Peter LouterPim van Eikeren

Opgesteld in opdracht van de SER Delft

zie ook: www.delftsearbeidsmarkt.nl

De Arbeidsmarkt van Delft

De

arbe

idsm

arkt

van

Del

ft

De

arbe

idsm

arkt

van

Del

ft

Het kan verkeren. Tot halverwege 2008 draaide de economie nog op volle toeren. Er was al geruime tijd sprake van een zeer ‘krappe arbeidsmarkt’, waarin bedrijven grote moeite hadden geschikte werkne-mers te vinden. Na het faillissement van Lehman Brothers belandde de economie in een diepe crisis. Terwijl in het tweede kwartaal van 2008 de economische groei ten opzichte van hetzelfde kwartaal een jaar eerder nog 3.2% bedroeg, was in het tweede kwartaal van 2009 sprake van een krimp met 5.4% ten opzichte van hetzelfde kwartaal een jaar eerder (zie daarvoor www.delftsearbeidsmarkt.nl). Een dergelijke omslag kent in de periode na de Tweede Wereldoorlog zijn weerga niet. Het gevolg was onder andere dat de situatie op de arbeidsmarkt razendsnel wijzigde van zeer krap naar ruim tot zeer ruim (vanuit het perspectief van de werk-

gevers). De werkloosheid is sterk toege-nomen en mensen hebben moeite om een geschikte baan te vinden. Hoewel de arbeidsmarkt in Haaglanden wat minder ruim is dan gemiddeld in Nederland, zijn de gevolgen van de economische crisis ook in deze regio merkbaar. Toch zijn er onmiskenbaar eerste tekenen van herstel. Een goed moment om te bepa-len hoe het ervoor staat met de arbeids-markt op nationaal en regionaal niveau en, vooral, welke gevolgen dat heeft voor de beroepsbevolking en de bedrijven in Delft. Daarbij gaat de aandacht niet alleen uit naar de huidige situatie, maar ook naar het toekomstperspectief.

Delft: een open arbeidsmarktVan alle werkzame Delftenaren werkt maar liefst 46% bij een buiten Delft gevestigd bedrijf. En van alle werknemers bij Delftse bedrijven woont zelfs 53% buiten Delft. Ongeveer een achtste deel van dit woon-werk verkeer (‘pendel’) reist zelfs dagelijks naar of vanuit het gebied buiten de in het kaartbeeld in roodtinten weergegeven regio Den Haag/Rotter-dam. Globaal geldt dat het percentage pendel hoger is naarmate het oplei-

dingsniveau van de werknemers hoger is. Vooral economisch opgeleiden werken vaak buiten hun eigen gemeente. Voor verzorgend opgeleiden (werknemers in zorg en welzijn, het onderwijs, horeca en winkels) is het percentage pendel juist relatief laag. Het is duidelijk dat Delftse bedrijven bij het werven van personeel dus ook nadrukkelijk buiten de gemeen-tegrenzen kijken, vooral als het om hoger opgeleiden gaat. Ook is het duidelijk dat voor veel inwoners van Delft de kansen op werk ook in gemeenten in de nabije of verdere omtrek liggen. Dit ondanks het feit dat het aantal arbeidsplaatsen bij Delftse bedrijven en instellingen 15% hoger ligt dan het aantal inwoners van Delft met een baan en Delft dus in lichte mate een ‘werkgelegenheidsfunctie’ ver-vult.

De crisis voorbij?

1

Deze brochure is in opdracht van de Sociaal-Economische Raad Delft (SER Delft) opgesteld door Bureau Louter, gevestigd in het Radexgebouw te Delft. De brochure is geba-seerd op het rapport ‘De Delftse arbeidsmarkt in beeld’. In deze brochure is slechts ingegaan op enkele highlights van het onder-zoek. Om zicht te houden op actuele ontwikkelingen op de Delftse arbeidsmarkt kan een speciaal ontwikkelde web-site worden geraadpleegd, zie: www.delftsearbeidsmarkt.nl. Via die website is het ook mogelijk het volledige rapport ‘De Delftse arbeidsmarkt in beeld’ te downloaden.

De arbeidsmarkt van DelftBureau Louter, DelftPeter LouterPim van Eikeren

Opdrachtgever: SER Delft

Momenteel herstelt de nationale eco-nomie zich van de meest ingrijpende economische crisis sinds de Tweede Wereldoorlog. Hoewel weer sprake is van economische groei, vooral gedragen door een sterke groei van de wereldhan-del, groeit de werkgelegenheid nog niet en neemt de werkloosheid nog toe. Ont-wikkelingen op de arbeidsmarkt reageren namelijk vertraagd (ongeveer een jaar) op economische ontwikkelingen. Ook in Delft heeft de crisis haar sporen nagela-ten. In deze brochure wordt ingegaan op de huidige stand van zaken op de Delftse arbeidsmarkt. Tevens worden progno-ses opgesteld voor de periode tot 2015. De Delftse arbeidsmarkt wordt daarbij beschouwd in regionaal perspectief, dus inclusief werknemers bij Delftse bedrij-ven en instellingen die buiten Delft wonen en inclusief inwoners van Delft die buiten de eigen gemeente werken. Daarbij is de arbeidsmarkt geplaatst binnen een breder kader van ontwikkelingen op het gebied van bevolking, economie en onderwijs.

Inhoud brochurep.1 De crisis voorbij?p.2/3 Onderwijsp.4 Arbeidsaanbodp.5 Ontwikkeling bedrijvigheidp.6/7 Arbeidsmarktp.8 Ontwikkeling werkloosheid

Veel pendel naar en vanuit Delft

Krapte op de arbeidsmarkt

2006 2007 2008 2009 ‘10

Zeer krap

Zeer ruim

HaaglandenNederland

sept. 2008

0% 50% 100% 10.75 1.751.25 1.5

Delft

Omliggend gebied

Overig Haaglanden

Rijnmond-Noord

Overig Zuid-Holland

Overig Nederland

Totaal

WO, economischHBO , economischMBO, technischMBO, economischWO, verzorgendHBO, technischWO, technischHBO, verzorgendVMBO, technischHAVO/VWOMAVO/VMBO tlMBO, verzorgendBasisonderwijsVMBO, verzorgendVMBO, economisch

% Pendel PendelratioGebiedsindeling

% PendelHet percentage van de pendel (woon-werk stromen) van en naar Delft in het totaal aan werkzame Delftenaren en banen bij bedrijven en instellingen in Delft. Vanuit/ naar buiten gemeente Delft, naar niveau Vanuit/ naar Overig Zuid-Holland/ Overig Nederland

PendelratioInkomende gedeeld door uitgaande pendel

Woon-werk stromen (pendel) naar en vanuit Delft naar opleidingstype

De

arbe

idsm

arkt

van

Del

ft

De

arbe

idsm

arkt

van

Del

ft

TU-studenten. Terwijl opleidingen in economische richting in het voortgezet onderwijs, het MBO, het HBO en op de universiteiten wat meer dan natio-naal gemiddeld gevolgd worden door inwoners van de relevante regio, is daar voor technische opleidingen slechts op HBO- en WO-niveau sprake van en voor verzorgende opleidingen juist slechts in het VMBO.

In het overzicht met het aantal leerlin-gen/studenten per opleidingstype zijn degenen die een technische universitaire opleiding volgen niet opgenomen. Die aantallen zijn zo groot dat zij in de figuur volledig buiten de schaal zouden vallen.

In de tabel staan degenen die een techni-sche wetenschappelijke opleiding volgen. Voor werktuigbouwkunde, civiele tech-niek en bouwkunde bedraagt het Delfts aandeel in het nationaal aantal studen-

ten (gemeten naar de woonplaats op het moment van afstuderen) respectievelijk 42%, 42% en 34% en is het Zuid-Hol-lands aandeel zelfs nog hoger.

Onderwijs kan vanuit twee invalshoe-ken worden benaderd. Ten eerste kan de onderwijsfunctie van Delft centraal staan en ten tweede kan de aandacht uitgaan naar de opleidingen die op dit moment door inwoners van Delft worden

gevolgd. Dat laatste bepaalt namelijk mede de omvang en de kenmerken van het arbeidsaanbod dat de komende jaren beschikbaar komt op de arbeidsmarkt.

Onderwijsfunctie DelftUit de kaartbeelden blijkt dat leerlin-gen en studenten bij in Delft gevestigde onderwijsinstellingen tot in de wijde omtrek wonen. Weliswaar volgen inwo-ners van Delft andersom ook onderwijs in omliggende gemeenten, maar het totaal aantal inwoners van Delft dat onderwijs op MBO-niveau en HBO-niveau volgt, is respectievelijk 2.087 en 1.886 en ligt daarmee ruim onder het aantal studen-ten bij de in Delft gevestigde MBO- en HBO-instellingen. Voortgezet onderwijs wordt door 4.328 inwoners van Delft gevolgd, terwijl in totaal 7.005 leerlingen onderwijs volgen bij in Delft gevestigde onderwijsinstellingen. Niet alleen op uni-versitair niveau, maar ook in het voort-gezet onderwijs, het MBO en het HBO vervult Delft dus een belangrijke onder-wijsfunctie.

Toekomstig arbeidsaanbodVoor Delftse bedrijven vormen school-verlaters de belangrijkste bron van nieuw aanbod van werknemers (naast een, in aantallen gerekend, veel kleiner aantal

herintreders). Daarbij zijn niet alleen degenen die op het moment van afron-den van hun opleiding in Delft wonen relevant, maar ook degenen die wonen in de omgeving van Delft. Naarmate het opleidingsniveau hoger is, zal de gemid-delde woon-werk afstand groter zijn, en daarmee de ‘relevante (arbeidsmarkt)regio’ omvangrijker. Voor VMBO, MBO en HBO/WO wordt als relevante regio respectievelijk beschouwd Delft met het omliggend gebied, Haaglanden en Zuid-Holland (voor WO soms zelfs Neder-land; zie ook pagina 6 en 7, met een confrontatie van vraag en aanbod op de arbeidsmarkt).

Het aantal leerlingen dat een techni-sche opleiding volgt op VMBO- of MBO-niveau is ondervertegenwoordigd in Delft en (meer nog) in de relevante regio. Uit het overzicht met gedetail-leerde opleidingen blijkt zelfs dat in geen enkele technische opleiding (met natio-naal minstens 5.000 leerlingen/studen-ten) op VMBO- of MBO-niveau in de relevante regio sprake is van een relatieve vertegenwoordiging boven het nationaal gemiddelde. Het aantal leerlingen dat een economische opleiding volgt is, zowel in Delft als in de relevante regio, juist over-vertegenwoordigd op VMBO-niveau en MBO-niveau. In de verzorgende richting is sprake van een oververtegenwoordi-ging op VMBO-niveau, zowel in Delft (in zeer sterke mate) als in de relevante regio. Veel inwoners van Delft volgen een HBO-opleiding in technische richting. En ook op provinciaal niveau (binnen Zuid-Holland) zijn studenten die een HBO-opleiding in technische richting volgen licht oververtegenwoordigd. Uiteraard wonen er in Delft zeer veel

Onderwijs

2 3

Delft heeft belangrijke onderwijs-

functie

Aantallen leerlingen/studenten (woonplaats Delft)

In de figuur staan twee typen gegevens. De grijze staafjes geven het aantal in Delft wonende leerlingen/studenten weer. Bij het

voortgezet onderwijs (VMBO en HAVO/VWO) zijn dat slechts degenen in de laatste twee leerjaren, bij het MBO, HBO en WO gaat het

om alle leerlingen/studenten. Met de ‘wiebertjes’ is aangegeven het aantal leerlingen/studenten per inwoner als index van het

nationaal gemiddelde (de ‘relatieve vertegenwoordiging’). Een score in het witte vlak betekent een score boven het nationaal

gemiddelde. Er zijn zeer veel studenten WO Technisch. Daar wordt in de tekst en in de tabel ‘Aantal studenten dat een technische

wetenschappelijke opleiding volgt’ op ingegaan.

Aantal leerlingenAantal leerlingen

Relatieve vertegenwoordiging Relatieve vertegenwoordiging11 1.5 20.50 1.5 2 2.50.50

0 500 1000 0 500 1000

Aantal leerlingen/studenten, woonplaats Delft

Delft

Relevante regio

VMBO: Omliggend gebied

MBO, HAVO/VWO: Regio Den Haag / Rotterdam

HBO/WO: Provincie Zuid-Holland

0 0.5 1 1.5

Relatieve vertegenwoordiging

Onder nationaal gemiddelde

Boven nationaal gemiddelde

Toelichting WO Technisch:

In Delft wonen 8459 studenten die een wetenschappelijke

technische opleiding volgen. De scores voor de relatieve

vertegenwoordiging zijn 38.8 voor Delft en 1.7 voor Zuid-Holland.

VMBO TechnischVMBO EconomischVMBO VerzorgendVMBO tl

HAVO/VWO

HBO TechnischHBO EconomischHBO Verzorgend

WO TechnischWO EconomischWO Verzorgend

Zie tekst en tabelMBO TechnischMBO EconomischMBO Verzorgend

Leerlingen/studenten bij Delftseonderwijsinstellingen

Index

8 of meer

4 tot 8

2 tot 4

1 tot 2

0.5 tot 1

minder dan 0.5

0

Index:

Leerlingen bij in

Delft gevestigde

onderwijs-instellingen

per inwoner van

gemeente.

Nederlands gemiddelde = 1

TU Delft

WoonplaatsDelft: 8.405Overig Z-Holland: 4.670Buiten Z-Holland: 2.101Totaal: 15.176Peildatum: 1 okt. 2008

HBO

WoonplaatsDelft: 289Overig Z-Holland: 2.033Buiten Z-Holland: 447Totaal: 2.769Peildatum: 1 okt. 2009

ROC Mondriaan

WoonplaatsDelft: 566Overig Z-Holland: 2.517Buiten Z-Holland: 6Totaal: 3.089Peildatum: 1 okt. 2009

Niet weergegeven is het voortgezet onderwijs. Van de 7.005 leerlingen daarin

wonen er 3.883 in Delft en slechts 83 buiten Delft, Midden-Delfland,

Pijnacker-Nootdorp, 's-Gravenhage, Rijswijk of Westland.

Aantallen leerlingen/studenten per opleidingstype (naar woonplaats)

Aantal leerlingen/studentenAantal leerlingen/studenten

Relatieve vertegenwoordiging Relatieve vertegenwoordiging

0 100 200 3000 100 200 300

0 1 2 30 0.5 1 1.5

Relatieve vertegenwoordiging, naar woonplaats Ten opzichte van het nationaal gemiddelde

Delft

Relevante regio

VMBO: Delft en omliggend gebied

MBO: Haaglanden

HBO/WO: Provincie Zuid-Holland

0 0.5 1 1.5

Onder nationaal gemiddelde

Boven nationaal gemiddelde

Technisch

Economisch

Verzorgend

Aantal leerlingen/studenten, wonend in Delft, naar richting

Weergegeven zijn slechts opleidingstypen met nationaal

minstens 5.000 studenten.

VMBOElektrotechniekBouwLevensm.iddelentechniekVoertuigentechniekMetaalLandbouw en natuurlijke omgevingAdministratie,handel en mode(Uiterlijke) verzorging

MBOBouwICTGrafische techniekWerktuigbouw, mech. techniekMotorvoertuigentechniek, tweew.Voeding, natuur en milieuElektrotechniekInstallatietechniekGroene ruimteVervoerOperationele techniekHandelAdministratie en logistiekHorecaToerisme en recreatieOpenbare orde en veiligheidSecretariaatSociaal-pedagogisch en welzijnVerzorgingVerplegingUiterlijke verzorgingBeweging en therapie

HBOInformaticaBouwkundeWerktuigbouwkundeBedrijfskundeCommerciële economieRecht en bestuurAccountancy, bedrijfseconomieMaatschappelijk werkLerarenopl. basisonderwijsBeeldende kunstenVerpleegkundeCommunicatie en journ.PedagogiePersoneel en arbeid(Fysio)therapieDocumentatie en informatieLerarenopleiding talenLerarenopl. natuur & techniekLerarenopl. ec. & maatsch.

WO (exclusief technisch)Rechten en bestuurskundeBedrijfskundeEconom(etr)ieAccountancy en belastingenSociale wetenschappenLetteren(Dier)geneeskundeFarmacie, medische biologieKunstwetenschappenTheologieTandheelkunde

In de figuur staan twee typen gegevens. De grijze staafjes geven het aantal in Delft wonende leerlingen/studenten weer (inclusief degenen die onderwijs volgen buiten Delft). Bij het

voortgezet onderwijs (VMBO) zijn dat slechts degenen in de laatste twee leerjaren, bij het MBO, HBO en WO gaat het om alle leerlingen/studenten. Met de ‘wiebertjes’ is aangegeven het

aantal leerlingen/studenten per inwoner als index van het nationaal gemiddelde (de ‘relatieve vertegenwoordiging’). Een score in het witte vlak betekent een score boven het nationaal

gemiddelde. Het aantal studenten dat een technische wetenschappelijke opleiding volgt staat in de tabel op deze pagina.

Aantal studenten dat een technische wetenschappelijke opleiding volgt

Woonplaats studenten (* 1000) Aandeel in nationaal totaal

Opleiding Delft Nederland Delft Zuid-Holland

Werktuigbouwkunde 2.1 4.9 42.3% 66.0%Landbouw en milieukunde 1.3 12.1 10.4% 23.5%Bouwkunde 1.2 3.7 33.9% 53.1%Wiskunde en natuurwetenschappen 1.2 8.6 14.4% 30.2%Civiele techniek 0.9 2.2 42.2% 65.9%Informatica en best. informatiekunde 0.9 5.5 16.0% 31.6%Elektrotechniek 0.9 7.2 12.0% 25.5%

De

arbe

idsm

arkt

van

Del

ft

De

arbe

idsm

arkt

van

Del

ft

Profiel bedrijvigheidDe bedrijvigheid in Delft kent een zeer specifiek profiel. Vergeleken met het nati-onaal gemiddelde zijn vier sectoren sterk oververtegenwoordigd in Delft, name-lijk hoger onderwijs, softwarebedrijven, technische kennisdiensten en high-tech. Dat sluit aan bij het profiel van Delft als (technische) kennisstad. Sommige ‘ken-nisintensieve’ diensten als de communi-catiesector, juridische en economische adviesbureaus en financiële diensten zijn overigens ondervertegenwoordigd. Dat Delft een ‘kennisstad’ is, hangt dus vooral samen met aan ‘techniek’ gerela-teerde bedrijvigheid. In Delft is het aandeel van hoogopgelei-den in de bevolking veel hoger dan het nationaal gemiddelde. Van de Delftse beroepsbevolking is ruim 45% hoog (HBO-niveau) of wetenschappelijk opgeleid. Ook wat betreft de opbouw van de (beroeps)bevolking maakt Delft het predikaat van ‘kennisstad’ dus vol-ledig waar.Technisch opgeleiden zijn, zoals mocht worden verwacht, vergeleken met het nationaal gemiddelde, in Delft sterker vertegenwoordigd dan opgeleiden in economische en verzorgende richting. Vooral technisch opgeleiden op weten-schappelijk niveau en (in iets mindere mate) op HBO-niveau zijn oververte-genwoordigd. Op laag (VMBO) en mid-delbaar (MBO) niveau zijn technisch opgeleiden juist ondervertegenwoordigd. In Delft gaat het dus hoofdzakelijk om hoogwaardige techniek.

Verwachte groei werkgelegenheidIn totaal neemt het aantal banen in Nederland in de periode van begin 2010 tot begin 2015 naar verwachting toe met 0.45% per jaar en in Delft met 0.7% per jaar. In 2010 neemt het aantal banen nog sterk af, in 2011 stabiliseert het en in de drie jaar daarna is sprake van groei.In procenten gerekend groeit het aantal banen vooral voor degenen met oplei-dingen in verzorgende richting (met

name op middelbaar, hoog en weten-schappelijk niveau). Daarnaast groeit het aantal banen naar verwachting sterk in technische opleidingen op wetenschap-pelijk niveau. Sectoren met een sterke groei zijn vooral softwarebedrijven en, in iets mindere mate, ziekenhuizen en overige zorg en welzijn (mede door groei van het aantal 65-plussers), overige vrije-tijdsactiviteiten (met name horeca) en groothandel. Een afname van het aantal

banen wordt vooral voorzien in industri-ele sectoren en de bouw. In absolute aantallen banen gerekend wordt de sterkste groei voorzien voor mensen met een opleiding MBO of HBO verzorgend, WO technisch of HAVO/VWO en binnen de sectoren zorg en welzijn en softwarebedrijven. Wat betreft beroepen (hier niet weergegeven; zie het onderszoeksrapport) is de bijdrage aan de groei meer gespreid.

Het aantal inwoners van Delft dat werkt of wil werken (het ‘arbeidsaanbod’) wordt bepaald door het aantal inwoners dat op grond van de leeftijd beschikbaar is voor het verrichten van betaalde arbeid en het percentage daarvan dat daadwer-kelijk actief is op de arbeidsmarkt (de ‘participatiegraad’).

Ontwikkeling bevolking Mede als gevolg van woningbouw zal het aantal inwoners van Delft de komende tien jaar sterker groeien dan het nationaal gemiddelde. Naar verwachting wordt in 2014 de grens van 100.000 inwoners gepasseerd. Daarbij is in Delft sprake van een zeer specifieke leeftijdsopbouw als gevolg van de vestiging van de TU Delft. De migratie naar Delft kent een duide-lijke piek bij de leeftijdsklassen waarin studenten op kamers gaan wonen. De leeftijdsklassen waarin gestudeerd wordt (vooral mannen) zijn dan ook veel ster-ker vertegenwoordigd dan het nationaal gemiddelde.Een deel van de afgestudeerden verlaat Delft weer. Sommigen verhuizen direct na hun studie naar werk buiten de regio. Anderen blijven langer in de stad wonen, omdat zij werk in de regio hebben kunnen vinden. Uiteindelijk verlaten zij veelal toch de stad, wanneer zij in de gezinsvormende fase komen. Dat in de periode 1996-2008 veel jonge gezinnen Delft verlaten hebben, hangt samen met het feit dat er niet voldoende woningen beschikbaar kwamen. Vooral in de jaren dat de ontwikkeling van de woningvoor-raad in Delft achterbleef bij de ontwik-keling in omliggende gemeenten vertrok-ken veel jonge gezinnen, met name naar de Vinex-locatie Emerald in Delfgauw, net over de grens van Delft. Velen van hen werken overigens in Delft.Uit de leeftijdsspecifieke migratiepa-tronen blijkt dat de TU Delft talent vanuit Overig Nederland naar Zuid-Holland trekt dat voor een groot deel behouden blijft voor de ruime regio waarbinnen Delft ligt (Delft met omlig-gende gebieden, Overig Haaglanden en Rijnmond-Noord). Er treedt een weder-zijdse positieve wisselwerking op tussen de aanwezigheid van kennisintensieve

bedrijvigheid en het aantrekken, opleiden en vasthouden van kenniswerkers.

Participatie op de arbeidsmarktDe totale participatiegraad (het deel van de inwoners van 15 tot 65 jaar dat werkt of actief zoekt naar werk) ligt voor Delft iets boven het nationaal gemiddelde. Wanneer slechts de leeftijdscategorie 35 tot 65 jaar in beschouwing wordt geno-men, is het verschil tussen Delft en het nationaal gemiddelde echter duidelijk groter. Dat komt doordat in de jongere

leeftijdsklassen veel inwoners van Delft nog studeren. Hoewel een deel van hen werkt en dus deel uitmaakt van de beroepsbevolking, heeft dat toch een drukkend effect op de participatiegraad in de jongere leeftijdsklassen. Voor dege-nen van 35 jaar of ouder daarentegen ligt de participatiegraad in Delft op alle vijf opleidingsniveaus boven het nationaal gemiddelde. Ook de in Delft woonach-tige vrouwen kennen een duidelijk boven het nationaal gemiddelde uitstijgende participatiegraad.

Arbeidsaanbod Ontwikkeling bedrijvigheid

4 5

Sterke groei aantal

inwoners voorzien

Softwarebedrijven en zorgsector

groeiers in Delft

Prognoses ontwikkeling werkgelegenheid begin 2010 - begin 2015

0% 5% 10% 15% 20% -1 0 1 2 2.5

Toelichting:

Weergegeven zijn, bij het ‘oordeel’, de ‘situatie’ (de werkgelegenheidsfunctie in Delft: het aantal banen per inwoner van 15 tot 65 jaar per begin

2010) en de ‘groei’ (de procentuele ontwikkeling van het aantal arbeidsplaatsen van begin 2010 tot begin 2015 in Delft). Daarnaast zijn in de

grafieken weergegeven de aandelen per opleidingstype en economische sector en de ontwikkeling van het aantal arbeidsplaatsen, geschaald

aan het aantal inwoners van 15 tot 65 jaar.

Delft

Nederland

Oordeel situatie

Bepaald o.b.v. banen per inwoner 15-64 jaar

in Delft, t.o.v. het nationaal gemiddelde

Oordeel groei

Procentuele ontwikkeling Delftse

werkgelegenheid 2010 tot 2015

Aandeel in totaal (2010)

Berekend als percentage in totale werk-

gelegenheid (som over aandelen is 100%)

Ontwikkeling 2010 tot 2015

Berekend als ontwikkeling banen (gemiddeld

per jaar), bepaald per 1000 inwoners 15-64 jaar.

Situatie

Hoger

Ongeveer gelijk

Lager

Groei (% per jaar)

Meer dan 1%

0 tot 1%

Afname

Oordeel

OpleidingstypeBasisMAVO/ VMBO tlVMBO TechnischVMBO EconomischVMBO VerzorgendHAVO/VWOMBO TechnischMBO EconomischMBO VerzorgendHBO TechnischHBO EconomischHBO VerzorgendWO TechnischWO EconomischWO Verzorgend

Aandeel in totaal (2010) Ontwikkeling 2010 tot 2015

SectorHoger onderwijsOverig zorg en welzijnTechnische kennisdienstenDetailhandelOpenbaar bestuurZiekenhuizenSoftwarebedrijvenFacilitaire dienstenOverig onderwijsOverige vrijetijdsactiviteitenHigh-techGroothandelOverige kennisdienstenFinanciële dienstenPersoonlijke dienstenSociale werkplaatsenBouwnijverheidTraditionele industrieCultuurTransportOverig communicatieOverig moderne industrieLand- en tuinbouw

OordeelSituatie Groei

Participatiegraad op de arbeidsmarkt (2008)

0% 20% 40% 60% 80% 100%

Hoger

Ongeveer gelijk

Lager

Oordeel (Delft t.o.v. Nederland)

Delft

Nederland

Leeftijd15 tot 25 jaar25 tot 35 jaar35 tot 45 jaar45 tot 55 jaar55 tot 65 jaar

Totaal 35-64 jaarManVrouw

OpleidingsniveauBasisLaag (VMBO)MiddelbaarHoog (HBO)Wetenschappelijk (WO)

OpleidingstypeBasisonderwijsMAVO/ VMBO tlVMBO, technischVMBO, economischVMBO, verzorgendHAVO/VWOMBO, technischMBO, economischMBO, verzorgendHBO, technischHBO, economischHBO, verzorgendWO, technischWO, economischWO, verzorgend

Participatiegraad (%)Oordeel

De participatiegraad is het percentage van de

inwoners in een bepaalde groep dat behoort tot de

beroepsbevolking (degenen die werken of

werkloos zijn, maar actief zoeken naar werk).

Voor totaal, man en vrouw en naar opleidingstype

en -niveau zijn de participatiegraden bepaald voor

allen die 35 jaar of ouder zijn.

Verhuizingen naar en vanuit Delft

Aantal personen (inkomend min uitgaand, gemiddeld per jaar, 1996-2008)

0

1

2

3

4

5

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75 80 85

Naar DelftVanuit DelftGemiddelde voor heel NederlandGemiddelde Ned. excl. Universiteitssteden

-1500 -1000 -500 0 500 1000 1500

Omliggend gebied

Overig Haaglanden

Rijnmond-Noord

Overig Zuid-Holland

Overig Nederland

Totaal

0-17 jaar18-24 jaar25-29 jaar30-39 jaar> 40 jaarTotaal

Binnenlandse verhuizingen van en naar Delft

Saldo inkomende en uitgaande verhuizingen Delft

Aantal personen per 1000 inwoners van totale bevolking, gemiddeld per jaar (1996-2008)

Leeftijd

Toelichting confrontatie van vraag en aanbodDe confrontatie van vraag en aanbod op de arbeidsmarkt is bepaald door de vraag naar arbeid (uitbreidingsvraag: toename of afname van het aantal arbeidsplaatsen, plus vervangingsvraag in verband met pensionering, arbeids-ongeschiktheid of vrijwillig terugtreden van de arbeidsmarkt) te vergelijken met het aantal schoolverlaters dat instroomt op de arbeidsmarkt (naar woon-plaats op het moment dat de opleiding wordt afgerond). In de figuren is het per-spectief vanuit de werknemers weergegeven. Meer vraag dan aanbod is dan gunstig. Daarbij moet worden bedacht dat die situatie vanuit het perspectief van de werkgevers juist ongunstig is, omdat dan sprake is van krapte op de arbeidsmarkt. Bij het voortgezet en MBO-onderwijs is rekening gehouden met ontwikkelingen in de omgeving van Delft (via vraag naar arbeid door bedrijven die buiten Delft gevestigd zijn). Voor HBO en wetenschappelijk onderwijs is de situatie voor de provincie Zuid-Holland als geheel weergege-ven. Zowel aan de vraag- als aan de aanbodkant is de gemiddelde woon-werk afstand op HBO- en WO-niveau groter dan op voortgezet en MBO-niveau. Ook is de bereidheid om te verhuizen groter op HBO- en WO-niveau, zodat de exacte woonplaats op het moment van afronden van de opleiding minder bepalend is dan voor opgeleiden op voortgezet of MBO-niveau.

Bij een (dreigend) verschil tussen vraag en aanbod kunnen overigens aller-lei ‘evenwichtsherstellende’ reacties optreden. De mate waarin die op gaan treden is zeer moeilijk voorspelbaar en ze maken dan ook geen onderdeel uit van de weergegeven ‘confrontaties’. Genoemd kunnen worden:

Aanvaarden van een baan beneden het eigen niveau (en bij bedrijven het • aannemen van werknemers die eigenlijk niet het gewenste opleidingsni-veau hebben) of van een baan die niet aansluit bij het type opleiding dat men heeft gevolgd.Verhuizen • nadat men de opleiding heeft afgerond (bij de confronta-tie wordt de woonplaats op het moment van afronden van de opleiding bepaald). Met name onder degenen die een wetenschappelijke opleiding hebben gevolgd, komt dat veelvuldig voor.Specifiek voor TU-stad Delft: Studenten die hun bachelors nog niet hebben • gehaald, hebben als opleiding VWO, studenten die hun bachelors wel, maar hun masters niet hebben gehaald, hebben als opleiding HBO. Een deel van de, na het behalen van hun VWO-diploma, naar Delft verhuisde studenten is (veelal part-time) werkzaam in Delft. Met name op VWO-niveau is daarom het aantal werkzamen (de vraag) veel groter dan het aanbod (de schoolver-laters van het VWO die in Delft woonden op het moment van behalen van hun diploma).

De

arbe

idsm

arkt

van

Del

ft

De

arbe

idsm

arkt

van

Del

ft

Specifiek voor Delft geldt dat de vraag naar arbeid voor opgeleiden tot en met het middelbaar niveau slechts voor een klein deel van buiten de regio komt: Delftenaren met dat opleidingsniveau werken nauwelijks buiten de regio Den Haag/ Rotterdam. Ook blijkt een aan-zienlijk deel van de Delftse werkzamen met een opleiding tot en met middel-baar niveau bij in de eigen gemeente gevestigde bedrijven en instellingen te werken. Uitzonderin-gen daargelaten, geldt tevens dat schoolver-laters (tot en met mid-delbaar niveau) die op het moment van afstu-deren buiten de ruime regio Den Haag/Rot-terdam wonen, weinig bijdragen aan de wer-vingsmogelijkheden van Delftse bedrij-ven en instellingen.

Voortgezet onderwijs en MBOMet de mitsen en maren (zie het kader ‘Toelichting confrontatie vraag en aanbod’) in het achterhoofd is, aan de hand van stoplichtkleuren, een oordeel geveld over de toekomstige arbeids-marktperspectieven van opleidingen, beschouwd naar het relevante regionaal niveau. Bij een confrontatie op regionaal niveau blijkt dat voor een aantal MBO-opleidingen vanuit het perspectief van het aanbod (de werknemers) de voor-uitzichten prima zijn. Voorbeelden zijn verpleging, verzorging, werktuig-bouw en electrotechniek. Voor andere MBO-opleidingen zijn de perspec-tieven echter niet gunstig. Duidelijke voorbeelden daarvan zijn sociaal-peda-gogisch, handel, administratie en logis-tiek, horeca en openbare orde. Natio-naal liggen de perspectieven voor die opleidingen veelal gunstiger. Dat zou gedeeltelijk samen kunnen hangen met verdringing door de in Delft in over-vloed beschikbare studenten. Ook op VMBO-niveau zijn er in Delft tekenen van ‘verdringing’ door studenten, bij-voorbeeld in de opleidingen (uiterlijke) verzorging en administratie, handel.

Naar opleidingsrichting beschouwd blijkt in het algemeen dat de vooruit-zichten voor technisch opgeleiden op laag en middelbaar niveau gunstig zijn, maar voor economisch opgeleiden ongunstig.

HBO en universitair Voor HBO-opleidingen zijn de per-spectieven voor schoolverlaters op

nationaal niveau goed. Slechts bij uitzonde-ring (communicatie en journalistiek; informa-tica; commerciële eco-nomie) is de voorziene vraag in de komende vijf jaar lager dan het voorziene aanbod. Opleidingen waarvoor de vooruitzichten bij uitstek gunstig zijn,

vallen vooral binnen de non-profit sec-toren onderwijs en zorg. Slechts voor bedrijfskunde, commerciële economie en informatica wijkt Zuid-Holland iets in negatieve zin af van het nationale beeld. Voor opleidingen op wetenschap-pelijk niveau is het algemene beeld op nationaal niveau met name voor de economische richting ongunstig. Binnen de, voor Delft zeer relevante, kleine technische opleidingen zijn de perspectieven voor de meeste opleidin-gen gunstig. Voor studies als werktuig-bouwkunde, civiele techniek en bouw-kunde is het Zuid-Hollands aandeel in de nationale instroom op de arbeids-markt (gemeten naar de woonplaats op het moment van afstuderen) zeer groot (zie de tabel op pagina 2). Een aanzien-lijk deel van de in Delft afgestudeerden in deze specifieke studierichtingen zal daarom verhuizen naar elders in het (buiten)land.Naar opleidingsrichting beschouwd geldt op HBO- en WO-niveau dus dat het toekomstig arbeidsmarktperspec-tief vooral gunstig is voor degenen die een opleiding in verzorgende richting volgen. Ook voor technische oplei-dingen zijn de perspectieven tot 2015 gunstig, ondanks de huidige moeilijke arbeidsmarktsituatie voor technici.

6 7

Gunstige perspectieven voor technisch

opgeleiden

Confrontatie vraag en aanbod op de arbeidsmarkt, Delft, tot 2015, VO en MBO

0 2000 4000

0 1000 2000

0 6000

0 50 100 150 200 250

0 150 300

Gebiedsindeling bij weergegeven vraag

Technisch

Economisch

Verzorgend

Delft

Regionaal (omliggend gebied, overig Haaglanden, Rijnmond-Noord)

Bovenregionaal (overig Zuid-Holland, overig Nederland)

Aanbod (arbeidsmarktinstroom schoolverlaters, woonplaats Delft)

Gunstig

Evenwicht

Ongunstig

Opleidingsrichting Oordeel (perspectief werknemers)

Totaal

OpleidingsniveauBasisLaag (VMBO)Middelbaar

OpleidingsrichtingTechnischEconomischVerzorgendOverig

OpleidingstypeBasisonderwijsMavo, VMBO tlVMBO, technischVMBO, economischVMBO, verzorgendHAVO/VWOMBO, technischMBO, economischMBO, verzorgend

VMBOBouwLevensm. techniekVoertuigentechniekMetaalLandbouwElectrotechniekAdministratie, handel(Uiterlijke) verzorgingKleine opleidingen

MBOBouwMotorvoertuigentechn.ElectrotechniekICTInstallatietechniekGrafische techniekWerktuigbouwGroene ruimteOperationele techniekHandelAdmin., logistiekSociaal-pedagogischVerzorgingHorecaOpenbare ordeVerplegingSecretariaatVoeding, natuur, milieuUiterlijke verzorgingToerisme, recreatieBeweging, therapieVervoerKleine opleidingen

Vraag en aanbodRichting Oordeel

Toelichting:

Weergegeven is de vraag naar arbeid door bedrijven in de periode begin 2010 tot begin 2015,

met een onderscheid naar het gebied waar de bedrijven zijn gevestigd. Daarnaast is het aanbod

weergegeven: het aantal schoolverlaters, wonend in Delft op het moment van het afronden van

hun opleiding (naar het niveau op het moment dat men instroomt op de arbeidsmarkt). Een

‘gunstig’ oordeel (meer vraag dan aanbod) vanuit het perspectief van de werknemers wordt door

werkgevers juist als ongunstig ervaren (een tekort schietend aanbod bij de vraag).

Confrontatie vraag en aanbod op de arbeidsmarkt, tot 2015, HBO en WO

Toelichting:

Weergegeven is de vraag naar arbeid door bedrijven in de periode begin 2010 tot begin 2015. Voor het HBO

gebeurt dat op het niveau van de provincie Zuid-Holland en voor het WO op nationaal niveau. Daarnaast is het

aanbod weergegeven: het aantal schoolverlaters, wonend in Zuid-Holland (voor HBO) respectievelijk Nederland

(voor WO) op het moment van het afronden van hun opleiding (naar het niveau op de het moment dat men

instroomt op de arbeidsmarkt). Een ‘gunstig’ oordeel (meer vraag dan aanbod) vanuit het perspectief van de

werknemers wordt door werkgevers juist als ongunstig ervaren (een tekort schietend aanbod bij de vraag).

Bij het HBO zijn slechts de opleidingstypen weergegeven met nationaal minstens 5.000 studenten

0 4000 8000 12000

0 25000 50000

0 50000 100000

0 25000 50000

0 2500 5000

Technisch

Economisch

Verzorgend

Gunstig

Evenwicht

Ongunstig

Opleidingsrichting

Vraag (baanopeningen: uitbreidings- plus vervangingsvraag, bedrijven Zuid-Holland c.q. Nederland)

Aanbod (arbeidsmarktinstroom schoolverlaters, woonplaats Zuid-Holland c.q. Nederland)

Oordeel (perspectief werknemers)

HBO (Provincie Zuid Holland)TechnischEconomischVerzorgend

OpleidingInformaticaBouwkundeWerktuigbouwkundeBedrijfskundeCommerciële economieAccountancy, bedrijfseconomieRecht en bestuurMaatschappelijk werkLeraar basisonderwijs(Fysio)therapieCommunicatie en journalistiekVerpleegkundePersoneel en arbeidPedagogieDocumentatie en informatieLeraar economieLeraar talenLeraar natuur, techn.Beeldende kunsten

WO (Nationaal)TechnischEconomischVerzorgend

OpleidingenWiskunde, natuurwetensch.Rechten en bestuurskundeBedrijfskundeEconom(etr)ieAccountancy en belastingenSociale wetenschappen(Dier)geneeskundeLetterenKunstwetenschappenTandheelkundeFarmacie en medische biologieTheologie

Kleine technische opleidingenInformaticaBouwkundeLandbouw en milieukundeElektrotechniekWerktuigbouwkundeCiviele techniek

Richting Oordeel

Richting Oordeel

Vraag en aanbod op de arbeidsmarkt in de komende vijf jaar zijn niet altijd in evenwicht, zeker niet bij een onderscheid naar specifieke opleidingen. Nationaal is over de gehele vijfjaarsperiode tot begin 2015 beschouwd de vraag hoger dan het aanbod, ondanks magere ontwikkelingen in de komende twee jaren (2010 en 2011). Sombere vooruitzichten (vraag lager dan aanbod) zijn er voor mensen met een opleiding op basisniveau. Op weten-schappelijk niveau zijn de vooruitzichten

minder gunstig dan op laag, middelbaar en hoog niveau. In het verleden waren de vooruitzichten voor wetenschap-pelijk opgeleiden juist relatief gunstig. Deze ‘omslag’ is vooral het gevolg van een ongunstige ontwikkeling van de uit-breidingsvraag. Naar richting beschouwd zijn de perspectieven voor economisch opgeleiden minder gunstig dan voor de andere opleidingsrichtingen (technisch en verzorgend).

Arbeidsmarkt

De

arbe

idsm

arkt

van

Del

ft

De

arbe

idsm

arkt

van

Del

ft

Sinds het begin van 2005 ligt het werk-loosheidspercentage van Delft onder het nationaal gemiddelde. Van een groep van dertig steden met een belangrijke werk-gelegenheidsfunctie ligt het werkloos-heidspercentage momenteel in slechts zeven steden nog lager dan in Delft. Al die steden liggen in Noord-Holland of Utrecht (de ‘Noordvleugel van de Rand-stad’). Sinds het begin van de kredietcrisis (september 2008) is het werkloosheidsper-centage in Nederland met 1.5 %-punten toegenomen. Dat geldt ook voor Delft. Steden die relatief weinig gevoelig zijn voor de gevolgen van de kredietcrisis liggen voornamelijk in de Noordvleugel van de Randstad en worden gekenmerkt door een groot aandeel van diensten in de lokale economie. Steden die relatief sterk gevoelig zijn voor de gevolgen van de kredietcrisis liggen veelal decentraal in Nederland en/of hebben een groot aan-deel van industrie in de lokale economie. Delft neemt een tussenpositie in. Welis-waar overheersen ook in Delft diensten

binnen de lokale economie, maar daaron-der bevinden zich veel ‘technische dien-sten’ als ICT en architectenbureaus. Zij hebben relatief sterk geleden onder de economische crisis.

Sinds het begin van de kredietcrisis neemt het aantal werklozen zowel nationaal als in Delft toe, overigens bij technische en economische beroepen in sterkere mate dan bij verzorgende beroepen. Opvallend daarbij is dat het aantal werklozen zelfs in maart 2010 nog ruim onder het aantal werklozen in januari 2006 ligt. Het aantal kort-durig werklozen (minder dan een jaar werkloos) is sinds septem-ber 2008 wel sterk toegenomen en ligt in maart 2010 boven het niveau van begin

2006. Vooral onder middelbaar opgelei-den (MBO en HAVO/VWO) stijgt het aantal kortdurig werklozen sterk.

Onder degenen met slechts basisonder-wijs (geen VMBO-diploma of minder dan drie jaar HAVO of VWO) is de werkloosheid nauwelijks toegenomen. Dat geldt op nationaal niveau ook. De

relatieve groei van de werkloosheid onder wetenschappelijk opge-leiden is hoog geweest in Delft, maar in abso-lute zin gaat het nog steeds om kleine aan-tallen.

Ontwikkeling werkloosheid

8

Deze brochure is opgesteld door Peter Louter en Pim van Eikeren, beiden werk-zaam bij Bureau Louter te Delft (zie: www.bureaulouter.nl)

Zie voor het achterliggende onderzoeks-rapport (‘De Delftse arbeidsmarkt in beeld’). Op www.delftsearbeidsmarkt.nl staat actuele informatie over de Delftse arbeidsmarkt.

Opdrachtgever: SER Delft

Vormgeving: Erik Thomassen (eTe Pro-ductontwikkeling)

Fotografie: Jacqueline Louter (JaxPix, zie www.jaxpix.nl)

Druk: FWA drukwerk Zoetermeer

De begeleiding van het onderzoek was in handen van de Kamer van Koophandel Den Haag, locatie Delft, het Samenwer-kingsverband Onderwijs Bedrijven Delft (SOB Delft) en de Gemeente Delft. Wij zijn de begeleidingscommissie zeer erkentelijk voor hun actieve begeleiding van het onderzoek. De begeleidingscom-missie bestond uit:

Judith Albers van der Linden - Houben • (Kamer van Koophandel Den Haag, locatie Delft)Annemarie Hellemons (Gemeente • Delft, programma Jeugd en Onder-wijs)Lex van Wijkvliet (Samenwerkingsver-• band Onderwijs Bedrijven Delft)

Delft, mei 2010

Colofon

Werkloosheid Delft lager

dan nationaal gemiddelde

Index aantal werklozen naar type beroepen, januari 2006 = 1

0.4

0.5

0.6

0.7

0.8

0.9

1

1.1

0.4

0.5

0.6

0.7

0.8

0.9

1

1.1

2006 2007 2008 2009 ‘10 2006 2007 2008 2009 ‘10 2006 2007 2008 2009 ‘100.4

0.5

0.6

0.7

0.8

0.9

1

1.1

september2008

DelftNederland

DelftNederland

DelftNederland

Technische beroepen Economische beroepen Verzorgende beroepen

Index Index Index

Aantal kortdurig werklozen, Delft

0

50

100

150

200

250

300

350

400

450

500

550

600

650

2006 2007 2008 2009 ‘10

Opleidingsniveau Basis Laag Middelbaar Hoog Wetenschappelijk

sept. ‘08

Weergegeven is het aantal minder dan een jaar werkloos zijnde

‘niet-werkzame werkzoekenden’ volgens gegevens van UWV WERK-

bedrijf.

Ontwikkeling werkloosheidspercentage sinds september 2008

Stad Werkloosheidspercentage

Ontwikkeling sinds sept. 2008 Situatie maart 2010Lage toenameHaarlem 0.2% 5.1%Amersfoort 0.4% 5.3%Zeist 0.6% 4.6%Arnhem 0.7% 11.7%Hilversum 0.8% 6.7%

Delft 1.5% 6.1%Nederland 1.5% 6.8%

Hoge toenameVenlo 2.3% 9.6%Heerlen 2.3% 13.2%Hengelo 2.4% 9.7%Eindhoven 3.2% 9.3%Enschede 3.3% 14.0%

mede mogelijk gemaakt door: