dozen en zakken die vervolgens door de apen vakkundig worden gesloopt. Ook voedsel­ballen en voedselpuzzels (waarmee gedraaid, geschud of gepeuterd moet wor­den om het voer eruit te kri jgen) zijn favo­r iet . Of iets aanslaat hangt af van het indivi­duele karakter van de aap. De een heeft nu eenmaal meer geduld dan de ander en de een is handiger dan de ander.

Trucjes of niet Gedragsverrijking door t rainen wordt bij pr imaten nauweli jks gebruikt. De dieren

~ ëi c o

~

ë o .2

Q)

~

,ii E W

Ë 3 '" ê 8 .0

Q)

l:)

L: Q)

E E :J C

.:>! C

'" cO -,. e \3

e 'Eo ~

§ '" c Q) Q)

fii > 00 c '6 c ~ Q)

B E o

o

Ingeburgerd Omdat voedsel zo veel mogelijkheden biedt voor verr ijking wordt dit een steeds belangrijker (en vast) onderdeel van de ver­zorging. De apenverzorgers hebben veel eigen inbreng en kunnen naar hartelust experimenteren. Er wordt bijgehouden of een bepaalde methode succesvol is. Maar omdat succes afhangt van de individuele dieren en soms zelfs hun humeur zijn er geen gegarandeerde succesnummers. Wel wordt de dagelijkse hoeveelheid voedsel bij de apen verdeeld over de dag en wordt er 'makkelijk' voer gegeven in de vorm van apenbrokken waar alle voedingsstoffen

Ë 3 '" o

~ ëi c o

~

ë o .2

Q)

~

.~

E W

De lezingen worden geh uden in het Eauditorium in het O ceanium. Vrienden hebben op de ge noemde data tot aanvang van de bij eenkomst, en op vertoon van hun lidll1aatschap kaart voor het betreffende j aa r, grati s toegang tot de Diergaarde. Er is niet meer dan één introducé per lid toegestaa n. V kunt bij de koffie-balie va n de Vrienden in het Eauditorium uitrij kaarten kopen.

Adresgegevens Blijdorp DIergaarde Bhjdorp, Abraham van Stolkweg, ROtterdam. BezoekersinCormatie: 010-4431495. Postadres: Postbus 532, 3000 AM Rotterdam. Openll1gstijden: I Iet gehele jaar. iedere dag geopend! Wintertijd: 09.00 tot 17.00 uur. Zomertijd: OY.OO tot 18.00 uur.

i..: Q)

E E :J C

.:>! c

'" cO -,. e (3

Kuilmakaak - 1010: Koo! van leeuwen

Vereniging Vrienden van Blijdorp Antwoordnummer 30555 3030 WB Rotterdam

kijken. De laatste decennia is er steeds meer bekend geworden over de levenswij­ze van apen in het wild . Deze kennis wordt gebruikt bij het ontwerp en de inrichting van het verbliJf en de verzorging van de dieren. Uiteraard spelen ook het budget (de wensen overstijgen altijd het budget.. .), de beschikbare ruimte (altijd te weinig ... ) en het publiek (de dieren moeten zichtbaar zijn) een grote rol. Er moeten dus heel wat afwegingen worden gemaakt.

Het oog wil ook wat Voor veel dieren maakt de visuele uitwer­king van de inrichting niet zo veel uit. Een grauwe betonnen klimstructuur kan prima

ting is het eiland zo aantrekkel11k dat de dieren vanzelf steeds vaker naar buiten gaan. Zo kunnen de gorilla's buiten op allerlei plaatsen voedsel vinden. Meest 'opvallend' zijn de voedselpotten, waarvan er op het eiland in totaal 12 zijn ingegraven en er binnenkort nog 3 bijkomen. Deze potten openen automatisch gedurende de dag. Het enige dat een verzorger moet doen is iedere dag elke pot van voedsel te voorzien en instellen op welke tijdstippen welke potten open gaan. Omdat iedere verzorger de volgorde zelf instelt is het voor de gorilla's elke dag een verrassing wat waar wanneer te vinden is. Op het eiland zijn ook wilgenstaken aangeplant. >

FOlo'! v.l.n.r.: A.C. Oberman / Diergaarde Blijdorp (lx) / Yvonne Raaijmakm

Om deze de tijd te geven groot te groeien worden ze met schrikdraad beschermd . Maar het is de bedoeling deze aanplant in gedeeltes vrij toegankelijk te maken voor de gorilla's. Je kunt wel raden wat er dan gebeurd .. " Dit is al een paar keer gebeurd: de dieren eten van het blad en slopen de bomen. Voordat het te erg wordt gaat het schrikdraad er weer omheen en dan mag het weer herstellen.

Blad, blad en nog eens blad De verblijven van de langoeren en coIobus­apen zijn heel anders ingericht. Dit zijn echte bladeters. In bladeren zijn weinig energierijke voedingsstoffen te vinden. Bovendien is het verteren van dat blad ma­teriaal een langdurige bezigheid. Bladeters zie je dus vaak niets anders doen dan eten of uitbuiken. De dieren zijn al tevreden met een gevarieerd dieet aan blad en een lekke­re plaats om te eten, hoog in een 'boom'. In Blijdorp krijgen de dieren 's ochtends speciale brokken voor bladeters en gedu­rende de rest van de dag blad, blad en nog eens blad. Om in alle behoeftes te voorzien worden hele takken met blad omhoog gehesen zodat de apen de tijd door kunnen brengen met plukken en knabbelen. In het voorjaar en de zomer kunnen de verzor­gers het blad vers oogsten van speciaal voor dit doel geplante bomen en struiken. In die periode wordt ook een voorraad aangelegd door blad in te vriezen voor het najaar en de winter. Omdat langoeren en colobusapen van die specialisten zijn wat eten betreft krijgen zij in de winter voor­rang als de voorraad 'vers' blad op rantsoen gaat. De maaltijd wordt aangevuld met gekocht gedroogd blad en speciale brok­ken.

Leven in de brouwerij Makaken stellen heel andere eisen. Deze apensoort is een alleseter. Door het geva­rieerde voer zijn de dieren veel actiever en

moeten dus meer bezig worden gehouden. De verzorgers verstoppen voer in dozen en zakken die vervolgens door de apen vakkundig worden gesloopt. Ook voedsel­ballen en voedselpuzzels (waarmee gedraaid, geschud of gepeuterd moet wor­den om het voer eruit te krijgen) zijn favo­riet. Of iets aanslaat hangt af van het indivi­duele karakter van de aap. De een heeft nu eenmaal meer geduld dan de ander en de een is handiger dan de ander.

Trucjes of niet Gedragsverrijking door trainen wordt bij primaten nauwelijks gebruikt. De dieren worden wel in meer of mindere mate getraind, maar dat heeft meer praktische redenen. De gorilla's hebben bijvoorbeeld geleerd om elke ochtend naar de verschil­lende nachtverblijven te gaan. Ze krijgen daar per dier voedsel aangeboden. Op die manier kunnen de verzorgers, als het nodig is, medicijnen toedienen of een bepaald dier van de groep afzonderen voor medisch onderzoek. Het publiekelijk voeren van primaten zal Blijdorp waarschijnlijk nooit doen. Op zich heeft zo'n voedering een hoog educatief gehalte, maar de keerzijde is dat de apen al snel bedelgedrag gaan vertonen, ook naar niet-verzorgers. Daarnaast kunnen voedsel­resten in een buitenverblijf allerlei onge­wenste dieren aantrekken.

Ingeburgerd Omdat voedsel zo veel mogelijkheden biedt voor verrijking wordt dit een steeds belangrijker (en vast) onderdeel van de ver­zorging. De apenverzorgers hebben veel eigen inbreng en kunnen naar hartelust experimenteren. Er wordt bijgehouden of een bepaalde methode succesvol is. Maar omdat succes afhangt van de individuele dieren en soms zelfs hun humeur zijn er geen gegarandeerde succesnummers. Wel wordt de dagelijkse hoeveelheid voedsel bij de apen verdeeld over de dag en wordt er 'makkelijk' voer gegeven in de vorm van apenbrokken waar alle voedingsstoffen inzitten en 'moeilijk' voedsel voor de bezig­heid . Het is dus wel een beetje apen pes­ten, maar het heeft een positief effect op het welzijn van dieren zelf. De verzorgers werken niet volgens vaste schema's wat betreft voedselverrijking, omdat er allerlei praktische zaken zijn die zo'n schema in de war kunnen gooien. Zo zijn er grote verschillen in mogelijkheden in het buitenverblijf of het binnenverblijf en in ons Nederlandse klimaat weet je niet van te voren of de dieren naar buiten kunnen. Daarnaast kunnen eventuele jongen of zie­ken de dagelijkse gang van zaken verande­ren. Eigenlijk zorgen deze onzekerheden ook weer voor gedragsverrijking. Er is geen dag hetzelfde! •

Agenda

14 maart 2004, 11.00 -12.30 uur: WlI1terlezing DenIlIs 13lomjous: Californisehe zeeleeuwen in het Oeeanium

17 april 2004: Voorjaarsreis naar Münster (zie pagina 15)

24 april 2004: Algemene Ledenvergadering 2004 (zie paglll3 10)

18-22 mei 2004: Meerdaab'Se reis naar lleidclberg, Frankfurt en Karlsruhe (zie pagina 17)

De lezingen worden gehouden in het Eauditoritlm in het Oceanium. Vrienden hebben op de genoemde data tot aanvang van de bijeenkom t, en op verto n van hun lidmaatschapskaart voor het betreffende jaar, gratis toegang tot de Diergaarde. Er is niet meer dan één introducé per lid toegestaan. U kunt bij de koffie-balie van de Vrienden in het Eaudit rium uirrijkaarten kopen.

Adresgegevens Blijdorp DIergaarde 13lijdorp, Abraham van StolJ...'weg, Rotterdam. Bezoekersinfonnaue: 010-4431495. Postadres: Postbus 532, 3000 AM Rotterdam. Openingstijden: Het gehele Jaar, iedere dag geopend! Wintertijd: 09.00 tot 17.00 uur. Zomertijd: 09.00 tot 18.00 uur.

•.. Het is ntakkelijker dan je denkt" Zaterdag 24 januari verzamelden zo'n vijftig Vrienden zich in de het Eauditorium van de Diergaarde. Naast hun genegenheid voor de Diergaarde kenden deze Vrienden nog een gemeenschappelij ­ke 'afwijking' : het fotograferen van dieren. Rob Doolaard, alom gewaardeerd dierenfotograaf en onder andere werkzaam voor Blijdorp, het Noorderdierenpark, Ouwehands, het Wereld Natuur Fonds en de Dierenbescherming, offerde zijn vrije zaterdagmid­dag op om de aanwezige Vrienden te voorzien van nuttige tips en suggesties.

Rob Doolaard heeft een enorme carrière achter de rug. Hij was achtereenvolgens sportfotograaf, popfo­tograaf, maakte bruids­reportages en werkte jaren voor de politie.

Ten behoeve van de RotterdamPas moest hij enige jaren geleden wat 'plaatjes schie­ten' in de Diergaarde. Dat beviel zo goed dat hij gelijk op zoek ging naar mogelijkhe­den om van dierenfotografie zijn dagelijks werk te maken. Dat is ruimschoots gelukt! Voor de liefhebber: kijk ook eens op zijn website: www.dierenfotografie.nl

goede foto's gaat het vooral om enthousias­me, doorzettingsvermogen en natuurlijk een beetje techniek. Er zijn volgens Rob echter geen goede of slechte foto 's. Wan­neer de fotograaf tevreden is, dan is het gewoon een goede foto.

U zult begrijpen dat de aanwezigen in de vier uur die de cursus duurde zijn 'bedol­ven' onder de tips. Daarbij ging het om uit­eenlopende zaken als de voor- en nadelen van digitaal fotograferen, het op correcte w ijze vasthouden van de camera, het nut van filters, het ideale tijdstip op de dag om foto's te maken, etc. Het voert te ver om op deze plek alles te herhalen. Als u nieuwsgierig bent geworden moet u een volgende keer gewoon inschrijven of mee­doen aan de cursussen die Rob organiseert op de Hoge Veluwe.

gaan sleutelen aan de kleurinstelling van uw monitor!

Wij zijn gewend om bij weinig licht gebruik te maken van een lichtgevoelige film, bij­voorbeeld 400 of 800 ASA. Doolaard gaf aan dat het bij foto's vooral gaat om het contrast: het verschil tussen het witste wit en het zwartste zwart. Een snelle film geeft minder contrast. Wanneer je dus bijvoor­beeld in het matige ochtendlicht een snelle film gebruikt krijg je twee keer weinig con­trast. Op het moment dat de zon het hoogst staat (tussen 12.00 en 14.00 uur) biedt de omgeving het meeste contrast. Dan kan je dus het beste een snelle film gebruiken! Gelooft u mij , dat was voor de meeste aanwezigen een echte eyeopener!

Tenslotte nog een tip over de compositie van foto's. Bij de bespreking van de foto's viel het Doolaard op dat het belangrijkste object altijd keurig in het midden was gefo­tografeerd . Hij raadde de deelnemers aan het volgende keer eens anders te doen. Je stelt scherp op het belangrijkste object en vervolgens beweeg je de camera iets naar links of rechts. Het resultaat is dan vaak veel spannender. Probeert u het maar eens uit! Het zal u duidelijk zijn dat het een fantasti ­sche middag was. Vier uur was eigenlijk niet genoeg. De Vrienden zijn er ook nog beter van geworden. De cursus was weliswaar gratis, maar de deelnemers gaven gul in de pot voor het jubileumgeschenk van 2007. Onze dank gaat uit naar Rob Doolaard voor zijn enthousiasme. Hopelijk kunnen we het

De aanwezige Vrienden hadden, ter voor­bereiding op de cursus, foto's ingezonden waar iets aan mankeerde. Dat varieerde van ongewenste schaduwen tot weerkaat­singen in het glas van aquaria tot over- en onderbelichte foto·s. Alle foto's werden groepsgewijs op een groot scherm ver­toond en door Rob van deskundig com­mentaar voorzien . De rode draad in zijn verhaal was: maak het je vooral niet te las­tig, sla allerlei ingewikkelde boeken over en probeer vooral zaken uit. Bij het maken van

Een paar tips wil ik wel met u delen. Bij digitale foto's is de camera maar een deel van het verhaal. Minstens zo belangrijk is (de snelheid van) de computer, en de kleur­mogelijkheden van het beeldscherm. Maak eens een foto van een kleurenkaart en ver­gelijk het resultaat op scherm met de origi­nele kaart. U zult versteld staan en direct

over een tijdje nog eens herhalen. •

tekst: Marcel Kreuger

QO.0000000G Internet biedt de mogelijkheid om informatie over dieren te zoeken. Maar het is niet altijd even eenvoudig om dit te vinden. Daarom spoort de rubriek Digibeesten een selectie van de meest interessante sites voor u op. Wij proberen zoveel mogelijk Nederlandstalige sites voor te stellen, maar vaak zijn Engelstalige sites iets uitgebreider. Deze worden gekenmerkt met een .

De Colobus apen in Blijdorp zijn van de ondersoort Cercopithecidae- Colobinae-guereza. Ze komen voor in de bergachtige regen­woudgebieden van Oost-Nigeria tot Ethiopië, Kenia en Noord- Tanzania. De apen zijn zeldzaam geworden. Door de jacht om hun mooie vacht zijn ze bijna uitgestorven. In 1892 bij­voorbeeld werden 170.000 colobus vach­ten geëxporteerd vanuit Afrika. De eerste zoölogen die guereza's te zien kregen waren erg verbaasd, omdat de dieren beide duimen missen. Zij dachten dat iemand die had afgesneden. Daarom kregen deze aap de geslachtsnaam colobus. de 'verminkte' . Baby colobus apen worden geboren met een geheel witte vacht. Dit in tegenstelling tot de volwassenen die

zwart/wit zijn. Een verklaring hiervoor is dat het een signaal is voor de hele groep dat ze er voorzichtig mee om moeten gaan. Na een periode van 3 maanden neemt hun vacht de volwassen kleuren aan.

Leuke (psychedelische) foto van colobus ouders met baby: www.eco.sci.kun.nl/mibiol/heroes/her08.htm -

En nog een prachtige foto van een spierwitte baby colo­bus op moeders rug:

hedwigrJreeJr/FOADHTML/muguerO I .html -

Alle jonge vrouwtjes in de groep fungeren als 'moeder'. Zo heeft een klein colobus aapje heel veel 'tantes' . Als ze eenmaal vol-

wassen zijn kunnen ze ongeveer 22 jaar oud worden. Hier is een foto van zo'n 'tante': libra­

ry.amnh.org/diglib/primates/222 I 78.html -

Colobussen zijn 'Oude Wereld Apen'. Zij vormen de basis voor alle aftakkingen voor andere apen soorten en de mens. Een zeer boeiende uitleg over deze kwestie is te lezen bij: hometown.aol.com/darwinpage/zoo/primatesintro.htm - >

Vrienden bij de berggorilla's! Vrienden reizen naar alle uithoeken van de wereld . Zo was enkele jaren geleden in Vriendennieuws te lezen hoe een Vriendin het Chengdu fokcentrum voor reuzenpanda's in China heeft bezocht. In dit artikel gaan we naar het hart van Afrika: Goos en Loes Looij zijn recent op bezoek geweest bij de berg­gorilla's in Oeganda.

De berggorilla's stonden al langer op het verlangl ijstje van deze Vrienden uit Emmen (!). De oorlog in Rwanda in 1993 gooide echter roet in het eten. Maar in okober 2003 was het dan zover. Met een gecombi­neerde apen- en vogel reis gingen Goos en Loes op visite bij de gorilla's. Zoals bekend zijn er behalve de westelijke en oostelijke laaglandgorilla's ook berggorilla's. Ze leven in het vulkanische Virunga-park op de grens van Rwanda, Oeganda en Zaïre. In totaal zijn er slechts 650 dieren op de hele wereld en die komen alleen in dat regen­woud voor. Er zijn geen dieren in gevan­genschap en er zijn geen andere gebieden waar ze voorkomen!

Het bezoeken van de berggorilla's is strikt gereguleerd. Er mogen per dag in kleine groepjes slechts een beperkt aantal mensen naar de dieren toe. Dit gaat onder begelei­ding van een gids van het nationale park. Het entreegeld, dat niet misselijk is, wordt besteed aan de salarissen van de medewer­kers en de bescherming van het gebied . Dat laatste is hard nodig, want de grens tussen het park en het omliggende land­bouwgebied is haarscherp.

Hoe vind je berggorilla's in het ondoor­dringbare regenwoud? Zogenaamde trac­kers zoeken de slaapnesten van de groep op. D it slaapnest is voor hen niet zo moei­lijk te vinden, omdat ze de dieren elke dag

bezoeken en weten in welk gebied ze de vorige dag zaten. Bovendien slaapt de zil­verrug (de volwassen gorilla-man) op de grond en zo'n nest is zelfs voor een leek herkenbaar. Aan de hand van afgebroken takken en dergelijke kunnen de trackers de route van de groep vanaf de slaapplaats vol­gen. Als ze de groep hebben gevonden, worden de gidsen geïnformeerd die vervol­gens met de toeristen vertrekken.

Goos en Loes vertellen dat 'hun' gorilla­groep op ongeveer 2 uur lopen van de 'headquarters' aan het fourageren was. Als je de groep nadert, moet je stil zijn en je onderdanig gedragen. Dit houdt in dat je de dieren bijvoorbeeld niet te lang aan mag kij ­ken en als (mensen)groep bij elkaar moet blijven. Voor Goos en Loes was dit geen verrassing, want ze hadden zich van tevo­ren goed voorbereid . Overigens moet de zilverrug wel 'toestemming' geven voor het menselijke bezoek. Hij doet dit door met zachte , diepe grommende keelgelUiden met de trackers te communiceren.

De door Goos en Loes bezochte gorilla­groep bestond uit I I dieren. De jongste telg van de familie was net een week oud! Tot vorig jaar waren er 2 zilverruggen in de groep. Dit jaar heeft de groep zich opge­splitst en heeft elk van de volwassen man­nen een aantal vrouwtjes en jongen meege­nomen. Het bezoek duurde ongeveer een

Een peuter van de laatlte ongeveer 650 berggorilla's op aarde -roto: Goos en loes looij

uur. Eigenlijk veel te kort om er uitgebreid van te kunnen genieten, maar ja, de dieren moeten wel hun eigen kostje bij elkaar scharrelen_ En hoewel de impact van de bezoekers op de groep beperkt lijkt, is er uiteraard wel sprake van enige verstoring.

Goos en Loes beschrijven het bezoek als de mooiste belevenis op natuurgebied. " Het meeste indrukwekkend is eigenlijk het feit dat je het überhaupt mee mag maken" zegt Loes. Ze zijn de gorilla's in Blijdorp niet anders gaan bekijken. Alleen blijft het een apart gevoel dat die dikke ruiten en de gracht met schrikdraad in Blijdorp in een natuurlijke situatie helemaal niet nodig zijn_ AI met al een hele belevenis, die ze voor geen goud hadden willen missen_

tekst: Alex Schouten en Angeline Peters met dank aan: Goos en Loes Looij

Helaas, zoals gebruikelijk. is het heel moeilijk om sites in het Neder­lands te vinden. Bij de colobussen is het zo erg dat ik er niet een heb kunnen vinden! Engelse en Duitstalige informatie is volop aanwezig. Om te beginnen is er de 'Friends of the Colobus Trust'. Ze opereren in het zuidelijk kustgebied van Kenia en proberen op allerlei manieren de ondergang van de colobussen te voorkomen. Een interessant deel van hun programma is het bouwen van bruggen van touw zodat de apen veilig de weg over kunnen steken: www.colobustrusLorg •

woud en ook de rol van de Nederlandse regering in het beschermen van deze gebieden: www.treemail.nl/kronendakfintronl.htm en webjnter.nl.net/hcdF.Strijthagen/regenwouden.html

De Honolulu Zoo heeft een pagina met algemene informatie over deze mooie apen. Ze hebben ook een opname van hun 'taal': www.honoluluzoo.org/colobus_monkey.htm -

Wil je met een colobus praten? Ze gebruiken visuele en vocale signa­len. Lees hier meer over op de volgende site: members. tripod. com/uakan/ colobus --&uereza. html

De Univercity of Michigan heeft een site met meer technische en wetenschappelijke uitleg. Zij gaan verder in op bijvoorbeeld het econo­mische belang van de colobus voor de mensheid: animaldiversity.ummz.umich.edu/accounts/colobus/c.--&uereza -

Het echte 'thuis' van de col obus is het tropische regenwoud in Afrika. Twee sites (Nederlandstalig) met algemene informatie over het regen-

Deze kaart en meer technische informatie over colobus apen is te vin­den op: www_gisbau.uniromal .it/amd/amd352.html

De colobus is heel erg populair in Duitse dierentuinen. Zowel Keulen: www.zoo-koeln.de als Dresden: www.zoo-dresden.de hebben de colobus aap als logo voor hun zoo.Er IS een leuke 'rundgang' door de Dresden Zoo met en bewegende colobus aap - klik op rundgang in de bovenste balk, dan rechts op het plaatje 'zum rundgang' .

Nog een Duitse zoo met liefde voor colobussen is de Allwetter zoo in Munster. Ze hebben zelfs een bewegend panorama van de colobussen: www.allwetterzoo.de/tierhaeuser/be&-affenhaus.php?id= 2&subid = 2

TIP - Log on bij www.google.nl en kies 'images'. Type de naam van je favoriete dier in het zoek venster .. Bingo - een heleboel mooie foto's!

tekst: Jenny Cockshull foto: I. Slijkoort

Alle links zijn direct aan te klikken op www.vriendenvanblijdarp.nl (links) Als u een leuke site weet, stuur dan een mailtje naar info@vriendenvanblijdorp,nl

24 november 2003-5 februari 2004

Prins Alfred hert - foto: Yvonne Raaijmakers

Zwartvoetpinguin - foto: Yvonne Raaijmakers

In deze rubriek vindt u delen van de mutatielijst van de Diergaarde. Voor deze lijst is gebruik gemaakt van diverse (interne) Blijdorp-uitgaven. Er kan dus tus­sentijds het een en ander zijn veranderd. Ook kunnen dieren zich (niet zicht­baar voor publiek) achter de schermen bevinden. De meest actuele lijst vindt u op het mededelingenbord op het voorplein tegenover de flamingo's. Op verzoek geven we met ingang van dit nummer aan ofhet een mannetje (het eerste cijfer) of een vrouwtje (het tweede cijfer) betreft, of dat het geslacht nog niet bekend is (het derde cijfer) . Voorbeeld: 1.1.0 Leeuw = Twee leeuwen, één mannetje en één vrouwtje.

GEBOREN 0.0. 1 I lartl aub-tOerako, 0.0.14 gestreept zeepaardje, 0.0.1 Madaga5kar-komeetstaart-1110t, 0.0. 1 net!:,,.jratTe (vader Mark, moeder Josieke), 0.0.2 grijze reuzenkangoeroe, 0.0.2 zwartvoetp inguïn, 0.0.2 Maleise civetkat, 1.0.0 Prins-AJfredhert (Sarnar, vader Chico, moeder Althea), 0.0.2 zwart­nekvruchtenduif. 0.0. 1 blauwgezichthonill­geter, O.O.:> geelkopschildpad, 0.0.2 manen­wolf (vader Bora, moeder Locs), 1.0.0 okapi (Dj ugu , vader Tom, moeder Demba), 0.2.0 grote koedoe (Ruhrari, vader Karoo, moeder Masindi en Sanga, vader Karoo, moedcr WillemIjntje). 0.0. 1 za nd­wallaby.

GESTORVEN 0.2.0 prairiehondje, 1.0.0 toco toekan, 0.0.1 zwartvoetpi nguïn , 0. 1.0 drickleurglan -spreeuw, 0.0.1 parelhoen , 0.0.1 rode poon, 0.1.0 harlekijnkwartel, 0.0.1 vicroogvis, 0.0.1 Mongoolse renmuIs. O.O. ! kluut, 1.0.0 w igstaartvruc htend uif. 0.0.3 gestreep­te mui vogel, 0.0. 1 bruinc grond haai, 0.0.2 brandingsbaars, 0. 1.0 Europese otter, 0.0.1 Kaaps zeepaardje, 0.0.3 zoetwaternaa ld , 0.0.1 va lse vlamvi s, 0.1.0 zwarte leguaa n, 0.1.0 reuzen wa ndelende tak, 1.0.0 kroon­cend, 0.0.1 horsmakree l, 1.1 . 1 pinché, O.O.] neushoorn leguaan, 0.0.1 neerkijker, 0.1.0 Afrikaan e maraboe, 0.0.1 111 U isvogcl , 0.0.2 varkensvis, 0.0. 1 roodknievogclspin, 0.0.1 popeye, 0.1.0 konijnuilge, 0.1.1 rocl­rel , 0.1.0 korenwolf. O.O.l echte vlanwis, 0 .0.3 dwergzeepaardje, 1.0.0 Arabischc OIyx, O.O. I zeebrasem, 1.0.0 grote zaagbek, O.O.! rijstvogel, 0.0. 1 groene boom boa, 1.0.0 driekle urgla nsspreeuw, 0.0.1 C ubaan­se hutia, 1.0.0 kuifimkaak (Aric), 0.0.2 gee l tuitbuulbuul , 0.1.0 Mho rr-gazcllc (N crva), l.0.0 kameel (Teun), 0.1 .0 J avaa n­se bospatrijs, O.O. ] bruine gro ndhaa i, 0.1.0 Europese hamster, 1.0.0 vuurkruinbaard­vogel, 0.0.1 pincctvis, 0.0. 1 zwartkopibis, 0.0.2 tienponder (Iadyfish) , 0.0.48 pracht­barbeel.

GEARRIVEERD 0.1.0 bloedzu igeraga ll1 e, 0.0.1 blauwe pijl­gifkikker, 1.0.0 dubbele neushoornvogel (uit Avifauna) , 3.0.0 vissende kat (uit Amersfoort), 1.(l.O koeneusrog (uit Arn­hcm) , 6.0.0 bosrendier (u it Arnhem), 0.0.1 roodknievogelspin , 1.0.0 gopherslang, 0.1 .0 groene boom hop (van NOP), 0.0.2 vuur-kruinbaardvogel (uit Arnhem), 1.3.6

vieroogvi~, 1. 1.0 lichtoog-li ll y (Ap lochei­liclJtis sptlauchen), 0.2.0 driekleurglans­spreeuw (uit Artis), 0.0. 1 kroonktcvit, 0.0.1 maisslang, O.O. ] boomkikker, O.O.2H dood~­hoofdvlinder (rupsen). 2.0.0 eidercend, O.O.! slang (soort nog onbekend). 3.0.0 Roti Eiland slangchalssc hildpad (uit R:lJ1-ders. Denemarken) , O.I .n bamboemakJ (uit Mulhouse), 0.1.0 smaragdvaraan (uit J ersey), 0.0.2 tureluur (uit AJltwerpen) , 0.0.4 zwarte ibis (uit Antwerpen), 0.0.5 gestreepte ll1uisvogel (u it Arnhem) , 0. 1.0 kleine panda (u it Zürich), n.0.30 zoetwaternaa ld (nak-week u it Artis) , 0. 1.0 groe ne bladtak.

VERZONDEN 0.0. 17 bruine grondh aa i, 0.0.6 gebande grond haai, 1.2.0 roclrocl (naar Beauva l. Frankrijk) , 1.0.0 klei nklauwotter (naar llamburg), 0.0.1 Afrikaanse doornstaarta­ga me, 1.1.0 krooneend, 1.0.0 stokstaartje, 0.1.0 bloemdoosschildpad. 0.0.1 Europesc schorpioen, 0.0.3 dwcrgkaaiman (naar Plock), 0.0.37 gestn~ep te muisvogcl (naar NOP) . 0 .0.2 driekiclstralenschildpad, 0.0.2 Ambonese doosschildpad, 0.0. 1 ll1 a i s~ l ang,

0.0.3 ge kroonde tok (naar Attica Zoo, Griekenland) , ] .2.0 roelrocl (naar Atti ca Zoo, Griekenland), 0.0.1 Afrikaanse doornstaa rtaga me, 1.0.0 borstelstaartratkan­goeroe (mar Boedapest, Ilonga riJe), 1.2.1 Australische slangehalsschildpad (naar Randers, Dencmarken), 0.2.0 addax (naar Mulhouse) , 0.1.0 Balisprcellw (naar Mul­hOllse), 1.4.0 zuidelijke zeebeer (naar Leeuwarden) , 1.0.0 knobbelzwijn (naar Hhene n) , 0.0. 1 Palawan-pauwfàzant (naar Arnhem) , 0.0.2 dwcrgbaardagame, O.O. I Laplanduil (naar Le Pal, Frankrijk) , 2.0.0 Eu ropese wolf, 0.0.2 Balispree uw (naar llo ngkong), 0.0. 1 mai slang, 1.0.0 kle ine panda (naar Duisburg), 0.1.0 pen eclzwijn (naar Duisburg), 4 .0.0 Europese wilde kat (naar Beieren), 1.1.0 VonDerDeckentok (naar Frankfurt), 5.0.0 Baikaltaling (naar Avifaun a), 2.0.0 schamalij ster (naar Avi fau­na) , 0. 1.0 Lady Amherstfazant (naar Avi­f.ltIna) , 1.0.0 roodsnavcl hokko (naa r Artis), 0.1.0 Az iatische olifant (Thong Thai, naa r Arri s), 3.0.0 dwergoeistiti (naar Lilk, Frankrijk) , 1.0.0 Inca-kaketoe (naar NOP) , .1.0.0 C uba-amazone (naar NOP), Ul.O grote vasapapegaai (naar NOP) , 0.1.0 rosé­kaketoe (naar NOP) , 1.0.0 groene boom­ho p (naar NOP), 1.0.0 Laplan duil (naar NOP), 0.0.1 valse cobra. •

00000000

Houd ze bezig! De meningen over gedragsverrijking in de vorm van shows met dieren zijn verdeeld. In Vriendennieuws 2003-4 kon u kennis­nemen van de mening van Peter Bliek. Hij is geen voorstander van roofvogelshows. In dit nummer de reactie van Menno van Staveren. Menno vindt shows soms een voorwaarde voor het welzijn van dierentuindieren.

Als dieren(tuin) vrienden zien we graag natuurlijk gedrag. Veel Vrienden vinden dat training en shows hier niet bij horen. zo bleek tijdens het jubileumseminar van la mei 2003. Als voorstander van goede, op natuur­lijk gedrag gebaseerde training wil ik graag een aantal punten belichten.

Mensen lijken soms te vergeten dat ook die­ren in de natuur ljuist dieren in de natuur!) prestaties moeten leveren. Zo krijgen ze hun voedsel niet zomaar cadeau, maar moeten er voor zoeken, springen of nadenken. Daarom vind ik het een goede zaak dat ook een zee­leeuw of dolfijn in het dolfinarium een presta­tie moet leveren voor hij zijn vis krijgt. Ook in de natuur maken dolfijnen in hun speelsheid allerlei sprongen en moet een dolfijn af en toe zelfs wel eens een salto maken, bijvoorbeeld wanneer hij door een haai of orca achtervolgd wordt. Dat deze op natuurlijk gedrag geba­seerde prestaties in een show verwerkt wor­den die bewondering en aPPlaus opwekt bij bezoekers, daar lijkt mij niets mis mee.

Uit onderzoek is gebleken dat in de winter, wanneer er in het dolfinarium geen shows zijn en de dieren minder aandacht krijgen, er ste­reotype rondjes gezwommen worden. Intelli­gente en sociale dieren als dolfijnen , maar ook olifanten hebben in de natuur een zeer rijk sociaal leven. In gevangenschap is het aantal i'1dividuen waarmee ze contact hebben veel kleiner. Intensief contact met hun verzor­gers lijkt mij dan een goed alternatief Bij een hechte relatie is de verzorging beter mogelijk (bijvoorbeeld gebitscontroie) , heeft een ver­zorger het sneller in de gaten als een dier iets mankeert en is een medische ingreep veel eenvoudiger (narcose is een risico).

Soms vinden mensen een show dieronwaardig. Ik zou het om wil/en draaien: een tuin die zulke intelligente en sociale dieren als dolfij­nen wil houden zou de plicht moeten hebben deze dieren veel aandacht en training te geven, zodat ze zich lichamelijk en geestelijk zoveel mogelijk kunnen ontplooien. Zoals kin-

deren graag bezig worden gehouden (bijvoor­beeld met een dagje dierentuin!) en ook vol­wassenen zich graag in (denk)sport of een andere hobby uitleven, zo denk ik dat het ook dieren voldoening kan geven om iets nieuws te leren. Dus geef ze uitdaging en afwisseling. Houd ze bezig! Na 18.00 uur, wanneer ver­zorgers en publiek weg zijn, hebben ze al genoeg vrije tijd.

Wanneer ik in Blijdorp bij de olifanten sta hoor ik zeer regelmatig bezoekers met groot enthousiasme praten over die ene keer dat ze op de rug van olifant Bernhardine hebben gezeten. Dit was mogelijk in 1994. De olifan­ten werden toen getraind voor de verhuizing naar het nieuwe Taman Indah en liepen toen regelmatig door de tuin. Dit is al weer jaren geleden. Dat daar vandaag de dag nog steeds mensen met zoveel opwinding over praten bewijst toch wel dat zo 'n ervaring een diepe en onvergetelijke indruk op mensen maakt. Er zijn buitenlandse tuinen waar het heel nor­maal is dat de olifanten af en toe een wande­ling door de tuin maken. Zo kunnen de grijze reuzen eens wat verder kijken dan hun slurf lang is. Bovendien hebben ze wat meer bewe­ging. Het zijn van nature trekdieren!

In de Blijdorpse praktijk, waar met alle jonge olifanten de groepsbinding enorm sterk is lijkt mij dit geen optie, maar in tuinen waar de groep minder hecht is offokken (nog) niet lukt denk ik dat zulke 'uitstapjes' best een meerwaarde kunnen hebben. Een olifant moet daarvoor wel zeer goed onder comman­do staan. Dit lijkt mij geen bezwaar. Ook in de natuur kan een olifant niet zijn eigen wil volgen, maar moet de ranghogeren gehoorza­men. Doet hij dat niet, dan wordt hij ook met harde hand (of slurf) gecorrigeerd. Menselijke invloed, op de goede manier toegepast en met een goed doel voor ogen, vind ik geen bezwaar.

In elke dierentuin zie je dat voedertijden en shows een enorme magneetwerking op het publiek uitoefenen. Men ziet graag actieve dieren. In de natuur worden dieren steeds geprikkeld en kunnen ze nieuwe dingen ont­dekken. In de dierentuin moet hier ook naar gestreefd worden. Gedragsverrijking wordt volop toege­past. Ik denk dat ook een goede training. gebaseerd op natuurlijk gedrag, zeker een meerwaarde kan geven op welzijnsgebied.

M. van Staveren •

26e jaargang, nummer I, oplage: 7250

Vereniging Vrienden van Blijdorp Sonoystraat 6a. 3039 ZT Rotterdam

Vrienden nieuws Is een uitgave van de Vereniging Vrienden van BIljdorp en verschijnt vier maal per jaar.

De Vereniging Vrienden van Blijdorp stelt ZICh ten doel: "Het In zo breed mogelijke zin ondersteunen van Diergaarde Blildorp". De jaarlijkse minimale contnbutle bedraagt € 30,- . waarvoor de leden 4 keer per jaar het verenigingsorgaan Vriendennieuws ontvangen, alsmede 2 gratis toegangsbewijzen voor Diergaarde Blijdorp In Rotterdam. Bovendien worden de leden In staat gesteld deel te nemen aan diverse actiViteiten. die speciaal voor hen georganiseerd worden. zoals excursies en lezingen.

Secretariaat: K. van leeuwen. Sonoystraat 6a. 3039 ZT Rotterdam Vriendenfoon: 0 I 0 - 467 66 37 Vriendenfax: 0 I 0 - 467 66 37 Email : info@vrlendenvanblijdorp.nl Postbank: 13 57 803 Bank: VSBbank nr: 98.55.33.099

Afdeling Reizen: T. Slijkoort Aernt Bruunstraat I I I, 3067 JC Rotterdam Telefoon: 0 I 0-421 193 I Giro: 20 71 059

Promotieteam: Fam. H. Gerrlese 50urystraat I d, 3039 SR Rotterdam Telefoon/fax: 0 I 0 - 466 36 82

Telefoon Vriendenwinkel: OIO - 4431431 est 220 (oude winkel) en 250 (nieuwe winkel). Mobiel: 06-40323077 Postbank: 62 I 7 917

Redactie-adres Vriendennieuws: M. Kreuger. hoofdredacteur. Goudsesingel 235d. 3031 El Rotterdam E-mail : mkreuger@ planet.nl

Redactie-medewerkers: J. Cockshull. M. van leeuwen-Maat. J. NIJkamp. A Nijkamp-Hosman. A Peters. A Schouten. G. TIjssen. T. van de Velde

Vormgeving en druk: Argus , Rotterdam

Vrienden van Blijdorp op Internet: WebSite: http://www.vnendenvanblildorp.nl Redactie WebSite: J.Cockshull , A Gelderblom

Advertentiewerving Vriendennieuws: T. van de Velde, Spaansekade 20, 30 I I Ml Rotterdam Telefoon: 0 I 0-4127994

Samenstelling Verenigingsbestuur: Voorzitter CM. Groenhorst Vice-voorzitter T. Slijkoort Secretaris Tweede secretaris Penningmeester leden

ISSN: 1568-3400

K. van leeuwen S. Noordijk AM. Bos H. Gerriese M. Kreuger

Artikelen geschreven door derden vertegenwoordigen de mening van de auteur en niet noodzakelilkerwiJs die van de redactie. De redactie behoudt Zich het recht voor artikelen in te korten of te weigeren . Toegezonden foto's kunnen met vermelding van de naam van de fotograaf rechtenvrij gebruikt worden ten behoeve van activiteiten zonder winstoogmerk van de Vereniging Vrienden van BliJdorp. Tenzij schriftelijk anders wordt aangegeven worden toegezonden foto's opgenomen in het fotoarchief van de Vereniging Vrien­den van Blijdorp en aldus niet geretourneerd.

.' ~.~ . . ~ .

. . ..

VRIENDEN