15/12/2014

1

VOEDING PAARDEN

Paard in de natuurPaard in de natuur

•• SteppedierSteppedier•• Verplaatsingen: 15km/ dagVerplaatsingen: 15km/ dag•• Grazen: tot 16 uur / dagGrazen: tot 16 uur / dag dit gedrag zoveel mogelijk nabootsendit gedrag zoveel mogelijk nabootsen veel ruwvoer en weidegangveel ruwvoer en weidegang

EetgedragEetgedrag

• Natuur: 50% tot 80% van de dag grazen• Weide: 13-15 u / dag grazen• Stal: 5,2 u / dag kauwen

– 10 min / kg korrels (gemiddeld)– 40 min /kg hooi (gemiddeld)40 min /kg hooi (gemiddeld)

• Mogelijke gevolgen– Verteringsproblemen– Stalondeugden

• Kribbebijten• Luchtzuigen• Weven• ETC,...

Kribbebijten

Hooi versus Hooi versus krachtvoerkrachtvoer

• Volume 1kg hooi > volume 1 kg krachtvoer

• Langer en meer kauwen

• Minder verveling

15/12/2014

2

VerteringstelselVerteringstelsel

Endeldarm

Blinde darm

Dikke darm

Maag

Dunne darm12 vingerige darm

VerteringsmethodesVerteringsmethodes

Enzymatische Vertering • Van maag tot en met dunne darm• Enzym = stof die voedingstoffen splitst• Biokatalysator : splitst stoffen maar blijft

zelf onveranderd

Fermentatie• Dikke darm en blinde darm fungeren als fermentatievat

• Microflora van de dikke darm fermenteert ruwe celstof/vezels

• Productie B vitamines

Enzymatische verteringEnzymatische vertering

• Enzym = biokatalysator • Sleutel slot principe

-Enzym klikt op voedingdeeltje als sleutel in slot

• Splitst voedingsstoffen-Bvb Lipase splitst vetten / protease splitst eiwitten

Lipase vet lipase + vet lipase + vetzuren lipase vetzuren

Stap 1 Stap 2 Stap 3 Stap 4

FermentatieFermentatie

• Dikke en blinde darm Fermentatievat

• Biochemisch procesBiochemisch proces– Omzetting biologische materialen

– Gebeurt door Bacteriën /schimmels / protozoa

• Anaëroob proces – afwezigheid zuurstof

• Productie B vitamines

15/12/2014

3

De MondDe Mond

•• Opname: lippen en snijtandenOpname: lippen en snijtanden

•• Kauwen voedselbrijKauwen voedselbrij–– VermalenVermalen

–– Vochtig makenVochtig maken

•• Veel structuur (ruwvoer) zet aan tot veel kauwenVeel structuur (ruwvoer) zet aan tot veel kauwen

Veel kauwen Veel kauwen veel speekselveel speeksel bevochtiging spijsbrij bevochtiging spijsbrij bescherming maagwand bescherming maagwand

Speekselproductie

1 kg krachtvoeder = 1 liter speeksel

1 kg hooi = 3 liter speeksel

Het GebitHet Gebit

Goed gebit vereist voor goed kauwen

Slecht gebitSlecht gebit• Bemoeilijkt kauwen Lange vezels in

dikke darm verteringsproblemen

• Wondjes in de mond• Proppen bij eten• Onverteerde vezels in mest

Het GebitHet Gebit

• Zorgen voor goed gebit–1 x per jaar tandarts raadplegen

•Haken en wolfstanden verwijderenj

–Voldoende ruwvoer–Hoe meer kauwen hoe beter

• Paarden tussen 2 en 5 jaar–Wisselen van tanden–Extra controle van de tanden

• Oudere paarden meer kans op tandproblemen

–Jaarlijkse controle volstaat

15/12/2014

4

De maagDe maag

• Paardenmaag– Inhoud 10-20 liter (klein)

• Vereist kleine maaltijden

– Moet altijd gevuld zijn

Mens eenmagig omnivoorPaard eenmagig herbivoor

Moet altijd gevuld zijn

• paard nooit laten vasten

• Maagzuur wordt continue aangemaakt

– Onvoldoende zuur om schimmels af te doden

• Weinig krachtvoer/voederbeurt

• Verschillende voederbeurten/dag

De maagDe maag

1 – Bovenste slokdarmgedeelte (hoge pH)– Bacteriële vertering

– Vertering van goed verteerbare koolhydraten

– Vorming melkzuur en vvz

1

2 – Onderste bodemgedeelte (lage pH)– Afscheiding HCl pH daling (zuur)

– Vertering eiwit Door pepsine en zoutzuur

– http://www.youtube.com/watch?v=34UspkgfG6s

2

De MaagDe Maag

• Indien te snelle passage van voedselbrij

– niet alle bacteriën afgedood gasvorming

Bacteriën slokdarmgedeelte gedood in bodemgedeelte

g g g

– Komt bv voor bij korrelmaïs en tarwe

• Ruwvoer verblijft niet lang in maag– Wordt verteerd in dikke darm en schuift dus

snel door van maag naar dikke darm

Dunne darmDunne darm

• 12 vingerige darm (duodenum)– Darmsap en pancreassap

• splitsen eiwitten, vet en zetmeel

– Galsap (lever) geen galblaas

• Galzouten

• Absorptie vetzuren en vetoplosbare vitamines (A, D, E, K)

• Kronkeldarm (jejunum)

• Heupdarm ( ileum)

15/12/2014

5

Dunne darmDunne darm• Enzymatische vertering/ afbraak

voeder– Koolhydraten

– Vetten

– Eiwitten

• Absorptie voedingsstoffen– Voedingstoffen naar bloedbaan

– Suikers, aminozuren en vetzuren

– vitamines en mineralen

• Geen afbraak van ruwe celstof

Dunne darmDunne darm• Te veel zetmeel en suiker voederen

Maximum 1,5 g (recreatie) – 2,5 g (sport) / maaltijd / kg levend gewicht bv Paard van 500 kg = 37% S & Z bij recreatie

Er kan niet meer verteerd worden in dunne darm

Overschot schuift door naar dikke darm

• Veroorzaakt pH wijziging in dikke darm

Verstoorde microflora verminderde functionaliteit dikke darm

DikdarmDikdarmverzamelnaam voor:verzamelnaam voor:

– http://www.youtube.com/watch?v=mKsEL_UcbIA

• Blinde & Dikke darm– Microbiële afbraak ruwe

celstof/vezels

– Vertering resterende eiwitten

– Vorming vluchtige vetzuren en gassen

– Vorming vit B complex

– Resorptie water, zouten en voedingstoffen

• Endeldarm– Resorptie water

– Vorming mestballen

Lever & nierenLever & nieren

• Detoxificatie

• Lever– Eiwit ureum

• Nieren– Uitscheiden van ureum

• Te veel eiwit – overbelasting lever en nieren?

– ammioniakproductie

• ademhaling

• milieu

15/12/2014

6

LeverLever

• Productie galzouten

• Afbraak vetten / afbraak eiwit

• Opslag:– Vit A, D, E, K

– Glycogeen (energie)

– Ijzer

– Cu

SamengevatSamengevat

Verteringstelsel paard afgestemd op kleine maaltijden

– Regelmatig voeren in kleine hoeveelheden (de klok rond)

• Ruwvoer (structuur) van groot belang

• Voorzichtig met grote

2 vershillende verteringsprocessen

– Maag en dunne darm: enzymatische vertering m.b.v. enzymen

– Dikdarm: fermentatie met behulp van micro-organismen

hoeveelheid suiker en zetmeel

• Vezel pas op einde verteringskanaal verteerd (daarom pletten van haver)

Paard versus koePaard versus koe

Fermentatie dikke darm Fermentatie pensmaag

ZELFDE DIEETZELFDE DIEET

Fermenteert op einde systeem Fermenteert begin systeem

VerteringsschemaVerteringsschema

15/12/2014

7

VerteringschemaVerteringschema

HCO3

C3

MOND MESTDIKKE DARM

DUNNE DARMMAAG

HCO3

ZETMEEL MELKZUUR

glucose

C3

3

Glycerol + vetzuren

Vrije vetzuren verzeept

AZ

NH3

ureum

Cl

AZNH3

NH3

Bacterieel eiwit

PCa MgK P NaCu

EIWIT

CELLULOSE

VET

NPN

MINERALEN ClNa

C3C2

ureum

Mg

k 2

k 2

nte

nn

ten

Hoo

fdst

uk

Hoo

fdst

uk

Nu

trië

nN

utr

iën

NutriëntenNutriëntenEnergieleveranciers

• Koolhydraten• Zetmeel • Suiker• Vetten

Bouwstoffen• Eiwitten

• Aminozuren• Mineralen

VettenVetten

15/12/2014

8

dra

ten

dra

ten

• Suikers en Zetmeel

• Vooral in granen

• Energie

• Koolhydraten :

Koo

lhy

Koo

lhy y

• (bloed)glucose

• spierglycogeen

BLOEDGLUCOSEBLOEDGLUCOSE

KRACHTVOER

UC

OS

E

RUWVOER

BL

OE

DG

LU

TIJD ( MINUTEN)

AëroobAëroob en en anaëroobanaëroobmetabolismmetabolism

• http://www.youtube.com/watch?v=xP1T7uPcFu4

• Veilige energiebronVet

ten

Vet

ten

• Vet neemt toe in paardenvoeding

• Drager vetoplosbare vitaminen (A, D, E, K)

• Glycogeen sparend effect (onder aërobe inspanning)

• Soms problemen met smakelijkheid

• Opletten met oxidatie

VV

15/12/2014

9

EiwittenEiwitten

• Aminozuurketens– Aminozuursamenstelling bepaalt

kwaliteit eiwitAminozuurketen

• Enzymatisch afgebroken tot afzonderlijke AZ

– Hoe meer essentieele AZ een eiwit bevat, hoe beter de kwaliteit van het eiwit

• Verteerbaarheid eiwitbron i b l

Eiwitmolecule

Essentiele Essentiele aminozurenaminozuren

Essentiële aminozuren

Uit voedsel verkregen

Niet essentiële aminozuren

• Lysine• Methionine• Threonine• Tryptophan• Valine• Arginine• Histidine• Phenylalanine• Leucine

In lichaam aangemaakt in voldoende hoeveelheid

EiwittenEiwittenBelangrijke bouwstenen voor:

– Lichaamscellen: spier, huid, haar, hoeven,...– Ontwikkeling vrucht + jong paard– Melkproductie ( lacterende merries)– Bloed, organen, verteringsstelsel– Immuunsysteem

• Verteerbaarheid eiwitbron = variabel - Soja en melkproducten goed verteerbare eiwitbronnen

• Verteerbaarheid eiwitbron = variabel– Soja en melkproducten goed verteerbare eiwitbronnen

EiwittenEiwittenOveraanbod : >200% dagelijkse behoefte

− Ammoniak in de stal (ademhalingsproblemen)

V h d i i

ANDERE

EIWIT

− Verhoogd risico op:

− Overbelasting van lever en nieren

− Huiduitslag

− Opgezwollen benen

− Stress

15/12/2014

10

MineralenMineralen

Macromineralen

Micromineralen = Sporenelementen–Ijzer–Selenium–Etc.

– Calcium

– Fosfor

– Chloor

– Electrolyten

• Natrium

• Kalium

• Etc...

Mineralen

• Belangrijk voor lichaamsfuncties– Beendervorming– Energieoverdracht

• Mineraalbronnen– Gras– Ruwvoeder – Granen– Krachtvoer en supplementen

• Niet alleen hoeveelheid maar ook verhouding van mineralen ten opzichte van elkaar is belangrijk!

Afhankelijk van de bodem waarop ze geteeld zijn

Interactie Interactie MineralenMineralen

Opname, metabolisme en Uitscheiding van mineralengBeïnvloeden elkaar.

Bv de verhouding :Ca / P = 1,5 / 1

Granen vaak Ca / P < 1

Bron: Ensminger et al 1983

ElectrolytenElectrolyten• Elektrisch geladen (- of +)

• Verlaten het lichaam via lichaamsvocht

na hevig zweten electrolyten toedienen

• Kunnen niet opgeslagen worden– Dagelijks toedienen bij voeder heeft dus geen zin

– Zout- of mineralenliksteen wel nuttig

• Electrolytensupplement onmiddellijk na arbeid

– Meer dan alleen zout gaat verloren tijdens het zweten

– Meer dan zout alleen toedienen

15/12/2014

11

Belangrijke electrolytenBelangrijke electrolyten

• Natrium, Kalium en chloor– Regelen waterhuishouding en osmotische druk

– Werking spier-en zenuwweefsel

– pH regeling

– Verhouding Na – Ka – Cl = 8/30/30

• Zwavel– Belangrijk onderdeel aminozuren

ElectrolytentekortElectrolytentekort• Bloedglucose daalt

– vermoeidheid

• Ca opname daalt– spierkrampen

• Bloed pH daalt– Spierpijn

• Tekort aan electrolyten onevenwicht mineralenbalans• Teveel aan electrolyten onevenwicht mineralenbalans

SporenelementenSporenelementenKleine hoeveelheden• Bij tekort

– gebreksziektes (schildklierprobleem door jodiumtekort)

• Bij teveel– vergiftiging (soms zelfde symptomen als bij tekort)

KLEINE HOEVEELHEDEN GROTE GEVOLGEN

Belangrijke sporenelementenBelangrijke sporenelementen

•• IjzerIjzer•• KoperKoper•• KobaltKobalt•• MangaanMangaan

•• ZinkZink•• JoodJood•• SeleniumSelenium

Interactie Interactie sporenelementensporenelementen

• Een teveel van een sporenelement kan tekort van een ander veroorzaken.

E i hti di t

Bron: Ensminger et al 1983

• Evenwichtige voeding met gezonde balans tussen verschillende sporenelement

• Hoeveelheid sporenelementen in hooi : zeer variabel

– Analyses zijn zeker nuttig!– Mineralengift afstemmen op

analyseresultaat

15/12/2014

12

VitaminesVitaminesOrganische verbindingen

Essentiëel voor stofwisselingsprocessen

Vetoplosbare vitamines• A, D, E, K• Opgeslagen in vetreserves• Moeilijk detecteerbaar in bloed

Wateroplosbare vitamines• B, C, Biotine (H)• Kunnen niet opgeslagen worden in

het lichaam

Soorten ruwvoerSoorten ruwvoer• Gras

• Hooi

• Voordroog

• Graskuil

• Luzerne

S• Stro

VoordroogVoordroog vsvs HooiHooi• DS gehalte voordroog/kuil < hooi

– In kilo’s meer voordroog dan hooi geven

• Hoe lager DS, hoe meer kg je moet geven

• Eiwitgehalte gemiddeld hoger in voordroog

• Schimmelsporen in voordroog hoger mycotoxines

voordroog hooi

VoordroogVoordroog• Minder stof

• Fermentatieproduct– Ophoping melkzuurbacterieën in darm

– Verlaagde pH beschadiging darmbacterieën + darmslijmvlies

• Waterige afscheiding in mestg g

• Verminderde opname vit B en K

– Risico op schimmels en toxines

• Overbelasting lever mogelijk door toxines

15/12/2014

13

Droge stofDroge stof• 1 Kilogram product ≠ 1 kilogram droge stof

• Product = hoeveelheid droge stof + vocht

• Hooi : gemiddeld: 83% DS

• Voordroog: gemiddeld: 70% DS• Voordroog: gemiddeld: 70% DS

• Krachtvoer: gemiddeld: 88% DS

Paard kan 2% van LG aan DS opnemen/dag

Paard 500 kg 10 kg DS /dag

HooisoortenHooisoorten• Grashooi

– 5 tot 7 dagen gedroogd op het land– Hoog DS gehalte (80%)

• Luzernehooi– Vlinderbloemige plant– Meer eiwitMeer eiwit– Rijk aan Ca ( maar hoge verhouding Ca / P)

• Timothee hooi– Meer stengel – minder blad– Meer structuur– Laag eiwit – laag suiker

WeidegrasWeidegras

• Overmatige N bemesting:

– Te veel eiwit

• Ondermaatse N bemesting:

– Te weinig eiwit

• Te weinig eiwit

groeistop opslag fructaanrisico op hoefbevangenheid

FructaanFructaan in grasin gras• Fructaan

– Valt onder familie koolhydraten en bestaat uit verschillende suikerketens

• Arm aan fructaan– Kropaar

– Timothee

– Roodzwenkgras

– Beemdvossenstaart

• Rijk aan fructaan– Engels raaigras

– Veldbeemgras

15/12/2014

14

Luzerne en klaverLuzerne en klaverLuzerne

– Rijk aan goed verteerbaar eiwit

– Rijk aan vitamine H

– Rijk aan caroteen ( vitamine A)

Klaver– Vlinderbloemige

– Hoger eiwit dan gras

– Minder droogtegevoelig

Begrazing en ontwormen

OntwormenOntwormen

Worm Infecties– Lusteloosheid

– Gewichtsverlies

Preventie• Tijdig ontwormen• Verschillende ontwormingsmiddelen

• Pyrantel Pamoaat (Equiworm P)• Ivermectines (Equest,)• Praziquantel (Equimax)

• Schone weide en stal• Na vorst ontwormen met ivermectine

( tegen horzels)

WormonderzoekWormonderzoek

• Mest analyse

• Bloed analyse

O t i b d lt t Ontworming gebaseerd op resultaat

– Voorkomt resistentie

15/12/2014

15

VoedertechnologieVoedertechnologieHoofdstuk 3Hoofdstuk 3

Bewerken voedermiddelenBewerken voedermiddelen• Verbeteren verteerbaarheid• Verbeteren opneembaarheid• Bewerkingsprocessen

– Mechanisch– Poffen– Verhitten

Bijvoorbeeld bij zetmeel

ZETMEEL ONTSLOTEN ZETMEEL

GEKOOKTE AARDAPPEL PRESCO PROCES

WIT BROOD PELLET PROCES

Tarwe Tarwekriel

Presco Presco PProcessrocess

darm stijgtEiwitten denatureren nietAnti nutritionele factoren denatureren

Rantsoenberekening en Rantsoenberekening en formulatieformulatie

Hoofdstuk 4

15/12/2014

16

Voedingsdriehoek Voedingsdriehoek paardpaard

SSupplementenupplementen

Compleet voeder weinig supplementenRantsoen samenstellen op basis van ruwvoer

Aanvullen met krachtvoer

Finetunen met supplementen

FEED AS YOU NEED FEED AS YOU NEED

• Supplementatie tekorten aanvullen

specifieke condities

Samenstellen van rantsoenSamenstellen van rantsoen

• Optimaliseren naar omstandigheden en het individuele paard• Krachtvoer afstemmen op

– Ruwvoer– Prestatie– Specifieke condities– Leeftijd

S i– Seizoen

• Belangrijk parameters– Droge stof ruwvoer– Energie – Eiwit– Vitamines en mineralen

• Voedingssupplementen ‘Fine Tunen’ naar individuele behoeften

Interpretatie van Bloedanalyse - Specifiek naar voeding

Stelt rantsoen samen op maat van uw paard

– Voorkomt overmatig voederen /

Professioneel advies is essentieel voor correct rantsoen

– Ingewikkelde berekening

– Veel parameters

Cavalor Fylosofie

g /supplementeren

– Voorkomt tekorten

Goed voederen Minder risico op:

– koliek

– Hoefbevangenheid

– Insuline resistentie

– OCD

“Let thy food beyour medicine” Hippocrates, 460 v. Chr.

15/12/2014

17

Blood AnalyseBlood Analyse

Vitamine E tekort in bloedVitamine E tekort in bloed– Vitamine E tekort in bloed wijst niet altijd

op vitamine E tekort in rantsoen

– Vit E opgeslagen in:

• klier- en vetweefsel,

• Immuniteit

• Spieren

• Lever en nieren

• Gezondheid dikdarm

• Vitamines en mineralen– Bijvoorbeeld vitamine E

,

• Bloedplaatjes

• de lever

• spierweefsel

– Tekort Vit E in bloed

• Slechte opname van vit E uit voer maar niet perse slecht voer

• Problemen in dikdarm

Feed Feed RawstackRawstack andand supplementssupplements calculatorcalculator

FRASCFRASC

Gebruik FRASCGebruik FRASC

• Invoeren en samenstellen van rantsoenen

• Beoordelen van rantsoenen

• Toevoegen van analyses aan de database– Van eigen hooi, kuil of voordroog

– Van krachtvoeders

– Eigen supplementen

• Grafische presentatie van de invoer

• Afdrukken rantsoen en grafiek

Aanmaken rantsoenenAanmaken rantsoenen

15/12/2014

18

Info paard invoerenInfo paard invoeren Rantsoen samenstellenRantsoen samenstellen

Grafiek Mycavalor.comMycavalor.com

15/12/2014

19

Mycavalor.comMycavalor.com Mycavalor.comMycavalor.com

SPORTHORSESSPORTHORSES

EquestrianEquestrian SportsSportsTodayToday

• Equestrian sports have experienced a tremendous growth.

– Travel to several continents– Long season and many shows– Increased prize money

• Top horses become extremely• Top horses become extremelyexpensive!

• Proper nutrition is a key element of performance in any sport.

• At Cavalor, for 25 years we have help thousands and thousands of riders understand this very simple equation:

Proper Nutrition and Care = Top Level Performance for a long career

15/12/2014

20

SPORTHORSESSPORTHORSES

COMMON PROBLEMSCOMMON PROBLEMS

• STRESS• DECREASED IMMUNITY• JOINT & TENDON PROBLEMS• MUSCLE PROBLEMS

StressStress• Stress caused by

– Frequent long travels

– Competition

– New environments

– Bloodlines

Stress can cause Immunityproblems Muscle problems Digestif problems

IncreaseIncrease ImmunityImmunity

• Travel

• Unfamiliar stables

Decreased immunity

15/12/2014

21

Joints, tendons & musclesJoint Supplement• Reduces inflamation• Thins the blood improves nutrient supply to the joint• Rebuild joint fluid

Muscle Supplement• Reduce lactic acid build up• Supports lactic acid break downMakes muscle more supple• Reduce muscle injuries

JumpingJumping

JumpingJumping

• The right Energy for the right work– Lots of anaerobic energy

• Stress– Immunity problems

• Overcharge of joints

AërobicAërobic en en anaerobicanaerobicmetabolismmetabolism

ATP Creatin phosphate

Muscle SedationMuscleGlycogen

+Anaerobicacidosis

Dehydratation+

MineralsInbalance

= alcalose

15/12/2014

22

AcidosisAcidosis

• Anaerobic efforts can lead to accidosis– Cool down & warm up long enough– Don’t feed to much sugar & starch

• Fat is a safer energy source than grains– Feed enough fiber ( roughage / Cavalor FiberForce)– Give sufficient water and electrolytes

• Cavalor Electrolyte or Electroliq balance– Use Perfomix / Endurix in combination with FiberForce

• Use Superforce during competition

JointsJoints• High pressure every landing• Overload joints

Inflammation free radicals Dilution Synovial fluid J i bl Joint problems

High pressure on 1 feet

RationsRations

• Roughage is very important

– Fiber will support microflora in hundgut

– Slow energy

• Before competition ( 2-3 days)– Cavalor Superforce

– Cavalor Muscle Fit

AfterAfter the showthe show

After competition seasonFeed very low energySupport Liver and

15/12/2014

23

DRESSUURDRESSUUR

DressageDressage

• Aerobic effort– More en more explosif in competition

• Stress• Full horses Overweight• Immunityproblems• Joints

– Back and hindlegs

AëroobAëroob en en anaëroobanaëroobmetabolismmetabolism JointsJoints

• High pressure on hind legs and back• Overload joints

Inflammation free radicals Dilution Synovial fluid Joint problems

High pressure on hind legs

15/12/2014

24

RationRation

• Train

AfterAfter the showthe show

Cavalor

Mash

&

MixCavalor

Cooling

Wash

Cavalo

After competition seasonLow Starch, High Fiber FeedLiver and Kidney

Research• Own research staff active at University of Utrecht

• Close cooperation with university Utrecht and Wageningen (Hol) Gent (with a Resident student Equine Nutrition) , Liège and Kentucky University in USA

• Fundamental research with independent partners.

SCIENTIFIC RESEARCH

• Cavalor Fiberforce; measurement of Blood Glucose levels and Insuliune after feeding different Cavalor feeds

• Cavalor Arti Tec: after in Vivo (Mouses and rats) and In Vitro ( ll i ) h h H(cell niveau) research, now research on Horses

• The Truth about Lactiq Acid

• Cavalor Buteric Acid study, will start in November

• Cavalor Stomach Ulcers Study: on some new ingredients

15/12/2014

25

Brugge , 26 en 27 March 2015

Growing towards performance.

Feeding the Equine Athlete Bedankt !Bedankt !