Is kernenergie veiliger geworden door de NSS?

Vredescafe Amsterdam, 17 april 2014

Stichting LakaDocumentatie en onderzoekscentrum kernenergie; analyseren,

informeren en activeren

• door: onderzoek, publicaties en campagnes

• Kernenergienieuws

• 35 jaar vrijwilligersorganisatie

• Zoeken donateurs

28 april Film: ‘Bloed’

Verfilming van boek Roel van Duijn uit 1972. Roel zal zelf de film inleiden.

Voor het eerst weer te zien sinds uitzending op tv op 25 januari 1974!

Budapest, Pesthuislaan, WG-terrein20.30 uur (vanaf 20.00 inloop)

Nuclear Security Summit

Speech Obama (april 2009, Praag):"So, finally, we must ensure that terrorists never acquire a

nuclear weapon. This is the most immediate and extreme threat to global security. One terrorist with one nuclear weapon could unleash massive destruction."

 

"So today I am announcing a new international effort to secure all vulnerable nuclear material around the world within four years."

Kernwapenmateriaal: Splijtbare stoffen: U-235, Pu, U-233, Neptunium-237, Americium

Ontstaan in kernenergieprogramma (verrijking of kernsplijting)

• Maar daar mocht op NSS niet over gepraat worden: dan zinloze top!

Beleid Obama

Overigens zei Obama toen (2009) ook:

"So today, I state clearly and with conviction America's commitment to seek the peace and security of a world without nuclear weapons."

• Begroting Fiscal Year 2015 (vanaf 1-1-14): – budget onderzoek en ontwikkeling kernwapens elk jaar omhoog

met 7% (2015: 8,3 miljard US$; 2019: 9,7 miljard – stijging 24%

– non-proliferatie programma met 21% omlaag

– budget voor ontmantelen van kernwapens 45% minder

– 2015-2024: onderhoud en modernisering nucleaire strijdkrachten: 355 miljard (in de VS)

Beleid Nederland

• Hoogverrijkt uranium– Afspraak NSS 2012, Seoul; einde gebruik HEU in HFR

in 2015. Wordt niet gehaald. – Niet van belang Nederland; ook omschakeling HEU

brandstof HFR duurde extreem lang en alleen na zware druk

• Plutonium– opwerking– gebruik MOX toegestaan; verspreiding van Pu

Eindverklaring NSS:• “.. a considerable amount of HEU has been down-blended

to low-enriched uranium and separated plutonium converted to mix oxide (MOX) fuel. We encourage states to minimize their stocks of HEU and to keep their stockpile of separated plutonium to the minimum level”

Verkeerde en gevaarlijke suggestie: MOX is goed middel om van Pu af te komen.

Lippendienst aan nucleaire industrie, vooral Japan, maar ook gastland Nederland (opwerking en MOX-inzet)

Belangrijk probleem?

• Nucleair terrorisme – geen urgent probleem;

• aandacht speelt terroristen in de kaart: angst

• 54 regeringsleiders voor dit niet-urgent probleem

• 3 regeringsleiders VN-klimaatconferentie Warsaw, dec 2013

PROLIFERATIE

Kernwapenlanden

Non-Proliferatie Verdrag (1970)

Het is alle landen verboden kernwapens te ontwikkelen, behalve 5 ‘kernwapenstaten’: VS, Rusland, China, Groot-Brittannie, Frankrijk

Kernwapenlanden beloven kernontwapening

Niet-kernwapenlanden krijgen als beloning onbeperkte toegang tot ‘civiele nucleaire technologie’ (Artikel 4)

Non-Proliferatie Verdrag (1970)

Het is alle landen verboden kernwapens te ontwikkelen, behalve 5 ‘kernwapenstaten’: VS, Rusland, China, Groot-Brittannie, Frankrijk

Kernwapenlanden beloven kernontwapening

Niet-kernwapenlanden krijgen als beloning onbeperkte toegang tot ‘civiele nucleaire technologie’ (Artikel 4)

DISCRIMINEREND

Non-Proliferatie Verdrag (1970)

Het is alle landen verboden kernwapens te ontwikkelen, behalve 5 ‘kernwapenstaten’: VS, Rusland, China, Groot-Brittannie, Frankrijk

Kernwapenlanden beloven kernontwapening

Niet-kernwapenlanden krijgen als beloning onbeperkte toegang tot ‘civiele nucleaire technologie’ (Artikel 4)

DISCRIMINEREND

FARCE

Non-Proliferatie Verdrag (1970)

Het is alle landen verboden kernwapens te ontwikkelen, behalve 5 ‘kernwapenstaten’: VS, Rusland, China, Groot-Brittannie, Frankrijk

Kernwapenlanden beloven kernontwapening

Niet-kernwapenlanden krijgen als beloning onbeperkte toegang tot ‘civiele nucleaire technologie’ (Artikel 4)

DISCRIMINEREND

FARCE

KERNERGIE =

KERNWAPENS

Verdere ondergraving van NPV:1. monopoliseren van kernenergieketen: in strijd met

Artikel 4: 'onbeperkte toegang tot kernenergie'

2. geopolitieke afwegingen (India/Pakistan Iran/Brazilie Israel)

3. normaliseren en handelsbetrekkingen met niet-npv-leden

ElBaradei IAEA Directeur in 2007:

“Ultimately, no single country should be in a position to independently produce nuclear material.”

Verdere ondergraving van NPV:1. monopoliseren van kernenergieketen: in strijd met

Artikel 4: 'onbeperkte toegang tot kernenergie'

2. geopolitieke afwegingen (India/Pakistan Iran/Brazilie Israel)

3. normaliseren en handelsbetrekkingen met niet-npv-leden

ElBaradei IAEA Directeur in 2007:

“Ultimately, no single country should be in a position to independently produce nuclear material.”

Conclusie: kernenergie vergroot instabiliteit

Kernenergie in Nederland

• 1 kerncentrale: Borssele, vergunning tot 2034

• 1 gesloten kerncentrale; Dodewaard, ontmanteling in 2045

• 2 onderzoeksreactoren (HFR, HOR)

• Verrijkingsfabriek

• Afval tussenopslag COVRA

• Geen plannen nieuwe kerncentrales

• Wel plan voor opvolger HFR: Pallas -2023

Energiewende

Groei kernenergie:

Azie (China, India, Zuid-Korea) en klein beetje Oost-Europa/Rusland

West Europa: stagnatie/afname: Duitsland, Zwitserland, Belgie stoppen. Alleen VK-nieuwbouw; onzeker

Noord-Amerika: stagnatie/afname

Zuid-Amerika: plannen, maar niet concreet

Afrika: ondanks enorme lobby: geen concrete plannen

Groei kernenergie?Jaar Aantal

reactorencapaciteit MW (e)

1960 15 1087

1970 84 17656

1980 245 133037

1990 416 318253

2000 435 349999

2010 441 375277

2014 438[2] 374332

[2] Japan nog met 50 reactoren in deze lijst; daar liggen er 48 van stil (44215 MW)

Land Start bouw 1ste reactor

1ste reactor in gebruik

Aantal reactoren (1-2014)

Slovenie 3-1975 10-1981 1

Brazilie 5-1971 4-1982 2

Hongarije 8-1974 12-1982 4

Litouwen 5-1977 12-1983 -

Zuid Afrika 7-1976 4-1984 2

Tsjechie 1-1979 2-1985 6

Mexico 10-1976 4-1989 2

China 3-1985 12-1991 16

Roemenie 7-1982 7-1996 2

Iran 5-1975 11-2011 1

Paradepaard van nieuwe generatie reactoren in Europa: EPR Olkiluoto (Finland)

Nieuwbouw snelheid en kosten

Flamanville, Frankrijk

Verwachtingen kosten in bedrijf

2002: beslissing bouw 2,4 miljard 2008

febr. 2005: bouwbegin 3 miljard april 2009

augustus 2009 5,4 miljard midden 2012

december 2012 8,5 miljard 2016

Nu, april 2014 ??? ???? (2018-2020)

Verwachtingen kosten in bedrijf

2004 beslissing bouw 3 miljard 2012

juli 2010 5 miljard 2014

oktober 2013 8,5 miljard 2016

Hoelang zijn kerncentrales in bedrijf?

2012 Uranium Productie (ton U)

 Kazakstan 21317 Ukraine 960 Canada 8999 Zuid-Afrika 465 Australië 6991 India 385 Niger 4667 Brazilië 231 Namibië 4495 Tsjechië 228 Rusland 2872 Roemenië 90 Uzbekistan 2400 Duitsland 50 USA 1596 Pakistan 45 China 1500 Frankrijk 3 Malawi 1101

Uraniummijnbouw

Uraniumprijs (1968-2006)

Uraniumprijs (2007-2013)

Verrijking• Natuurlijk uranium 0,7 % splijtbaar U-235• Voor gebruik in kerncentrale: 4 a 5%• Restproduct is verarmd uranium

Verrijkingscapaciteit

per land (ton SWU/jaar)

Rusland 15000 Duitsland 4000

USA 11300 China 1900

Frankrijk 10800 Japan 1250

Ver. Koninkrijk 5000 Pakistan 5

Nederland 6200 India 4,5

Iran 9

Belangrijk proliferatie-probleem is verrijkingstechnologie

Nederland belangrijke speler verrijkingsmarkt

• Ruim 25% van wereld verrijkings-capaciteit

• Almelo: (6.200 tSWU/j;) ongeveer 10% = 40 kerncentrales

Radioactief afval: geen oplossing

• Nederland: – 100 jaar tijdelijke bovengrondse opslag (COVRA). Daarna?

– Opslag in geologische formaties (zout)

– Voorbeeld Duitsland: Asse en Gorleben

• 2015: EU wil Nationaal Afvalplan met tijdsplan– Voor zoveelste keer inspraakcircus; beleid ligt vast

• Nergens oplossing

• Internationale opslag?

Veiligheid

Huidige reactoren• veel veiligheid-gerelateerde gebeurtenissen vinden jaar in,

jaar uit plaats zonder media aandacht of worden significant onderschat

• het wijdverbreide geloof dat veiligheid toeneemt door leerprocessen en ervaring (‘lessons-learned’) klopt niet

• abnormale gebeurtenissen ontstaan door veel verschillende redenen en oorzaken

• een aantal van deze gebeurtenissen zouden hebben kunnen evolueren in ernstige ongelukken (‘near misses’)

• de ‘veiligheidscultuur’ lijkt kleiner te worden

Veiligheid

Factoren die veiligheid in toekomst gaan beïnvloeden:

• Teruggang van kennis en infrastructuur om kennis te behouden

• Liberalisering van elektriciteitsmarkt (marktwerking, winst)

• Aardbevingen• Klimaatverandering

• Toenemende sociale en politieke instabiliteit • Oplopende leeftijd van reactoren

Radioactieve straling• Normen gevolg van onderhandelingen (ALARA)• Lage stralingsdoses.

– Epidemologische studies ondersteunen aanwijzing voor verhoogd kankervoorkomen bij nucleaire installaties (NLT).

• Stralingsnormen gebaseerd op volwassen man:– jongetje (baby) heeft een 3,7 x grotere kans op kanker van dezelfde

hoeveelheid ontvangen straling– meisje (baby) heeft een 4,5 x grotere kans op kanker van dezelfde

hoeveelheid ontvangen straling

Fukushima: aardbeving & tsunami

Aardbeving: – 9 Schaal van Richter (120 km op zee)

– bij Fukushima binnen ‘design base values’

– 50 min. tussen aardbeving en tsunami

– Stralingsmeter 1,5km van centrale alarm minuten voor tsunami

– Ook verhoogde straling in kerncentrale 1

– probleem: alle apparatuur vernietigd door tsunami

Meltdowns:– 3 meltdowns

Problemen:– splijtstofstavenbasin reactor 4– Lekkages in grondwater en zee– Aardverschuivingen– Afval door decontaminatie bodem– Ontmanteling reactoren; 30 jaar sarcophaag

Evacuaties: – 150.000 mensen geevacueerd of gevlucht– Nog steeds 130.000 mensen niet terug– Geen (of heel) weinig schadeloosstelling

Gevolgen:– Vele duizenden bloot gesteld aan straling– Geen veilige hoeveelheid straling (LNT)– Duizenden km2 besmet

Evacuaties

• Na Tsjernobyl evacuatiegrens: 5 milliSievert/y

• in Japan: evacuatiegrens 1 milliSievert/y• Na Fukushima verhoogd tot 20 milliSievert/y

• Om evacuatie te voorkomen van steden Fukushima

(70 km; 450,000) en Koriyama (60 km; 550,000)

Kleine kansen en grote gevolgen• Tsjernobyl

– Slachtoffer range 36-1.500.000

• Fukushima– Range 0-1.000.000

samenvatting• Oude problemen niet opgelost:

– Uraniummijnbouw

– Straling

– Radioactief afval

– Kleine kans op grote ongelukken

• Kernenergie en kernwapens: siamese tweeling

• Vergroot politieke instabiliteit

samenvatting• Oude problemen niet opgelost:

– Uraniummijnbouw

– Straling

– Radioactief afval

– Kleine kans op grote ongelukken

• Kernenergie en kernwapens: siamese tweeling

• Vergroot politieke instabiliteit

Kernenergie lijkt vaak het doel; terwijl het alleen maar een middel is om water te verwarmen.

Kernenergie? Nee bedankt!