Congo Vrijstaat en de koloniale...

1 Lessenmodule van A. Kohlbacher, SLO Geschiedenis, KU Leuven, Studiedag ‘De dekolonisatie van België? In de klas en in het AfricaMuseum’, 23 april 2019.

Congo Vrijstaat en de koloniale herinnering

Probleemstelling

Hoe moet Mechelen omgaan met monumenten die verwijzen naar het koloniale

verleden? Moeten ze verwijderd worden? Mogen ze blijven staan?

1. Instap/actualiteit

Stad plaatst infobord bij monument dat kolonisatie verheerlijkt

MECHELEN Het Mechelse stadsbestuur heeft een tekst laten plaatsen bij het

monument op de Schuttersvest dat hulde brengt aan 31 Mechelaars “die hun

leven gaven voor de beschaving”. In plaats van te verheerlijken moet het nu

herinneren aan de wreedheden van ons koloniaal verleden.

Sp.a-politica en historica Sophie Bollen bond in de zomer van 2017 de kat de bel

aan en opende het debat over de wenselijkheid van sommige straatnamen en

monumenten. Zij vroeg om het monument van 21 juni 1953 te verwijderen

omdat het de hulde brengt aan de Mechelse ‘pioniers’ die tijdens het koloniale

bewind van Leopold II stierven. “Beschaving brachten ze allerminst, wel

ontwrichtten ze een hele samenleving”, aldus Bollen.

Het monument blijft echter staan. Daar werd bewust voor gekozen, zegt

burgemeester Bart Somers (Open Vld). “We hebben beslist er een tekst bij te

plaatsen die aan niets te wensen overlaat. Zo betuigen we eer aan de

slachtoffers van ons koloniaal verleden en wordt het beeld een confrontatie met

een van de meest duistere perioden uit ons verleden.”

Van Kerckhovestraat

Sp.a wilde ook de Van Kerckhovestraat (nabij het station) weg, een verwijzing

naar Willem Frans Van Kerckhove. Dat was een nauwe medewerker van Leopold

II die tal van wreedheden heeft begaan. Daar is nog geen beslissing over.

Somers: “We bekijken geval per geval. Een naamswijziging heeft gevolgen voor

de mensen die er wonen. We gaan niet over één nacht ijs.”

bron: www.hln.be 23 mei 2019

http://www.hln.be/


2. De opdracht

Doel

Jij maakt deel uit van een historische commissie. Je gaat een beredeneerd en

onderbouwd advies formuleren aan het stadsbestuur van Mechelen. Om dat

advies beredeneerd en onderbouwd te maken, moet je natuurlijk eerst informatie

verzamelen en afwegen.

Je onderzoekt de geschiedenis van Congo Vrijstaat en de veranderende kijk op dit stukje geschiedenis. Dat doe je aan de hand van het vragenblad (vanaf p. 15)

De bedoeling is dat je uiteindelijk een beredeneerd advies kan geven over wat er

met het monument moet gebeuren.

fase 1

Aan de hand van de 21 bronnen vul je eerst de acht vragen in (van p. 15-18). Je

herkent de veranderende kijk op Leopold II. Tip: lees eerst de vragen zodat je

met de vragen in je achterhoofd de lezing van de bronnen aanvangt. Spreid deze

lezing in de tijd. Lees enkele bronnen per dag. Neem notities of duid relevante

passages voor je onderzoek aan.

fase 2

Formuleer nu je advies aan de stad Mechelen over het monument. Onderbouw je

advies met argumenten.

Je dient de opdracht in op vrijdag 3 april via de uploadzone van

smartschool en dit voor 17u. Succes!


3. De bronnen

Bron 1: Cartoon van Edward

Linley Sambourne voor het

Engelse satirische weekblad

Punch in november 1906.

(vertaling onderschrift: in de

rubberen omstrengelingen.

Scène: de Congo “Vrij”staat)

Bron 2: Een fragment uit een Belgisch handboek geschiedenis, “Sciences et

Lettres Nieuwste Tijden/Geschiedenis van België”, 1955 "Om zich een beeld te vormen van de vooruitgang van de kolonie moet men

even terugdenken aan de toestand van Kongo vóór een halve eeuw, met zijn

endemische plagen (ziekten, fetisjisme, kannibalisme) en zijn bevolking met

uiterst primitieve levensvoorwaarden, die gedund werd door bloedige rivaliteiten

en door de slavenhandel. Missionarissen, officieren, ambtenaars, ingenieurs,

technici, kolonisten... voerden een onverdroten strijd tegen de barbaarsheid.

Door hun werking heeft de negerbevolking een hoger beschavingspeil bereikt,

maar haar ontvoogding is op verre na niet voltooid."

Bron 3: Een fragment uit een Belgisch handboek geschiedenis,

Documentatiemappen, 1994, p. 144:

"De omstandigheden waarin de exploitatie gebeurde, waren soms gruwelijk.

Vooral bij het verzamelen van ivoor en rubber leverden de zwarten echte

slavenarbeid. Velen werden gedood of verminkt."


Bron 4: Een fragment uit een Belgisch handboek geschiedenis, “Historia.

Geschiedenis van België”, 1956:

"Tegen de onverschilligheid en de kleinheid van de Belgen in, te midden van de

begerige grote naties en ten koste van ontzaglijke moeilijkheden is koning

Leopold II erin geslaagd, in het hart van het onbekende Afrika een machtig rijk

te stichten, dat onder leiding van België zich cultureel, economisch en

godsdienstig prachtig zou ontwikkelen en de bewondering van de wereld

afdwingen."

Bron 5: De socialistische politicus Emile Vandervelde citeerde in het Belgisch

Parlement in 1906 uit het officiële rapport van de Britse diplomaat Roger Casement. Die onderzocht in opdracht van het Britse parlement de toestand in

Congo Vrijstaat en oordeelde dat die verschrikkelijk was. Vandervelde was erg gekant tegen de kapitalistische uitbuiting in de Congo Vrijstaat, maar steunde

wel de overdracht van Congo Vrijstaat aan België. "Er is nauwelijks betwist dat op de verschillende posten die bezocht zijn de volgende praktijken heel gewoon zijn: gevangenneming van vrouwen als

gijzelaar, onderwerping van stamhoofden aan slafelijke werkzaamheden, vernedering, afstraffing van opstandigen en mishandeling van gevangenen door

de negers die aangesteld zijn om toezicht te houden. Voeg hierbij nog de strafexpedities, het in brand steken van dorpen, de

slachtingen van mannen, vrouwen en kinderen, de verkrachting van vrouwen, de plunderingen en de vele handen van doden of levenden die door schildwachten zijn afgehakt.

Dit alles zijn de bronnen van de rijkdom van de aandeelhouders en bestuurders

van de ABIR [= Anglo-Belgian Indian Rubber and Exploration Company, het

bedrijf dat instond voor de rubberexploitatie in het kroondomein]."

Bron 6: Een fragment uit een Belgisch handboek geschiedenis, Historia 5, 2001:

"De kolonisatie van Midden-Afrika vormt één van de donkerste bladzijden uit de

geschiedenis van het moderne imperialisme én uit de geschiedenis van België.

Koning Leopold II was in dit drama 'the villain of the piece'; het Kongolese volk,

het slachtoffer van verknechting en onmenselijke wreedheid, speelde de

hoofdrol."

Bron 7: Aan het begin van de Tweede Kolonisatiegolf was Leopold II op zoek naar een kolonie, net als veel andere Europese staten. Hij hield met het oog op

een kolonie voor België een Geografische Conferentie in Brussel. Hij verzamelde hier wetenschappers, ontdekkers en filantropen, maar ook vertegenwoordigers

van verschillende Europese staten. Hieronder vind je een fragment uit de openingstoespraak van Leopold II op 12 september 1876 voor de deze Conferentie. (geciteerd in: Liebrechts e.a., Guide de la section de l’état

indépendant du Congo à l’ exposition de Bruxelles-Tervueren en 1897, Brussel, 1897, p. 21.)


“Ik durf te zeggen dat het een waardige kruistocht is in deze eeuw van

vooruitgang om het laatste deel van onze aardbol dat nog niet in aanraking is

gekomen met de beschaving, hiervoor te openen; om de duisternis die deze bevolkingsgroepen omringt te doorboren …

Ik meen te mogen geloven dat het u zal welgevallen om allen tesamen – vanuit

de kennis en het gezag die jullie hebben - te discussiëren over en te preciseren

welke wegen we moeten volgen, welke middelen we moeten inzetten om

definitief de vlag van de beschaving op de Afrikaanse bodem te planten.”

Bron 8


Dit is een beeldengroep die in 1931 in Oostende

werd opgericht door het stadsbestuur. Beschrijving van het

beeld: “Bovenop staat

in brons, Leopold II in

militair uniform, te

paard gezeten, kijkend

over de eindeloze

Noordzee. Onderaan

links een meer dan

levensgrote

beeldengroep (zie

afbeelding rechts),

eveneens in brons,

voorstellende "Dank

van de Kongolezen

t.o.v. Leopold II om

hen te hebben bevrijd

van de slavernij onder

de Arabieren". Rechts,

een tegenhanger,

voorstellende "Hulde

van de Oostendse

vissersbevolking".”

(bron: Wikipedia)

Bron 9: Fragment uit het historisch boek “de geest van Koning Leopold II en de

plundering van Congo” van Adam Hochschild (1998), p. 169. Dit boek van de

Amerikaanse historicus-journalist was een bestseller en wakkerde de brede interesse in het terreurregime in Congo Vrijstaat aan. Het boek is vooral gebaseerd op het werk van een aantal Belgische historici en antropologen, zoals

Daniël Vangroenweghe, Jules Marchal en Jan Vansina. Maar in tegenstelling tot hun publicaties wist hij een breder, internationaler publiek te bereiken.

In dit deel doet hij verhaal van een tocht in de Kasaï-regio die de eerste zwarte Amerikaanse missionaris in Congo, William Sheppard moest ondernemen in 1899. In deze regio was er een strijd bezig en hij moest de oorzaak

onderzoeken:


“Sheppard was gestuit op een van de gruwelijkste aspecten van Leopolds

rubbersysteem. Net zoals het maken van gijzelaars was het afhakken van

handen een opzettelijk beleid, zoals zelfs hoge ambtenaren later zouden toegeven. ‘Tijdens mijn verblijf in de Congo was ik de eerste commissaris van

het Equatordistrict,’ vertelde Charles Lemaire na zijn pensionering. ‘Zodra het ging om rubber, schreef ik naar de regering: “Om rubber te verzamelen in het district […] moet men handen, neuzen en oren afhakken.”’

Als een dorpeling weigerde zich aan het rubberregime te onderwerpen, schoten

strijdkrachten van de overheid of de bedrijven soms iedereen dood die ze in het

oog kregen, zodat de boodschap doordrong tot de nabijgelegen dorpen. Maar als

dat gebeurde, waren sommige Europese officieren wantrouwig. Voor ieder

patroon dat aan hun soldaten was uitgereikt verlangde ze bewijs dat de kogel

was gebruikt om iemand te doden en niet was ‘verspild’ bij de jacht of, erger

nog, was bewaard voor mogelijk gebruik bij een muiterij. Het standaardbewijs

was de rechterhand van een lijk. Of bij gelegenheid niet van een lijk. ‘Soms,’ zei

een officier tegen een missionaris, gebeurde het dat soldaten ‘een patroon

afvuurden op een dier waarop ze joegen; dan hakten ze een levende man de

hand af.’ In sommige militaire eenheden was er zelfs een ‘handenbewaarder’, die

belast was met het roken ervan (om ze te kunnen bewaren tot ze getoond

werden).”


Bron 10: Pagina uit het boek “King

Leopold's Soliloquy” door de Amerikaanse

schrijver Mark Twain in 1905.

(https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=hvd.32044014586663;view=1up;seq=3 )

Vanuit klachten van (vaak Angelsaksische) missionarissen ontstond er een

beweging van vooral Engelsen en Amerikanen die tijdschriften en boeken

uitgaven om het regime aan te klagen. Dit boek van Twain maakt deel uit van

deze brede beweging. Het is een aanklacht tegen het regime van Leopold II in

Congo Vrijstaat. Bijgevoegde foto’s verschenen in de tweede druk van het boek

en werden door tegenstanders van Leopold II en zijn regime in Congo gemaakt.

Door de witte doeken zijn de afgehakte handen duidelijk zichtbaar. Ze stonden

symbool voor het terreurregime in Congo Vrijstaat. Om de bevolking te dwingen

rubber te oogsten werden immers mensen gegijzeld, gedood, verminkt …


Bron 11: Een fragment uit het artikel “Kritische bedenkingen bij de controverses

over Leopold II en Congo in de literatuur en de media” van de historicus Philippe

Maréchal in het boek Het geheugen van Congo – de koloniale tijd uitgegeven door het Koninklijk Museum van Midden-Afrika van Tervuren, 2005. (p.48-49)

“In een bijdrage in Knack van 29 januari 2003 oordeelt Marc Reynebeau dat het baanbrekend werk over België’s koloniale verleden niet te danken is aan de Belgische academische historici en dit omwille van koudwatervrees, misplaatste

eerbied voor de traditie en angst voor de controverse. (…) Het is in deze context interessant wat dieper in te gaan op de oorzaken van de

terughoudendheid van de Belgische historici ten opzichte van het nationale koloniale verleden. Vooreerst dient er opgemerkt dat er in de historische opleidingen in de Belgische universiteiten nauwelijks aandacht werd en wordt

besteed aan koloniale en overzeese geschiedenis toegespitst op Congo. Dat Belgische historici in het verleden het uit de hand gelopen systeem van

rubberexploitatie zelden of nooit aan de kaak stelden, heeft ook te maken met de remmende invloed die uitging van allerlei instanties begaan met koloniale en andere belangen. De raadpleging van bepaald bronnenmateriaal was soms zelfs

onmogelijk en maakte het voor onderzoekers moeilijk om gevoelig liggende onderwerpen op indringende wijze te behandelen. De onderwerpen die het imago

van België konden schaden, baadden in een sfeer van stilzwijgen en geheimhouding. Het officiële België was niet geneigd die zwarte bladzijde uit de nationale geschiedenis openbaar te maken. Het is overigens niet toevallig dat de

eerste wetenschappelijke studies waarin onverbloemd de gewelddadige aspecten van de rubberexploitatie aan het licht werden gebracht, uitsluitend in het Engels

werden uitgegeven. Gevolg hiervan was dat alleen specialisten er weet van hadden en dat er in de media geen haan naar kraaide. Vanaf de jaren zeventig kwam hier echter verandering in en verschenen er teksten over onderwerpen als

bezetting, exploitatie en andere vormen van geweld. Tot slot merken we op dat ook vandaag de resultaten van fundamenteel

historisch onderzoek zelden het grote publiek bereiken.” (opmerking: anno 2018

wordt in alle universitaire opleidingen geschiedenis wel aandacht besteed aan

wereldgeschiedenis en het koloniale verleden)

Bron 12: In september 2008 bekladde de controversiële kunstenaar Théophile

de Giraud het beeld van Leopold II in Brussel met rode verf. De kunstenaar

oordeelde dat Leopold II niet thuishoort tussen de groten der Belgen omdat hij

misdaden beging tegen de menselijkheid.


Bron 13: Uittreksel uit de speech die de Belgische koning Boudewijn I hield op

30 juni 1960 toen Congo een onafhankelijk land werd. Na de regering van

Leopold II over Congo Vrijstaat was Congo een kolonie van België geworden (periode 1908-1960): “ De onafhankelijkheid van Congo is het eindresultaat van het werk dat is ingezet

met de uitzonderlijke persoonlijkheid van koning Leopold II, en dat hij aanpakte met vastberaden moed en dat met volharding is voorgezet door België. Zij

betekent een beslissend moment in de bestemming, niet alleen van Congo zelf, maar ik aarzel niet om het te zeggen, van heel Afrika. (…) Toen Leopold II het grote werk aanvatte dat vandaag zijn bekroning vindt, is hij

niet naar hier gekomen als veroveraar maar als brenger van de beschaving.”


Bron 14: Voorpagina van het boek van E. D.

Morel. Hij was een Britse journalist (en socialistisch

politicus) die een felle campagne tegen de

wanpraktijken van Congo voerde. Hij baseerde zich

op getuigenissen van missionarissen,

boekhoudkundige info enz. Zijn boek “Rood

rubber” (1906) maakt deel uit van deze campagne.

Bron 15: Fragment uit het historisch

boek “Congo – een geschiedenis” van

David Van Reybrouck (p. 101-102).

De auteur bespreekt de geschiedenis

van Congo vanaf de kolonisatie.

Hoewel er wel wat kritiek van historici

was op het boek, zorgde het boek er

wel voor dat er veel mensen zich

opnieuw in de geschiedenis van

Congo interesseerden. (+ foto uit de

collectie van het KMMA uit 1897

genomen door M. Michel in de Kasaï-

provincie)

“Die grote economische belangstelling

voor Congo draaide niet langer alleen

om ivoor. In 1888 knutselde een

Schotse veearts, John Boyd Dunlop,

een uitvinding ineen die niet alleen

het comfort van duizenden reizigers in

Europa en Amerika aanzienlijk zou

verbeteren, maar ook het leven van

miljoenen Congolezen zou bepalen, of

zelfs beëindigen – de opblaasbare rubberband. (…) De mondiale vraag naar

rubber namen een enorme vlucht. Voor Leopold betekende het een miraculeuze

redding. Olifanten liepen er in zijn Vrijstaat steeds minder rond, maar

rubberbomen groeiden er bij de vleet. De timing had niet beter gekund. Zijn

Congo balanceerde op de rand van het bankroet. (…) In 1891 leverde Congo


slechts een honderdtal ton rubber op, maar in 1896 was dat opeens

dertienhonderd ton en in 1901 zesduizend ton. Van een slabakkend project in

Centraal-Afrika was de Vrijstaat eensklaps een verbluffend economisch wonder

geworden. Leopold schraapte de miljoenen binnen en kreeg, na zeer lang

wachten en roekeloos ondernemen, eindelijk een return on investment. (…) Met

de inkomsten uit Congo liet hij België grootscheeps verfraaien. In Brussel verrees

het Jubelparkmuseum en een nieuw koninklijk paleis, in Tervuren werd een

immens koloniaal museum en park, geïnspireerd op Versailles, aangelegd, in

Oostende verschenen de Venetiaanse gaanderijen.”

Bron 16: Fragment uit het artikel “Un monument ne se transforme pas, on le restaure, car il constitue une pièce unique pour transmettre un message”, Le

Potentiel, Kinshasa, 11 augustus 2011. Onuitgegeven vertaling, KMMA. Getuigenis van architect Gilbert Tshiyoyo over het verwijderen van het

monument van Albert I in Kinshasa. Volgens Gilbert Tshiyoyo is het uitwissen van de sporen van het koloniale verleden een vergissing. Met het oog op de wederopbouw van Congo is het immers belangrijk dat de Congolezen

geconfronteerd worden met de geschiedenis van hun land om zo ook hun eigen visie op de historische feiten te kunnen geven.

Op het plein voor het Centraal Station, aan het einde van de Boulevard du 30 Juin, werd het historische monument van Albert I weggenomen. De Congolese staat wil er iets anders zetten. Wat denkt u hierover als

architect? “Ik voel dit aan als een blijk van minachting voor het historisch belang van dit

monument en ook voor de kunstenaar die ik ben […]. Onze leiders geven ons de indruk dat we uit onze geschiedenis enkel die elementen moeten selecteren geschikt om door te geven aan onze kinderen, maar ook dat kunst nooit een

uitdrukking kan zijn van de grootsheid van ons land. Door zo te handelen gedragen ze zich net als de kolonisator die ons enkel die facetten toonde die de

kolonisatie verheerlijkten. Nochtans weten we allemaal hoezeer het bloed van onze voorouders gevloeid heeft opdat we vandaag in vrijheid kunnen leven. Het

is dus belangrijk dat wanneer wij zelf onze geschiedenis herschrijven, niemand mag vergeten dat de monarch, daarginds prijkend op twee torens in natuursteen, een van de pijnlijkste tijdperken belichaamt uit onze

gemeenschappelijke geschiedenis met België.” […] Nu het monument voor Albert I in het Institut des Musées nationaux du

Congo staat, zal het voor altijd een standbeeld zijn dat de Congolezen aan hun verleden herinnert. Wat denkt u hierover? “De geschiedenis mag niet worden verborgen of vervalst. Ze moet

waarheidsgetrouw en openlijk overgeleverd worden aan de verschillende

generaties, ook de pijnlijkste facetten ervan. Zo kan elke generatie kennismaken

met de historische feiten en beseffen welke prijs ervoor betaald werd. Historische

monumenten en sites zijn, naar mijn gevoel, elementen die bijdragen tot de

vorming van ons nationaal bewustzijn. Ze laten ons vandaag ook toe om zelf

onze lovenswaardige zonen en dochters te eren, zij die ons deden dromen door

de nationale vlag zo hoog mogelijk te hijsen. De monumenten zijn een

huldebetoon aan onze meest verdienstelijke zonen die voor eendracht zorgden

en in wie ieder van ons zich wenst te herkennen. We moeten onszelf en de


toekomstige generaties er echter ook aan herinneren welke wegen we niet meer

mogen inslaan.”

Bron 17: Fragment van artikel uit De Standaard van 12/02/2019, ‘Standbeeld

Leopold II krijgt Congolese hand toch niet terug’ (http://www.standaard.be/cnt/dmf20190221_04196300 ) (met toegevoegde foto

van het beeld dat de linkerhand mist): Een Oostendse actiegroep ziet alsnog af van de teruggave van een deel van het monument van koning Leopold II dat in 2004 op de zeedijk werd

ontvreemd. ‘De Stoeten Ostendenaere’ hakte toen de hand af van het beeld van een Congolees, die onder de vorst staat. Die hand wordt pas

teruggegeven als België zijn excuses aanbiedt voor het koloniaal verleden. Het afhakken van de hand van de Congolese figuur is een duidelijke verwijzing

naar het Belgische bewind in Congo. Het afhakken van een ledemaat was toen een vaak voorkomende straf.

Piet Wittevrongel, de man die destijds deelnam aan de vandalenstreek, had de afgezaagde ledemaat donderdag meegenomen naar een debat in de zaal van de

Minardschouwburg in Gent. Daar was minister Sven Gatz aanwezig voor een debat rond de problematiek met visa voor Afrikaanse artiesten. Wittevrongel wou het deel van het beeld enkel teruggeven indien België zijn

excuses zou aanbieden voor het koloniaal verleden. Gezien die excuses

donderdag niet beloofd kunnen worden, heeft de man de bronzen hand terug

meegenomen naar Blankenberge, vanwaar hij afkomstig is.(…)

Bron 18: Fragment uit het artikel “Den olifant verdeelt Geraardsbergen” van M.

Goethals op 6 januari 2017 in De Standaard. Het artikel gaat over de discussie

over het standbeeld van een olifant in Geraardsbergen, opgericht in 1949. “Dat lijkt misschien onschuldig op het eerste gezicht, maar wie goed kijkt ziet toch dubieuze details, zoals drie zwarten, die bewonderend en dankbaar kijken

naar een blanke koloniaal met tabbaard en tropenhelm. (…) Bevoegd schepen Kristin Vangeyte (Open VLD) vindt het debat zonder voorwerp,

omdat het gemeentebestuur recent besliste om ‘Den Olifant’ van een extra plakkaatje te voorzien. En dat zegt: ‘Het is geen eerbetoon aan het koloniaal verleden, maar een gedenkteken voor Geraardsbergenaars die het leven lieten in

Congo.’ Ook burgemeester Guido De Padt (Open VLD) vindt ‘het debat en de hele heisa’ niet nodig. Wat hem betreft ‘blijft het enkel bij het initiatief van mijn

collega’. Maar voor De Winde (inwoner van Geraardsbergen) is daarmee de kous niet af.

‘Net dat gemak waarmee de politiek het debat in de kiem smoort, net het gebrek

aan affiniteit vind ik zo problematisch. Dat vormt voor mij het werkelijke

probleem en maakt het hele Congo-verleden tot een taboe.’”


Bron 19: Uit een opiniestuk van Sandrine Efoko, Belgische juriste van Congolese

afkomst in het weekblad Knack, 25/08/2017

"Het terreurbeleid van Leopold II had maar één doel voor ogen: een racistisch en

winstgevend systeem opbouwen en in stand houden door middel van

dwangarbeid. In een beschaafde samenleving - en dat willen we toch zijn? -

plaats je massamoordenaars zoals Leopold II en Adolf Hitler niet op een

voetstuk. Waarom aanvaarden we dat in België dan wel?"

Bron 20: Fragment van een artikel van Katrien Vanderschoot van 11-02-2019

op de website: https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2019/02/11/belgie-moet-excuses-aanbieden-voor-

koloniaal-verleden/ VN-werkgroep: "België moet excuses aanbieden voor wreedheden tijdens koloniaal verleden"

Een expertengroep van de Verenigde Naties roept België op om verontschuldigingen aan te bieden voor ons koloniaal verleden en de misdaden

die tijdens dat "donkere hoofdstuk" uit de Belgische geschiedenis hebben plaatsgevonden. Dat bleek bij de voorstelling van de tussentijdse bevindingen van de expertengroep, die de voorbije week op fact-finding mission in ons land

was. De groep bestudeert racisme tegenover mensen van Afrikaanse herkomst en

trekt daarvoor naar meerdere landen met Afrikaanse gemeenschappen. Ze doen dat in het kader van de "decennie van de mensen van Afrikaanse origine". Nu was dus ook België aan de beurt.

De experten gingen praten met vertegenwoordigers van de verschillende overheden, met niet-gouvernementele organisaties en uiteraard ook met mensen

met een Afrikaanse achtergrond. Ze trokken naar Brussel, Antwerpen, Namen, Luik en Charleroi en brachten ook een bezoek aan de gevangenis van Sint-Gillis.

Vanmiddag presenteerden ze in Brussel hun voorlopige bevindingen. (…) De experten hebben ook bedenkingen bij de monumenten die zijn opgericht ter ere van koning Leopold II, de man die nochtans een grote rol speelde in de

koloniale geschiedenis van Congo. Die beelden kunnen volgens de VN-werkgroep maar beter worden weggehaald, tenzij er de nodige context wordt bij gegeven.

Hetzelfde geldt voor de recente heruitgave van het stripalbum "Kuifje in Congo". Dat album zou negatieve stereotypen verspreiden over de Congolezen. Zonder context en toevoegingen over de huidige strijd tegen racisme kan dat

stripverhaal niet opnieuw worden uitgegeven, vinden ze. Onlangs werd het AfricaMuseum in Tervuren heropend na een grondige materiële

en inhoudelijke renovatie. Opvallend, de werkgroep vindt dat de directie nog niet

ver genoeg is gegaan in haar pogingen om de koloniale tijd te kaderen. Er is nog

veel meer bewustmaking nodig, ook op scholen, waar nu nauwelijks over die

periode wordt onderwezen.

Bron 21: Een aantal reacties (anoniem gemaakt) op de facebookpagina van

Canvas, naar aanleiding van het filmpje: “Don Pandzou: moet het standbeeld

van Leopold II verdwijnen?”, gepost op 27 december 2018:


“Het is momenteel blijkbaar hip om politiek correct te zijn... Hou toch op met die

onzin. Deze standbeelden maken deel uit van onze geschiedenis.”

“Je hoeft dit standbeeld niet te eren; het past gewoon in een bepaald (nu totaal voorbijgestreefd) tijdsbeeld..... Leopold II maakt wel degelijk deel uit van onze

geschiedenis....” “Laten staan en duiden. Zwarte bladzijden uit een geschiedenisboek scheuren is nooit een goed idee.”

“Laten staan. Dit maakt deel uit van de Belgische geschiedenis. Daar zijn zowel

goede als slechte dingen gebeurd. Maar geschiedenis moet verder blijven leven

bij de volgende generaties. Moeten dan al de prachtige bouwwerken die hij heeft

gerealiseerd ook afgebroken worden ???”

4. Leopold II en Congo Vrijstaat

Definitie van Modern Imperialisme: internationale ontwikkeling van ongeveer 1870 tot 1914, waarbij West-Europese landen zo groot mogelijke koloniale rijken

probeerden te veroveren. Vooral in Afrika en Azië namen de West-Europese staten gebieden in.

1. De oprichting van Congo Vrijstaat kan je plaatsen binnen het modern imperialisme. Leg dat uit.

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

2. Toch neemt de oprichting Congo Vrijstaat een speciale plaats in dit verhaal in. Hoezo?

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

3. De redenen waarom West-Europese landen andere gebieden gingen veroveren

zijn divers. Een ding hebben die redenen gemeen: in West-Europa ging men er aan het einde van de 19de eeuw van uit dat het centrum van de wereld in West-

Europa lag (= eurocentrisme). Meer precies wilde men een koloniaal rijk omdat:

o Economisch: Door de Industriële Revolutie hadden de Europese

landen nood aan grondstoffen, die konden ze industrieel verwerken tot afgewerkte producten. Omdat ze de plaatselijke bevolking weinig (of niet) betaalden, waren deze grondstoffen erg goedkoop. Bovendien waren de

kolonies ook afzetmarkten!

o Cultureel: De Europeanen waren er aan het einde van de 19de eeuw van overtuigd dat hun cultuur en beschaving fantastisch waren. Ze wilden via missionering de hele wereld bekeren tot het (katholieke of protestantse)

christendom en de Europese beschaving opleggen aan alle andere – in hun ogen – ‘primitieve’ volkeren.


o Politiek: In Europa ontstonden rond 1870 twee belangrijke nieuwe

staten: Italië en Duitsland. Dat zorgde voor spanningen in Europa. Er ontstond een strijd over welk land het machtigste was. Elk land

probeerde veel kolonies in handen te krijgen om zo meer macht en aanzien in Europa te krijgen.

Illustreer twee van deze oorzaken aan de hand van het voorbeeld van Congo Vrijstaat.

In bron(nen) ……………………………………..…. zie ik de ……………………………………….. reden want

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

In bron(nen) ……………………………………..…. zie ik de ……………………………………….. reden want ……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

5. In de voorbije 120 jaar veranderde de kijk op Leopold II en het regime in

Congo Vrijstaat. Omschrijf kort voor elke periode welk beeld van Leopold II en/of Congo Vrijstaat de (meeste) bronnen geven. Zeg ook uit welke

landen de meeste bronnen afkomstig waren.

a. Periode 1885-1914:

Bronnen:

…………………………………………………………………………………………………………………….

Welk beeld van Leopold II en/of Congo Vrijstaat?:

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………


Land van herkomst van de meeste bronnen:

……………………………………………………………………………………………………………………………………

b. Periode 1914-1980:

Bronnen:

…………………………………………………………………………………………………………………….


……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………


……………………………………………………………………………………………………………………………………

c. Periode 1980-vandaag: .

Bronnen:

……………………………………………………………………………………………………………………..


……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………


……………………………………………………………………………………………………………………………………

5. Waardoor veranderde de kijk op Leopold II vanaf de jaren 1980-1990?

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

6. Verspreiding van een bron: dat je een bepaalde visie in een bron terugvindt, betekent nog niet dat deze visie algemeen gedeeld wordt. Toch kan

je vermoeden dat veel van deze bronnen door veel mensen gekend waren. Hoezo? Geef voorbeelden van 2 verschillende types bronnen die je bestudeerde

die een ruim publiek bereiken/bereikten, met korte uitleg. ……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………


7. De standplaatsgebondenheid van een auteur heeft vaak invloed op de

boodschap. Toon dit aan de hand van bron 5 aan.

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

8. De standplaatsgebondenheid van de auteur van bron 5 is anders dan die van andere bronnen voor deze periode. Hoezo?

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………


6. Advies van de historische commissie

Advies aan de burgemeester van …………………………………………………………………………

De stukken bestuderend, komen wij tot het volgende advies. Rekening houdend met de situatie waarin het monument tot stand gekomen is:

(In welke context werd het monument dat kolonisatie verheerlijkt, geplaatst? Hoe keek men toen aan tegen Leopold II en Congo Vrijstaat?) ……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

Komen wij tot de conclusie dat het standbeeld: (Wat moet er met het standbeeld gebeuren? Duid aan)

o moet behouden blijven.

o moet behouden blijven mits een bordje met toelichting.

o moet verwijderd worden.

o moet verplaatst worden naar een museum waar het voorzien wordt van een duidelijk kader.

o ………………………………………………………………………………………………………………………………… Hierbij achten wij volgende argumenten van belang (met verwijzing naar

bronnen waar nodig): 1.

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

2.

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………


3.

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………………………

Hoogachtend,

(je naam) ......................................... .........................................

Kennen en kunnen

Historische kennis

- Je kan Congo Vrijstaat situeren in tijd en ruimte.

- Je kan het ruberregime omschrijven.

Kritisch redeneren met en over bronnen

- Je kan het bronnenmateriaal linken aan de oorzaken van het moderne

imperialisme.

- Je kan de invloed van de standplaatsgebondenheid van de auteur duiden in de

bronnen.

- Je herkent in de aangereikte bronnen de veranderende herinnering aan Leopold

II en Congo Vrijstaat.

Kritische reflectie op de beeldvorming over het verleden

- Je kan de veranderende beeldvorming rond Leopold II en Congo Vrijstaat

verklaren.

- Je komt tot een beredeneerde argumentatie over de hedendaagse omgang met

historische beelden die verwijzen naar de kolonisatie en de actoren in die

kolonisatie.

Congo Vrijstaat en de koloniale...

Documents

Transcript of Congo Vrijstaat en de koloniale...