Geschied- en Heemkundige Kring Kinrooi vzw

De dodendraadaan de grens te Kinrooi

Lei Wolters & Hubert Van Eygen

uit: De Katholieke Illustratie, jrg. 50, nr. 43, p. 607, overgenomen uit: Alex Vanneste, Het eerste “IJzeren Gordijn”?in Het Tijdschrift van Dexia Bank, jrg. 54 (2000), nr. 214, p.39-82.

Teksten: Lei Wolters en Hubert Van Eygen

Lay-out: Hubert Van Eygen

Deze brochure is een uitgave van deGeschied- en Heemkundige Kring Kinrooi vzw

Maasstraat 20, 3640 Kinrooii.s.m. de Kinrooise Culturele Raad en de gemeente Kinrooi

D/2010/2853/01

v.u. René Raets, Venlosesteenweg 368, 3640 Kinrooi

Nummer 11 in de reeks HARTENVIER

Deze brochure werd op initiatief van de Werkgroep Toeristische Wan-delpaden uitgegeven naar aanleiding van de voorstelling van de reconstruc-tie van de elektrische draad bij smokkelaarscafé ‘Kempkes’, op de grens tussenBelgië (Kinrooi) en Nederland (Leudal).

Dit monument werd op woensdag 17 maart 2010 plechtig geopend doorvertegenwoordigers van de gemeenten Kinrooi en Leudal. Het was een uniekproject waarbij de financiële ondersteuning voornamelijk ‘van over de grens’kwam, terwijl de materiële verwezenlijking ervan gedragen werd door detech-nische dienst van de gemeente Kinrooi. Als dat geen grenzeloze samen-werking is...

31

Met dank aan prof. dr. Alex Vanneste voor zijn technische adviezen in verbandmet de reconstructie, Werner Verlaak van de gemeente Kinrooi voor hetuitwerken van de plannen, de medewerkers van de Kinrooise technische dienstvoor de aanleg van de paden en de uitvoering van de houten constructies én devrijwilligers van de Werkgroep Toeristische Wandelpaden voor hetreconstrueren van de elektrische draad.

2

Grenzeloos...

In 2008 actualiseerde de WerkgroepToeristische Wandelpaden (WTW)een aantal paden in de voormalige ge-meente Hunsel (nu Leudal, Nl) en bun-delde de beschrijvingen ervan in ‘Wan-jele in Hunsel’. Omdat wandelen méérkan zijn dan alleen maar lichamelijkeinspanning of ontspanning, bijvoorbeeldook een mogelijkheid om kennis over tedragen, ontstond het idee langs de wan-delpaden enkele historische landschap-pelijke elementen te reconstrueren.

Eén van de meest ingrijpende landschap-pelijke elementen uit onze recentegeschiedenis was ongetwijfeld ‘de elek-trische draad’. Deze dodelijke voor-loper van de Berlijnse muur scheidde van 1915 tot 1918 het neutrale Ne-derland van het bezette België.

In de ‘bijna’ grenzeloze wereld van vandaag is het goed om eraan te herinnerendat je nog geen honderd jaren geleden niet zomaar even van Molenbeerselnaar Stramproy kon wandelen of van Kessenich naar Thorn kon gaan zonderhet gevaar te lopen geëlektrocuteerd te worden...

In nauwe samenwerking met de Belgische gemeente Kinrooi, de Neder-landse gemeente Leudal, de Nederlandse provincie Limburg en deeigenaars van de grenshoeve “Kempkes” én dankzij de medewerking vanvele mensen uit België en Nederland die spontaan allerlei historisch materiaalbeschikbaar stelden, werd een gedeelte van deze dodelijke draad gere-construeerd op de plaats waar de grens tussen België en Nederland altijdeen beetje ‘vaag’ is geweest, namelijk aan het smokkelaarscafé ‘Kempkes’ datnét op de grens ligt tussen België en Nederland bij grenspaal 146.

Dankzij deze ‘grenzeloze’ samenwerking werd een oorlogsrelict omge-vormd tot een vredesmonument waardoor we de drama’s van toen nooitzullen vergeten...

330

Bibliografie

M. Boonen, “Een bezette Stad…”, Maas-eik tijdens de Eerste Wereldoorlog 1914-1918, Maaseik, Stedelijke Werkgroep Do-cumentatie Maaseik, 1992, 152 p.

S. Drost, o.s.c., Oorlogskronieken 1914-1918, Maaseik, archief Kruisheren (on-uitgegeven handschrift), s.d.

X. Lenaers, IJzeren gordijn in Limburg: eendodendraad van 2.000 volt; “Elektrischemuur” kostte tientallen Limburgse levens, in:Het Belang van Limburg, 12 en 13 augustus1989

De Maeseyckenaar, maandelijks tijdschrift(vanaf nr. 2 met als ondertitel “uitgege-ven door de Maeseycker Vrienden in Le Ha-vre”), nr. 1 (december 1916) tot en metnr. 23 (oktober 1918)

J. Nijssen, De elektrische draad langs deBelgisch-Nederlandse grens (1915-1918),plaatselijke aspecten, Thorn, Geschied- enHeemkundige Kring, 2004, 52 p. (afdrukvan een presentatie)

Panorama, 30 oktober 1918

D. Snijders, Kinrooier berichten uit de EersteWereldoorlog, in: Dao raostj gét, jrg. 3, nr.2, januari 1984, p. 74-77 en jrg. 3, nr. 3,p. 103-105

D. Snijders, “De draod”, het eerste ijzerengordijn in Europa, in: Dao raostj gét, jrg. 8(1989), nr. 1 en 2, p. 268-272

D. Snijders, Den IJzeren draad, in: Dao raostjgét, jrg. 9 (1990), nr. 3, p. 117-118

L. Sterken, Het epos van de draad, in: HetBelang van Limburg, mei-juli 1952

P. Theelen, Grenzhochspannungshindernis:de elektrische grensdraad tussen Nederlanden België in de Eerste Wereldoorlog ,www.theelen.info

P. Theelen, Technische aspecten van degrensdraad tussen Nederland en België inde Eerste Wereldoorlog, www.theelen.info

A. Vanneste, Kroniek van een dorp in oorlog:Neerpelt 1914-18: het dagelijks leven, despionage en de elektrische draadversperringaan de Belgisch-Nederlandse grens tijdensde Eerste Wereldoorlog, Deurne, Univer-sitas, 1998, 2 delen, 723 p.

A. Vanneste, Het eerste ‘IJzeren Gordijn’?De elektrische draadversperring aan deBelgisch-Nederlandse grens tijdens de EersteWereldoorlog, in: Het tijdschrift van DexiaBank, jrg. 54 (2000), nr. 214, p. 39-82

K. Verhelst & R. Van Laere, De EersteWereldoorlog in Limburg. Verslagen (Lim-burgse Documenten, 1.8), Hasselt, Provin-cie Limburg, Culturele Aangelegenheden,1997, 2 delen (1029 p.)

Met dank aan het Documentatiecentrumvan Maaseik, de Geschied- en HeemkundigeKring van Kinrooi, het gemeentearchief vande gemeente Kinrooi en de Provinciale Biblio-theek van Limburg (Limburgensia).

Waarom kwam er die dodelijke draad?

De Eerste Wereldoorlog, die gevoerd werd van 28 juli 1914 tot 11november 1918, was het eerste grote militair conflict op wereldschaal.Naar schatting vijftien tot zeventien miljoen militairen en burgers vondende dood.... Tijdens deze oorlog vochten Frankrijk, Groot-Brittannië, hetkeizerrijk Rusland (tot 1917), Italië (vanaf 1915) en de Verenigde Staten(vanaf 1917) samen tegen Oostenrijk-Hongarije, Duitsland, Bulgarije en hetOttomaanse Rijk.

België stelde zich net als Nederland aanvankelijk neutraal op in het conflict.Maar op 2 augustus 1914 stelde Duitsland aan België een ultimatum met deeis tot vrije doortocht naar Frankrijk. België weigerde dit, waarna Duitslandaan België de oorlog verklaarde. Op 3 augustus verklaarde Duitsland Frankrijkde oorlog en op 4 augustus trokken de Duitsers België binnen. Dit wasvoor Groot-Brittannië de reden om Duitsland nog dezelfde dag de oorlogte verklaren. Zo werd België het slagveld van ‘den grooten oorlog’...

In een mum van tijd was België bezet door de Duitsers die uiteindelijk totstaan werden gebracht aan de IJzer in West-Vlaanderen. Met uitzonderingvan Spanje, de Scandinavische landen, Zwitserland en Nederland, zoudenuiteindelijk bijna alle Europese landen bij de Eerste Wereldoorlog betrokkengeraken.

Aan het einde van de oorlog waren vier mogendheden politiek en militairverslagen: Duitsland, Rusland, Oostenrijk-Hongarije en het Ottomaanse Rijk.De laatste twee hielden zelfs op te bestaan. Uit het Russische Rijk ontstondde Sovjet-Unie, terwijl in Centraal-Europa allerlei nieuwe kleine statenwerden gevormd.

Tijdens de eerste oorlogsjaren vluchtten een groot aantal mensen over deBelgisch-Nederlandse grens naar rustigere oorden. Daarnaast trokken eengroot aantal Belgische soldaten of vrijwilligers de grens met Nederland overom zich via dat land bij hun eenheden te voegen in Frankrijk of achter deIJzer. De grens met Nederland was uiteraard ook de plaats bij uitstek ompost en allerlei andere gevoelige informatie over de Duitse troepenbewe-gingen over te brengen. En ook de smokkelaars bleven hun weg over degrens vinden...

De afbraak van de draad

Bij het einde van de oorlog werd overal langs de grens begonnen met deafbraak van de draadversperring. Sommige gemeenten verkochten het mate-riaal van de versperring openbaar. Op andere plaatsen gingen vooral deboeren of de plaatselijke bevolking over tot ontmanteling. De boeren kondende draad goed gebruiken: tijdens de oorlog hadden de Duitsers immersmeer dan eens prikkeldraad en andere draad opgeëist voor het bouwen enonderhouden van deze draadversperring! Op andere plaatsen vernieldede bevolking al op 11 november niet enkel de draad, maar ook de schakel-huisjes en de grensbarakken van de Duitsers. Veel materiaal werd door deburgers, zowel Belgische als Nederlandse, weggehaald of soms gewoonfeestelijk verbrand.

De draad was verdwenen maar de herinneringen bleven... De herinneringen diewe nooit mogen vergeten, ook al is er niemand meer die het kan navertellen. Zoontstaan monumenten, met betekenis... Zo komen er wandelpaden die je doennadenken... Zo zijn er grenzen die hopelijk stilaan vervagen...

Onmiddellijk na de oorlog waren de Nederlandse buren blijkbaar té gretigom de dodelijke draad af te breken. Op 14 november 1918 stuurde de ge-meenteraad van Kessenich de volgende brief aan de burgemeester van Thorn:“De gemeenteraad van Kessenich deelt U Ed. hierbij mede dat hij zeer ontevredenis over de handelswijze uwer inwoners metde wegruiming van palen en draad dergrensversperring. Daarom wordt U Ed.hierbij beleefd doch dringend verzochtUwe inwoners bekend te maken dat zijgehouden zijn de ontvreemde voorwerpenter plaatse terug te brengen en verder gee-ne vernieling meer te doen, anders zijnwij gedwongen strenge maatregelen tenemen en handelend op te treden” (mee-gedeeld door Peter Roost aan Jaak Nijs-sen, afbeelding uit J. Nijssen, 2004).

Bijna een eeuw later werd dit foutje ein-delijk goed gemaakt aan de Vlasbrei teMolenbeersel...

4 29

De draad in Molenbeersel

Om de grote vluchtelingen- en informatiestroom naar het neutrale Neder-land een halt toe te roepen, begon de Duitse bezetter in 1915 met deaanleg van een elektrisch afschrikkingshek tussen België en Nederland. Deonder spanning staande draad, ook wel “dodendraad” genoemd, werd in1915 en 1916 over een lengte van meer dan 300 kilometer aangelegd vanAken tot Cadzand. In die tijd was het gevaar van elektriciteit bij eengroot deel van de bevolking niet bekend. Dit leidde tot veel doden enernstige ongelukken aan de draad...

In Molenbeersel werd de draad in februari 1916 geplaatst. In de Nederlandsepers van die tijd vond Paul Theelen uit Eindhoven een groot aantal be-richten over het plaatsen van de draad en de gevolgen ervan. Hij verzameldeeen groot aantal persberichten uit o.a. De Nieuwe Koerier, NRC, HetCentrum en Het Volk. Via de link http://www.theelen.info kun jezijn verslag over de elektrische grensdraad tussen Nederland en Belgiëlezen. Wij maakten voor deze brochure dankbaar gebruik van deze infor-matie. De teksten eruit werden letterlijk overgenomen met alle originelespel- en taalfouten. Via http://matrix.den.nl kan je trouwens zelf eengroot aantal gedigitaliseerde krantenverzamelingen raadplegen!

Op 8 februari 1916 ver-scheen het volgende berichtin De Nieuwe Koerier:“Woensdagnamiddag arr i-veerden te Molenbeersel-grens een 70 tal Duitschersom [de] draadversperring metelectrischen [stro]om langs deNederl. Belgische grens [aan]te brengen. De tram, die dienavond om 7.30 van ? naarMaaseijck zou ver trekkenwerd [bij] de grens niet door-gelaten en arriveerde om 8 30weer alhier. Seder t is de[tram]lijn op het Belgischgedeelte gebar[rica]deerd met

Nederlandse militairen onderhandelen op de Maasbrug te Maaseik met deDuitsers over hun doortocht door Nederland

(foto: Panorama, 30 oktober 1918)

De Duitsers trekken zich terug over de Maasbrug te Maaseik(foto: Documentatiecentrum Maaseik)

528

een hoop steenen en rijdt [de] tram alleen Weert-Stramproij v.v. Men vleit zichmet de hoop, dat de [ver]binding zoodra de draadversperring [gere]ed is, weerzal tot stand komen”.

Op 27 februari 1916 stond het volgende bericht in NRC: “Men meldt onsuit Maastricht : Te Maeseyck hebben de Duitschers een groote partij draad aange-voerd, welke dienst doet tot afsluiting van den grens. Nabij Molenbeersel is daarmeereeds een begin gemaakt. De commandatur te Maeseyck heeft thans de verorde-ning uitgevaardigd, waarbij is bepaald, dat ieder, die zich op een terrein van 100meter bij de grens bevindt zonder geldigen pas, wordt veroordeeld tot een boetevan 300 mark.”

Hoe zag die draad er uit?

De versperring bestond uit een afrastering van drie rijen draden waarvande twee buitenste drie of meer beschermingsdraden hadden en de middel-ste rij was uitgevoerd met vier tot soms wel zeven of negen draden, waaropeen spanning van 2000 volt stond. Afhankelijk van de bodem, de terrein-gesteldheid en de ter plaatse beschikbare materialen verschilde de uitvoeringvan de “elektrische draad” nogal.

De elektrische spanning op de dra-den werd aangevoerd vanaf een ge-nerator in een nabij gelegen fabriek.Om de 500 m tot 3 kilometer werder een “Schalthaus” (schakelhuisje)geplaatst. In deze schakelhuisjes wasmeestal een soldatenverblijf voor-zien. Ook kon vanuit deze huisjesde spanning op de “sperdraden”worden uitgeschakeld. Het schakel-huis bij boerderij ‘Kempkes’ te Mo-lenbeersel droeg de code L3. Dezehuisjes waren met 5 meter hoge pa-len (waaraan de hoogspanningsdra-den hingen) verbonden met de aan-voerleiding (Speiseleitung) komen-de van generatoren uit fabrieken. Despanning voor het schakelhuisje in

Na de wapenstilstand op 11 november 1918 begon de terugtocht van het Duitseleger. Na inlevering van hun wapens aan de Nederlandse autoriteiten mochtende troepen de smalle strook Nederland passeren op weg naar Duitsland, onderandere via Maaseik (foto boven: Panorama, 30 oktober 1918, foto onder:Documentatiecentrum Maaseik).

6 27

uit: A. Claassen, Achel en de Oorlog 14-18,in: De Achelse Kapetulie, december 1988

deze buurt kwam van de generator uitde kruitfabriek in Kaulille.

Ondanks de waarschuwingen zijn ertoch veel mensen omgekomen aan dezeelektrische versperring. Precieze aantal-len zijn niet bekend. Men schat dat eraan de hele grens minstens 500 slachtof-fers vielen aan deze draad.

Ook in onze streek kwamen mensen omhet leven aan de draad. In Molenbeerselkwam zo op 13 augustus 1916 Peter Mathijs Leeters van Keyershof(Manestraat) door een noodlottig ongeval om het leven.

Zijn dochter probeerde hem nog te redden, maar verbrandde daarbij haararm. Peter Mathijs Leeters werd op 18 augustus 1916 op het kerkhof teNeeritter begraven. Hij is slechts één van vele slachtoffers die wij tegen-kwamen bij het doorbladeren van artikelen uit kranten, week- en maand-bladen uit die tijd.

Keyershof aan de Manestraat, thans Keyersstraat 5 te Molenbeersel(foto: verzameling ?)

Links: Vluchtelingen wachten in Thorn op de komst van de tram. Rechts: PastoorSautière vertrok op 28 september 1918 met 450 parochianen uit het dorpWambaix bij Kamerijk. Op 20 oktober kwam hij eindelijk met 40 van zijnonderdanen aan te Thorn. Onderweg werden alle mannen die voor militairedienst geschikt waren door de Duitsers tegen gehouden. Onder: Een honderdtalvluchtelingen werden onder gebracht in de zaal van de Koninklijke Harmonie teThorn (foto’s: Panorama, 30 oktober 1918).

726

“De Eerste Wereldoorlog in Limburg. Verslagen”

In 1919 kregen alle Belgische pastoors van hun bisschop de opdracht eenverslag te schrijven over de toestand van hun parochie tijdens de EersteWereldoorlog. Als leidraad hierbij werd hen een gedetailleerde vragenlijstgegeven, die niet alleen vanuit kerkelijk maar ook vanuit algemeen standpuntwas opgesteld. In het bisdom Luik, waartoe Limburg toen behoorde, hebben200 van de 247 pastoors een verslag ingediend. Hun teksten schetsen eenuitvoerig beeld van de oorlogsjaren. Uiteindelijk kwamen deze Limburgserapporten terecht in het Bisschoppelijk Archief van Luik. In 1997 werdenze uitgegeven door het Provinciaal Centrum voor Cultureel Erfgoed. Deinleiding van de uitgave werd verzorgd door prof. Dr. Alex Vanneste endoor Karel Verhelst. Hieronder laten we de passages volgen die handelenover de elektrische draad in de Kinrooise deelgemeenten.

Kessenich, Sint-Martinusparochie“De electrieke draad omsloot het grootste deel van de parochie, ten Oosten,Noorden en N. Westen dreigde het doodsgevaar. Negen personen zijn aan dendraad gebleven, drie Belgen, drie Hollanders, twee Duitschers en één Rus. (...)Mevrouw Van den Inde werd, als zij wilde vluchten, er door bedwelmd, en zoodoor de vervolgers opgenomen en gevangen”.

Molenbeersel, Sint-Leonardusparochie“De grensversperring werd geplaatst op 12 km in de parochie in ’t jaar 1916(Februari tot Juni). Algemeene hulp van alle inwoners om de menschen over dendraad te helpen, dus algemeene dienstvaardigheid. Geene plichtverzakingen.Negen lijken van doodgeblevenen aan de draadversperring werden alhier opbevel der Duitschers begraven. Zij wilden geene inlichtingen over de doodengeven, als volgende:

(dag der begrafenis)1) burger – Grave Dieu Donné 26 Mei 19162) burger – Schilder 16 Juni 19163) Rus – soldaat 15 Augustus 19164) Rus – soldaat? (in burger gekleed) 29 September 19165) Rus – soldaat? (in burger gekleed) 8 Juni 19176) Spoorwegbediende van Luik 13 Juni 19177) Rus soldaat (in burger gekleed) 11 Juli 19178) Jean Engelen – Bree 24 Juli 19179) Gelis Neeroeteren 7 September 1917Deze laatste werd later vervoerd naar Neeroeteren.”

Vluchtelingen aan de grens

In 1917 kwamen veel vluchtelingen uit het oorlogsgebied in het westenvan België en uit de grote steden naar onze streken ten gevolge van hetvoedseltekort. Dat was trouwens al het geval van bij de aanvang van deoorlog.

Het weekblad Panorama publiceerde op 30 oktober 1918 een aantalfoto’s van vluchtelingen die in de omgeving van de huidige gemeente Kinrooide grens met Nederland mochten passeren.

Vluchtelingen uit West-Vlaanderen die in 1917 tijdelijk verbleven in Bree vooraleerze getransporteerd werden naar vluchtelingenkampen in Nederland (Foto: fondsJan Geerkens, gemeentearchief Kinrooi)

Twee oudjes, die nu eens zittend opeen kar, dan weer uren lopend, sa-men de kilometers lange tocht af-legden en tranen van vreugde schrei-den toen ze eindelijk in het veiligeNederland kwamen. Daar kregen zeweer voor het eerst sinds dagen eendak boven hun hoofd (foto: Panorama,30 oktober 1918)

8 25

Ophoven, Sint-Servatiusparochie“In mei 1916 werd hier langs de Maas de grensversperring aangelegd bij middelvan draad: drie rijen, waarvan de middelste geelektriseerd was. Twee inwonerswerden aan de grens van Molenbeersel geelectrocuteerd: de zoon en de dochtervan Jozef Brouns; deze dochter was gehuwd en woonachtig te Brussel, dochkwam van tijd tot tijd voor spionnage bij haren vader te Ophoven logeeren. (...)Verscheidene personen van Ophoven hebben druk geholpen om lieden over degrens te brengen. De vaderlandsliefde kan bij sommigen daartoe aangespoordhebben, doch het geld heeft meerendeels de groote rol gespeeld.”

Een blik over de draad vanuit Nederland

De Nederlandse kranten of weekbladen zoals De Nieuwe Koerier/Maas-en Roerbode, Het Centrum, Het Volk en NRC bevatten een grootaantal berichten die meer details geven over wat er zoal gebeurde aan ‘dedraad’. Paul Theelen uit Eindhoven verzamelde deze berichten waaruitwe een selectie hieronder laten volgen.

moffen den elektrieken sperdraad nogverhoogen. Vroeger waren er drie rij-en pikdraad elk 1,50 m. hoog en op1,50 m. afstand van elkander geplaatst.Daarna werd hij tot op 3 m. hoogtegespannen en nu zouden ze er nog eenmeter gaan bijvoegen. En toch niette-genstaande al hun draad en hun strengebewaking zijn er nog die ontsnappen.Nimmer was de bewaking strenger, ’tis genoeg wat te dicht bij den draad tekomen om gevang en boete op telopen.

Juli 1918

Ophoven-Geistingen: In de laatstedagen zijn er verscheidene personenaan den draad doodgebleven: sommi-gen die de grens wilden overvluchten,verder een paar smokkelaars.De grensbewaking is steeds evenstreng, zelfs worden de overtredersmet doodstraf bedreigd. Toch wistennog eenige mannen, die haar op detanden hebben, den draad achter denrug van den schildwacht door te knip-pen en naar Holland te vluchten.

Augustus 1918

Kessenich: Verscheidene menschendie op de grens woonden op minderdan 200 meter van den sperdraadhebben op Duitsch bevel hunne wo-ning moeten verlaten. Renier Jegersheeft nu het huis betrokken van Tho-nard Deben, Pieter Raemakers moeteveneens naar elders gaan wonen, dochweet nog niet waar.

Ophoven-Geistingen: De familieBartels van Molshoven wier aanhou-ding we meldden wordt naar hetschijnt beticht twee fransche officieren

25 mei 1916, De Nieuwe Koerier:Het eerste slachtoffer.Men deelt ons mede uit Stramproij:Dinsdagnacht wilden een paar perso-nen, die zich op Belgisch gebied be-vonden, over de grens begeven opNederlandsch gebied, waartoe zij deelectrisch geladen draadversperringmoesten passeeren. De eerste, waar-

schijnlijk willende onderzoeken of nietwetende, dat de electrische stroom erop staat kwam met den draad in aan-raking en was onmiddellijk dood. Dekameraad, was door dit ongeval zooda-nig getroffen, dat hij direct zich gingmelden bij de Duitsche wacht, diedaarna het lijk haalden en naar dehoeve van den heer Wauters brachten.

Naar de Duitsche wacht-commandant mededeelde,was de persoon uit Verviersherkomstig, en waren zijmet 7 kameraden. De 5 an-dere zijn nog niet aange-houden. Zij worden door deDuitschers voor spionnenaangezien.

15 juli 1916,De Nieuwe Koerier: Thorn.Donderdagnamiddag kwamin de Ohé aan de Maas, een

te hebben gehuisvest en daarna overden draad geholpen. Terzelfdertijd alsde familie Bartels (vader moeder tweezonen en twee dochters) werd nogaangehouden Mejuffer ClementineHendricks.

September 1918

Kessenich: Onlangs is de pachthoevevan Mathys Coolen bij Lakerhof, dichtaan ’t Kasteel, tot in den grond afge-brand. De kinderen waren maar alleenthuis; de vader werkte op ’t veld. Hijkwam ijlings toegesneld en liep nogerge brandwonden op terwijl hij zijnemeubelen zocht te redden (...). Demofsche wacht die er bij stond te zienantwoordde op den toeroep van debevolking die onmachtig van over dendraad hun tot hulp aanzette, “Das istder Krieg!...” en stapte het grijns-lachend af.

Kinrooi: Mathieu Teuwen, die, betichtvan Belgen over de grens geholpen tehebben, tot 10 jaren gevang veroor-deeld was, is in gezelschap van eenfranschman uit zijn gevangenishol ont-snapt en veilig in Holland aangekomen.

Oktober 1918Molenbeersel: Thieu van Luis enDoor van Scheelkeubken trokken op‘nen viezen nacht van de maand Au-gustus den sperdraad over. Dat ze maargauw op ’t front aanlanden en eenhandje toesteken; zij zijn best bruik-baar.

Dit is het laatste bericht uit De Maes-eyckenaar dat over de ‘sperdraad’ han-delt. Een maand later was de oorlogvoorbij...

924

Schakelhuisje in de buurt van Arendonk(foto: L. Coveliers, 1937)

jongen in aanraking met den elec-trischen draad. Gelukkig was de stroomniet zoo sterk, dat hij er het leven bijinschoot. Met brandwonden aan hand,arm en been kwam de jongen vrij.

19 augustus 1916, De Nieuwe Koerier:Gedood door den draad. Neerit-ter. Zondagavond had nabij onze ge-meente een droevig ongeval plaats. Delandbouwer Leeters, wonende opBelgisch gebied op de pachthoeveKeyershof, welke echter door denelectrischen draad van België geschei-den is, ging aan de draadversperringachter zijn hoeve met eenige familie-leden spreken. Hij reikte een Duitschsoldaat een boterham toe, waarbij hijeen draad aanraakte, met het gevolg,dat hij dood neerviel. Zijn dochter, diehem bevrijden wilde, bekwam brand-wonden, doch kon door den Duit-scher met den isoleerstok geredworden.

Ophoven-Geistingen: Vier onzerinwoners zijn er in gelukt de grens overte trekken en maar juist op tijd: hetzijn Jef Polet, een zoon van Brouns,Deckers en de zwager van Jef Polet.Jef Polet heeft meer dan 3000 vrijwil-ligers de grens over geholpen, de drieanderen waren van medeplichtigheidbeticht: de moffen kwamen om henaan te houden maar onze Ophove-naren waren hen te plat, ze haddenlont geroken en weinige uren nadienstonden ze den mof reeds van op denoverkant van de Maas ferm uit te la-chen. Bravo voor die dappere mannen!De 2 Oktober werden alhier aange-houden Mad. Deckers en hare doch-ter, beticht van medeplichtigheid in hetoverbrengen van vrijwilligers; ’t is doorDuitsche spioenen dat ze in de valgeraakten (...). De zoon Boonen werdinsgelijks aangehouden om dezelfdereden altijd als de vorigen. De dochtervan den smid Broens (Betje van denMasterd) werd bij Neeritter langs degrens doodgevonden. Men denkt datze den elektrischen draad aangeraaktheeft; anderen nochtans beweren datze door de moffen neergeschotenwerd. Een treurig einde voorwaar?

April 1918

Kessenich: De grensbewaking is ui-terst streng en op vele plaatsen pa-troeljeeren de vlegels dag en nacht,vergezeld van politiehonden die dearme, heldhaftige voortvluchtigen ingrachten, bosschen tot in de kruinender boomen opspeuren.

Molenbeersel: De oude Moffen, diehier geruimen tijd legerden en de grensbewaakten zullen moeten optrekken

28 oktober 1916, De Nieuwe Koerier:Thorn. Vrijdag kwam hier aan degrens zekere J. B. in aanraking met denelectrische draad. Nog levend werd hijdoor de Duitschers er onder vandaangehaald en naar het hospitaal te Maes-eyck vervoerd.

31 oktober 1916, De Nieuwe Koerier:Stramproij. Dezer dagen kwamenhier over den draad twee personenuit Maaseijck, Donys en Schepers.Met een dubbele ladder klommen zeer over. Toen de draad aan de ladderraakte verbrandde een zijn voet, zoo-dat hij op het oogenblik te Weert inhet St. Jans Gasthuis verpleegd wordt;de andere vertrekt via Engeland naar’t front.

29 december 1916, Het Centrum: TeNeeritter kwamen 4 Russen met eenplan[k?] over de electrische draad.Twee en twintig dagen lang hadden zezich met koolrapen gevoed.

“A la Frontière” te Thorn (foto: verzameling ?)

naar ’t front, hoe stijf en krom en bul-tig ze ook zijn: dat is “kanonenfleisch”eerste klas! Ze gaan vervangen wor-den door paardenvolk en voortaan zalhet patroeljeeren langs heen den draadte paard geschieden. Ei, Mofje leef! Wiedaar het meeste bij wint zal nog uit temaken zijn.Ophoven-Geistingen: Het getalMoffen, die hier ingekwartierd liggengroeit geweldig aan en wij tellen zemet honderden. De toestand wordter dagelijks des te benarder om en degrensbewaking buitenmate streng. On-ze dorpsgenooten die zich wat te dichtbij den draad gewagen, worden woestvastgegrepen en boeten onvermijde-lijk 3 dagen pot.

Mei 1918

Molenbeersel: Nabij Stramproy iseen jongeling, die waarschijnlijk overde grens wilde vluchten, met den elek-trieken draad in aanraking gekomenen bleef op den slag dood. Hij was vanBrussel afkomstig en ongeveer 18 jaaroud. Zijn medegezel werd door deDuitsche grenswacht krijgsgevangengenomen. Dit bitter-treurig feit be-wijst eens te meer den heldenmoedwaarvan zoovele jonge Belgen getui-gen, die het leger willen gaan ver-voegen.

Ophoven-Geistingen: Het is onshaast niet meer mogelijk nog eenignieuws over de grens te krijgen. Hon-derden graue schavuiten zijn hier gele-gerd en ge kunt geen voet verplaatsenof ge loopt er eenen te gemoet.

Juni 1918

Kessenich: Naar het schijnt gaan de

10 23

3 januari 1917, Het Centrum: Neder-landsch graan door Duitschersingerekend.De Duitschers hebben te Neeritterin den avond van 27 op 28 Dec. j.l. degraanmijten, staande op Nederlandschgrondgebied, vlak aan de draadver-sperring, weggehaald, na eerst denstroom van den draad te hebben af-gezet en den draad te hebben door-geknipt. De mijten bevatten ruim 6zware karren rogge en evenveel haver.Het graan, dat geteeld is op Neder-landsch grondgebied, behoorde toeaan A. Abels te Molenbeersel, Neder-lander van geboorte.

8 mei 1917, Het Volk en NRC: De doo-delijke draad. De 17-jarige zoon vanden gemeenteveldwachter J., te Thorn,is gisternacht aan de grens te Kesse-nich met den electrischen draad inaanraking gekomen en gedood.

21 mei 1917, NRC: Bij Neeritter isZaterdag een Duitsche soldaat bij eenpoging tot desertie aan den elec-trischen draad dood gebleven.

5 juli 1917, De Nieuwe Koerier: Thorn.Gisterenmorgen circa half elf kwamzekere A. Keijaerts van hier in aan-raking met den electrischen draad metgevolg, dat hij direct dood was.

5 juli 1917, NRC: Bij Kessenich isgisteren de landbouwer A. K. uit Thorn,aan den electrischen draad dood geble-ven.

13 januari 1918, NRC: Nabij Neerit-ter is gisteren de dochter van den smidB. uit Ophoven aan den electrischendraad doodgebleven.

uwen broeder Henri, dat hij wat voor-zichtiger moet zijn, en dat de pinne-kensdraad toch slecht gekozen is om“rendez-vous” te geven.

Molenbeersel: Hendrik H… (Poo-ten Riekske) is op ’t bevel der moffenvan uit zijn woonst aan de grens moe-ten opruimen, en heeft nog gelukkiglijkop de Smeetsstraat een onderkomengevonden. Riekske kwam hun te kortbij den draad, zoo ’t scheen. Een meisjeuit de gemeente zou aan den draadverongelukt zijn. We hebben daarovergeen verder nieuws vernomen; laat onshopen dat dit treurig nieuws onwaarblijke! Kristaan Op ’t R... (van ’t smeed-je) raakte gelukkiglijk over den doo-denden sperdraad en bevindt zichthans in veiligheid op ’t hollands grond-gebied. We mogen hem voorzekerbinnen kort verwachten.

4 februari 1918, NRC: Te Neeritterzijn Zaterdag twee Belgen over degrens gekomen. Zij hadden met eenisoleerstok de electrische draadafslui-ting onschadelijk weten te maken.

18 augustus 1918, NRC: In de buurtvan Stramproy is gisteren een Duit-sche soldaat, die op wacht stond, aanden electrischen draad doodgebleven.

13 september 1918, NRC: NabijStramproy is gisteren de 18-jarige E.M. uit Weert aan de electrische grens-afsluiting dood gebleven.

16 september 1918, Het Volk: Doorden draad . Aan de grens onderWeert, is een 18-jarig meisje door denelectrischen draad gedood. Ze was vanWeert naar de grens gegaan, omsmokkelwaar te verkoopen.

18 oktober 1918, Het Centrum:Stramproy, 17 October. Een praat-je aan de “poort”. De Belgische grensbij Stramproy biedt weinig belangrijks.’t Is daar nog steeds hetzelfde, als ge-durende den heelen duur van den oor-log. Hollandsche schildwachten aan de-ze zijde en Duitsche soldaten aan deandere zijde van de doodende afslui-ting, liepen zich te vervelen en “kanke-ren” over den regen en den gurenwind, welke het posten allesbehalveaangenaam maken.Bij Stramproy is een onderbrekingvan de electrische draadversperring,een zoogenaamde poort, waardoor depassage van voertuigen en persoonenplaats heeft. Hierdoor zullen ook devluchtelingen, welke voor Weertbestemd zijn, ons land worden binnengelaten. Achter de poort strekt zich

Februari 1918

Kessenich: Nooit zijn de Duitscherszoo streng geweest dan sedert delaatste maanden, alwie de grens durftnaderen hebben ze dadelijk vast. Zelfsde inwoners der gemeente, die zichvan ’t eene huis naar ’t andere willenbegeven, moeten altijd hunnen passier-schein bij hebben. Zoo werden laatstde drie dochters van Simons, var-kenskoopman en slachter, aangehou-den omdat ze hunnen pas niet bij had-den toen ze ’s morgens naar de misgingen: met drie dagen gevangen kwa-men ze er van af.

Maart 1918

Molenbeersel : Het is onder dezwaarste bedreigingen verboden vannader dan op een afstand van 200 m.bij den sperdraad te komen.

1122

(Foto: Collectie Koninklijk Legermuseum Brussel)

de lange straatweg uit in de richtingvan Maaseyk. Verlaten, eenzaam ligtdaar de lange weg in den neveligenmorgen. Droevig beeld van den oor-log, die ook hier alle vertier heeftgedood (...).Hoe het mogelijk is, al laten de Duit-sche schildwachten het zelfs ooglui-kend toe, om over den electrischendraad te komen, was mij tot nu toeonbegrijpelijk. De vier zwaar geladendraden hebben een hoogte van 1,80M. en de opening tusschen de 2 draden,welke ’t meest geschikt zouden zijn omdoor te kruipen, zijn nog door verti-kale draden, op een halven meter af-stand van elkaar, verbonden. (...)En toch, hier langs de grenzen wetennog velen ons land te bereiken. Er zijneenige mannen, die er hun werk vanmaken om de menschen over dendraad te helpen. Vier kerels, die voorgeen klein geruchtje vervaard zijn, gaaner bij nacht en ontij op uit om opafgesproken tijden en plaatsen hungevaarlijk werk te verrichten.Hebben degenen, die over willen, opBelgisch gebied, de Duitsche wachtenweten te verschalken en zijn zij dendraad genaderd, dan begint het werk,dat niet alleen vlugheid maar ook allevoorzichtigheid eischt. Een enkelemisgreep in den donkeren nacht ende dood is onherroepelijk. Maar zekennen hun handwerk, die grens-zwervers, die in België hun handlangers,ook onder de Duitsche posten, zooalsmen beweert, hebben, die hen inlichtenen de personen, die over willen, mettijd en plaats bekend maken.Een kerel als een boom met de krachtvan een stier, doet het werk, dat hem

zier de spuigaten uit te zijn. Kondenze dat maar allemaal klaar spelen!

December 1917

Kessenich: Naar men ons meldtzouden er te Kessenich een vijftientalpersonen aangehouden zijn ondervoorwendsel dat ze zich te dicht bijden draad bevonden, en ze verdachtwaren brieven over te willen brengen.Wat een boete zal dat grapke aan onzegemeente weer kosten?Vier Moffen, die hier op schildwachtstonden, waren van gedacht, dat hetin Thorn aangenamer was en staptenhet af. Hun feldwebel staat nog altijdop hunne terugkomst te wachten: hijzal nog lang mogen staan.Een ergdroeve gebeurtenis heeft onzevreedzame gemeente in verslagenheidgedompeld. Vrouw Jan Vandeninde(Petrus Jan) was over den doodendenijzerdraad geraakt en bevond zichreeds aan den overkant, op Hollandschgrondgebied, toen ze plotselingschreeuwend ineenzakte. Of ze dendraad geraakt had of getroffen werddoor kogels, die de Duitschers op haarafvuurden, is onbekend; altijd is het datde Duitschers onder den draad door-kropen, ze op Belgisch grondgebiedterugtrokken en stervend naar ’t gast-huis van Maeseyck overbrachten. JanVandeninde is aangehouden.

Molenbeersel: Niettegenstaande destrenge grensbewaking, trekken noggedurig Mofsche wegloopers naarHolland. Een duitsch officier, die eeneronde deed langs de grens in ’t Broek,zocht te vergeefs naar een post van13 man door een “Veldezel” – leestfeldwebel – aangevoerd; zelfs zijn

steeds in doodsgevaar brengt. Met degummi handschoenen overtrokkenhanden pakt hij onverschrokken dedooddragende draden, spalkt ze metenorme krachtsinspanning van elkaar.Een der helpers kruipt erdoor, paktde menschen op, die aan deze zijdeworden aangepakt. Huivering alleenreeds brengt de gedachte, dat bij ookmaar de kleinste weifeling, degeringste onzekerheid of onvastheidvan hand de dood van allen, die danelkaar vasthouden, op hetzelfde oo-genblik volgt. Maar durf, onverschrok-kenheid, behendigheid en nooit falendezekerheid laten de helpers nooit in densteek. Zóó is ’t mogelijk, dat nog menig-een op het oogenblik het “vrije Hol-land” weet te bereiken.

23 oktober 1918, Het Volk: Eindho-ven, 22 Oktober. (...) Zij trokken langsden grooten weg die van BelgischMaaseyck naar Hollandsch Itter-voort loopt. De Duitsche grenswachtopende de poort in den elektrischendraad en gaf de vluchtelingen aan deHollandsche soldaten over. (...) Langsden weg, over een afstand dus van eenacht kilometers, trok de trieste kara-vaan op Weert aan, met de zwaarbeladen karren en er achter aan devermoeide vluchtelingen, die met ge-bogen hoofden automatisch voort-sjokten. De elektrische draad, die zoo-als ik reeds schreef, vlak voor Stamp-roy is gespannen, is hier nog geladen.Een stroom van 2000 volt staat er open maakte elke aanraking doodelijk.

24 oktober 1918, NRC: Tegen 8 uurwaren wij in Ittervoort aan den draad.Een prachtig wijd voortplooiend land

schreeuwen als een speenvarken, zijn“gesakker” als een helle duivel, of zijnuren lang teuren door den verrekijkerbrachten hem niets verder : zijnmannen hadden het naar Stramproyafgestapt.De tramlijn Maeseyck-Weert isterug in bedrijf. Volgens men onsschrijft loopt de tram van Maesecyktot aan de grens, waar de reizigersmoeten overstappen op den tram diehun van daar naar Weert brengt.Uiterst strenge maatregelen wordentoegepast; zo b.v.b. is het de gardenvan den eenen tram onder de zwaarstebedreigingen verboden te spreken totdie van den anderen tram.Neeroeteren: Zekeren heer Le-cocq, die zoo menigen brief voor onzejongens van Maes- en Kempenlandover gesmokkeld heeft, heeft overeenige weken aan den electriekendraad nabij Molenbeersel eene droe-vige dood gevonden. Hij was er ingelukt eenige vrouwen en kinderen degrens over te helpen, doch bij zijnelaatste poging om den draad over teklauteren brak zijn toestel en hij werdop den slag gedood.Ophoven-Geistingen: De Moffenkwamen af om een onzer mede-burgers aan te houden: deze had lontgerooken en toen de gasten aankwa-men was ’t kot leeg en onze wakkerevriend reeds den draad over.

Januari 1918

Kessenich: Zekere Juliette N..., vanAntwerpen, die hier aan den draad meteen onzer jongens die op ’t Hollandschzit kwam spreken is insgelijksaangehouden. Mathieu schrijf eens aan

12 21

in den nevel, waar die breede straat-weg tusschen de goudgele eiken doorheen gaat. Onze Hollandsche grens-wacht, vroolijk en vol humor onderelkaar, was zeer onder den indruk vaneen grooten hond, die gisteren op dengeladen draad was gesprongen endood gebrand. Wij moesten eerst meeom nog de ingewanden te zien liggen.Borden met een bliksempijl waar-schuwen: Lebensgefahr, Danger demort, levensgevaarlijk.

25 oktober 1918, Het Volk:Vanmorgen vroeg ben ik van Roer-mond naar de grens bij Ittervoortvertrokken. Roermond sliep nog enhet licht was nog maar weifelend in destraten. De stoomtram bracht mijdoor het glooiend Limburgsche land-schap, langs de dorpen van Panheel,Wessem-Grathem. In de dorpenstonden de vluchtelingen met hun

hazenpad koos en zich nu in Engelandbevindt, heeft het bij den Mof leelijkmisdaan: Zij beschuldigen hem van nietminder dan spioen voor ’t Belgischleger. Eere aan Mathieu! De Mof heeftnu zijn huis en inboedel verbeurtverklaard en alles gaat openbaar ver-kocht worden.

Molenbeersel: Een Pruis die ’t levenmoe was - en hoeveel zijn er zoo niet?- dacht een werkdadig middel uit omzich van dien last te ontdoen. Hij gingmet het hoofd op den geëlektriseer-den draad liggen; dit hielp, want toenmen hem vond was zijn schedel ganschdoorgebrand en zijn zwijnsoogen hin-gen hem tot onder zijn kinnebakken.De genaamde Eng... van Bree, diealhier in ’t Broek aan den draad doodbleef, stond aan ’t hoofd eener geduch-te dievenbende. De gemeente Breehad zijn hoofd op prijs gesteld en 1000fr. uitgeloofd aan wien hem dood of

bagage gereed om straks met een ex-tra tram naar Roermond te wordengebracht. De mensen waren gister-middag pas laat aangekomen, warentoen gevoed en hadden den nacht inde omliggende plaatsjes bij de gullebevolking doorgebracht. (...)Te Ittervoort reed de tram vlak totde grens waar de gevaarlijke elek-trische draad gespannen is. Daar stondik dan weer en keek de breede eiken-laan door, België in. (...)Eerst zag ik in het nevelig verschiet derbreede laan niets dan de omtrekkender hoog opgetaste voertuigen. Lang-zaam kwam de schamele stoet naderen stopte op een vijfhonderd meterafstand van den draad. Een gegons vanpratende stemmen drong tot mij door.Inmiddels werd de draad stroomloosgemaakt en de poort die tot ons landtoegang geeft, door de Duitschersgeopend...

levend overleverde. De Duitschershadden hunne grenswachten lastgegeven hem bij de eerste gelegenheidneer te schieten. Eng... hield zichvooral in de bosschen schuil en randeonmeedogend alle voorbijgangers aan.

November 1917

Kessenich: Zekere Luism... sprak mettwee Duitsche soldaten in de nabijheidvan den draad toen er plotseling eengeweerschot weerklonk en hij denkogel nevens de ooren hoorde fluiten.Daarop kwamen de Duitsche gendar-men af en werden Luysm... en de tweefeldgrauen met den kraag gepakt;“gerade aus” ging het naar het “pen-sionnaat” van Maeseyck. Gelukkig is erLuysm... met 20 mark van af gekomen.

Molenbeersel: Onlangs trokken op‘nen viezen keer 12 feldgrauen meteens de grens over en zopen zich teStramproy bijna te bersten van ple-

De draad aan de grens te Kessenich(foto: verzameling Geschied- en Heemkundige Kring Kinrooi)

Nederlandse militairen helpen vluchtelingen op hun verdere tocht. WeerbareBelgische mannen, op de voorgrond, mochten de grens niet passeren.(foto: Panorama, 30 oktober 1918).

1320

Een blik over de draad vanuit België

Van de archivaris van de gemeente Kinrooi Mathieu Kunnen kregen we detip om het frontblad ‘De Maeseyckenaar’ te doorzoeken op verwijzingennaar de draad. Dat bleek een schot in de roos want in dit frontblaadje - datvan december 1916 tot oktober 1918 werd uitgegeven in Le Havre door‘de Maeseycker Vrienden’ onder redactie van Joseph Boonen - staan eengroot aantal artikeltjes, die handelen over de vreselijke gevolgen van denelektrischen draad… Dit blaadje werd gedrukt in het ‘Belgisch Tehuis voorOorlogsinvaliden’ te Sainte-Adresse. Een bijna volledige kopie van de 23nummers van dit maandblad wordt bewaard in de bibliotheek van deGeschied- en Heemkundige Kring van Kinrooi. In ‘Een woord vooraf” vanhet eerste nummer wordt uitgelegd wat de bedoeling is van het blad:“Wapenbroeders, strijdmakkers, vrienden en stadgenooten van ’t aloude Maes-eyck, dit is een blaadje voor u! Hier in eenige lijnen zullen wij malkandermaandelijks het schaarsch nieuws mededeelen, dat door de mazen van ’t dodendijzeren net heenglijdt”!

Het blad dat werd uitgegeven “met de toelating der militaire overheid” (enook af en toe gecensureerd...) bevat enorm veel informatie over de leefom-standigheden en dramatische gebeurtenissen in de periode 1916-1918 inMaaseik en omgeving. In de rubriek “Nieuws uit het kanton” werd maandelijkseen overzicht gegeven van allerlei droevige gebeurtenissen (overlijdens,wegvoeringen, doden aan de draad) maar ook blijde boodschappen (geboor-

te “zwaarsen”. Daar gaan er hem zoo-veel loopen, dat de Mof er van ver-vaard wordt; daarom is hij nu beziglangs de gansche grens den sperdraadnog een goede meter te verhoogen.Allemaal niets gekort, Mofje lief! Eenigepersonen stonden hier aan den draadte praten met de bewoners van denoverkant, iets wat de Pruis tot dan toetoegelaten had, toen eensklaps eenpaar pinhelmen te voorschijn sprongenen alle gevankelijk meenamen. Zekerweer kwestie om de lui wat geld af tetroggelen. Zulke vuige plannetjes vindtalleen een Mof uit.

Augustus 1917

Kessenich: Een flinke boerenknechthad den moed den doodenden draadover te wippen om het leger van Ko-ning Albert te gaan vervoegen. Gevolg:Eene zware boete en een maand langde huizen ’s avonds om 8 ure gesloten.Wel wat vervelend in deze heerlijkezomeravonden, maar we dragen fieren gelaten ons lot.

Molenbeersel: Geen week gaat ervoorbij of er komen in ons dorp vluch-telingen aan uit alle hoeken van ’t over-weldigd vaderland, die dan meestal ge-lukkig de grenzen overgeraken. Helaas,allen gelukt het niet den doodendensperdraad met goed gevolg te over-schrijden: zoo bleef er den 13 Juni eenreeds bejaarde Heer uit Luik aandood. Dienzelfden dag, werden vijf jon-gelingen bij de grens door de Moffenaangehouden en meegevoerd. De Mof-fen, zoowel “veldezels” als stumpersvan soldaten, die hier langs de grensrondloopen, zijn echte “armoedspen-sen”; ze leven hoofdzakelijk van wat

hun de hollandsche smokkelaars, navoorafbetaling over den draad werpen.De officieren vertoonen zich als hetware broed van die ikzuchtige verme-tele Pruisische Kultur: een hoop ver-waande zotten, kale praalhanzen, stijvedomkoppen, die zelfs hun eigen solda-ten erger behandelen dan slachtvee.Ook trekken deze met gansche ben-den de grens over: van den 25 Juni totden 8 Juli kozen er niet minder dan 25het hazenpad en van achter komen ernog!

Neeroeteren: Hendrika Vande-broek, echtgenoote van H. Loos dieover eenigen tijd te Kinroy aan dendraad gesnapt werd, heeft drie wekente Maeseyck in het gevang doorge-bracht: ze werd dan tot zes maandenopsluiting veroordeeld en door deMoffen naar eene tot heden onbe-kende plaats weggevoerd.

September 1917

Kessenich: Zekere K., van Thorn, dieden draad wilde overschrijden, is eraan blijven hangen: hij werd alhier ophet kerkhof begraven.

Oktober 1917

Kessenich: De gemeente heeft eenestraf opgeloopen omdat de knecht vanStakenborg over de grens getrokkenis. Gedurende 11 dagen moesten deherbergen gesloten zijn, en om 8 u. ’savonds de bewoners binnen zijn en blij-ven: Nu staat haar nog eene te wach-ten voor de vlucht van den knecht vanden doktoor, die weg is naar ?... (Eenzekere Pieters Martinus van Diepen-beek.)

Kinrooi: Mathieu Cr..., die bij tijds het

14 19

tes, huwelijken, teruggekeerde weggevoerden enz.). Er wordt informatiegegeven over Maaseik, Dilsen, Elen, Heppeneert, Kessenich, Kinrooi,Molenbeersel, Neeroeteren, Ophoven-Geistingen, Opoeteren enRotem.

Het blad bevat zeer veel verwijzingen naar de gebeurtenissen aan de ‘dode-lijke draad’. Voor deze brochure hebben we een aantal feiten aan de elek-trische draad uit de Kinrooise kerkdorpen op een rijtje gezet. Een algemeenbeeld van de omstandigheden aan en rondom de draad wordt gegeven inhet nummer van november 1917: “Nooit is de grens zoo streng bewaakt geweestals tegenwoordig; vroeger was het ons nog toegelaten om van tijd tot tijd eenpraatje te komen voeren aan den draad met vrienden en kennissen van denoverkant, nu is het ons streng verboden de grens nog te naderen, ja zelfs zijn ergroote banen die naar de grens leiden op sommige plaatsen totaal versperd enis allen doorgang verboden. De menschen die langsheen den draad wonen wordenzorgvuldig bewaakt, al hunne verplaatsingen bespied en voor de minste redenregent het huiszoekingen, aanhoudingen en boeten. Zoo erg hebben we hetnooit gekend. De Duitschers beweren dat al die maatregelen genomen zijngeweest tegen de spioenen, maar iedereen weet maar al te wel dat zulks flauwepraat is: ’t is enkel en alleen om het ontvluchten te beletten van onze jongens ennog meer van hunne eigen soldaten. Op eene plaats, die we liever niet noemen,trokken er 29 over, op een andere 87, meest allemaal jongens, die zich in onsleger gaan inlijven, dappere Belgen die de dood zoo menigmaal moeten trotseeren,enkel om in Holland te geraken. Ge moest eens weten wat moeite en koelbloe-digheid zulks kost niet alleen hen, die naar Holland vluchten, maar nog meeraan hen, die hen over helpen, dappere, onbekende vaderlanders, die dagelijkshun leven bloot stellen, die op elken stond, dag en nacht zich kunnen verwachtenaan huiszoeking, aanhouding en den kogel. Er zijn er reeds gevallen maarvoor ieder die valt komen er minstens twee in de plaats. Nu mogen weze niet noemen, maar later zullen hunne namen schitterend prijken,naast die van al onze helden.

Meer nog, zegde ik, en wel bijzonder zijn al die maatregelen genomen tegen hetdeserteeren van hunne feldgrauen. ’t Is verschrikkelijk (en o! zoo aanmoedigendvoor ons) hoeveel er de grens over trekken; ’t gebeurt wel meer dan eens dat defeldwebel of hauptman, bij zijn inspectie, de helft van zijnen post of soms heeltevergeefs zoekt, meer dan eens, dat onze jongens met den schildwacht er bijden draad overtrekken. Verscheidene Duitschers bleven in den laatsten tijd bijhunne poging tot ontvluchten aan den draad hangen”…

Hieronder laten we in chronologische volg-orde de berichten over de draad volgendie in De Maeseyckenaar verschenenvan maart 1917 tot oktober 1918, metalle taal- en zetfouten erbij!

Maart 1917

Kessenich: Twee Moffen hadden ookhier in de omstreken een paar lichte-kooien weten te bekoren en zijn ernu mede de grens over getrokken.Soort zoekt soort!

April 1917

Molenbeersel: Langs de grenzentegen de draadversperring hebbenmenige huisgezinnen hunne woningenmoeten verlaten, zooals bij Frinsen.De Mof ziet daarin een maatregel omhet overloopen te beletten.

Mei 1917

Kessenich: De Wwe Van Mierloo dieop Breukskenshof (aan ’t kasteel)woonde, werd beticht, brieven over-gegeven te hebben aan inwoners vanNeeritter. Natuurlijk kon de Mof ergeen bewijs van geven en nietteminmoest de geheele familie Van Mierloomet gansch den inboedel de hofstedeverlaten en in een huis van den burge-meester in het dorp haar intrek ne-men.

Juni 1917

Molenbeersel: Twee zonen van denheer T., het alom geacht gemeente-raadslid, zijn ook gelukkig over denmoordenden draad geraakt; weldrazullen ze hun drie dappere broedersop het front komen vervoegen. Vijfbroeders, die naast malkander voorKoning en Vaderland tegen den snoo-

den overweldiger strijden, wat prachtigvoorbeeld! Deze laatste ontvluchtingbeet den Mof bitter in den neus; L.V.E.en de dienstdoende burgemeesterwerd te Maeseyck des aangaande voorden krijgsraad gedagvaard, doch kwa-men er met den schrik van af.

Ophoven-Geistingen: Lambert I. enPieter S., vierde zoon van baas S., wiensdrie andere zonen reeds op ’t frontzijn, gelukten erin de draadversperringte overschrijden. Hulde aan die tweekloeke vaderlanders.

Juli 1917

Kessenich: De twintigjarige zoon vanden veldwachter te Thorn is op eensmokkeltochtje tegen den sperdraadgeloopen en bleef op den slag dood.Hij ligt alhier op het kerkhof begraven.Een laffe handelswijze te meer van deMoffen: het was door hen reeds se-dert een geruimen tijd toegestaan datde menschen met hunne hollandschegeburen van over den pikdraad eenpraatje mochten houden. Nu eendezer dagen en zonder op voorhandde bewoners eenig verbod te hebbenopgelegd, werden plotseling al depersonen die van deeszijde van dendraad stonden te praten aangehoudenen meegevoerd of weer vrij gelatenna eene zware geldelijke boete. ’t Ishet er hem maar om te doen geld teslaan.

Molenbeersel: We zijn er fier overweer 1000 mark boete gekregen tehebben. Jos. B... en Jaak M..., beidenbroeders van twee onzer dapperemannen van op de vuurlijn, trokkenden sperdraad over en zijn op weg omu een handje toe te steken den Pruis

1518

Detail van een Duitse kaart van de elektrische draad uit 1916 uit het archief van de heer Steven uit Dilsen-Stokkem