De duurzame organisatie - Synprofect€¦ · om rechtvaardigheid naar de stake-holders in de...

1

© Synprofect | Houtdreef 40 | 7051 SC Varsseveld | www.synprofect.nl

Varsseveld, 25 maart 2014

auteurs: Annet Willink, Henk la Roi, Otto Willemsen en Wilfried Varwijk

De duurzame organisatie

2


voor een langdurige waardecreatieDe Duurzame Organisatie



Duurzaamheid is een begrip dat te pas en te onpas wordt gebruikt en we realiseren ons dat dit be-grip devalueert. De combinatie duurzaamheid en organisatie heeft naar ons idee slechts be-perkte aandacht. In de visie van Synprofect is het belangrijk dat duurzaamheid in de breedte van de organisatie is ingebed. Hier-door ontstaat daadwerkelijk een duurzame organisatie, gericht op langdurige waardecreatie voor stakeholders en die als het ware in staat is haar duizendjarig be-staan te vieren. Om daar dieper op in te gaan zullen we eerst enkele modellen en theorieën bespreken om vervolgens het begrip duurzaamheid te defini-eren. Tenslotte komen we tot de kenmerken van een duurzame organisatie zoals die er volgens ons uit zien.

Organiseren van een lang bestaanAls de duurzame organisatie gericht is op continuïteit en langdurig bestaan, is het interessant om te weten, wat organisaties in staat stelt te overleven.

In het boek ‘The living company’ on-derzoekt Arie de Geus wat de kenmer-ken zijn van organisaties die langer dan honderd jaar bestaan. De onder-staande vier vallen daarbij op:

1. Deze organisaties zijn conservatief met risico’s en geld, dat wil zeggen, ze kennen het belang van liquide middelen en zijn voorzichtig met zogenaamde slimme financieringen die gebruikmaken van geld van anderen.

2. Ze staan midden in de wereld en zijn daarom gevoelig voor omgevings-veranderingen. Een eigenschap als ‘gevoeligheid voor de omgeving’ is een bedrijfsculturele karakteris-tiek, waarvan men zondermeer mag aannemen, dat ze gunstig zal werken op het leervermogen van de orga-nisatie. Een dergelijke organisatie zal meer waarnemen en eerder zien wat er in zijn wereld gebeurt. Leren begint met waarnemen.

3. In een aantal van deze oude firma’s vond De Geus een verrassend hoge geëngageerdheid en interesse in het menselijke element van de zaak. Dit leidt tot een sterk gevoel van saam-horigheid en identiteit.

4. De vierde eigenschap, die de Shell researchers meenden te zien, heeft mogelijkerwijs een nog sterkere invloed op de verhoging van de leer-capaciteit. Het Shell-team schreef in zijn rapport dat deze succesvolle firma’s sterk gedecentraliseerd zijn met hoge gedelegeerde bevoegdhe-den. Meer in het bijzonder: ‘ze laten gecentraliseerde controle niet in de weg staan van nieuwe mogelijkhe-den tot zaken doen’.

Samengevat betekent dit: bedrijven die gedurende een lange periode overleven in een turbulente omgeving zijn financieel conservatief, bezitten het vermogen zich aan te passen aan de veranderingen in de omgeving en verkrijgen daarmee een hoog leer-vermogen, hebben personeel dat zich identificeert met het bedrijf en hebben tolerante leiders die open staan voor de wereld waarin de organisatie zich beweegt.

3




Duurzaam handelenNaast een langdurig bestaan, bete-kent ‘duurzaamheid’ ook het positieve effect dat de organisatie heeft op de ‘natuurlijke omgeving’, ofwel de ‘V’ van ‘Verantwoord Handelen’ uit het 4V-model dat verderop in dit artikel wordt beschreven. Dit aspect staat onder andere aan de basis van de Cradle-to-Cradle principes. De impact van organisaties op de omgeving dient netto positief te zijn en bij te dragen aan een schonere bodem, water en lucht. Indirect betekent dit dat orga-nisaties zich zouden moeten richten op een circulaire economie waarin effectief gebruik wordt gemaakt van grondstoffen in technische of biologi-sche kringlopen, zonder de aarde uit te hollen. ‘Impact’ gaat over de totale levenscyclus van het product dat wordt voortgebracht (grondstof-producent-leverancier-gebruiker/klant-einde product). Handelen vanuit deze visie betekent dat er continu moet worden gezocht naar innovatieve oplossingen en het vernieuwen van producten en diensten.

Maatschappelijk verantwoord ondernemenMaatschappelijk Verantwoord Onder-nemen (MVO) is in veel organisaties een actueel thema. MVO benadert

de organisatie vooral in relatie tot de ‘maatschappelijke omgeving’. Daarbij maakt ze gebruik van de drie bekende dimensies People, Planet en Profit om daar de juiste balans in te vinden. Drie niveaus bij het zoeken naar deze balans zijn:

1. Normen en waarden van de onderneming.

2. Maatschappelijke verantwoordelijkheid.

3. Maatschappelijke betrokkenheid.

Maatschappelijk verantwoord onder-nemen leidt tot toegevoegde waarde van de organisatie voor haar omgeving en is daarmee dus vooral gericht op de ‘V’ van ‘Verankerd zijn bij stake-holders’ in het 4V-model dat hierna wordt besproken. Zonder verantwoord handelen is deze verankering uiter-aard niet mogelijk.

De visie van Synprofect op duurzaamheid Duurzaamheid zien wij als een ket-ting van vier V’s, waarbij de zwakste

schakel bepaalt in welke mate de acti-viteiten van de organisatie duurzaam zijn of niet. Wij hanteren daarbij het ‘Duurzaamheidsmodel’ dat hierboven is afgebeeld. • Verantwoord handelen gaat over

milieu, grondstoffen, energie, gezon-de leefomgeving en gezonde invloed van ieders activiteiten. De rekening van de schade aan onze leefomge-ving wordt niet doorgeschoven naar toekomstige generaties, het streven is dat de activiteiten bijdragen aan een betere en schonere lucht, water en bodem.

• Verankerd bij stakeholders gaat om rechtvaardigheid naar de stake-holders in de omgeving zoals klan-ten, leveranciers en buren. Alleen met draagvlak uit de omgeving is er op lange termijn perspectief voor de organisatie en haar activiteiten. De organisatie moet zich shareholder en ‘noaber’ voelen. Anders gezegd: zowel de stakeholders als de organi-satie zijn trots op elkaar …

VERANTWOORDHANDELEN

VERANKERD BIJ STAKEHOLDERS VERDIENMODEL

VANZELFSPREKENDGEORGANISEERD

4




• Verdienmodel gaat over rende-ment en waardecreatie. Zonder verdienmodel is er geen sprake van een duurzame business case. Een exorbitante business case - positief of negatief - biedt geen continuïteit.

• Vanzelfsprekend georgani-seerd zijn betekent dat duurzaam-heid en de juiste normen en waarden verankerd zijn in het DNA van de organisatie. Dit betekent profes-sioneel organiseren en duurzaam ontwikkelen van de samenwer-kingsketens, de organisatie zelf en haar medewerkers. Otto Scharmer benoemt in zijn boek ‘leading from the emerging future, organisatie 4.0’, een co-creatie ecosysteem. Een collectief gecoördineerde organisa-tie waar ondernemerschap, creativi-teit en (eco)systeemdenken de basis vormen van co-creatie, samen met klanten en leveranciers. De vanzelf-sprekendheid is het DNA van de hele keten in organisatie 4.0.

Vanuit dit duurzaamheidmodel ont-staat een organisatie-ecologie waar-aan andere partijen in de omgeving en de context van de organisatie kunnen aanhaken. Ketens worden netwerken van echte samenwerking waarbij de lineaire economie stap voor stap wordt

omgebogen in een circulaire economie die waarde toevoegt, zonder anderen waarde te ontnemen. Organisaties zullen hierbij moeten samenwerken en daarbij zijn ze soms klant, soms ook leverancier of zelfs concullega. Met een gezonde set van waarden en normen en respect, heeft een organisatie die zich hierin onderscheidt en haar iden-titeit krachtig neerzet, bestaansrecht om bij te dragen aan een duurzame toekomst.

De visie van Synprofect op organisatieEen organisatie is een doelgerichte samenwerking tussen verscheidene personen of organisaties die verbon-den zijn op basis van het gezamenlijke doel. De organisatie is gericht op het toevoegen van waarde aan klanten met hun producten en diensten, aan de mensen, aan de organisatie, aan haar keten en aan haar omgeving. De wil en het vermogen om samen te werken hangt af van de verbondenheid op het gebied van waarden en normen en de wederzijdse afhankelijkheid met be-trekking tot het behalen van het doel.

Een organisatie heeft een bepaald bestaansrecht en is meestal rondom een merk georganiseerd. Ze kan een lange termijn karakter hebben met

als doel te blijven bestaan, maar het kan ook zijn dat de organisatie een tijdelijk karakter heeft, bijvoorbeeld in het geval van een projectorganisatie. Dit karakter wordt ingegeven door de doelstelling van de organisatie.

De duurzame organisatie volgens SynprofectEen duurzame organisatie is een or-ganisatie die vanuit de bovenstaande elementen gericht is op de creatie van positieve waarde voor de betrok-ken mensen, de organisatie(s), de keten met klanten, leveranciers en de omgeving met haar stakeholders. De volgende drie kenmerken omschrijven de duurzame organisatie. Verderop in dit themabulletin worden ze uitge-werkt in een model. Een duurzame organisatie is:

1. Een organisatie die gericht is op een langdurige waardecreatie voor al haar stakeholders, waardoor de organisatie bestaansrecht geniet in haar omgeving. Het gaat daarbij om rendement, om de lange termijn, om ontwikkeling van mensen en de organisatie, om werkgelegenheid en arbeid, die allemaal kwaliteit en waarde toevoegen aan alle stakehol-ders.

5




2. Een organisatie die gericht is op een langdurig voortbestaan, vanuit het principe dat een organisatie, samen met de mensen in de organisatie, als het ware een levend organisme vormt dat op natuurlijke manier wil en kan overleven. Ze is in staat haar tijd te verstaan en zich daarop aan te passen door te verbeteren, te vernieuwen en te innoveren vanuit een duidelijke visie. Het gaat daarbij om autonomie, kostenbewustzijn en economie, ondernemerschap, innovatie, leiderschap, ketenorga-nisatie en samenwerking, lerend vermogen, omgevingsbewustzijn en het vermarkten van de organisatie met haar producten en of diensten.

3. Een organisatie die zich bewust is van haar maatschappelijke verant-woordelijkheid, omdat alleen in deze context de juiste afweging kan plaatsvinden met betrekking tot belangrijke besluiten in de organisa-tie en de impact op haar omgeving. Het gaat daarbij om de (gezonde) effecten op bodem, water en lucht, het milieu, de natuur, invloed op de openbare ruimte, beschikbaarheid van grondstoffen, op de maatschap-pelijke verhoudingen en op de arbeidsmarkt.

Het bovenstaande is de basis van het ‘Synprofect duurzaamheidsprofiel’, dat we hieronder verder uitwerken. Het profiel wordt gemaakt op basis van een duurzaamheidsscan die meet wat uw ambitie is op elf verschillende dimensies - en waar u nu staat om in uw organisatie te komen van ambitie naar actie.

Synprofect DuurzaamheidsprofielSynprofect heeft het begrip ‘duurzaam’ uiteengerafeld in elf dimensies in een organisatie context. Duurzaamheid gaat over visie en strategie, leider-schap, HRM, samenwerken, gezonde impact van een organisatie, C2C, energie, economie, de omgeving, de organisatie zelf en het vermarkten van de organisatie. Duurzaamheid

betekent het hebben van een visie, deze kunnen vertalen naar de harde en zachte kanten van de organisatie, zodat zij in staat is continu en toe-komstgericht te innoveren om haar bestaansrecht zeker te stellen. Deze vi-sie op duurzaamheid bepaalt in welke mate de organisatie in staat is om voor de toekomstige generaties de juiste keuzes te maken. Dat zou de gewenste natuur van de organisatie zijn.

Met behulp van een uitgewerkt duur-zaamheidsprofiel kunt u zien waar uw organisatie op dit moment staat ten aanzien van de onderwerpen, die be-langrijk zijn in een organisatie die op een duurzame basis wil handelen. Het duurzaamheidsprofiel geeft ook een goede indicatie welke onderwerpen verder kunnen worden ontwikkeld.

1.missie/visie

54,5

43,5

32,5

21,5

10,5

0

4.hrm

7.economie

8.omgeving

9. gezonde impact

10. afval is voedsel

3. samenwerken

5. organisatie

6.marketing

huidig beeldgewenst beeld

2.leiderschap

11.energie

6


Duurzaamheid is niets bijzonders, uw organisatie is dat wel.



De elf aspecten van het duurzaamheidsprofielOm te zorgen dat we allemaal vanuit eenzelfde beeld spreken over de onderwerpen, geven we u onderstaand onze definities mee van de specifieke dimensies.

1. Missie/Visie De missie geeft aan wat je wel en

niet doet: Waar staat de organisatie voor? In de visie geeft het manage-ment de focus van de organisatie aan: Waar gaat de organisatie voor?

Thema’s die bij ‘missie/visie’ een rol spelen:

• Kernwaarden benoemd • Stakeholders, doelgroepen• Behoeften waarop de organisatie

zich richt• Productportfolio/activiteiten • Is de missie onderscheidend? • Is de missie bekend/

gecommuniceerd?• Focus van het management

2. Leiderschap Leidinggeven aan de organisatie,

vanuit een persoonlijke betrokken-heid bij de visie van de organisatie op duurzaamheid en in staat zijn om dit samen met de medewerkers vorm te geven.

Thema’s die bij ‘leiderschap’ een rol spelen:

• Ondernemerschap

• Visie realiseren • Transitie management • Leiderschapsstijl • Ambitie• Betrokkenheid• Verbinden/motiveren• Besluitvorming

3. Samenwerken Samenwerken biedt gezamenlijk

voordeel vanuit ambitie, belangen en relatie op basis van gelijkwaar-digheid, vertrouwen en gedeelde waarden en normen.

Thema’s die bij ‘samenwerken’ een rol spelen:

• Gedeelde normen/waarden • Vertrouwen • Gelijkwaardigheid/relatie • Belangen • Efficiëntie • Intern en extern/keten • Ambitie• Geschiktheid/acceptatie• Organisatie/proces/uitvoering

4. Human Resource Management

Human Resource Management is

gericht op de afstemming tussen mens en organisatie op basis van wederzijdse -verantwoordelijkheid, -respect en -waarde toevoeging, teneinde continuïteit te borgen.

Thema’s die bij ‘Human Resource Manage-ment’ een rol spelen:

• In-/door- en uitstroom • Werving en selectie • Beloning • Motivatie/welzijn medewerker • Competenties, vaardigheden, attitude• Dynamiek (strategisch/operationeel)• Diversiteit• Kwaliteit van de arbeid• Opleiding/ontwikkeling

5. Organisatie Het ontwerpen, inrichten, meten

en (bij)sturen van bedrijfsproces-sen gericht op continuïteit van de organisatie waarin duurzaamheid als vanzelfsprekend is verankerd (proces van continu verbeteren en het verminderen van verspilling).

7




• Strategy clock - positie op de markt t.o.v. concurrenten

• Core benefit voor de klant, producten en diensten (portfolio)

• Cost for the customer, verkoopprijs (verdienmodellen)

• Convenience en plaats (distributiekanalen en logistiek)

7. Economie Economie gaat enerzijds over

financial accounting: de informatievoorziening en verant-woording van het functioneren van de organisatie aan de externe stakeholders - en anderzijds over management accounting: de interne sturing op kengetallen. Hiermee heeft men input om te ko-men tot een juiste besluitvorming ten aanzien van investeringen naar de toekomst toe en de uiteindelijke bekostiging hiervan.

Thema’s die bij ‘economie’ een rol spelen:

• Financial accounting: externe verslaglegging

• Compliance, voldoen aan de wetgeving

• Informatieverschaffing aan stakeholders

• Verantwoording afleggen

Thema’s die bij ‘organisatie’ een rol spelen:

• Processen/management • Functies/procedures • Prestatie-indicatoren • Ontwikkeling• Beleid• Middelen

6. Marketing Marketing gaat over de manier

waarop u uw doelgroepen benadert en bewerkt om te komen tot ver-koop van uw producten/diensten. Centraal hierbij staat de klant-waarde die u toevoegt en de positie die u inneemt ten opzichte van uw concurrenten op de markt. U wilt hierbij onderscheidend zijn door een juiste invulling van de mar-keting mix. Duurzaamheid heeft hierin een duidelijke plaats.

Thema’s die bij ‘marketing’ een rol spelen:

• Corporate communication identiteit/imago en reputatie

• Communicatie en promotie (interactie met klant)

• Klantwaarde toevoegen• Duurzaam onderscheidend

vermogen - USP’s • Personeel en link met HRM

• Economische situatie in de omgeving: conjunctuur

• Liquiditeit, solvabiliteit en rentabiliteit (cashflow

• Management accounting• Interne sturing op KPO’s en KPI’s• Kosten (kostprijs)

en baten (verdienmodellen): winst (waarde)

• Planning en control/begroting(cyclus)

• Investeringsbeslissingen, TCO, LCA

8. Omgeving Maatschappelijke verankering ge-

richt op acceptatie van en in de om-geving door de belanghebbenden buiten de organisatie, onder andere de overheid, de direct omwonenden en mensen/partijen die de aanwe-zigheid van de organisatie ervaren.

Thema’s die bij ‘omgeving’ een rol spelen:

• Omwonenden/acceptatie • Rechtvaardigheid/Equity • Werkgelegenheid • Opleidingen • Wet en regelgeving vanuit overheid• Invloed op directe infrastructuur,

wegen, openbare ruimte• Organisatie in context

8


Varsseveld, 4 augustus 2014

9 pnt - 60% zwartauteurs: Annet Willink, Henk la Roi, Otto Willemsen en Wilfried Varwijk

staat niet. De reststromen uit de bedrijfsprocessen zijn geen afval maar vinden elders een bestem-ming: in technische - of biologi-sche kringlopen.

Thema’s die bij ‘afval is voedsel’ een rol spelen:

• Circulaire economie/logistiek • Inzicht in kringlopen van materialen• Eigendom van grondstoffen • Verpakkingen en logistiek • Recylcen/upcyclen als integraal

onderdeel van het productontwerp• Producten: vertaalslag naar nieuwe

producten en diensten• Ander eigenaarschap• Sturing in de keten

11. Energie De energie-impact van je bedrijfs-

processen. Dit betekent dat je als organisatie weet hoeveel je waar en van welke energie verbruikt, hierbij kijk je naar de gehele keten. De organisatie kent doelstellingen om bij te dragen aan de energie-transitie door middel van besparen en duurzaam opwekken - en je gaat verstandig om met fossiele energie-bronnen.

9. Gezonde impact Gezonde impact gaat om het effect

van de bedrijfsprocessen en de pro-ducten of diensten die het bedrijf voortbrengt. In welke mate is zij in staat om haar footprint om te bui-gen in een positieve bijdrage aan een gezonde omgeving en schone bodem water en lucht.

Thema’s die bij ‘gezonde impact’ een rol spelen:

• Toxiciteit • Arbo en milieu • Bijdragen aan schone bodem, water

en lucht • Positieve footprint in plaats van

negatieve• Vervuilend moet verschonend

worden• In plaats van ‘verdedigen en

schamen’, juist ‘uitdragen en trots’

10. Afval is voedsel Afval is voedsel gaat over de mate

waarin jouw organisatie inzicht heeft in het gebruik van materiaal en grondstoffen en er naar streeft deze in een circulair systeem te houden zodat ze nooit verloren gaan en producten altijd waarde houden. Het concept ‘afval’ be-

Thema’s die bij energie een rol spelen:

• Inzicht in energie • Transparantie en doelstellingen op

gebied van energie • Bijdrage aan de energietransitie

naar duurzame bronnen • Energiebesparing

door gedragssturing• Actieve sturing in jouw keten of

branche• Energiebesparing door technische

maatregelen, vervoer en transport, productieproces, gebouw, isolatie en installatie

Het Synprofect duurzaamheidsprofiel in de praktijkTijdens de analysefase worden door middel van interviews en of een schrif-telijke enquête alle bovenstaande aspecten in kaart gebracht. Dit is een kwalitatief onderzoek dat een beeld geeft van de actuele stand van zaken ten opzichte van de ambitie van de organisatie zelf ten aanzien van al uw duurzaamheidsactiviteiten. Op basis hiervan ontwikkelen we in samen-spraak met u als klant een verander-traject op maat, om met een nuchtere aanpak de ambitie om te zetten in actie die resultaat oplevert.

9




Bronnen Bij de totstandkoming van dit thema-bulletin is gebruik gemaakt van de volgende bronnen:

• Braungart, M., Mc Donough, W. (2007), Cradle to cradle, Heeswijk: Search Knowledge.

• Covey, S. R. (1989), De 7 eigenschap-pen van effectief leiderschap, New York: Business Bibliotheek.

• De Caluwe, L., Vermaak, H., (2006), Leren veranderen, Deventer: Kluwer.

• Geus, A. de. (1997). The Living Com-pany. Boston: Longview Publishing Limited.

• Morgan, G., (1992). Beelden van organisatie, Schiedam: Scriptum Books.

• Scharmer O., Kaufer, K., (2013), Leading from the emerging future, from ego-system to co-system eco-nomies, San Francisco: Barret-Koehler publishers inc.

• Varwijk, W.G.J.M., et al. (2004), Professionalisering van organisaties, missie en visie in de praktijk, in Varwijk, W.G.J.M en Zijl, R.M.H.J., van, (red.), Strategie Moet je samen Doen, Visies op strategisch management uit theorie en praktijk, Ubbergen: Tandem Felix BV.

• Willemsen, O., (2013), thuis in ener-gie, Varsseveld: Duurzaam4Life.

• www.mvonederland.nl

Houtdreef 40 7051 SC Varsseveld 06 54 31 48 67 [email protected]

Meer informatie over Synprofect vindt u op: www. synprofect.nl

© Coöperatie Synprofect ua

De duurzame organisatie - Synprofect€¦ · om rechtvaardigheid naar de stake-holders in de...

Documents

Transcript of De duurzame organisatie - Synprofect€¦ · om rechtvaardigheid naar de stake-holders in de...