Code blauwContext Code Blauw

Augustus 2007Auteurs Geertje van Hoogdalemvts Politie Nederland / npi Lisette Knulst Politie Noord Holland NoordMarja VisserLandelijk programma HRM politie

boekje Code blauw 7,3 x 10,5 cm

Gra

fisc

h O

ntw

erp

Mee

ster

On

twer

per

s, A

mst

erd

am

Waarom is er beleid over integer gedrag? Omdat het

bestaansrecht van de politie staat of valt met de integriteit

van de politie en dus met het gedrag van de individuele poli-

tiemedewerker. Welk recht heeft de politie immers om crimi-

naliteit te bestrijden of de openbare orde te handhaven

indien zij zelf de geldende regels en voorschriften niet

volgt?

De bijzondere bevoegdheden die de politie zijn toegekend maken stu-ring op integriteit noodzakelijk. Daarmee is niet gezegd dat er in hetverleden niet of nauwelijks aandacht voor integriteit is geweest of datintegriteitschendingen schering en inslag in de korpsen zouden zijn.Integendeel, zeker in vergelijking met andere bestuursorganen (zoalsgemeenten, waterschappen et cetera) gebeurt er binnen de politie alheel veel en ligt de lat behoorlijk hoog. Wat er wèl mee wordt gezegd isdat via dit beleid de kerncompetentie integriteit integraler dan voor-heen wordt benaderd en dat de korpsen de instrumenten worden gebo-den om meer structureel dan incidenteel, èn preventief naast reactief,aandacht te besteden aan integriteit.

Behalve via de vele bestaande initiatieven vanuit de politiekorpsenwordt er ook op landelijk niveau meer aandacht voor gevraagd. Van vrij-blijvendheid is dan ook geen sprake meer. Op 28 december 2005 is dePolitiewet 1993 gewijzigd . Aan artikel 50 is een bepaling toegevoegddie politiekorpsen verplicht een integraal integriteitsbeleid te gaan voe-ren. Hierop vooruitlopend heeft het ministerie van Binnenlandse Zakenen Koninkrijksrelaties (BZK) in april 2006 een modelaanpak vastgesteld.Centraal daarin staan dertien basisnormen waaraan overheidsorganisa-ties in 2007 dienen te voldoen. De implementatie van de dertien basis-normen maakt tevens deel uit van de prestatieafspraken in het LandelijkKader Politie Nederland voor 2007. In dat kader worden de politiekorp-sen eind 2007 getoetst in hoeverre aan de implementatie van de basis-normen is voldaan.

Eén van de basisnormen (nummer 2) is dat iedere overheidsorganisatiemoet beschikken over een gedragscode en dat deze gedragscode goedkenbaar is voor medewerkers. Code Blauw en de implementatie daarvanvoorziet daarin voor de Nederlandse politie.

Context Code Blauw

Inleiding

In de context van Code Blauw worden devolgende onderwerpen

behandeld

1 • Inhoud

2 • Context

2

Code Blauw is een belangrijk onderdeel van het te voeren integriteitsbe-leid binnen de Nederlandse politie en moet een duidelijke plaats krijgenbinnen het beleid in de regiokorpsen. Code Blauw beschrijft de professi-onele waarden voor het politiewerk. Om die reden is gekozen voor determ beroepscode en niet voor gedragscode. Er moet steeds een relatiegelegd worden met het beroep. Code Blauw is bewust geformuleerd inde ‘eerste persoonsvorm’: Integriteit begint immers altijd bij jezelf.

‘Integriteit is doen waarvoor je er bent, volgens de daarvoor geldendewaarden, normen en regels.’ Integriteit heeft te maken met overeenstemming in spreken en hande-len vanuit bestaande waarden en daaruit volgende gedragsregels. Hetheeft een relatie met wezenlijke betrouwbaarheid in gedrag en hande-len, met andere woorden ´doe wat je zegt en zeg wat je doet’. Integerhandelen en gedrag is het ´goede´ doen in een specifieke situatie.Daarmee is het situationeel gebonden en contextafhankelijk.

Er is gekozen voor het beschrijven van zeven waarden binnen CodeBlauw. Waarden zijn gebaseerd op het ´goede´ dat we willen nastrevenin het beroep en zijn tegelijk de kern van het beroep. Waarden hebbeneen relatie met idealen en motieven. Waarden worden gezien als onbe-grensd en geven aan wat goed is en hoort te zijn. De kracht vanwaarden, hun essentiële en samenbindende karakter, vormt tegelijker-tijd hun beperking. Waarden moeten verder worden geconcretiseerd innormen. Normen zijn de gedragsregels, ook benoemd als concrete richt-lijnen voor het handelen. Ze regelen het dagelijkse sociale verkeer enhandelen in de beroepssituatie. Normen hebben een directe relatie tothet gedrag van medewerkers en maken dus de echte verschillen duide-lijk zichtbaar. Normen hebben een relatie met een grens en geven veel-al aan wat niet hoort. Integer gedrag is gewenst gedrag en is zichtbaarin het werken vanuit waarden en tegelijkertijd in de vertaling vanwaarden naar normen.

Context Code Blauw

1 • Inhoud

3

De werksituatie, waarin politiemedewerkers werken vanuit de zevenwaarden in Code Blauw, is geconcretiseerd aan de hand van vijf invals-hoeken, te weten ik en de burger, ik en mijn korps, ik en mijn collega, ikals leidinggevende, ik en mijn vrije tijd. Hieronder is schematisch weergegeven hoe de samenhang is tussen dezeinvalshoeken en de drie perspectieven op ontwikkeling van de professio-naliteit.

Politiemedewerkers maken als persoon en als beroepsbeoefenaar deeluit van het korps. Het korps vervult vervolgens een belangrijke plaats inde regio en Nederland. Code Blauw is bedoeld om een belangrijke enverbindende rol te spelen bij de ontwikkeling van politiemedewerkerswat betreft de persoonlijke, professionele als organisatorische inte-griteit.

Bij de implementatie gaat speciale aandacht uit naar de rol van de lei-dinggevende. Deze heeft een belangrijke rol in het uitdragen van dewaarden binnen Code Blauw. Niet alleen moeten de waarden zichtbaargeformuleerd zijn in het beleid van het korps, maar juist ook zichtbaarzijn in het gedrag van de leidinggevende op alle bovengenoemde terrei-nen. Dit veronderstelt een wezenlijke motivatie van de leidinggevendeom vanuit de waarden te werken. Extra ondersteuning van en aandachtvoor de ontwikkeling van de leidinggevende op dit punt blijkt nodig. Bijde implementatie van Code Blauw wordt hier nadrukkelijk bij stilge-staan, onder andere door deze top down uit te voeren en daarbij gerich-te ondersteuning aan te bieden in de vorm van deskundigheidsbevorde-ring. Vervolgens wordt het daardoor mogelijk om bottom-up adequaathet gesprek te voeren over de toepassing van Code Blauw.

Veel korpsen zijn actief bezig met het beleidsterrein integriteit en rich-ten zich daarbij op de ontwikkeling van de integriteit van de medewer-ker. De implementatie van Code Blauw wordt afgestemd op de specifie-ke situatie en fase waarin het korps zich bevindt. Het korps, de korpslei-ding samen met andere verantwoordelijken voor het beleid binnen hetkorps, bepaalt de accenten van de implementatie.

Context Code Blauw

4

ik als persoon(mijn vrije tijd)

ik en de organisatie (mijn korps, mijn collega)

ik als beroepsbeoefenaar of professional

(de burger, als leidinggevende)

Code Blauw is ontstaan binnen de context van andere acti-

viteiten en ontwikkelingen in korpsen en verwante organi-

saties. Deze zijn belangrijk omdat zij als het ware het fun-

dament van de kennis en ervaring vormen waarop Code

Blauw is gebouwd. De keuze om te komen tot een

beroepscode gebaseerd op waarden komt voort uit de ont-

wikkelingen bij een aantal korpsen.

Plattegrond Integriteit Leidinggevenden (PIL)PIL is een instrument dat leidinggevenden ondersteuning biedt bij hetconcreet vormgeven van het integriteitsbeleid binnen hun afdeling. Aanleidinggevenden wordt binnen het integriteitsbeleid een belangrijke roltoegekend. Niet alleen in het zelf een goed voorbeeld zijn en het aan-spreken van medewerkers op gedrag, maar ook in het nemen van maat-regelen die de integriteit in het eigen onderdeel versterken. PIL is eenhulpmiddel om op basis van een goede diagnose van de situatie, totmaatregelen te komen, die aansluiten bij de specifieke situatie in eenteam, of een afdeling.De waarden uit Code Blauw hebben een directe relatie met de waardenuit de PIL.

Politie in ontwikkeling In mei 2005 heeft de Projectgroep Visie op de Politiefunctie een nieuwevisie op de politiefunctie gepubliceerd. In hoofdstuk 2 is de missie van depolitie beschreven. De visie op integriteit is daarin als volgt verwoord:

‘Mede gezien de toekenning van het geweldsmonopolie en de doorslag-gevende stem in de rechtspleging mogen de rechtstaat en de burger juistvan de politie als vertegenwoordiger en verdediger van die democrati-sche rechtsstaat verlangen dat zij integer is. Integer handelen is hande-len in overeenstemming met de waarden en normen zoals die in plich-ten en spelregels zijn weggelegd’..

Waakzaam en dienstbaarIn de visienota Politie in Ontwikkeling is de missie van de Nederlandsepolitie opgenomen. Een missie die een directe relatie heeft met de inte-griteit van de politie. De missie:

‘Waakzaam en dienstbaar staat de politie voor de waarde van de rechts-staat’ is vertaald naar het motto: ‘Waakzaam en dienstbaar’ en uitge-werkt in Code Blauw in zeven waarden: ‘Respect, transparantie, verant-woordelijkheid, betrokkenheid, betrouwbaarheid, rechtvaardigheid enbalans’ en is daarmee richtinggevend voor het gedrag van de politie-medewerkers.

Context Code Blauw

2 • Context

5

Andere relevante organisaties Binnen en buiten de politie zijn een aantal instanties werkzaam op hetonderwerp integriteit. We staan er niet alleen voor. De komende perio-de zal steeds meer in het teken staan van de geïntegreerde aanpak.

Binnen de politie • Adviescommissie Politie en Integriteit (API): de API is sinds de jaren 90

actief en bestaat uit een afvaardiging van hoofden bureau interneonderzoeken uit de korpsen aangevuld met de beleidsmedewerkervan het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties, dedirecteur van de Rijksrecherche, een beleidsmedewerker integriteitvan de KMAR, één van de adviseurs integriteit van Maatwerk en deprojectleider integriteit van het Landelijk programma HRM politie. Debeleidsadviseur integriteit van de Vts/NPI voert het secretariaat. Decommissie is ingesteld door de portefeuillehouder integriteit binnende Raad van Hoofdcommissarissen met onder andere als opdrachten:

- ontwikkelen van landelijke kaders voor integriteitsbeleid voor dekorpsen;

- gevraagd en ongevraagd adviseren over integriteitsvraagstukkenaan de portefeuillehouder van de RHC.

• Politiekennisnet (PKN): het specifiek op de politie georiënteerde PKNbiedt politie mede-werkers de mogelijkheid alle relevante vakkennisop een digitale manier te bundelen en te ontsluiten. Omdat er ookbehoefte bleek aan personeelsinformatie is het domein personeelopgenomen. Dit voorjaar is het kennisdomein integriteit ontsloten.(PKN>personeel>organisatiezaken>integriteit)

• Maatwerk (onderdeel van de Politieacademie): Maatwerk verzorgt demarktactiviteiten binnen de Politieacademie (opleidingen die nietbinnen het zogenaamde bekostigingsstelsel van de politie vallen).Maatwerk beschikt over een aantal adviseurs met specifieke kennis ophet terrein van integriteit.

• Vts Politie Nederland, onderdeel NPI: vanuit haar adviesrol naar deRaad van Hoofdcommissarissen is binnen het NPI een beleidsadviseurop het terrein van integriteit en diversiteit werkzaam.

• Landelijk programma HRM politie: project 8 van het Landelijk pro-gramma HRM heeft als opdracht het opstellen van een landelijkbeleidskader integriteit en het ondersteunen en begeleiden van dekorpsen bij de implementatie van de 13 basisnormen uit deModelaanpak Integriteit voor de overheid. Het project wordt uitge-voerd door de projectleider.

• Landelijk Expertise Centrum Diversiteit (LECD) (maakt onderdeel uitvan de Politieacademie): het LECD ondersteunt de korpsen binnen deNederlandse Politie bij beleidsontwikkeling rondom diversiteit binnende organisatie. Daarnaast ontwikkelt het LECD in samenwerking metkorpsen onder andere:

- een referentiekader diversiteit;- een landelijk kader op het gebied van omgangsvormen.

Context Code Blauw

6

Buiten de politie• Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties. Het onder-

werp integriteit is belegd binnen de afdeling onderwijs en loopbaan-beleid van de directie Politie. De afspraken binnen het Landelijk KaderNederlandse Politie en de monitoring van de afspraken worden vanuithet ministerie geïnitieerd en bewaakt.

• Bureau integriteitsbevordering openbare sector (BIOS) is in maart2006 ingesteld met als opdracht te bevorderen dat overheidsorganisa-ties een samenhangend en evenwichtig integriteitsbeleid voeren,waarbij diverse maatregelen een samenhangend geheel vormen. (zieook www.integriteitoverheid.nl/bios)

Context Code Blauw

vervolg - Andere relevante organisaties

7

De modelaanpak bevat de basisnormen voor een volwaardig

integriteitsbeleid evenals de instrumenten om de werking

van het integriteitsbeleid te monitoren.

1 Aandacht voor integriteita. Binnen de overheidsorganisatie zijn de verschillende aspecten van

integriteit in een schriftelijk document vastgelegd.b. De organisatie verricht vanuit integriteitsoogpunt binnen de orga-

nisatie of binnen onderdelen daarvan periodiek onderzoek naarkwetsbare handelingen, functies en processen.

c. In een centraal register of anderszins op centraal niveau is relevan-te aan integriteit gerelateerde informatie beschikbaar.

d. Het politiek verantwoordelijk of vertegenwoordigend orgaanwordt betrokken bij de ontwikkeling en de evaluatie/verantwoor-ding van het integriteitsbeleid.

2 Gedragscodesa. De overheidsorganisatie beschikt over een gedragscode. b. De gedragscode is goed kenbaar voor medewerkers.

3 Onderzoeken bij werving en selectieDe organisatie beschikt over procedures in het kader van werving enselectie waarin aandacht wordt besteed aan integriteit. Bijvoorbeeldhet controleren van diploma’s en getuigschriften, procedures tijdenshet sollicitatiegesprek, het controleren van referenties en het hante-ren van een verklaring omtrent gedrag.

4 Kwetsbare functiesa. Beoordeeld wordt welke functies binnen de organisatie als kwets-

baar dienen te worden aangemerkt. Kwetsbare functies zijn func-ties die extra risico’s op integriteitsinbreuken met zich mee bren-gen, zoals het werken met gevoelige informatie, het kunnenbeschikken over geld en de omgang met zakelijke relaties.

b. De organisatie houdt een overzicht bij van kwetsbare functies entreft maatregelen ter voorkoming van integriteitsinbreuken bijkwetsbare functies .

5 Het afleggen van de eed of belofteBij de indiensttreding van nieuwe medewerkers leggen deze de eedof de belofte af.

6 Nevenwerkzaamhedena. Er is een nadere regeling voor de verplichte melding van neven-

werkzaamheden.b. De organisatie houdt een geactualiseerd overzicht bij van de

gemelde nevenwerkzaamheden.c. Er is een nadere regeling voor de verplichte openbaarmaking van

gemelde nevenwerkzaamheden.

Context Code Blauw

Bijlage 1Modelaanpak

basisnormen integriteiten openbaar bestuur

8

7 Financiële belangenEr is een nadere regeling voor de verplichte melding van financiëlebelangen en transacties in effecten. Er worden functies aangewezenwaarvoor deze meldplicht geldt.

8 Maatregelen gericht op informatiebescherminga. De organisatie stelt voorschriften vast over het kennisnemen van

of omgaan met vertrouwelijke informatie. b. Er worden maatregelen getroffen die beogen te voorkomen dat

onbevoegden derden vertrouwelijke gegevens kunnen bezitten,raadplegen of beschadigen.

9 Relatiegeschenkena. Voor het aannemen van geschenken of uitnodigingen is een rege-

ling getroffen.b. De regeling bevat een meldplicht voor het aannemen van geschen-

ken en uitnodigingen.

10 Inkoop- en aanbestedingsprocedurea. De organisatie stelt een inkoop- een aanbestedingsbeleid vast.b. Het beleid bevat richtlijnen voor het aantal aan te vragen offertes

en de vastlegging van keuzen voor bepaalde procedures van aan-besteding.

11 Vertrouwenspersoon voor integriteitEr wordt een vertrouwenspersoon of instantie voor integriteits-kwesties aangesteld. De vertrouwenspersoon kan tevens belast zijnmet vertrouwenstaken voor discriminatie of seksuele intimidatie.

12 Meldingsprocedure bij het vermoeden van een misstanda. Er is voorzien in een procedure voor de wijze waarop binnen de

organisatie vermoedens van aantastingen van de integriteit doorde medewerkers aangekaart kunnen worden (klokkenluidersrege-ling).

b. De regeling bevat de toegang tot een onafhankelijke instantie.

13 Handelwijze bij aantasting integriteit of vermoedens daarvanDe organisatie heeft een schriftelijk vastgelegde procedure voor hetverrichten van een onderzoek, nadat een vermoeden van misstand(melding/signaal van een vermoeden van een integriteitsinbreuk)gemeld is.

Context Code Blauw

vervolg - Modelaanpak basisnormen integriteit

en openbaar bestuur

9