10 S T E R K F I E T S B E L E I D JUNI 2020

Het is voor de vele fietsers en voetgangers lang niet altijd makkelijk om anderhalve meter afstand tegenover elkaar te bewaren binnen de grenzen van de hen toebedeelde ruimte. Die vaststelling zet lokale besturenertoe aan het publieke domein te herverdelen: meer plaats voor fiets- en voetgangersverkeer.

Wandelen en fietsen is zeer ruimte-efficiënt. In een samenleving waarin we op

het publieke domein nog een hele tijd anderhalve meter afstand moeten houden, is dat een grote troef. Het goede nieuws is dat veel mensen het stappen en trappen de voorbije maanden hebben (her)ontdekt. Uit de fietsbarometer van de provincie Ant-werpen bijvoorbeeld blijkt dat er in de eerste weken van de lockdown vijftig procent meer recreatieve verplaatsin-gen waren. Telraam, een netwerk van meer dan 800 particuliere meettoe-stellen in steden en kleinere gemeen-ten, registreerde tijdens de lockdown 7,5 procent meer fietsverkeer.

MEER FIETSERSVerwacht wordt dat het aantal fietsers nog zal toenemen, nu de maatregelen geleidelijk versoepeld worden. Door het vele telewerk kunnen meer lokale verplaatsingen makkelijk met de fiets. Het openbaar vervoer stond eerst op een laag pitje en nu het weer op volle capaciteit rijdt, wordt massaal gebruik zeker tijdens de piekuren afgeraden. De fiets is voor veel ver-plaatsingen een alternatief. Sommige ‘nieuwe’ fietsers zullen ongetwijfeld

blijven fietsen. Komt daarbij dat alle experts het belang van bewegen voor het fysieke en psychosociale welzijn extra benadrukken. Door dat alles is de voorbije maanden wel duidelijker dan ooit gebleken dat voetgangers en fietsers het vaak moeten doen met een beperkte ruimte. Rijdende en geparkeerde auto’s nemen overmatig veel plaats in. Op smalle stoepen en fietspaden is het een probleem de anderhalve meter afstand te res-pecteren. Op wegen met gemengd verkeer kan de toename van het aantal fietsers tot gevaarlijke situ-aties leiden. En de combinatie met gemotoriseerd verkeer bemoeilijkt soms de toepassing van de anderhal-vemeterregel. Dat vraagt een herver-deling van de publieke ruimte volgens het STOP-principe – eerst stappen, dan trappen, openbaar vervoer en pas daarna het private gemotori-seerde vervoer –, zeker op plekken waar zeer veel voetgangers en fietsers voorbijkomen. Verschillende steden en gemeenten in Vlaanderen nemen tijdelijke maatregelen in die richting. Het heropenen van winkels, scholen, speelpleinen, cultuurcentra kan een hefboom zijn om de ruimtevraag te behandelen.

TIJDELIJKE FIETSSTRATENVeel lokale besturen zijn inmiddels overgegaan tot een herverdeling van de openbare ruimte op plaatsen waar veel gefietst en gestapt wordt. De stad Mechelen bijvoorbeeld heeft vier tijdelijke fietsstraten ingericht aan het kanaal Leuven-Dijle op stukken van de Auwegem-vaart, de Vaartdijk, de Geerdegemvaart en de Hanswijkvaart. Mobiliteitsschepen Vicky Vanmarcke: ‘Onze binnenstad is al een fietszone waardoor fietsers er alle ruimte hebben om zich te bewegen, auto’s moeten zich aanpassen aan actieve weggebruikers. Maar in enkele straten buiten de binnen-stad is vooral het aantal recreatieve voetgangers en fietsers richting jaagpaden en fietsostrade sterk toegenomen. Ze delen er een voet/fietspad en kunnen er onvoldoende afstand houden. Daarom hebben we vier wegen nu tijdelijk omgevormd tot fietsstraten. Fietsers mogen er de volledige rijweg gebruiken, auto’s mogen hen niet voorbijsteken. Het fietspad is tijdelijk een trottoir

DE FIETS WINT TERREIN

S T E R K F I E T S B E L E I D JUNI 2020 11

geworden. De politie heeft er tekst-karren geplaatst, er staan signalisa-tieborden. Binnenkort komen er ook tags op de grond die fietsers en voet-gangers aanzetten tot het houden van voldoende afstand.’ Naar aanleiding van de heropening van de winkels op 11 mei besliste het Mechelse stads-bestuur om de Bruul op zaterdag tijdelijk fietsvrij te maken en alle ruimte te geven aan de veilige circula-tie van voetgangers. In de binnenstad worden op strategische locaties tijde-lijke fietsenstallingen gecreëerd om te voorkomen dat mensen hun fiets tegen winkelgevels plaatsen.

WOONERF EN FIETSPARKERENIn Turnhout is de Oude Beersebaan net binnen de stadsring omgevormd tot een fietsstraat. Er was al langer een volledige heraanleg gepland, maar de coronamaatregelen noopten het stadsbestuur tot sneller ingrij-pen. ‘De Oude Beersebaan is een onderdeel van een auto-luwe fietsroute tussen Malle en het station van Turnhout,’ ver-duidelijkt consulent mobiliteit Maarten Baeyens. ‘We willen van

Meer ruimte voor fietsers: mogelijke maatregelen

Fietsberaad Vlaanderen ziet drie soorten maatregelen om tegemoet te komen aan de vraag naar meer plaats voor de fiets: extra capaciteit creëren op de fietsroutes, meer plaats maken en de wachttijden verminderen aan kruispunten, en meer ruimte creëren om fietsen te stallen.

Extra capaciteit creëren op fietsroutes

- fietspaden verbreden door tijdelijke markeringen aan te brengen of verkeersbakens te plaatsen;

- tijdelijke fietspaden creëren op wegen met twee of meer rijstroken;

- het autoverkeer verminderen op routes parallel aan gewest-wegen en belangrijke interlokale wegen, zodat daar meer ruimte en veiligheid is voor fietsers;

- extra fietsstraten of fietszones instellen;- doorgaand autoverkeer weren op landbouwwegen tussen

kernen, zodat dit veilige fietsverbindingen worden;- schoolstraten invoeren; - rustige straten omvormen tot woonerven;- autovrije lanen creëren door parken.

Meer ruimte en kortere wachttijden aan kruispunten

- de verkeerslichtenregeling aanpassen zodat niet te veel voetgangers en fietsers op een beperkte ruimte moeten wachten;

- de opstelstroken voor fietsers verdubbelen in oppervlakte;- rechtsaf of rechtdoor vrij voor fietsers invoeren op plaatsen

die daarvoor geschikt zijn.

Meer ruimte om fietsen te stallen

- fietsvlonders of tijdelijke fietsenstallingen plaatsen op autoparkeerplaatsen, zodat er een betere balans is tussen parkeren voor auto’s en fietsen;

- fietsparkeerplaatsen creëren aan winkels.

Deze maatregelen en oplossingen worden in detail behandeld in de Kadernota Fietsverkeer en COVID-19, te raadplegen op fietsberaad.be.

12 S T E R K F I E T S B E L E I D JUNI 2020

heel die as binnen de ring fiets-straten maken. Omdat er in 2021 nieuwe riolering wordt gelegd, zou dat met de Oude Beersebaan al op vrij korte termijn gebeuren. Maar door de coronacrisis wordt die straat nu veel gebruikt door voetgangers en fietsers om via de tunnel onder de ring de groene stadsrand op te zoeken. En dus stappen voetgangers er op het fietspad, fietsers rijden op de rijweg. Daarom is beslist er nu al een fietsstraat van te maken.’ In het centrum van de stad is de Sint-Anto-niusstraat, een smalle winkelstraat, tijdelijk omgevormd tot een woonerf, zodat wachtende klanten aan winkels voldoende ruimte krijgen en voet-gangers en fietsers veilig de rijweg kunnen gebruiken. Het woonerf wordt aangeduid met een verkeersbord, F12a voor de specialisten. Verder is beslist het fietsparkeren in de Gast-huisstraat, in de Turnhoutse voet-gangerszone, tijdelijk te verbieden, zodat het wachten aan de winkels en de voetgangerscirculatie met respect voor de afstandsregels kan gebeuren en er ook nog voldoende ruimte is voor de bus. Het verlies aan fiets-parkeerplaatsen in de straat wordt

gecompenseerd door vier tijdelijke fietsenstallingen aan de uiteinden.

MOMENTUM AANGRIJPENOud-Heverlee werkt aan ver-keersleefbaarheidsplannen voor de deelgemeenten. Schepen van Mobiliteit en Ruimtelijke Ordening Hanna Van Steenkiste stelt vast dat het draag-vlak voor een zone 30 in de volledige bebouwde kom behalve in de doorgangsstra-ten, en voor fietsstraten is toege-nomen. ‘De mensen ondervinden nu hoe aangenaam het is om minder en trager verkeer te hebben in hun buurt en hoe veel veiliger het is om te stappen en te fietsen. We willen sterk inzetten op een modal shift, met een belangrijke rol voor de fiets. Het STOP-principe is leidend in heel ons mobiliteitsbeleid. Dat vraagt een gedragsverandering, en de corona-crisis kan een moment zijn om die verandering te versnellen. Die kans willen we niet laten voorbijgaan.’ De coronacrisis verplicht de gemeente ook om het participatieproces voor de verkeersleefbaarheidsplannen te

heroriënteren. De geplande reizende infomarkt in Sint-Joris-Weert komt er niet, het alternatief is het Participa-tiePAD Weert Multimobiel. Schepen

Van Steenkiste: ‘Er wordt nu meer gewandeld en gefietst

en we willen een traject door het dorp uitteke-nen. Op verschillende knooppunten zullen we een infobord plaatsen

met een probleemstelling en een vraag om te par-

ticiperen. Bijvoorbeeld: in de Beekstraat passeren dagelijks meer dan 2500 auto’s en er is te weinig ruimte voor voetgangers en fietsers. Nochtans lenen veel bestemmingen zich voor een verplaatsing te voet of met de fiets: de school, de muziek-school, de winkel, het ontmoetings-centrum. Hoe kunnen we deze straat veiliger en aangenamer maken voor voetgangers en fietsers? Inwoners en passanten zullen via een QR-code online kunnen antwoorden of ter plaatse een boodschap achterlaten. Tegelijkertijd zullen we een online enquête organiseren.’

STRATEGISCHE VISIE NODIGMechelen, Turnhout en Oud-Hever-lee zijn drie van de vele steden en gemeenten die actie ondernemen om de fiets meer plaats te geven nu de coronamaatregelen worden afgebouwd. In Brussel maken rij- en parkeerstroken op de invalswe-gen plaats voor veertig kilometer extra brede fietspaden. In Schoten is bij de heropening van winkels de Paalstraat autovrij gemaakt, het winkelgebied van Herentals is een woonerf geworden. Leuven voorziet in extra stallingen voor 500 fietsen. In Gent krijgen 25 basisscholen een tijdelijke schoolstraat, bij twintig andere wordt een parkeerstrook of een stuk van de rijweg voorbehou-den voor fietsers en voetgangers. Heusden-Zolder knipt de Reitveld-straat, waar werken aan de gang zijn, tijdelijk voor het autoverkeer, zodat fietsers en voetgangers vrije baan krijgen naar de schoolpoort via de

S T E R K F I E T S B E L E I D JUNI 2020 13

parallelle Kerkpleindreef. Deinze heeft sinds kort fietsparkeervlonders. De stad heeft ook zijn fietsopstelvakken verdubbeld in omvang. En zo zijn er nog veel voorbeelden. Ook internationaal nemen steden maatregelen om fiet-sers tijdelijk of definitief meer ruimte te geven. Berlijn, Boedapest, Bogota, Mexico-Stad, Milaan haalden de voor-bije weken het nieuws omdat ze heel wat rijstroken voor de auto omvormen tot fietspaden. In de regio Parijs komen er 650 kilometer tijdelijke en permanente fietspaden bij. Ivo Cré is directeur bij Polis, een netwerk van zeventig Europese steden en regio’s voor innovatieve trans-portoplossingen. ‘In de tweede helft van maart hebben we een rondvraag gedaan bij onze leden. Velen overwe-gen meer voorzieningen voor fietsers. Zeventig procent van de respondenten verwacht een blijvende impact van de coronacrisis op de mobiliteit, in die zin dat er meer gestapt en gefietst zal worden. De helft denkt niet dat het openbaar vervoer snel weer even-veel reizigers zal aantrekken als vóór corona.’ Ivo Cré wijst erop dat sommige van onze buurlanden sterke politieke signalen geven dat ze echt voor de fiets opteren. ‘De Nederlandse premier Rutte, zijn Britse collega Johnson, het Duitse ministerie van Transport staan achter fietsen als strategische oplos-sing om onze samenleving mobiel te houden nu openbaar vervoer minder beschikbaar of aantrekkelijk is, en nu we moeten vermijden dat we van een “lockdown” naar een “gridlock” gaan. Die keuze op strategisch niveau mis ik voorlopig in Vlaanderen en België, bij ons zijn het de steden en gemeen-ten die eigen initiatieven nemen. Een globale visie is nochtans broodnodig. We kampen al met enkele handicaps, zoals de salarisauto’s en de verkeers- onveiligheid voor fietsers en voetgan-gers. Als straks een deel van de open-baarvervoergebruikers overstapt naar de auto en niet naar de fiets, hebben we een enorm probleem.’

Minister Lydia Peeters lanceert toolbox duurzame mobiliteitVlaams minister van Mobiliteit en Openbare Werken Lydia Peeters wil het toegenomen fietsgebruik tijdens de coronacrisis graag bestendigen. Midden mei stelde ze een toolbox voor met verschillende concrete acties die lokale besturen (tijdelijk) kunnen opzetten: fietsstraat, doorlopende straat, woonerf, veiligere fietsroutes en schoolomgevingen voor kinderen, bredere fiets- en wandelpaden, vakantiestraat, extra fietsenstallingen op bestaande autoparkeerplaatsen, fietsopstelstroken.

Minister Lydia Peeters trekt drie miljoen euro uit voor weg-markeringen, verkeersborden, wegmeubilair en plaatsingskosten. Twee miljoen kan ingezet worden op gemeentewegen, met een maximaal bedrag van 7000 euro per lokaal bestuur. Voor elke euro die Vlaanderen op gemeentewegen investeert, vraagt de minister ook één euro van het lokale bestuur. Steden en gemeenten kunnen ook voorstellen formuleren voor verfwerken op gewestwegen, daarvoor is één miljoen euro beschikbaar.

Naast de toolbox start de Vlaamse Stichting Verkeerskunde, op vraag van minister Lydia Peeters, met een grootschalige commu-nicatiecampagne onder de noemer ‘Blijven fietsen allemaal’. Er komen affiches, radiospotjes en video’s op sociale media. Lokale besturen kunnen gebruikmaken van het campagnemateriaal van de VSV. Minister Peeters: ‘We willen de huidige positieve fiets-tendens en andere duurzame verplaatsingswijzen aanhouden en aanmoedigen. De toolbox met tips en middelen voor lokale be-sturen en de communicatiecampagne moeten dit kracht bijzetten. Meer dan de helft van de Vlamingen woont op minder dan vijftien kilometer van het werk, een afstand die perfect te overbruggen is met de fiets. Voor deze groep en voor talloze schoolgaande kin-deren en jongeren is de fiets het beste alternatief voor de auto.’

vlaanderen.be/toolbox-duurzame-mobiliteit