De Kunst van de Zochers

Ter sprake zullen komen:1) De 4 tuin- en landschapsarchitecten uit de familie Zocher, hun herkomst, hun afkomst.2) Karakteristieke kenmerken van ieders werk.3) De verspreiding van hun werk in Nederland.4) Enkele buitenlandse projecten.5) De Zochers in Gooi en Vechtstreek: Help!

1.Tuin- en landschapsarchitecten uit de familie Zocher:

Johann David Zocher sr (1763-1817), geboren in Torgau (Saksen)

Johann (Jan) David Zocher jr (1791-1870)

Carel George Zocher (1796-1863)

Louis Paul Zocher (1820-1915)

Herkomst van de Zochers: Stadt Torgau, aan de westoever van de Elbe, ten noordoosten van Leipzig, ten noordwesten van Dresden

Herkomst van de Zochers: Stadt Torgau, Leipzigerstrasse 13, aan de westoever van de Elbe, 50 km. ten noordoosten van Leipzig.Slot Hartenfels in Torgau aan de Elbe.

Familie-verbanden:

• Johann David I Zocher (1698 - 1788), lakenwever, was de zoon van de textielprinter Peter Zocher (1676-1748) en Christina Haidt. Johann David I trouwde met Christina Tronicke (1706 - 1775). Tussen 1762 en 1774 was hij ‘Obermeister der Torgauer Tuchmeister’.

Volwassen geworden zonen van Johann David I en Johanna Christina Tronicke waren:

• a) Christian Friedrich (1734 - 1813); in Torgau staat hij bekend als Kunst- en Lustgärtner. Hij heeft zijn opleiding in Nederland genoten. Viertelmeister en Ratsmitglied 1792-1811.

• b) Johann David II (13 april 1738- >1803) X Catharina Elisabeth Bauer uit Dommitzsch bij Torgau; lakenwever en Tuchmachermeister 1798-1803. Onze Johann David (III) sr. (*1763- 1817) was hun zoon.

• c) Karl August (1744 - ?); lakenwever; zijn zoon heet mogelijk ook Johann David.

• d) Georg Wilhelm (1746-1807); lakenwever.

Johann Zocher sr. komt omstreeks 1785 in Nederland in dienst bij de van oorsprong ook Duitse landschapsarchitect (en latere schoonvader) Johann Georg Michael, de eerste architect die werkt in “Engelse” landschapsstijl. Kaart Beeckesteijn 1772.

2. De karakteristieke kenmerken van de werken van de verschillende Zochers

Vader Johann David (sr.) werkte in een kleinschalige (vroege) besloten landschapsstijl, vaak met behoud van barokke zichtassen. Dichte kleinschalige hakhout- of boomperken; paden met bloemhout doorkruisen de dichte perken en bieden vaak geen zicht naar buiten; weinig open ruimten.

Zoon Jan David (ook architect) werkte in de (late) ‘open’ landschapsstijl met vergezichten en uitgestrekte waterpartijen vaak in de vorm van een uitgerekte ‘W’ of ‘M’. Glooiende lanen en paden begeleiden de open weiden en waterpartijen.

Zoon Carel Georg (ook architect) werkte met samengestelde heester- en boomperken, en / of met bomen in patronen geplant.

Kleinzoon Louis Paul (ook architect) werkte in de gardeneske landschapsstijl (veel bloemrijke heesterpartijen) en maakte vooral stedenbouwkundige plannen.

Vader Johann David (sr.) en de vroege besloten landschapsstijl, in overgang naar late landschapsstijl, met dichte hakhout- en boompercelen en zgn. Engels bloemhout.

Voorbeeld Het Klooster, Haarlem, 1807)

Zoon Jan David (jr.) werkte in de (late) open landschapsstijl met uitgerekte W-vormige waterpartijen. Villa Nuova R’dam (ongedat.); Linschoten (1837); Keukenhof (1857).

Zoon Karel Georg Zocher (ook architect) werkte met samengestelde heester- en boomperken, en / of met bomen in patronen geplant.Oostkapelle, Schoonoord, 1835.

Kleinzoon Louis Paul werkte in de gardeneske landschapsstijl en maakte stedenbouwkundige plannen, zoals hier het bebouwingsplan van het Hazepatersveld (1873) te Haarlem langs de Wagenweg

3. De verspreiding van de werken van de Zochers in Nederland

De thuisbasis van de familie Zocher was de buitenplaats en kwekerij Rozenhagen te Haarlem. Zij werkten voor zo ver nu bekend nauwelijks buiten Nederland, en niet in de provincies Drenthe, Noord-Brabant en Limburg. Meeste opdrachten in Noord- en Zuid-Holland en Gelderland en Utrecht.Enige uithoeken van Nederland: Slochteren, Fraeylemaborg, 1802; Middelburg Toorenvliedt, 1828 en vestingwerken, 1841; Wolvega Helomastate, 1867.

Slochterenontwerp voor buitenplaats Fraeylemaborg, ontworpen door J. D. Zocher sr. (ca.1802)

MiddelburgNoordpoort en Buitensingel ontworpen door C.G. Zocher (1841-1848) en getekend door J. F. Schütz, ca. 1850 / 1860. Vgl. de singels in Haarlem en Utrecht.

Wolvega, Helomastate (1867), ontworpen door C.G. Zocher

Opdrachtgever Ridder Jean Casimir de Brunet († 1861) gaf Zocher jr. een opdracht (ca. 1825) een landschappelijke aanleg te maken bij Chateau d’Ostin (Warisoulx). De Brunet was vanaf 1817 consul-generaal van Rusland, geboren te Warschau en woonde in Amsterdam, Keizersgracht 802.

In J.J. de Cloet’s Chateaux et monumens des Pays-Bas staat genoteerd: les jardins ont été exécutés d’après les plans et dessins de M. Zocher, architecte distingué de Harlem.

4. Voorbeelden van

* een stadspark (er is meer dan het Vondelpark en Het Park in Rotterdam);* een buitenplaats (er is meer dan Soestdijk); * een begraafplaats (er is meer dan Zorgvlied A’dam);* een kleine particuliere tuin;* een instituutstuin; * een stedenbouwkundig plan; * tuingebouwen, etc; * en niet te vergeten een kwekerij, en wel Rozenhagen te Haarlem.

Openbaar park De Plantage Culemborg, ca. 1850. L. P. Zocher

Buitenplaatsen Dordtwijk (1852) en Nimmerdor (1835, getekend door Wilhelm F. von Pestel). Zelfde vorm van watergangen.

Begraafplaats Ter Navolging Tiel, ca. 1840. C. G. Zocher

Villapark zoals Zocher jr. het voor zich zag

Voorbeeldontwerp en ontwerp voor een villatuin, beide 1856 gedateerd. Rechts plan voor villatuin Oud-Crailo te Huizen. J.D. en L. P. Zocher

Stedenbouwkundige ontwerpen van L.P. Zocher voor het Agnetapark Delft, 1885 (voor arbeiders van de Gist en Spirtusfabriek) en van J.D. & L.P.Zocher voor het villapark Frederikspark Haarlem, 1862

Prinsengracht-ziekenhuis, J.D. en L.P. Zocher, Amsterdam, 1856.

Tuinsieraden van J.D.Zocher jr.Zocher vervaardigde meer dan 50 aquarellen, oorspronkelijk bedoeld voor publicatie van een voorbeelden-boek, getiteld Landelijk Bouwkundige Ontwerpen.

De meeste hiervan zijn aan het NAi overgedragen (1985) door achterkleinzoon van L. P. Zocher J. W. Francken.

Kwekerij-Rozenhagen (1801-1918). Eerst bekende catalogus van de kwekerij en enterij uit ca. 1835.

5) De Zochers in het Gooi en de Vechtstreek.

Voor zover we nu met zekerheid weten, zijn er in dit gebied niet heel veel projecten met de naam Zocher verbonden..

Tot heden bekend:Baarn Paleis Soestdijk, Baarn Groeneveld, Huizen Oud-Crailo, Laren Larenberg? Soest Nieuwerhoek, Soest Vredehof.

‘s Graveland Schaepenburg, ‘s Graveland Gooilust.

Maarssen Vechtenstein, Maarssen Doornburgh ?, Breukelen Vechtstroom, Breukelen Vechtvliet, Nieuwersluis Sterrenschans, Nieuwersluis Middenhoek

Baarn: Groeneveld door H. Numan, 1797. Aquatint. Gezicht over de kom naar de wijnberg. Mogelijk een project van het bureau van J. G. Michael i.s.m. Zocher sr.?Zocher jr. werkte hier tussen 1833- en 1837.

Soestdijk.L. boven: Soestdijk, ca. 1820 L. onder: Soestdijk, ca. 1890Rechts: Soestdijk, heden

‘s Graveland: Schaep en Burgh. Detail van kaart 1820, vervaardigd nadat Zocher jr. hier had gewerkt in 1818.

‘s Graveland: Kaart Gooilust 1828. Dit is de situatie nadat Zocher jr. hier heeft gewerkt omstreeks 1820.

Nieuwersluis: Overpark Sterrenschans, 1827. Kaart- détail. Zocher jr. werkte hier omstreeks 1825.

www.historischetuinen.nl