Coöperatieve spellen spelen om 21e eeuwse …...- Werken met coöperatieve spelvormen draagt bij...

© Anne Mijke van Harten Earth Games www.earthgames.nl1

Coöperatieve spelvormenSamen spelen in plaats van tegen elkaar

Coöperatieve spellen spelen om 21e eeuwse vaardigheden te ontwikkelen

Spelend leren in de onderbouw

© Anne Mijke van Harten Earth Games www.earthgames.nl 2

‘Wat er ook speelt in een land, laten het vooral de kinderen zijn’

Loesje

‘Mijn spelen is mijn leren en mijn leren is mijn spelen’

Rousseau

Spelend leren in de onderbouw

Coöperatief spelen - Coöperatief spelen kan vanaf drie jaar.- Spelplezier, samenwerken en het behalen van een gezamenlijk doel staat centraal. - Kinderen spelen mét elkaar in plaats van tegen elkaar. - Hierdoor leren kinderen overleggen, samen werken en naar elkaar luisteren. - Werken met coöperatieve spelvormen draagt bij aan een positieve sfeer in de groep en laat de zelfwaardering van kinderen groeien. - Kinderen ervaren dat ze wederzijds afhankelijk en met elkaar verbonden zijn.- Kinderen ontwikkelen het begin van een coöperatieve houding: ook later in de maatschappij, in coöperatief leren, 21e eeuwse vaardigheden - Welke coöperatieve gezelschapsspellen zijn geschikt om te gebruiken?- Coöperatieve spelvormen zijn vormen van gericht spel (ipv ongericht spel)

Spelend leren In spel leren kinderen. Al deze doelen kunnen in spel behaald worden:

• Motorische ontwikkeling• Sociale vaardigheden • Ervaringen met de wereld opdoen • Omgaan met emoties oefenen en vergemakkelijken • Probleemoplossend vermogen • Taalvaardigheden • Denkvaardigheden • Symbolisch leren denken • Leren omgaan met regels / experimenten met regels

Door onderling contact leren kinderen meer en worden ze automatisch aangespoord om te communiceren, taal te gebruiken en hardop te denken. Van elkaar leren door samen te spelen.

Deze reader over de toepassing van coöperatieve spelvormen bij kleuters om 21e eeuwse vaardigheden te leren is geschreven door Anne Mijke van Harten van Earth Games.In samenwerking met Suzanne Lyons, eigenaar van www.cooperativegames.com en auteur van het boek The Cooperative Games Bullying Prevention Program, Cooperative Games for a Warm School Climate (te bestellen via www.earthgames.nl).

© Anne Mijke van Harten Earth Games www.earthgames.nl2 3

Boekentips: - Kleutergym met alternatief materiaal - Ans Göring-Lamers, Fineke ten Napel-Schuring, ISBN 9789060532201- Spel en ontwikkeling, spelen en leren in de onderbouw, Frea Janssen-Vos

21e eeuwse vaardigheden

De 21e eeuwse vaardigheden kunnen met behulp van coöperatieve spelvormen heel goed al spelend worden ontwikkeld!

In coöperatieve spelvormen spelen kinderen niet tegen elkaar maar mét elkaar. Het plezier van samen spelen staat centraal. Kinderen leren zo spelenderwijs samenwerken en elkaar helpen. Samenwerkingsspellen hebben een positieve invloed op het gedrag, de ontwikkeling en de sfeer in de groep. Al spelend ontwikkelen kinderen 21e eeuwse vaardigheden zoals samenwerken, creatief denken, communiceren, probleemoplossend vermogen, kritisch denken en sociale vaardigheden. In samenwerkingsspellen kunnen kinderen van verschillende leeftijden samen spelen en zijn geschikt om klas- en schooldoorbrekend te werken. Ook zijn de spellen zowel voor hoogbegaafde kinderen als voor kinderen met bijvoorbeeld autisme heel geschikt. De bordspellen bieden tevens mogelijkheden voor gerichte stimulering in de thuissituatie.

Doel van coöperatieve spellen: Spelplezier, verbondenheid en betrokkenheid stimuleren.

LocatiesIntegreer/ stimuleer samenwerking in verschillende contexten:

• In de gymzaal • Op het schoolplein• In de groep• In de gang • Voor elkaar zorgen • Samen voor de omgeving zorgen

Vaardigheden die kinderen ontwikkelen met coöperatieve spellen– samenwerkingsvaardigheden– communicatievaardigheden: naar elkaar luisteren, je mening kunnen geven, etc. – denkvaardigheden: creatief denken, strategisch kunnen denken en probleemoplossend vermogen– sociale vaardigheden: waaronder delen, vriendelijkheid, inzicht hebben in de ander, goed kunnen luisteren, aandacht hebben voor andermans gevoelens en conflicten oplossen– experimenteren met en het ervaren van positief gedrag– positief gedrag in de groep aanleren en automatiseren– omgaan met regels: regels kennen en in de praktijk brengen en regels bedenken, regels flexibel veranderen, regels aanpassen > bevordert de intelligentie en de creativiteit– op een positieve manier omgaan met spanningen


1

2

3

In een onderzoek observeerde Gary Ladd en zijn medewerkers kleuters op het schoolplein aan het begin, in het midden en aan het einde van het schooljaar. Zij ontdekten dat de kleuters die meer tot samenwerking geneigd waren een grotere sociale status kregen, terwijl de minder tot samenwerking geneigde kinderen minder aardig werden gevonden en minder vaak als speelmaatje werden gekozen.

Coöperatieve spellen verminderen agressie bij jonge kinderen1.

Coöperatieve spellen stimuleren sociale vaardigheden, waaronder delen, vriendelijkheid, inzicht hebben in de ander, goed kunnen luisteren, aandacht hebben voor andermans gevoelens en conflicten oplossen.2

Coöperatieve spel heeft alle voordelen van samenwerkend leren én van spel in zich, want het is een combinatie van beide! Er is een grote hoeveelheid wetenschappelijk onderzoek die de voordelen van zowel samenwerkend leren3 en de voordelen van spelen en spelend leren documenteren4.

Kinderen met autisme en sociaal teruggetrokken kinderen maar ook hoogbegaafde kinderen kunnen makkelijker samen spelen dan bij competitieve spellen. Kinderen zijn positief wederzijds afhankelijk. Verschillen vallen weg of vallen minder op. Plezier staat centraal. De sociale vaardigheden verbeteren en coöperatieve spellen hebben een positief effect op het vermogen om samen te werken.

Coöperatieve spellen zijn inclusief; ze bevorderen een “gevoel van verbondenheid”5 en een gevoel van erbij horen, wat een essentiële voorwaarde is voor het ontwikkelen van een gezond gevoel van zelfwaardering.

In coöperatieve spellen ervaren kinderen plezier. Plezier en geluk beginnen meer en meer te worden gezien als fundamenteel recht. Denk bijvoorbeeld aan de VN-verklaring over het recht van kinderen om te spelen. Spel in het algemeen een plek geven in het onderwijs en coöperatief spel in het bijzonder sluit hierbij aan.

Coöperatieve spellen verhogen een gevoel van empathie voor elkaar, omdat de onderliggende ethiek wederzijdse zorg en aandacht is, in tegenstelling tot het competitieve ethos dat zeer concurrerende samenlevingen kenmerkt.

Coöperatieve spellen helpen bij het ontwikkelen van probleemoplossende vaardigheden.

Coöperatieve spellen geven kinderen de gelegenheid te oefenen met samenwerken en bereidt hen voor op samenwerkend leren en didactische structuren van samenwerkend leren.1 Bron: Onderzoek van April Bay Hinitz et al; 1994; Universiteit van Nevada, Reno “Cooperative Games in Young Children: A Way to Modify Aggression”.2 zie studies door Terry Orlick en anderen.3 zie bijvoorbeeld de broers Johnson aan de Universiteit van Minnesota4 zie bijvoorbeeld het werk van Peter Gray of Stuart Brown5 het belang van een gevoel van verbondenheid is aangetoond in onderzoek door Jeffrey Cohen e.a. aan de Stanford universiteit. Interessante bronnen zijn ook Professor Luc Stevens en Ferre Leavers.

20 voordelen van coöperatieve spellen

4

5

6

7

8

9

10


Coöperatieve spellen bieden een pauze in een wereld van soms teveel concurrentie. Concurrentie heeft vele nadelen6. Het verhoogt o.a. de angst bij kinderen om te falen. Het is belangrijk om kinderen een pauze te geven van de nadelige effecten van teveel competitie zodat kinderen zich kunnen ontspannen. Door de vele voordelen is het zinvol het onderwijs coöperatief in te richten in plaats van competitief.

Coöperatieve spellen stimuleren groepscohesie en groepsidentiteit.

Coöperatieve spellen zijn inclusief, iedereen doet mee en niemand valt af of brengt kostbare lestijd werkeloos zittend aan de zijlijn door.

In coöperatieve spellen oefenen kinderen met op hun beurt wachten en hoffelijk zijn; waardevolle vaardigheden voor het leven!

Coöperatieve spellen bereiden kinderen voor op het werkende leven, waar samenwerken steeds meer de norm is.

Coöperatieve spellen bouwen aan gezonde relaties, omdat ze ertoe aanzetten dat kinderen plezier hebben samen en respectvol omgaan met elkaar.

Wanneer volwassenen kinderen coöperatieve speelmogelijkheden aanbieden, communiceren ze naar kinderen, dat samenwerking een gewaardeerde sociale norm is. Zo dragen coöperatieve spellen bij aan een positief en veilig sociaal klimaat.

Coöperatieve spellen zorgen voor een prettige sfeer. Ze activeren wederzijdse waardering en gevoelens van vriendelijkheid.

Kinderen leren door te spelen en kinderen leren om samen te werken door middel van coöperatieve spelen. Kunnen samenwerken is een essentiële sociale en emotionele vaardigheid met duizend voordelen, waaronder dat het noodzakelijk is binnen sociale relaties, leidt tot succes op de werkplek, en bijdraagt aan het vreedzaam leven in de samenleving.

Coöperatieve spellen leren vriendelijkheid en eerlijkheid en laten zien dat je samen meer kunt bereiken als je samenwerkt met je medemens. Zo laten ze zien wat de aard van de sociale interactie is die nodig is in de 21e eeuwse wereldwijde gemeenschap met zijn vele met elkaar samenhangende sociale en ecologische uitdagingen. Het spelen van coöperatieve spellen helpt kinderen de soort burgers te worden die een duurzame en rechtvaardige samenleving kunnen maken én ervan kunnen genieten. Met andere woorden: coöperatieve spelen helpen bouwen aan een betere wereld, en dit is het uiteindelijke voordeel voor iedereen - zowel voor kinderen als voor volwassenen.

6 Uitgebreid beschreven in No Contest, The Case Against Competition door Alfie Kohn

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20


Coöperatief spel voor kleuters

Spelen is volledig betrokken zijn Het belangrijkste kenmerk van spel is vrijheid. Spelen heeft het doel in zich. Er is geen doel buiten het spel: kinderen spelen niet omdat ze iets willen leren, ze spelen en daarin leren ze. Je kunt kinderen dan ook niet verplichten te spelen: dan is het geen spel meer. En ook al leren kinderen heel veel van spel: voor kinderen is en blijft het doel het spelen zelf. Spel is de meest natuurlijke manier van leren die kinderen tot hun beschikking hebben. In goed spel vergeten kinderen de wereld om zich heen, terwijl ze deze tegelijkertijd met al hun zintuigen in zich opnemen. Bij goed spel gaan kinderen op in de speelwereld. Wat je dan ziet aan hun gedrag is dat ze volledig betrokken zijn op elkaar en bij het spel en dat tijdsbesef verdwijnt. En dan weet je: daar gebeurt het, daar wordt geleerd. Het kind is er met zijn hele lichaam, met zijn hart en van zijn hoofd tot aan zijn voeten bij betrokken.

Een spelletje doen is nog geen spelenDie volledige betrokkenheid wil je in je groep creëren: spelsituaties waar kinderen in op gaan en waarin ze met al hun zintuigen aan het leren zijn, waarbij ze de wereld in zich opnemen. Zodra er ‘moeten’ in het spel komt of een doel van buitenaf is er in feite geen sprake meer van spel. We kunnen ons daarmee afvragen of er, wanneer we kinderen competitieve spellen aanbieden omdat we vinden dat ze tenslotte ‘tegen hun verlies moeten kunnen’, nog wel sprake is van spel. In competitieve spellen is de scheidslijn tussen ‘to play or not to play’ - tussen spel en geen spel - erg dun. We beginnen een spelletje, omdat we graag iets samen willen doen, maar zodra duidelijk is dat we verliezen, is het plezier er al vanaf. Dan zie je geen betrokkenheid en plezier meer bij het spel. In plaats daarvan vliegen spelstukken over tafel of zijn er sippe gezichten of boze kinderen die vinden ‘dat het niet eerlijk is’. Gelukkig kan het ook anders.

Competitief of coöperatief Bij coöperatieve spelvormen staat niet het van elkaar winnen, maar het plezier van samen spelen centraal. In coöperatieve spelvormen spelen kinderen mét elkaar in plaats van tegen elkaar. Kinderen leren veel in coöperatieve spellen. Ze leren samen oplossingen te bedenken, te delen, naar elkaar te luisteren, samen te werken, creatief te denken en hun fantasie te gebruiken. De sfeer in de groep wordt open en er is zichtbaar plezier en een hoge betrokkenheid bij het spel en bij elkaar. Vaak heb ik ouders horen verzuchten: ”de dag dat mijn kind naar school ging werd het competitief, daarvoor had het dat eigenlijk niet zo.”. Ik vind dat schokkend en zie het als een oproep aan scholen om een visie te ontwikkelen op de vanzelfsprekendheid waarmee we vaak competitie inbrengen in het leren en spelen. Is dat eigenlijk wel zo vanzelfsprekend? Daarvoor is kennis van de spelontwikkeling nodig om deze visie op te baseren.

Spel is niet: een leuke manier van leren of een manier om de motivatie wat op te krikken of een manier om wat variatie aan te brengen. Het is geen vorm die ten gunste van het leren of de ontwikkeling geëxploiteerd kan worden. Het is juist

andersom: in spel manifesteert zich het leven en daarmee het leren. (uit: invoeringsprogramma spel als basisactiviteit)


Spelontwikkeling bij kleuters Kleuters genieten van samen zijn en samen dingen doen. Ze bedenken uit zichzelf allerlei spelletjes en hebben veel ideeën. Bied coöperatieve spelletjes aan. Kinderen helpen elkaar graag. De zorg voor elkaar, de sfeer in de groep en het gevoel van eigenwaarde groeien erdoor. Ook gaan ze elkaar meer helpen. De zorg voor elkaar en het gevoel van eigenwaarde groeien. Kinderen in deze leeftijdsfase houden van afwisseling, maar willen ook graag een paar spelletjes die ze goed kennen steeds opnieuw spelen. Zorg bij kleuters voor afwisselend actieve en rustige spelletjes, zodat de kinderen kunnen uitrusten en dan weer actief kunnen zijn. Kleuters hebben veel plezier, als je ze meeneemt in belevingen. Ze kruipen graag in de huid van een ander: stampen als een olifant, waggelen als een eend en rondstappen als een beer. Ze genieten ook van spelletjes die over hun eigen dagelijkse ervaringen gaan. Maak verhalen en neem kinderen daarin mee. Prikkel de fantasie. Wek stemmingen en gevoelens, breng beelden tot leven. Neem kinderen mee in een denkbeeldig bos, op eilanden in de stille oceaan, laat iedereen in slaap vallen en maak de kinderen daarna één voor één wakker, maak samen een regenbui met onweer, donder en bliksem. Speel met de energie van de groep en speel met humor: maak onverwachte grapjes en plezier, samen met de kinderen.

Zinvol spel stimuleren Creëer spelmogelijkheden in verschillende situaties: op het plein buiten, in de speelzaal, in diverse hoeken, in de kring en tijdens vieringen. Een paar lappen, grote dozen, een beetje zand en schelpen op een blauwe doek bieden in alle eenvoud speelmogelijkheden en kunnen veel bijdrage aan het spel. Maak tijd voor spel en geef kinderen ook tijd om iets af te maken of om het later weer op te pakken. Zorg voor variatie: bied een scala aan spelmogelijkheden aan in de school. Zorg voor geplande en zeker ook voor spontane spelmogelijkheden. Zorg voor nieuwe impulsen om te verbreden en te verdiepen wat kinderen al weten en kunnen. Bied gelegenheid om te spelen in tweetallen, in kleine groepen, alleen, samen met anderen, met oudere of jongere kinderen, met volwassenen, met of zonder begeleiding. Straal in je houding uit dat er in de speelwereld geen ‘goed’ of ‘fout’ bestaat.

Taalontwikkeling Spel is van groot belang voor de taalontwikkeling van het jonge kind. Het verwoorden van het spel van het kind is een van de basistechnieken voor het begeleiden van spel, waarmee zowel de spel- als de taalontwikkeling worden gestimuleerd. Door het onder woorden brengen, krijgt het spel meer verdieping. Door te verwoorden leg je verbanden tussen losse speeldingen, waardoor de handelingen zinvol worden, minder toevallig en betekenis krijgen. Je kunt het spel met geluid begeleiden en benoemen wat je zelf doet, hoort en ziet: ‘Nu rol ik de bal naar jou toe’. Je kunt lichamelijke belevingen bij het spel verwoorden: ‘Zacht hé, dat zand’. Je kunt met verwoorden het kind ook helpen ordenen en verbanden leggen met woorden als naast elkaar, dicht bij elkaar, de grote auto, de moeder van het kindje, dat is zijn auto, daar gaan ze, alle wilde dieren en daarnaast de tamme dieren. Je geeft daarmee verbanden in ruimte en tijd en legt relaties tussen personen en dingen. Je kunt door je intonatie betekenissen versterken of afzwakken. Je kunt anticiperen op komende gebeurtenissen: ‘Dat zou straks weleens… ‘ En je kunt met verwoorden gedachten en gevoelens van de spelpersonen onder woorden brengen: ‘De hond dacht, ik ga naar het meisje toe om haar te waarschuwen’.


Coöperatieve spellenHierbij een aantal suggesties voor leuke coöperatieve spelvormen in de onderbouw. Ga op zoek naar spelletjes waarin kinderen ervaren elkaar nodig te hebben, zoals in de volgende eenvoudige spelen.

Regenbui Ga met z’n allen in een kring staan. Leg je handen op je benen en zeg de kinderen dat jullie samen een regenbui gaan maken. Begin zachtjes met platte handen op je benen en nodig de kinderen uit om mee te doen. Dat zijn de eerste druppels. Voer het tempo langzaam op: het gaat steeds harder regenen. Harder en harder. Dan gaat het ook onweren: stap hard met beide voeten op de grond en ga dan weer verder met regenen. Klap dan samen een paar hard in de handen, en ga weer verder met regenen. Wissel regen, donder en bliksem een poosje af. Laat de bui dan weer rustig zachter worden. Tot er nog maar af en toe een druppel valt (vinger tikt op handpalm) en het uiteindelijk helemaal stil wordt.Een heerlijk spel om samen te doen en energie kwijt te kunnen en weer op te laden. Zie ook Youtube, zoek op Perpetuum Jazzile Africa voor een professioneel uitgevoerde regenbui!

Samen een toverbal makenTeken een cirkel ter grootte van een grapefruit op een groot papier. Werk in kleine groepjes van vier kinderen. Elk kind kiest een mooie kleur potlood uit. Een kind begint een klein kleurvlak in de cirkel te kleuren en vraagt na verloop van tijd aan een ander kind: ‘Kom je bij me in de cirkel?’. Zo kleuren de kinderen samen de toverbal, tot deze helemaal vol is. Ze kunnen af en toe een andere kleur pakken en de kleuren kunnen ook over elkaar heen aangebracht worden.Kinderen genieten en de rust in de groep is voelbaar. Samen iets moois maken geeft een goede sfeer. Bron: Marijke Sluijter, Zinvol tekenen

Autowassstraat Bij kleuters werken spelletjes dichtbij het eigen lichaam goed. Speel samen bijvoorbeeld de autowasstraat. Hierbij zitten zes kinderen tegenover elkaar. Zij zijn samen de wasstraat. Een kind is de auto en mag op handen en knieën de autowasstraat in rijden. Het wasprogramma begint: De auto wordt natgemaakt (met vingers zachtjes tikken op de rug), ingezeept (zachtjes rondjes draaien), het gaat schuimen (stevig rondjes draaien), de auto wordt droog geblazen (blazen), opgepoetst (van hoofd tot voeten strijken), en mag tot slot weer uit de wasstraat rijden. Zo gaan de kinderen na elkaar door de wasstraat. Let op: zorg samen voor een prettige ervaring voor het kind wat de auto is. Zorg voor een plezierige en veilige ervaring! Bron: Aanraken een levensbehoefte, Marijke Sluijter

Samen kun je iets De kinderen wandelen rustig door elkaar. Wanneer de begeleider in de handen klapt, stopt iedereen en zoekt een kind dat dichtbij staat op (zorg voor een even aantal!). De begeleider noemt een actie en de kinderen voeren deze uit. Bijvoorbeeld: handen schudden, poortje maken met benen wijd zodat de ander er onder door kan, een buiging maken voor elkaar of een high five geven.


Coöperatieve bordspellen spelen om de sociaal emotionele ontwikkeling te stimuleren

Anne Mijke van Harten

Door het spelen van coöperatieve spellen leren kinderen samen oplossingen te zoeken, te delen, naar elkaar te luisteren, samen te werken, elkaar te helpen, creatief te denken. Speel bijvoorbeeld eens coöperatieve stoelendans: er gaat wel elke ronde een stoel weg, maar niemand valt af. De kinderen helpen elkaar en zorgen dat er voor iedereen plek is op de stoelen!

Coöperatieve bordspellen kunnen heel goed deel uitmaken van een sociale vaardigheidstraining, bijvoorbeeld om te leren samenwerken en om andere sociale vaardigheden in praktijk te brengen. De kinderen mogen bijvoorbeeld in een circuit uit meerdere spellen kiezen. Nadat het gekozen spel is uitgelegd en de kinderen met het spel beginnen, komt er een sociaal proces op gang. Het spel zorgt voor een échte maar ook veilige situatie, waarin kinderen met plezier en gemak nieuwe vaardigheden leren. Het blijkt dat kinderen datgene wat ze leren in coöperatieve spellen ook heel gemakkelijk toepassen buiten het spel. Hierdoor is het een bruikbaar middel in het stimuleren van de sociaal emotionele ontwikkeling.

Kinderen waarbij de contactname soms moeizaam verloopt, hebben veel baat bij coöperatieve spellen. Dat kunnen kinderen zijn met een vorm van autisme, kinderen met taal- of spraakproblemen, kinderen met een (verstandelijke)beperking, kinderen die een traumatische ervaring hebben, wat het contact maken beïnvloedt. Bij het spelen van competitieve spellen is bij deze kinderen het risico van frustratie groot, terwijl zij zich al zo vaak gefrustreerd voelen. In coöperatieve spellen win of verlies je samen. Na het spel kun je samen het winnen vieren. Maar ook leren kinderen omgaan met verliezen.

Leren samenwerken is één van de meest basale doelen in de ontwikkeling. Uit onderzoek blijkt dat kinderen die meer tot samenwerking geneigd zijn een grotere sociale status krijgen en vaker als speelmaatje worden gekozen. Kinderen die coöperatieve spelletjes en activiteiten hebben geleerd, zijn meer geneigd hun leeftijdsgenoten te accepteren, met anderen te delen, onderlinge verschillen te aanvaarden en positieve vriendschappen op te bouwen, ook later in hun leven (bron: Lawrence E Shapiro, ‘Hoe vergroot ik het EQ (emotionele intelligentie) van mijn kind’).

Coöperatief spel inzetten in de begeleiding van kinderen heeft een positief effect op het sociale klimaat in de groep en de zelfwaardering van kinderen. Het bevordert een sfeer van veiligheid, plezier, openheid en vertrouwen. Earth Games ontwikkelde in samenwerking met basisschool De Leer in Hengelo (Gelderland) een doorlopende leerlijn coöperatief spel. Dit scholenpakket bestaat uit 25 coöperatieve spellen. Voor elke bouw zijn er coöperatieve spellen die aansluiten bij de beleving en het ontwikkelingsniveau van de kinderen.

Meer informatie is te vinden op www.earthgames.nl/cooperatieve-spellen-scholenpakket.html

Kinderen spelen een spelletje omdat ze graag iets samen willen doen. Zodra duidelijk is dat ze verliezen, is het plezier er soms echter snel vanaf. Niet zelden vliegen spelstukken over tafel of er zijn sippe of boze kinderen die vinden ‘dat het echt niet eerlijk is’. Ik ben steeds weer geboeid als ik zie hoe anders de sfeer is wanneer kinderen coöperatieve spellen spelen. In coöperatieve spellen staat het samenspel centraal, in plaats van het winnen. Er wordt niet tegen elkaar, maar mét elkaar gespeeld. In het spel is er een gezamenlijk doel en kinderen werken samen om dat doel te bereiken. We winnen samen of verliezen samen.


Conclusie

Kleuters genieten het meest van spelvormen die hen meenemen in hun beleving en die eenvoudige spelregels hebben. Het spelplezier, de betrokkenheid en het opgaan in het spel zijn belangrijker dan het strak volgen van de regels. Bij kleuters is het aanbieden van niet-competitieve of coöperatieve spelvormen een logischere keuze dan het inbrengen van competitie. Wanneer de school zorgt voor speeltijd en een boeiend ‘speellandschap’ met steeds weer nieuwe uitdagingen, blijft de speelzin van de kinderen wakker. Spel biedt een stevige basis, waarbinnen veel kan worden geleerd.

Bronnen • The Cooperative Games Bullying Prevention Program, Cooperative Games for a Warm School Climate, Suzanne Lyons ISBN 9780996418805• Invoeringsprogramma Spel als basisactiviteit, CPS, ISBN 9065083154 • Reader Spelmethodiek, Opleiding Spelbegeleiding, Hogeschool van Utrecht• Laat ze toch spelen, de rol van het spel van jonge kinderen, Janet Moyles, Kees Both, red., uitgeverij Intro, ISBN 9026661304• Kinderen en hun spel, Christiane Kutik, Uitgeverij Christofoor, ISBN9062385192• Kinderspel – beslissend voor het leven, Heidi Britz- Crecelius, Uitgeverij Christofoor, ISBN 9062380263• Spelen zonder winnen, Terry Orlick, ISBN 9060197453• Aanraken een levensbehoefte, Marijke Sluijter, ISBN 906665435• Games Manual, Jim Deacove www.familypastimes.com

Meer informatie over coöperatief spel is te vinden

op www.earthgames.nl.

Anne Mijke van Harten is oprichtster van Earth Games en

geeft workshops op het gebied van coöperatief spel.


Zorg dat je het spel zelf goed kent en al eens gespeeld hebt.

Zorg er voor dat iedereen het spel goed kan zien.

Zorg ervoor dat iedereen elkaar goed kan horen en dat er kan worden overlegd.

Leg het spel uit door te beginnen met het vertellen van het verhaal van het spel bijvoorbeeld: “In dit spel gaan we samen ervoor zorgen dat drie kleine diertjes veilig in de boom komen, voordat Max ons kan pakken...”. Hierin verwerk je altijd wat het doel van het spel is. Zoals je hierboven ook kunt zien heeft dat vaak deze opbouw: “In dit spel gaan we samen …., voordat … “

Vertel dan de benodigde spelhandelingen bijvoorbeeld wat de dobbelsteen betekent en wat je doet als je aan de beurt bent.

Een overkoepelende regel bij alle spellen is: degene die aan de beurt is beslist en doet de benodigde spelhandelingen.

De andere spelers mogen advies geven, zeggen wat volgens hen handig is om te doen, etc.

Speel in niet te grote groepen. Kinderen geven zelf aan dat 4 of 5 spelers het fijnste is.

Veel spellen kúnnen ook met meer spelers gespeeld worden, soms zelfs met de hele klas. Zorg er ook dan voor dat iedereen het spel goed kan zien en elkaar goed kan horen.

Maak het spel eventueel moeilijker of makkelijker met de tips hiervoor in de spelregels.

Een coöperatief spel kan op drie manieren eindigen: het speldoel is gehaald (we hebben samen gewonnen), het speldoel is niet gehaald (we hebben verloren), of het speldoel is een beetje gehaald (we hebben niet gewonnen maar ook niet verloren).

Wanneer het spel is afgelopen kun je de kinderen vragen: wat zouden jullie een volgende keer handiger / slimmer / beter / anders kunnen doen om het spel nog beter te laten slagen?

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

12 tips bij het spelen van coöperatieve spellen

Tijdens het spelen van coöperatieve spellen hebben kinderen veel plezier en er wordt veel gecommuniceerd. Zorg voor een rustige locatie tijdens het spelen zodat dit ook kan en spelers elkaar goed kunnen verstaan. Laat kinderen eventueel een rustig plekje zoeken. Andersom kan het spelen van een coöperatief spel ook lawaaierig zijn door het enthousiasme van de spelers. Zorg dat hier ruimte voor is. Optimaliseer de situatie zodat er tijdens het spel optimaal geleerd kan worden. Met onderstaande tips zorg je ervoor dat het leiderschap tijdens coöperatieve spellen op een natuurlijke manier wordt verdeeld en het spel succesvol verloopt.


Coöperatieve gezelschapsspellen voor kinderen vanaf 3 jaar á 4 jaar

Mijn eerste boomgaard Een mooi spel voor jonge kinderen. Met extra grote speelstukken van appels, peren, pruimen en kersen. De kinderen werken samen om zoveel mogelijk fruit uit de boomgaard te plukken, voordat de hongerige raaf er is.http://www.earthgames.nl/boomgaard-mijn-eerste-spellen.html

Bloemenfee Een coöperatief stapelspel om kleuren te ordenen voor 1 - 3 kinderen. Met variant voor oudere kinderen om vormen te ordenen.De kinderen helpen de bloemenfee voor de bloemen te zorgen en zorgen er samen voor dat de nieuwe bloemen ook echt gaan bloeien.http://www.earthgames.nl/bloemenfee.html

Ganzenpas Ganzenpas is een coöperatief bewegingsspel voor jonge kinderen. De ganzen doen verschillende bewegingen voor. Doe mee met de ganzensport! Wiebel, waggel en huppel en en hurk met de ganzen mee. Als de kinderen samen de opdrachten goed uitvoeren, zijn ze de vos te slim af en winnen ze samen.http://www.earthgames.nl/ganzenpas.html

Acrobatino Filip is acrobaat. Wie is net zo lenig en kan bijvoorbeeld met zijn voetzijn ellebogen aanraken? Een coöperatief bewegingsspel voor2 - 5 spelers.http://www.earthgames.nl/acrobatino.html

Boomgaard bordspel De klassieker van Haba! De kinderen werken samen om zoveel mogelijk fruit uit de boomgaard te plukken, voordat de hongerige raaf er is. Met appels, peren, pruimen en kersen en echte mandjes.http://www.earthgames.nl/boomgaard-bordspel.html

Zonnereis (Rainbowland) Een positief spel met een prachtige uitstraling. Het spel eindigt als iedereen in de zon is aangekomen! Het spelbord bestaat uit grote puzzelstukken. Het spel wordt gespeeld met gekleurde houten speelstukken en een plaatjesdobbelsteen.http://www.earthgames.nl/zonnereis.html

OogsttijdIn het voorjaar zaaien we groente in de moestuin. Dan wordt hetzomer en staat de tuin vol met heerlijke groente. Tijd voor de oogst!http://www.earthgames.nl/oogsttijd.html


Coöperatieve gezelschapsspellen voor kinderen vanaf 4 á 5 jaar

Hop!Hop!Hop! Een coöperatief gezelschapsspel voor kinderen vanaf 4 jaar. De spelers zorgen er samen voor dat de herder, de schapen en de hond veilig aankomen in de schaapskooi vóórdat de storm de brug omblaast! Een leuk en spannend spel waarbij je een pootje van de brug weg moet tikken wanneer je storm gooit.http://www.earthgames.nl/hop-hop-hop.html

Slapende reus Beklim samen de bonestaak voordat de reus wakker wordt... Een leuk en spannend spelletje voor jonge kinderen.http://www.earthgames.nl/de-slapende-reus.html

Max de katEén van onze populairste spellen. Max de kat heeft honger! De spelers brengen samen drie kleine diertjes in veiligheid. Een spannend spel, blijft ook leuk voor oudere kinderen.http://www.earthgames.nl/max-de-kat.html

Coöperatieve gezelschapsspellen voor kinderen vanaf 5 jaar

ZooMemo Een coöperatief memory-spel waarbij jonge dieren op avontuur gaan in de dierentuin. Wij helpen ze om hun ouders terug te vinden. Onthoud samen waar de dieren zich bevinden en pas op voor de leeuw! Wanneer de leeuw brult, schrikken de dieren en rennen door elkaar! Lukt het om alle dieren naar hun eigen plek terug te brengen voordat de directeur er is?http://www.earthgames.nl/zoomemo.html

Zandkastelen Een dagje aan het strand. Samen bouwen we zandkastelen aan de vloedlijn. Een samenwerkingsspel waarbij de golven steeds dichterbij komen en de kastelen kunnen wegspoelen!http://www.earthgames.nl/zandkastelen.html

Parado Iedere speler verkleedt een aantal kinderen met gekke combinaties van verkleedkleren en voorwerpen…. Daarmee beleef je in dit spel veel plezier! De gezamenlijke uitdaging aan het eind van het spel: lukt het om alle kinderen te verkleden voordat de bezoekers aangekomen zijn? Dan volgter een parade waarbij de spelers hun meest vreemde outfits aan elkaarlaten zien!http://www.earthgames.nl/parado.html


Waar woon jij?In wat voor huis wil jij wonen: een iglo, een tipi, een woonboot of juist eenrijtjeshuis? Samen bouwen we huizen van over de hele wereld. Tijdens het bouwen kunnen aardbevingen, bosbranden, stormen en overstromingen de huizen beschadigen.http://www.earthgames.nl/waar-woon-jij.html

De geheime gang Een spannend geheugenspel. Vannacht hebben de dieven drie kostbare voorwerpen meegenomen uit het huis en verstopt in de geheime gang. Om middernacht komen ze terug om hun buit op te halen. De spelers hebben de opdracht de diefstal te voorkomen!http://www.earthgames.nl/de-geheime-gang.html

Prinses Red de prinses uit het kasteel en verzin samen slimme oplossingen voor de hindernissen. 2 tot 4 spelers.http://www.earthgames.nl/prinses.html

Aardbeien, slakken en kikkersEen coöperatief legspel met verschillende versies voor kinderen vanaf 4 jaar waarin ze spelenderwijs rekenvaardigheden leren zoals optellen, aftrekken, vermenigvuldigen en delen. Hoeveel aardbeien hebben jullie over als elke slak een aardbei opeet?http://www.earthgames.nl/aardbeien-slakken-en-kikkers.html


Overige materialen

PraatplaatjesMet de Praatplaatjes kun je filosoferen met jonge kinderen vanaf 4 jaar. Kinderen worden met praatplaatjes aan het denken gezet met prikkelende vragen rondom concrete voorwerpen en mensen uit de wereld om hen heen. Door de grote illustraties is het spel ook geschikt om te werken met een groep kinderen. Elk spel bevat een goede handleiding met tips en doordenkvragen.http://www.earthgames.nl/praatplaatjes.html

Kindermassagekaarten Met deze kaartenset speel je aanraakspelletjes bij elkaar op de rug. Kinderen die liefdevol worden aangeraakt, slapen en leren beter, zijn zich meer bewust van hun lichaam, respecteren eigen grenzen en die van anderen beter, zijn emotioneel sterker en hebben meer weerstand.http://www.earthgames.nl/kindermassagekaarten-helen-purperhart.html

Peuteryogakaarten Yogapret voor kinderen vanaf 3 jaar onder begeleiding van een volwassene. Een fijne manier om de coördinatie, concentratie en het zelfvertrouwen te vergroten! Helpt bij het vinden van rust en ontspanning.De kaarten zijn op de eerste plaats bedoeld om plezier te beleven en zijn niet prestatiegericht. http://www.earthgames.nl/peuteryoga-kaarten.html

Kinderyogakaarten Deze kinderyogakaarten zijn bestemd voor kinderen, maar kunnen ook goed gebruikt worden door volwassenen. De oefeningen helpen bij het soepel en sterker maken van het lichaam.http://www.earthgames.nl/kinderyogakaarten.html

Folkmanis handpoppenPrachtige, zeer echt lijkende handpoppen van het merk Folkmanis. Alle dieren van over de hele wereld! Om lekker mee te spelen, over dieren te leren, te gebruiken in kindertherapie, thuis en op school. We hebben de handpoppen in categorieen verdeeld, zodat je makkelijk kunt zoeken. http://www.earthgames.nl/webshop/producten/handpoppen.html

Nog meer spelmaterialen voor jonge kinderen zie: http://www.earthgames.nl/webshop/doelgroep/het-jonge-kind-tot-3-jaar.html

Coöperatieve spellen spelen om 21e eeuwse …...- Werken met coöperatieve spelvormen draagt bij...

Documents

Transcript of Coöperatieve spellen spelen om 21e eeuwse …...- Werken met coöperatieve spelvormen draagt bij...