Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.

53
Context 1 Materie, energie en leven

Transcript of Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.

Page 1: Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.

Context 1

Materie, energie en

leven

Page 2: Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.

Hoofdstuk 1

Materie, energie en leven

Page 3: Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.

I. De brandstoftank van een auto

a) Energie in brandstoffen

Page 4: Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.

I. De brandstoftank van een auto

b) Fossiele brandstoffen: ontstaan uit plankton

Page 5: Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.

Emiliania huxleyi (0,10 mm)

Page 6: Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.
Page 7: Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.

Tomopteris

Page 8: Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.

I. De brandstoftank van een auto

c) Fotosynthese: belangrijk bij het ontstaan van fossiele brandstoffen

Page 9: Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.

I. De brandstoftank van een auto

c) Fotosynthese: belangrijk bij het ontstaan van fossiele brandstoffen

Page 10: Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.

I. Materie zit vol energie

d) Energie in voedsel

Page 11: Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.

I. Materie zit vol energie

d) Energie in voedsel

Page 12: Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.

II. Organische stoffen

2.0 Indeling van de materie

Zuivere stofMengsel

Minerale verbindingenAnorganische chemie

KoolstofverbindingenOrganische chemie

Enkelvoudige stoffen Samengestelde stoffen

De materie

Page 13: Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.

II. Organische stoffen

2.1 Koolwaterstoffen (KWS)

C C

H

HH

HCH2

CH2 CH2

CH2

CH2

CH2

CH

CHCH

CH

CHCH

R-H

a) Soorten KWS

alifatische KWS, cyclische KWS, alkanen, alkenen, aromatische KWS

Page 14: Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.

II. Organische stoffen

2.1 Koolwaterstoffen (KWS)

C C

H

HH

H

CH2

CH2 CH2

CH2

CH2

CH2

CH

CHCH

CH

CHCH

b) Voorbeelden van KWS

butaan

Page 15: Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.

II. Organische stoffen

2.1 Koolwaterstoffen (KWS)

c) Enkele toepassingen van KWS

campinggas: propaan en

butaan

White spirit: alifatische en

cyclische KWS

(C7-C12)

Kaarsen:

paraffine =

alifatische KWS

(C25-C40)

Page 16: Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.

II. Organische stoffen

2.2 Derivaten van KWS

a) Functionele groep

b) Voorbeelden

C C C C C C C C C C C C C C C C C C

H

H

H

H

H

H

H

H

H H

H

H

H H

H

H

H

H

H

H H H HH

HH

H

HH

H

H

H

H HH O

O H

C15H31 CO

O C31H63

stearinezuur

Page 17: Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.

II. Organische stoffen

2.2 Derivaten van KWS

a) Functionele groep

b) Voorbeelden

C15H31 CO

O C31H63

bijenwas (kaarsen, poetsmiddel, bindmiddel in verf, …)

Page 18: Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.

R-HR-CH=CH-R’

R-CC-R’

R-X

R-NH2

R-O-H

R-O-R‘

R-C-HIIO

R-C-R'IIO

R-C-OHIIO

R-C-OR'IIO

R-C-NH2

IIO

AlkanenAlkenenAlkynen

Halogeniden

Aminen

Alcoholen

Ethers

Aldehyden

Ketonen

Carbonzuren

Esters

Amiden

2.3

Det

erm

inee

rtab

el

Page 19: Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.

II. Organische stoffen

2.3 Determineertabel

a) Organische stoffen herkennen

m.b.v. de determineertabel

1. Volgende stof komt voor in het aroma van peren. Tot welke stofklasse behoort deze stof?

CH3 CO

O C3H7

2. Geef het nut van volgende stof in de huisapotheek? Tot welke stofklasse behoort deze stof?

C2H5 O C2H5

Page 20: Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.

II. Organische stoffen

2.3 Determineertabel

a) Organische stoffen herkennen

m.b.v. de determineertabel

3. In dissolvant zit een stof die nagellak verwijdert. Tot welke stofklasse behoort deze stof?

4. De typische geur in zweet wordt veroorzaakt door butaanzuur. Schrijf de structuurformule van butaanzuur.

CH3 C CH3

O

Page 21: Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.

II. Organische stoffen

2.3 Determineertabel

a) Organische stoffen herkennen

m.b.v. de determineertabel

O

NH2

Cl

H

Cl

Cl OH

CH CH CO

O

5. Welke stofklasse herken je in volgende formules?

Page 22: Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.

II. Organische stoffen

2.3 Determineertabel

a) Organische stoffen herkennen

m.b.v. de determineertabel6. Sommige stoffen vertonen twee functionele groepen. In

aspirine zit een actief bestanddeel: acetylsalicylzuur genaamd. Duid in onderstaande figuur de twee functionele groepen aan en geef ook de overeenkomstige stofklasse.

Page 23: Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.

II. Organische stoffen

2.4 Enkele toepassingen van organische verbindingen

Alkanen

methaan

propaan en butaan

lagere alkanen (C7-C12)

hogere alkanen (C25-C40)

kopie p. 7-8

Page 24: Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.

Alkenen

polyetheen

Page 25: Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.

Alkynen

ethyn

Page 26: Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.

Alcoholen

methanol

Page 27: Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.

Alcoholen

ethanol

ook ontsmettingsmiddel, brandstof (auto’s in Brazilië, uit suikerriet)

Page 29: Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.

Carbonzuren

ethaanzuur

methaanzuur

Page 30: Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.

Carbonzuren

butaanzuur

Page 31: Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.

Ethers

diëthylether

Page 32: Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.

Esters

Page 33: Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.

isopentyacetaat

Page 35: Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.

Ketonen

propanon = aceton

Page 36: Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.

Aminen

trimethylamine

Page 37: Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.

Aminen

amfetamine (=speed)

Page 38: Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.

III. Polariteit van stoffen

3.1 Dipoolmolecule: polaire en apolaire stoffen

boek p. 20-25

3.1.1 Water, een bijzonder molecule

grotere EN waarde van O

Page 39: Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.

III. Polariteit van stoffen

3.1 Polaire en apolaire stoffen

3.1.2 Polaire en apolaire stoffen

polaire bindingengeen symmetrische verdeling van de lading

dipoolmolecule,polaire molecule

Page 40: Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.

III. Polariteit van stoffen

3.1 Polaire en apolaire stoffen

opdracht

Zijn volgende molecuulen dipolen? Verklaar.

1. NH32. diëthylether3. hexaan4. ethaanzuur5. methanol

Page 41: Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.

III. Polariteit van stoffen

3.2 Gevolgen en toepassingen van polariteit

a) Het geheim van mayonaise

 polair

oplosmiddel: water

apolair oplosmiddel:

hexaan keukenzout (NaCl) =

   

diëthylether =   

dijood (I2) =   

olie =   

polaire stoffen lossen goed op in een polair / apolair oplosmidde

apolaire stoffen lossen goed op in een polair / apolair oplosmiddel

Page 42: Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.

C

O

OH2C CH3

CH

2

CH2

CH

2

CH2

CH

2

CH2

CH

2

CH2

CH

2

CH2

CH

2

CH2

CH

2

HC C

O

O

H2C C

O

O CH3

CH

2

CH2

CH

2

CH2

CH

2

CH2

CH

2

CH2

CH

2

CH2

CH

2

CH2

CH

2

CH3

CH

2

CH2

CH

2

CH2

CH

2

CH2

CH

2

CH2

CH

2

CH2

CH

2

CH2

CH

2

water: polair

olie: apolair

3.2 Over mayonaise, wespen en regekledij

3.2.1 Het geheim van mayonaise

Page 43: Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.

apolair deel: C17H35polair deel: COO-

CH3

CH

2

CH2

CH

2

CH

2

CH2

CH

2

CH2

CH2

CH

2

CH2

CH

2

CH2

CH

2

CH2

CH

2C

CH2

O

-O

polaire kop= hydrofiel

apolaire staart= hydrofoob

emulgatoren

Page 44: Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.
Page 45: Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.

CH3

CH

2

CH2

CH

2

CH2

CH

2

CH2

CH

2

CH2

CH

2

CH2

CH

2

CH2

O

OH2C

HC C

O

O

H2C P

O

OCH2

CH2 N+

CH3

CH3

CH3

O O

CH3

CH

2

CH2

CH

2

CH2

CH

2

CH2

CH

2

CH2

CH

2

CH2

CH

2

CH2

voorbeeld van een emulgator:lecithine in eigeel

Page 46: Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.

= waterfase

= oliefase

een emulgator kan micellen vormen

Page 47: Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.
Page 48: Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.

= waterfase

= oliefase

Waar komt dit voor?

Page 49: Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.

III. Polariteit van stoffen

3.2 Gevolgen en toepassingen van polariteit

b) Drijven op het water

schaatsenrijdertje (Wantsen)

Page 50: Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.

oppervlaktespanning water: aantrekking tussen water- moleculen waardoor er een ‘vliesje’ op het water ligt poten met was (vet = apolair, dus waterafstotend)

Page 51: Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.

III. Polariteit van stoffen

3.2.3 Regenkledij houdt water buiten

3.2 Over mayonaise, wespen en regekledij

ademende stoffen

Page 52: Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.
Page 53: Context 1 Materie, energie en leven. Hoofdstuk 1 Materie, energie en leven.

9 miljard poriën per cm²