Tom Mortier Ursulinen Mechelen Natuurwetenschappen Materie, energie en leven 7 Elektrische energie.
Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.
Transcript of Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.
![Page 1: Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.](https://reader033.fdocuments.nl/reader033/viewer/2022061613/5551a0ef4979591f3c8b8a9c/html5/thumbnails/1.jpg)
Context 1
Materie, energie en
leven
![Page 2: Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.](https://reader033.fdocuments.nl/reader033/viewer/2022061613/5551a0ef4979591f3c8b8a9c/html5/thumbnails/2.jpg)
Hoofdstuk 1
Materie, energie en leven
![Page 3: Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.](https://reader033.fdocuments.nl/reader033/viewer/2022061613/5551a0ef4979591f3c8b8a9c/html5/thumbnails/3.jpg)
I. De brandstoftank van een auto
a) Energie in brandstoffen
![Page 4: Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.](https://reader033.fdocuments.nl/reader033/viewer/2022061613/5551a0ef4979591f3c8b8a9c/html5/thumbnails/4.jpg)
I. De brandstoftank van een auto
b) Fossiele brandstoffen: ontstaan uit plankton
![Page 5: Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.](https://reader033.fdocuments.nl/reader033/viewer/2022061613/5551a0ef4979591f3c8b8a9c/html5/thumbnails/5.jpg)
Emiliania huxleyi (0,10 mm)
![Page 6: Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.](https://reader033.fdocuments.nl/reader033/viewer/2022061613/5551a0ef4979591f3c8b8a9c/html5/thumbnails/6.jpg)
![Page 7: Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.](https://reader033.fdocuments.nl/reader033/viewer/2022061613/5551a0ef4979591f3c8b8a9c/html5/thumbnails/7.jpg)
Tomopteris
![Page 8: Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.](https://reader033.fdocuments.nl/reader033/viewer/2022061613/5551a0ef4979591f3c8b8a9c/html5/thumbnails/8.jpg)
I. De brandstoftank van een auto
c) Fotosynthese: belangrijk bij het ontstaan van fossiele brandstoffen
![Page 9: Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.](https://reader033.fdocuments.nl/reader033/viewer/2022061613/5551a0ef4979591f3c8b8a9c/html5/thumbnails/9.jpg)
I. De brandstoftank van een auto
c) Fotosynthese: belangrijk bij het ontstaan van fossiele brandstoffen
![Page 10: Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.](https://reader033.fdocuments.nl/reader033/viewer/2022061613/5551a0ef4979591f3c8b8a9c/html5/thumbnails/10.jpg)
I. Materie zit vol energie
d) Energie in voedsel
![Page 11: Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.](https://reader033.fdocuments.nl/reader033/viewer/2022061613/5551a0ef4979591f3c8b8a9c/html5/thumbnails/11.jpg)
I. Materie zit vol energie
d) Energie in voedsel
![Page 12: Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.](https://reader033.fdocuments.nl/reader033/viewer/2022061613/5551a0ef4979591f3c8b8a9c/html5/thumbnails/12.jpg)
II. Organische stoffen
2.0 Indeling van de materie
Zuivere stofMengsel
Minerale verbindingenAnorganische chemie
KoolstofverbindingenOrganische chemie
Enkelvoudige stoffen Samengestelde stoffen
De materie
![Page 13: Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.](https://reader033.fdocuments.nl/reader033/viewer/2022061613/5551a0ef4979591f3c8b8a9c/html5/thumbnails/13.jpg)
II. Organische stoffen
2.1 Koolwaterstoffen (KWS)
C C
H
HH
HCH2
CH2 CH2
CH2
CH2
CH2
CH
CHCH
CH
CHCH
R-H
a) Soorten KWS
alifatische KWS, cyclische KWS, alkanen, alkenen, aromatische KWS
![Page 14: Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.](https://reader033.fdocuments.nl/reader033/viewer/2022061613/5551a0ef4979591f3c8b8a9c/html5/thumbnails/14.jpg)
II. Organische stoffen
2.1 Koolwaterstoffen (KWS)
C C
H
HH
H
CH2
CH2 CH2
CH2
CH2
CH2
CH
CHCH
CH
CHCH
b) Voorbeelden van KWS
butaan
![Page 15: Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.](https://reader033.fdocuments.nl/reader033/viewer/2022061613/5551a0ef4979591f3c8b8a9c/html5/thumbnails/15.jpg)
II. Organische stoffen
2.1 Koolwaterstoffen (KWS)
c) Enkele toepassingen van KWS
campinggas: propaan en
butaan
White spirit: alifatische en
cyclische KWS
(C7-C12)
Kaarsen:
paraffine =
alifatische KWS
(C25-C40)
![Page 16: Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.](https://reader033.fdocuments.nl/reader033/viewer/2022061613/5551a0ef4979591f3c8b8a9c/html5/thumbnails/16.jpg)
II. Organische stoffen
2.2 Derivaten van KWS
a) Functionele groep
b) Voorbeelden
C C C C C C C C C C C C C C C C C C
H
H
H
H
H
H
H
H
H H
H
H
H H
H
H
H
H
H
H H H HH
HH
H
HH
H
H
H
H HH O
O H
C15H31 CO
O C31H63
stearinezuur
![Page 17: Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.](https://reader033.fdocuments.nl/reader033/viewer/2022061613/5551a0ef4979591f3c8b8a9c/html5/thumbnails/17.jpg)
II. Organische stoffen
2.2 Derivaten van KWS
a) Functionele groep
b) Voorbeelden
C15H31 CO
O C31H63
bijenwas (kaarsen, poetsmiddel, bindmiddel in verf, …)
![Page 18: Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.](https://reader033.fdocuments.nl/reader033/viewer/2022061613/5551a0ef4979591f3c8b8a9c/html5/thumbnails/18.jpg)
R-HR-CH=CH-R’
R-CC-R’
R-X
R-NH2
R-O-H
R-O-R‘
R-C-HIIO
R-C-R'IIO
R-C-OHIIO
R-C-OR'IIO
R-C-NH2
IIO
AlkanenAlkenenAlkynen
Halogeniden
Aminen
Alcoholen
Ethers
Aldehyden
Ketonen
Carbonzuren
Esters
Amiden
2.3
Det
erm
inee
rtab
el
![Page 19: Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.](https://reader033.fdocuments.nl/reader033/viewer/2022061613/5551a0ef4979591f3c8b8a9c/html5/thumbnails/19.jpg)
II. Organische stoffen
2.3 Determineertabel
a) Organische stoffen herkennen
m.b.v. de determineertabel
1. Volgende stof komt voor in het aroma van peren. Tot welke stofklasse behoort deze stof?
CH3 CO
O C3H7
2. Geef het nut van volgende stof in de huisapotheek? Tot welke stofklasse behoort deze stof?
C2H5 O C2H5
![Page 20: Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.](https://reader033.fdocuments.nl/reader033/viewer/2022061613/5551a0ef4979591f3c8b8a9c/html5/thumbnails/20.jpg)
II. Organische stoffen
2.3 Determineertabel
a) Organische stoffen herkennen
m.b.v. de determineertabel
3. In dissolvant zit een stof die nagellak verwijdert. Tot welke stofklasse behoort deze stof?
4. De typische geur in zweet wordt veroorzaakt door butaanzuur. Schrijf de structuurformule van butaanzuur.
CH3 C CH3
O
![Page 21: Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.](https://reader033.fdocuments.nl/reader033/viewer/2022061613/5551a0ef4979591f3c8b8a9c/html5/thumbnails/21.jpg)
II. Organische stoffen
2.3 Determineertabel
a) Organische stoffen herkennen
m.b.v. de determineertabel
O
NH2
Cl
H
Cl
Cl OH
CH CH CO
O
5. Welke stofklasse herken je in volgende formules?
![Page 22: Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.](https://reader033.fdocuments.nl/reader033/viewer/2022061613/5551a0ef4979591f3c8b8a9c/html5/thumbnails/22.jpg)
II. Organische stoffen
2.3 Determineertabel
a) Organische stoffen herkennen
m.b.v. de determineertabel6. Sommige stoffen vertonen twee functionele groepen. In
aspirine zit een actief bestanddeel: acetylsalicylzuur genaamd. Duid in onderstaande figuur de twee functionele groepen aan en geef ook de overeenkomstige stofklasse.
![Page 23: Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.](https://reader033.fdocuments.nl/reader033/viewer/2022061613/5551a0ef4979591f3c8b8a9c/html5/thumbnails/23.jpg)
II. Organische stoffen
2.4 Enkele toepassingen van organische verbindingen
Alkanen
methaan
propaan en butaan
lagere alkanen (C7-C12)
hogere alkanen (C25-C40)
kopie p. 7-8
![Page 24: Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.](https://reader033.fdocuments.nl/reader033/viewer/2022061613/5551a0ef4979591f3c8b8a9c/html5/thumbnails/24.jpg)
Alkenen
polyetheen
![Page 25: Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.](https://reader033.fdocuments.nl/reader033/viewer/2022061613/5551a0ef4979591f3c8b8a9c/html5/thumbnails/25.jpg)
Alkynen
ethyn
![Page 26: Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.](https://reader033.fdocuments.nl/reader033/viewer/2022061613/5551a0ef4979591f3c8b8a9c/html5/thumbnails/26.jpg)
Alcoholen
methanol
![Page 27: Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.](https://reader033.fdocuments.nl/reader033/viewer/2022061613/5551a0ef4979591f3c8b8a9c/html5/thumbnails/27.jpg)
Alcoholen
ethanol
ook ontsmettingsmiddel, brandstof (auto’s in Brazilië, uit suikerriet)
![Page 29: Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.](https://reader033.fdocuments.nl/reader033/viewer/2022061613/5551a0ef4979591f3c8b8a9c/html5/thumbnails/29.jpg)
Carbonzuren
ethaanzuur
methaanzuur
![Page 30: Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.](https://reader033.fdocuments.nl/reader033/viewer/2022061613/5551a0ef4979591f3c8b8a9c/html5/thumbnails/30.jpg)
Carbonzuren
butaanzuur
![Page 31: Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.](https://reader033.fdocuments.nl/reader033/viewer/2022061613/5551a0ef4979591f3c8b8a9c/html5/thumbnails/31.jpg)
Ethers
diëthylether
![Page 32: Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.](https://reader033.fdocuments.nl/reader033/viewer/2022061613/5551a0ef4979591f3c8b8a9c/html5/thumbnails/32.jpg)
Esters
![Page 33: Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.](https://reader033.fdocuments.nl/reader033/viewer/2022061613/5551a0ef4979591f3c8b8a9c/html5/thumbnails/33.jpg)
isopentyacetaat
![Page 35: Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.](https://reader033.fdocuments.nl/reader033/viewer/2022061613/5551a0ef4979591f3c8b8a9c/html5/thumbnails/35.jpg)
Ketonen
propanon = aceton
![Page 36: Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.](https://reader033.fdocuments.nl/reader033/viewer/2022061613/5551a0ef4979591f3c8b8a9c/html5/thumbnails/36.jpg)
Aminen
trimethylamine
![Page 37: Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.](https://reader033.fdocuments.nl/reader033/viewer/2022061613/5551a0ef4979591f3c8b8a9c/html5/thumbnails/37.jpg)
Aminen
amfetamine (=speed)
![Page 38: Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.](https://reader033.fdocuments.nl/reader033/viewer/2022061613/5551a0ef4979591f3c8b8a9c/html5/thumbnails/38.jpg)
III. Polariteit van stoffen
3.1 Dipoolmolecule: polaire en apolaire stoffen
boek p. 20-25
3.1.1 Water, een bijzonder molecule
grotere EN waarde van O
![Page 39: Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.](https://reader033.fdocuments.nl/reader033/viewer/2022061613/5551a0ef4979591f3c8b8a9c/html5/thumbnails/39.jpg)
III. Polariteit van stoffen
3.1 Polaire en apolaire stoffen
3.1.2 Polaire en apolaire stoffen
polaire bindingengeen symmetrische verdeling van de lading
dipoolmolecule,polaire molecule
![Page 40: Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.](https://reader033.fdocuments.nl/reader033/viewer/2022061613/5551a0ef4979591f3c8b8a9c/html5/thumbnails/40.jpg)
III. Polariteit van stoffen
3.1 Polaire en apolaire stoffen
opdracht
Zijn volgende molecuulen dipolen? Verklaar.
1. NH32. diëthylether3. hexaan4. ethaanzuur5. methanol
![Page 41: Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.](https://reader033.fdocuments.nl/reader033/viewer/2022061613/5551a0ef4979591f3c8b8a9c/html5/thumbnails/41.jpg)
III. Polariteit van stoffen
3.2 Gevolgen en toepassingen van polariteit
a) Het geheim van mayonaise
polair
oplosmiddel: water
apolair oplosmiddel:
hexaan keukenzout (NaCl) =
diëthylether =
dijood (I2) =
olie =
polaire stoffen lossen goed op in een polair / apolair oplosmidde
apolaire stoffen lossen goed op in een polair / apolair oplosmiddel
![Page 42: Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.](https://reader033.fdocuments.nl/reader033/viewer/2022061613/5551a0ef4979591f3c8b8a9c/html5/thumbnails/42.jpg)
C
O
OH2C CH3
CH
2
CH2
CH
2
CH2
CH
2
CH2
CH
2
CH2
CH
2
CH2
CH
2
CH2
CH
2
HC C
O
O
H2C C
O
O CH3
CH
2
CH2
CH
2
CH2
CH
2
CH2
CH
2
CH2
CH
2
CH2
CH
2
CH2
CH
2
CH3
CH
2
CH2
CH
2
CH2
CH
2
CH2
CH
2
CH2
CH
2
CH2
CH
2
CH2
CH
2
water: polair
olie: apolair
3.2 Over mayonaise, wespen en regekledij
3.2.1 Het geheim van mayonaise
![Page 43: Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.](https://reader033.fdocuments.nl/reader033/viewer/2022061613/5551a0ef4979591f3c8b8a9c/html5/thumbnails/43.jpg)
apolair deel: C17H35polair deel: COO-
CH3
CH
2
CH2
CH
2
CH
2
CH2
CH
2
CH2
CH2
CH
2
CH2
CH
2
CH2
CH
2
CH2
CH
2C
CH2
O
-O
polaire kop= hydrofiel
apolaire staart= hydrofoob
emulgatoren
![Page 44: Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.](https://reader033.fdocuments.nl/reader033/viewer/2022061613/5551a0ef4979591f3c8b8a9c/html5/thumbnails/44.jpg)
![Page 45: Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.](https://reader033.fdocuments.nl/reader033/viewer/2022061613/5551a0ef4979591f3c8b8a9c/html5/thumbnails/45.jpg)
CH3
CH
2
CH2
CH
2
CH2
CH
2
CH2
CH
2
CH2
CH
2
CH2
CH
2
CH2
O
OH2C
HC C
O
O
H2C P
O
OCH2
CH2 N+
CH3
CH3
CH3
O O
CH3
CH
2
CH2
CH
2
CH2
CH
2
CH2
CH
2
CH2
CH
2
CH2
CH
2
CH2
voorbeeld van een emulgator:lecithine in eigeel
![Page 46: Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.](https://reader033.fdocuments.nl/reader033/viewer/2022061613/5551a0ef4979591f3c8b8a9c/html5/thumbnails/46.jpg)
= waterfase
= oliefase
een emulgator kan micellen vormen
![Page 47: Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.](https://reader033.fdocuments.nl/reader033/viewer/2022061613/5551a0ef4979591f3c8b8a9c/html5/thumbnails/47.jpg)
![Page 48: Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.](https://reader033.fdocuments.nl/reader033/viewer/2022061613/5551a0ef4979591f3c8b8a9c/html5/thumbnails/48.jpg)
= waterfase
= oliefase
Waar komt dit voor?
![Page 49: Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.](https://reader033.fdocuments.nl/reader033/viewer/2022061613/5551a0ef4979591f3c8b8a9c/html5/thumbnails/49.jpg)
III. Polariteit van stoffen
3.2 Gevolgen en toepassingen van polariteit
b) Drijven op het water
schaatsenrijdertje (Wantsen)
![Page 50: Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.](https://reader033.fdocuments.nl/reader033/viewer/2022061613/5551a0ef4979591f3c8b8a9c/html5/thumbnails/50.jpg)
oppervlaktespanning water: aantrekking tussen water- moleculen waardoor er een ‘vliesje’ op het water ligt poten met was (vet = apolair, dus waterafstotend)
![Page 51: Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.](https://reader033.fdocuments.nl/reader033/viewer/2022061613/5551a0ef4979591f3c8b8a9c/html5/thumbnails/51.jpg)
III. Polariteit van stoffen
3.2.3 Regenkledij houdt water buiten
3.2 Over mayonaise, wespen en regekledij
ademende stoffen
![Page 52: Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.](https://reader033.fdocuments.nl/reader033/viewer/2022061613/5551a0ef4979591f3c8b8a9c/html5/thumbnails/52.jpg)
![Page 53: Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.](https://reader033.fdocuments.nl/reader033/viewer/2022061613/5551a0ef4979591f3c8b8a9c/html5/thumbnails/53.jpg)
9 miljard poriën per cm²