- 1 -

De Grenzen van de Vrijheid

De appel van goed en kwaad.

We willen niet door wetten en regels worden ingetoomd. We willen gewoon vrij zijn, vrij om te doen wat in ons opkomt, ongeacht wanneer en hoe en wie daar ook bij betrokken is. Ik bedoel, dat is toch ons recht? Terecht toch? Nee dat is het niet! Er bestaan grenzen, en die grenzen trachten we te verkennen.

1 – Op eenzelfde evenwichtsbalk

Het woord is als een zwaard, of zeg maar boetseermes. Met datzelfde mes ging God al scheppende te werk. Interessant is dat in de telling van de tien scheppingsstadia de twee zegeningen ook meetellen. (1) Als we middels het woord gaan zegenen (Hebr. barak), kunnen we daarmee óók vervloeken (barak of arar). Daar ligt de grens. Het Hebreeuws, geeft door gebruik van hetzelfde woord voor twee tegengestelde betekenissen aan dat er een vloeiende grens is. Tussen die twee uitersten gaat bijna onmerkbaar de zegen over in vloek. Dat klinkt vreemd, maar hetzelfde taalkundige fenomeen kennen we ook in het Nederlands en Engels bij de woorden klieven en kleven, in het Engels ‘to cleave’ en ‘to cleave’. Eenzelfde woord dus voor tegenstrijdige betekenissen, waarmede een spectrum van mogelijkheden laveert op eenzelfde evenwichtsbalk. Waarom? Ze staan op gespannen voet met elkaar, maar kunnen toch niet zonder elkaar, zoals ook ‘man’ en ‘vrouw’, in het Hebreeuws ‘ish’ en ‘isha’. Die ‘kleefden’ aan elkaar zegt Genesis. Op het midden van de evenwichtsbalk van het woord barak is noch de zegen, liefde en ont-ferming, noch de vloek, wraak en het verraad, dan zijn het neutrale gedachten en op-merkingen.

Vloek en zegen zijn typisch Bijbelse termen. In onze moderne taal zouden we ook in het uiterste geval van onbarmhartige kritiek kunnen spreken, beschimping, vernedering, veroordeling of kwaadsprekerij, en aan het andere eind van het spectrum van aanmoe-diging (positieve kritiek) en complimenten, zelfs lof. We hebben hier met een immer

- 2 -

actuele problematiek van doen; dit is niet zomaar oubollig Bijbels verschijnsel. Ten slotte hebben we het recht kritiek uit te oefenen op de misstanden in de maatschappij. Maar dat kent zijn grens en dient naar de regels van het spel een aantal fatsoensnormen in acht te nemen. We mogen niet zomaar alles zeggen, ook niet op alles kritiek hebben of over personen kwaadspreken, want woorden hebben een reële waarde. Roddel en kwaadsprekerij is in de pers tot professionele hoogten getild. De emotie, die erin gelegd wordt, is ook belangrijk. Woorden, die zich in een gesloten boek bevinden, betekenen niets, maar woorden geladen met emotie hebben een impact, die kan afbreken, maar ook opbouwen. Zoals een Arabisch spreekwoord zegt: “Een wond door woorden is er-ger dan een wond door het zwaard.” (zie appendix) Als ik geëxalteerde woorden be-schouw, die als het ware over een wilskracht beschikken om in de bewuste en gemoti-veerde geest omhoog te klimmen, moet ik aan de uitdrukking van George Steiner den-ken (2), die het woord definieert als “kracht en medium van creatie”. En hoe markant als hij elders zegt: “Wij moeten erachter zien te komen wat Nietzsche bedoelde toen hij verkondigde dat de leugen, en niet de waarheid, goddelijk is.” (3) Mogelijk wilde Nietzsche zeggen dat de waarheid ‘staat’, en dat is een feit, terwijl de leugen verwoest, en dat is nog niet een feit. De leugen is goddelijk in die zin dat de ongodsvruchtige mens op Gods troon wil zitten, en Hem in dat streven vervloekt (barak betekent ook ‘niet willen knielen’).

Jezus is het Brood dat in de oven van het lijden is gebakken

Het Brood van onze moeiten en het Brood van onze tranen

Het Brood van alle genaden

Het Brood van alle ontferming

Denise Leonard (2015)

In Job 2:9 verwijt Jobs vrouw de ellende die haar man ondergaat aan hemzelf. De steenrijke Job was tot aperte armoede vervallen, waarop zijn vrouw hem toewerpt: “Houd je nog steeds vast aan je rechtschapenheid? Vervloek God en sterf!” (cf. New King James Version) (4) Hier klinkt het verwijt door dat Job zijn rijkdom op valse gronden had vergaard, uit egoïsme. De gedachtegang is: Waarom zou hij anders wor-den gestraft? Zijn vrouw vond dat zijn zogenaamde godsvruchtigheid nergens op sloeg, dat hij in zijn schijnheiligheid God had vervloekt en daarom maar verder moest gaan met vloeken en dus de dood verdiende. Dus ‘vervloek God’ kan worden gelezen als ‘blijf God maar vervloeken’. Jij arrogante man, die het altijd beter meende te weten, ga maar op de blaren zitten! Het in obsessieve zelfverheerlijking Gods onvergelijkelijke majesteit niet willen erken-nen, het niet willen knielen, is majesteitsschenning en dus een vervloeking, wellicht de ergste. De zichzelf verheerlijkende mens kan alleen maar iets doen in het negatieve, in het teniet doen van wat God in den beginne schiep. Het goede dat op eigen rekening, eventueel, hier en daar, wordt verricht, is slechts uitstel van executie, want het goede van de oude mens is nooit onvermengd. (Rom. 7:14-8:23) Gaat meestal samen met een ‘belangrijk persoon’ willen zijn, maar de mens zonder God is niets. De verschrikkelijke maalstroom kan met het goede zo verricht niet worden gedempt. Is het een wonder dat de wereld er zo vreselijk uitziet? God kende het hart van de mens en wist waar het toe zou leiden indien Hij hem de vrije teugels gaf …en het speet Hem dat Hij de mens had gemaakt. (Gen. 6:6)

- 3 -

2 – Als alles tot een climax komt De vrijheid van meningsuiting is een kostbaar goed dat, zoals we zojuist hebben vast-gesteld, omkaderd dient te worden. Volgens sommigen helemaal niet, dient die vrijheid bandeloos te zijn. Maar wat als de zelfdiscipline ontbreekt? De vrijheid van menings-uiting staat trouwens niet alleen. De vrijheid van godsdienst houdt daarmee verband, net als zoveel andere vrijheden, waaronder – uiterst belangrijk – de vrijheid van cul-turele expressie. Een zekere mate van tolerantie is daaraan gelieerd, want die vrijheden leiden tot een pluriforme maatschappij. Die zou niet kunnen bestaan zonder wederzijds respect. De tolerantie voor onze medemens houdt op daar waar de door God gegeven vrijheid wordt misbruikt ter vervloeking en haatprediking. Woorden zijn geen loze praat, zijn als een gebed, hebben daadkracht, die in de wereld der gebeurtenissen hun uitwerking niet missen. Pas op waar je voor bidt, je zou verhoord kunnen worden!

Een dictatuur, en zeker de dictatuur van de Antichrist, is erop gericht iedere vrijheid te ontnemen en mensen in haar fuik te vangen. Maar de mens laat zich niet zomaar van-gen, zeker niet met zoiets essentieels. Onze vrijheden zijn als de lucht die we inade-men. Alleen door eenieder in zijn eerste levensbehoeften te treffen, krijgt de Antichrist zijn zin. In ruil voor voedsel, medische verzorging, onderdak en dergelijke, zet hij de mensen naar zijn hand, weg van God af, waarbij men tolerant moet staan tegenover de zonde en intolerant tegenover de Christenen die met de Bijbel in de hand zulks ver-oordelen. Tekenend is dat de Amerikaanse vicepresident Joe Biden op 19 mei 2015, tijdens de internationale dag tegen homofobie en transfobie, een toespraak hield waarin hij verkondigde dat de vrijheden van LHBT-mensen worden aangetast door “religieuze veroordeling” (LHBT staat voor Lesbisch, Homo-, Bi-, en Transgender). Waar blijven we als dit soort misstanden niet aan de kaak mogen worden gesteld? In de eindtijd, als alles tot een climax komt, volstaat geen gewoon geloof meer. Ik ver-klaar mij nader. Voordat Abraham besneden werd, geloofde hij, en daarom is hij de vader van de onbesnedenen. Hij is tevens de vader van de besnedenen, ook van de niet-Jood, inzoverre al Gods ware volgelingen door lijden beproefd worden. De Joden zijn dubbel besneden in de daadwerkelijke besnijdenis kort na de geboorte; en de tweede keer omdat zij weten wat lijden is. En nog steeds worden ze bovenmatig vervolgd! In de eindtijd volstaat geen simpel geloof meer, maar is het geloof van een ijsbreker no-dig, die al zwoegende de tegenstand doorbreekt. (5) Zo ontstaat een beproefd geloof dat in de smeltkroes van het lijden gelouterd is. Waar de vrijheid van meningsuiting wordt geknecht, is er nog altijd de vrijheid van denken dat ondanks de verguizing en de ver-volging stug volhoudt en rechtzinnig blijft. Dat kost wat. Wie is bereid om op de vaste grond van het geloof zijn leven op te offeren en het compromis af te wijzen? Dat eigen denken, de vrijheid van het hebben van een mening, kan alleen worden ontzegd indien daarin wordt toegestemd. Wie het compromis zoekt zij gewaarschuwd. Wie toestemt, levert zich aan de psychologie van de massa uit. Als de manifestatie van het woord alleen in de individuele sfeer lag, zou er minder re-den tot zorg zijn, maar zijn dynamiek vertegenwoordigt een beangstigende realiteit. Deze onstuimige beweging wil zich overal manifesteren, speciaal op het terrein van het menselijk collectief waar emoties kunnen worden opgezweept tot koortsachtige hoog-ten. Volgens Freud is “de massa onderhevig aan een inderdaad magische kracht van het woord dat in de massaziel de hevigste stormen kan opwekken.” (6) Dit herinnert mij sterk aan de man met de kleine snor die door het instrument van het woord een samenscholing tot hysterie wist op te zwepen. De onwaarschijnlijke macht waarmee het was bekleed moet van ‘goddelijke’ weerklank zijn geweest, goddelijk in de trant zoals de atheïstische Nietzsche (1844-1900) dat bedoelde. (7) Het zou een comfortabele ge-dachte zijn indien deze goddelijke weerklank het gevolg van één man was, maar het kon bestaan omdat deze ene man de omhoog gerezen personificatie was van de Duitse

- 4 -

volksgeest. (8) Hij, een demonisch bezetene, was het verschrikkelijke product van Duitslands eigen krankheid, waarbij ik de Duitse mentaliteit, wat dit betreft, niet in een aparte categorie zet. Alle naties liggen aan het eind van deze bedeling onder dezelfde banvloek, een banvloek die alleen door toewijding aan Christus’ kruisoffer kan worden opgeheven. Het is vanwege die inherente verdorvenheid dat de apostel Johannes kan profeteren dat de Antichrist macht zal krijgen “over elke stam en natie en taal en volk”. (Op. 13:7) Zelfs de ‘goede naties’ van vroeger, die evenwel nooit echt goed zijn ge-weest, zullen dan ten prooi zijn gevallen aan zijn schrikbewind, een somber maar rea-listisch beeld waar we al iets van terugzien in de wereld om ons heen. (9)

3 – Wat ons binnenkort te wachten staat Spanje staat aan het voorfront van wat Brussel in de komende jaren met heel Europa van plan is, namelijk de democratie en vrijheid van meningsuiting compleet vervangen door dictatuur. Dit is de nieuwe wetgeving die inmiddels in Spanje is ingevoerd: (10)

1. Als u veiligheidspersoneel (politie e.d.) fotografeert en deze foto’s via de sociale media verspreidt, dan kunt u een boete van € 30.000 krijgen, vooral als deze foto laat zien hoe de overheid optreedt tegen demonstranten. De boete kan oplopen naarmate u meer volgers heeft op bijvoorbeeld Facebook of Instagram. 2. Als u de locatie van een geplande demonstratie doortwittert, dan is dat voortaan een ‘terroristische daad’ die anderen ertoe aanzet een misdrijf te begaan. 3. Klokkenluiders zoals Edward Snowden? Dan bent u een potentiële terrorist. Als u voor de media werkt, ook lokaal, wees dan voorzichtig met wat u schrijft, want de overheid leest en luistert mee. 4. Het bezoeken van websites van terroristen kan eveneens als een terreurdaad worden beschouwd, ook als u dit alleen doet om deze sites te onderzoeken. 5. Wees voorzichtig met grapjes over het koningshuis, want die vallen inmiddels onder ‘misdaden tegen de Kroon’. 6. Gekozen volksvertegenwoordigers, die voor de verkiezingen het ene beloven, maar het andere doen, mogen daar niet langer mee lastig gevallen worden. Dit is voortaan een misdrijf. 7. Spontane demonstraties bij het parlement zijn illegaal verklaard. Doet u dit toch, dan riskeert u een boete van € 30.000. Organisatoren van demonstraties waar en tegen wat dan ook kunnen bestraft worden met een gelijke boete; deelnemers eveneens indien ze weigeren te vertrekken als de politie dit vraagt. Dan ‘hinderen’ ze ambtenaren in functie. 8. Een brutaal antwoord geven aan een politieagent levert een onmiddellijke boete op van € 100 tot € 600. 9. U heeft een klacht tegen een winkel, zaak, bedrijf, bank of de gemeente, en weigert te vertrekken voordat u een antwoord krijgt? Eveneens een boete, tot € 600. 10. En als klap op de vuurpijl: ‘digitale protesten’, artikelen die ‘de vrede kunnen verstoren’, zijn vanaf nu een misdrijf. Het begin van het einde van de vrijheid van meningsuiting in Europa is een feit, en het is te verwachten dat Brussel er binnenkort voor zorgt dat deze draconische wetten in heel Europa worden ingevoerd. Het hangt er ook vanaf van hoe aan deze wetten uitvoe-ring zal worden gegeven. De tijd zal het leren.

Hubert Luns

[gepubliceerd in “Profetisch Perspectief”, herfst 2015 – Nr. 88]

- 5 -

Noten

De tien scheppingsstadia (1) De tien scheppingsstadia worden door ondergetekende als volgt geteld. Twee be-staan uit een zegening – zegenen (barak) is ook scheppen! (één op de vijfde dag en één op de zesde), en acht zijn scheppingsdaden. Deze scheppingsdaden passen binnen de acht stadia of acht-dagen-verwezenlijking in termen van maken, uitgedrukt in het He-breeuwse ‘asa’ (te vergelijken met het scheppen dat de mens doet, wat een herschikken is). Daarvan vallen er twee op de derde dag en twee op de zesde. De schepping van de mens valt daarbuiten want dat is in termen van ‘bara’ (een scheppen dat alleen God kan doen, reden waarom vers 1 niet meetelt). Maar de zegening (barak) van de eerste mens (en zijn gelijktijdige roeping) wordt wél meegeteld (vers 28): “Zijt vruchtbaar”. De mens zet Gods scheppingswerk voort in de zevende dag. Want God rustte dan wel van Zijn werken, maar de mens zette Gods scheppingswerk voort. En aangezien het schep-pen in termen van ‘bara’ daarvan is uitgesloten – uitgezonderd dan voor de mensge-worden Zoon (bar) – is dat in termen van ‘asa’. ‘Bara’ is scheppen en ‘bar’ (zoon) is in feite ook scheppen als je geen rekening houdt met de klinker. Asa is een herschikken. Alleen God kan scheppen uit het ‘niets’ (uit Zichzelf). Het eerste woord in de Bijbel is daarom Bereshit (afgeleid van bara). Dat woord bara wordt maar tweemaal gebruikt: in vers 1 (in den beginne schiep God hemel en aarde), en in vers 27 toen God de mens schiep. Al het andere is een ‘herschikking’ van het reeds bestaande. Hetzij vermeldt dat deze tellingswijze afwijkt van de Joodse traditie, want die tellen vers 1 en de schepping van de mens wél mee en tellen de zegeningen niet mee, en komen daarmee op hetzelfde aantal uit van tien. Wie was George Steiner? (2) De schrijver George Steiner werd met een lamme rechterarm geboren. Van zijn moeder leerde hij dat leven met een handicap een voorrecht is. Zij wilde niet dat hij aan zijn gebrek toegaf. Zo weigerde ze hem schoenen met een rits te geven: “Het was een ware beproeving om mijn veters te leren strikken.” Hierdoor leerde hij naar eigen zeg-gen van haar “dat je met de juiste inzet alles kunt bereiken wat je maar wilt.” In Stei-ners boek “After Babel: Aspects of Language and Translation” (1975) onderzoekt hij het fenomeen taal en vertalen, en dit boek geldt nog steeds als standaardwerk. Hij bena-drukt hierin de veelvoudige betekenis van het begrip taal. Bijvoorbeeld, puur Frans bestaat niet. Taal is gedachten, taal is bestaan, taal is identiteit. Hij zegt dat het vast-houden aan het oorspronkelijke Engels provinciaals is; alleen al in een stad als New York worden 128 talen gesproken. Dus waarom zou er geen kruisbestuiving zijn? Want een woord in een bepaalde taal kan een connotatieve betekenis hebben die elders ont-breekt. Een grotere woordenschat is naast een culturele verrijking ook een verrijking in uitdrukkingsvaardigheid. (3) “A Reader” door George Steiner – Penguin Books # 1984 (pp. 17, 402). (4) In de Willibrordvertaling staat voor Job 2:9: “Blijf je nu nog de brave uithangen? Dan God maar prijzen tot je eraan doodgaat!”, terwijl in de Engelse vertaling staat, mijns inziens een veel betere: “Houd je nog steeds vast aan je rechtschapenheid? Ver-vloek God en sterf!” Het geloof van een ijsbreker (5) In John Bunyan’s “Pilgrim’s Progress” (De Christenreis) wordt aan de figuur die Christian heet een muur getoond waaruit een geweldig vuur van een verzengende hitte ontspringt. Mensen gooien emmers water op het vuur in een poging het te blussen. Als Christian vraagt wat de betekenis van het vuur is, hoort hij dat dit het geloof voorstelt en dat er zijn die het door middel van twijfel en angst proberen te doven. Maar dan ziet hij aan de andere kant van de muur een man met een vaas olie, en deze vriendelijke figuur gooit bijna in het geheim olie op het vuur waardoor de vlammen blijven bestaan. Als Christian naar de reden vraagt krijgt hij als antwoord dat het de olie van Gods gena-de is die het vuur brandende houdt en dat op die manie het geloof standhoudt.

- 6 -

(6) “Massenpsychologie und Ich-Analyse” (Het ik en de psychologie der massa) door Sigmund Freud, uit de vertaling van Dr N. van Suchtelen # 1921 (p.18).

(7) De bekende Nederlandse schrijver Frank de Graaff (1918-1993) was een andere mening toegedaan. Als ik mij goed herinner schreef hij zoiets als het volgende: “Velen zijn van mening dat Nietzsche een atheïst was, maar mijns inziens was hij dat niet maar gaf hij gewoon een schildering van hetgeen onder de Duitsers van zijn tijd leefde. Toen hij met zijn palet zei dat God dood is wilde dat niet zeggen dat ‘voor hem’ God dood is, maar voor de mens uit zijn tijd. Die uitspraak laat hij voor het eerst uitspreken door een krankzinnige, dus door iemand waarmee Friedrich Nietzsche zich moeilijk kon vereen-zelvigen.”

Jungs houding tegenover de Duitse volksgeest (8) De beroemde psychoanalyticus Carl Gustav Jung (1875-1961) was in het begin van de waanzin die het Duitse volk in de aanloop van de Tweede Wereldoorlog overviel, geneigd dat als iets goeds te zien. In Jungs geschrift uit 1936 van 17 pagina’s, “Wotan” geheten, brengt Jung de figuur Wilhelm Hauer ter sprake, het hoofd van de Noordelijke Geloofsbeweging, die Vrijmetselaars, Joden en kleurlingen uitsloot. Jung legde uit dat deze groep “zich op de godsdienstige renaissance van de natie richtte vanuit de over-geleverde grondslagen van het Germaanse ras”, en hij adviseerde de “Duitse Christe-nen, die in feite een contradictio in adiecto zijn,” om zich te voegen bij Hauers “fatsoen-lijke en welmenende lieden (…) die intelligent genoeg zijn om niet alleen te geloven maar ook te weten dat Wodan de god van de Duitsers is en niet de Christelijke God.” Ondanks dat Jung in de begintijd, vóór 1935, denigrerende opmerkingen over de Joodse onbewuste natuur maakte en ook over de Joodse psychoanalytische praktijk (die “volstrekt ontoereikend voor de Germaanse mentaliteit” zou zijn), kan hij niet worden gebrandmerkt als pro-Nazi, zoals sommigen willen doen voorkomen. Men zal moeten toegeven dat Jung een kind van zijn tijd was en niet degeen die de “collectieve psychische moord” had voorzien, een term die hij pas in 1945 gebruikt. Hij was geens-zins antisemiet, een overtuiging die gedeeld wordt door Aniela Jaffé en Laurens van der Post die hem beiden goed kenden. Toch was hij populair onder de Nazi’s. Toen Jung in de jaren na 1935 het regime steeds meer begon aan te vallen, werd dat anders. Om Dusty Sklar te citeren uit “The Nazis and the Occult” uit het hoofdstuk “Jung and the Aryan Unconscious” – Dorsett Press, New York # 1989, 1977:

«« De heersende houding in Duitsland drukte een mystieke affiniteit uit waar Jung zich perfect bij thuis voelde. Er waren verscheidene gebieden van overeenkomst tussen Jung en de Nazi’s: alchimie, astrologie, de graallegende, de runen-symboliek, middeleeuwse mystiek, antibolshewisme, enzovoort. Zijn groot tolerantieniveau voor de ‘schaduwkant’ van de menselijke natuur, die als een tegenhanger van de rede werd beschouwd, kan hem ertoe hebben gebracht om de verborgen cavernes van het onbewuste te verkennen op zoek naar oude geheimen die zo groot en beangstigend waren (…) dat wij nog niets hebben waargenomen van wat daarachter schuilt. »»

Zie ook: “C.G. Jung: The Haunted Prophet” door Paul J. Stern in het hoofdstuk “The flirt with the Devil”. Tevens de verlengde uitgave van “From the Life and Work of C.G. Jung” door Aniela Jaffé in het hoofdstuk “C.G. Jung and National Socialism”, dat zijn dubieus voorzitterschap uit 1933-1939 bespreekt van de Duitse “Algemeine Ärztlichen Gesellschaft für Psychotherapie” met een Epiloog door Sir Laurens van der Post. (9) Zelfs de ‘goede naties’ van vroeger zullen ten prooi vallen aan het schrikbewind van de Antichrist. Vraag is of er uitzonderingen zullen zijn. Ondergetekende hoopt daar nog steeds op. Zal de staat Israël een uitzondering op de regel vormen? Of misschien zelfs Nederland? Eerst zal er een nationaal rouwbeklag moeten komen. Pas dan zal dat mo-gelijk zijn. (10) Xander nieuws 15-07-2015: “Draconische nieuwe wetten maken einde aan Spaanse democratie”.

- 7 -

.APPENDIX.

• Een wond door woorden is erger dan een wond door zwaard De Amerikaanse arts Larry Dossey presenteert het volgende opmerkelijke praktijk-voorbeeld dat getuigenis geeft van de macht van woorden, en dikwijls is dat door zich achter een God van wraak te verbergen, van een God zoals de mensen Hem zien:

«« Ik had eens een vrouw onder behandeling die leed aan een chronisch vermoeidheidssyndroom dat zo erg was dat zij de gewone dagelijkse beslommeringen niet meer aankon. Zij was, voordat zij ziek werd, uitzonderlijk manipulatief en heerszuchtig en door die ziekte werden deze karaktertrekken alleen maar erger. Haar echtgenoot was een van de meest teruggetrokken figuren die ik ooit heb gekend. Alhoewel hij lange tijd aan een scheiding dacht, was hij te besluiteloos en zwak om daar gevolg aan te geven. Voordat zij ziek werd hij had een hekel aan zijn vrouw; thans haatte hij haar. Hij geloofde dat zij niet wilde genezen worden en haar ziekte misbruikte om hem totaal te domineren. Het echtpaar weigerde psychiatrische hulp of huwelijksbemiddeling en bleef liever in hun poel van ellende rondwentelen. De echtgenoot zocht zijn heil in godsdienst en ging na jaren afwezigheid weer naar de kerk. Op een nacht stormde hij na een bitter argument het huis uit. Bij terugkomst vond hij zijn vrouw dood, waarschijnlijk door een hartaanval. De man werd geplaagd, niet door verdriet, maar door schuldgevoelens. Alhoewel hij er zeker van was dat zijn intense haat zijn vrouw het leven had gekost, bleef hij psychotherapie weigeren om met zijn schuldgevoelens in het reine te komen. Na de bekende periode van besluiteloosheid, maakte hij twee keuzes. Hij hertrouwde - met een neurotische vrouw die sterk op zijn eerste leek – en hij verliet zijn kerk ten gunste van een extreem fundamentalistische sekte die in een wraakzuchtige god van absolute macht geloofde. Dit stelde hem in staat om iedere denkbare verantwoording ten aanzien van zijn vrouws dood van zich af te schudden en rotsvast te geloven dat niet hij maar God haar had gestraft. Tijdens een kortstondig moment werd deze man geconfronteerd met de intensiteit van zijn haat. Hij begreep dat hij wellicht in staat was geweest zijn vrouw met zijn gedachten te doden, en deze gewaarwording boezemde hem grote angst in en maakte hem zo beschaamd dat hij heel snel de zaken weer in het gareel bracht. Hij ontdekte een alternatief voor zijn haat – God – en begroef zijn verwarde gevoelens nog dieper in zijn geest. »»

Bron: “Be careful what you pray for… You just might get it – What we can do about the unintentional effects of our thoughts, prayers, and wishes” (Pas op waar je voor bidt… Je zou verhoord kunnen worden – Wat we kunnen doen aan de onbedoelde gevolgen van onze gedach-ten, gebeden, en wensen) – Harper, San Fransisco # 1997 (pp. 82-83).