confronterend gesprek als element van

ethische communicatie

 8 & 9 maart 2007

 Duinse Polders Blankenberge                       

Trees Vanhoutte - Jan Verschaeve

Confronterend gesprek … ?

• Is een vorm van Feedback waarbij de andere geconfronteerd wordt met– ontoelaatbaar gedrag– pijnlijke gebeurtenissen of feiten

• Bedoeling bij ontoelaatbaar gedrag:– persoon laten inzien wat er ontoelaatbaar– dat er verbetering in gedrag moet komen

• Confrontatie: – is meestal niet aangenaam– kan pijnlijk zijn

• (er is ook positieve feedback – cf. onder)

• Ethische communicatie = vanuit ethische optiek• Ethische optiek: de benadering dat mensen het

uiteindelijk goede behoren te doen– uiteindelijke goede: wat ten goede komt aan de mens

en de samenleving, menswaardig– “doen” : praktisch handelen (identiteit)– “behoren “ te doen

• onderscheid tussen wat “is” en wat “behoort” te zijn• verwachting, norm, visie (imago)

Ethische optiek … ?

Wat is menswaardig…?

• euthanasie bij dementerenden…?• is pijn menswaardig en waar ligt het

ontoelaatbare…?• wat is ontoelaatbaar gedrag…?• is confrontatie menswaardig…?• is het vermijden van confrontatie menswaardig…?

Ethische optiek … ?

• Gevolgen - ethiek: als het gevolg van ons handelen uiteindelijk goed is, dan is de handeling ethisch goed.(vb. utilitisme)

• Beginsel – ethiek: ons handelen is ethisch als het gestuurd wordt door beginselen:– eerbied en respect voor de waardigheid en eigenheid

van de mens: vrijheid, zelfontplooiing, groei (Socrates: het ethische doorbreekt de onverschilligheid)

– recht op de waarheid: eerlijkheid, transparantie– gericht op verbondenheid en solidariteit– mijn handelswijze kan basis zijn voor algemene wet

(Emmanuel Kant)– de “Andere” in de “andere” appelleert mij en stuurt mijn

handelen (Emmanuel Levinas)

Ethische visies

Hoe ver reikt de verantwoordelijkheid van de directeur ?

kennis

vaardigheden

attitude

leraar

kind klas

ouders

Schoolcultuur

ZoCo

CLB

samenleving

context

bekwaam - bezield - humor

welbevinden – goed contact goede (werk)sfeer

bindende relaties directeur

kennis

vaardigheden

attitude

leraar

kind klas

ouders

schoolcultuur

samenleving

context

ontbinding van relatie

laissez-faire - autoritair

kind gedraagt zich agressief onverschillig

directeur

Casus

ethische visie

Feedback … ?bijlage 2

• Dankzij Feedback is er leven– lichaamstemperatuur, pupil, met de fiets rijden– doelstelling– vaststelling – ervaring - meten - informatie– evenwicht

• Feedback en communicatie:– feedback geven en ontvangen

• verbaal en non-verbaal in een gesprek• telefonisch, via fax, e-mail

– positieve en negatieve feedback

Gesprek als Feedback …?

• Authentisch communiceren– wederzijds, gelijkwaardig, maar niet gelijk

• respectvol – ethisch, emotionele intelligentie• mandaat en verantwoordelijkheid

– eerlijke informatie, de waarheid vertellen (alles…?)

• Bedoeling – om tot inzicht te komen (funct.gesprek – informele gesprekken)

– om beslissing mee te delen (slechtnieuws gesprek) – gericht op veranderen gedrag (confronterend gesprek)

– om tot emotionele rust te komen – zelfrespect– om escalatiefase van een conflict te vermijden

• Angst voor confrontatie– persoon zal zich gekwetst voelen– positieve relatie zal verbroken worden– leraar zal zich niet meer inzetten, kind zal school

verlaten• Groeikansen door feedback:

– relatie kan verbeteren– confrontatie kan pijn doen

• pijn hebben is niet hetzelfde als zich gekwetst voelenbelang van respect

• pijn en groei gaan samen– inzicht neemt toe

Valkuil & groeikansen

respectvolle communicatie zie communicatiekaart

Ik (wij) - boodschap

• Wie een sfeer van samenwerking nastreeft gebruikt een “ik (wij) - boodschap”

• Een jij - boodschap zegt meestal:

“jij doet iets fout”, sterker “jij bent fout”

• Een ik(wij) – boodschap– ik (wij) zou het graag anders zien– uitnodiging tot begrip, inzicht en (gezamenlijke)

verantwoordelijkheid– creëert verbondenheid

kwetsen

• Verbaal:– schelden, minachtende opmerkingen maken, naam niet

noemen, niet laten uitpraten, niet luisteren– de andere slechte eigenschappen toekennen zoals

oneerlijkheid, onbetrouwbaar, domheid– de andere van onplezierig gedrag betichten zoals

liegen, sjoemelen, bedriegen

• Non-verbaal:– gezichtsuitdrukking (smalend glimlachje,negeren)– schouderophalen, zuchten, handgebaar, negeren

Kwetsend gedrag

Geven van gevoelsreflectie

• Over gevoelens kan je niet – discussiëren– oordelen

• Brengt verbinding tot stand

• Is maar mogelijk als we zelf goed in ons vel zitten zodat we de aandacht naar de andere kunnen richten

• Vraagt professionele betrokkenheid

Beheersen van eigen emoties

• BoosheidBoosheid wordt opgeroepen door aanvoelen:– dat jij mij (de directeur, de school, de collega’s, de kinderen)

zoiets durft aandoen: bescherming relatie– dat doe je niet: bescherming waarden en normen– jij gaat over mijn grens: bescherming territorium

• TeleurstellingTeleurstelling is een combinatie van boosheid en ontgoocheling: “je kunt een paard naar het water brengen, maar je kunt het niet dwingen om te drinken…”

Waarom een confronterend gesprek?

Als het gedrag ontoelaatbaar is

• Gedrag van een persoon: oordeel over het gedrag, niet over de persoon (wel gevolgen voor de persoon).

• Ontoelaatbaar:– volgens de wet: nogal duidelijk vb. stoppen aan

rood licht– volgens de afspraken en verwachtingen:

• functieomschrijving• schoolreglement• doelstellingengesprek : schoolcultuur, pedagogisch project

Confronterend gesprek

Wat is ontoelaatbaar ?

• Gedrag van een leerling is assertief– wanneer is assertief gedrag “onbeleefd” ?– wanneer is assertief gedrag “agressief” ?

• Kind heeft een onverzorgd uiterlijk– wanneer heeft iemand een onverzorgd

uiterlijk?• slordige kledij• vettig haar (lijfgeur), piercing (?)

Hoe aanpakken…

– beroepscompetentie: de leraar als opvoeder

• opvatting van leraar A: er is een duidelijke lijn nodig,

zij moeten voelen (pijn) waar de grens ligt. Ik ben streng maar rechtvaardig.

• opvatting van leraar B: vanuit de context thuis is er

een tolerante (zachte) aanpak nodig zodat het kind zijn zelfvertrouwen terug wint.Ik ben empathisch (inlevend)

• Is er een confronterend gesprek ethisch?– pijn

• zich geraakt voelen, het doet je iets• pijnlijke vaststelling om wat niet goed was• veranderen kost moeite maar is de moeite waard• nemen van verantwoordelijkheid verhoogt zelfbeeld

– kwetsuur• meestal te vermijden door respectvolle instelling van de

gesprekvoerder (cf. communicatiekaart)• oorzaak van zich gekwetst voelen ligt soms in vroegere

negatieve (kwetsende) ervaringen, laag zelfwaardegevoel

confronterend gesprek

• Leraars spreken af voor een strafmaatregel als leerlingen nog babbelen na 2°belteken:– moeten rondwandelen tijdens speeltijd– bijkomend wordt gezegd “buiten afspraak”:

voor leerlingen bovenbouw, met handen op het hoofd, en ook wandelen in onderbouw.

• Kevin, vierde studiejaar, babbelt nog na tweede belteken en krijgt straf

casus confronterend gesprek

• De moeder van Kevin schrijft brief gericht “aan de directie”. Ze is niet akkoord. Kevin overhandigt deze brief aan Jan Desmet

• Directeur nodigt moeder van Kevin uit voor gesprek (CD-rom)

• Directeur nodigt Jan Desmet uit voor een gesprek (CD-rom)

casus confronterend gesprek

• Bedoeling: – gedrag verbeteren– persoon laten inzien wat er ontoelaatbaar is

en dat er verbetering in gedrag moet komen– afspraken voor verdere begeleiding

• Vraagt voorbereiding • Confrontatie zelf

– gespreksmodel– afspraak maken

confronterend gesprek

• Onderzoek signalen• Omschrijf

• probleem benoemen: Thematiseren• gewenst gedrag

• Anticiperen op weerstand• vluchtgedrag

• non-verbaal, oorzaak buiten zichzelf zoeken (bij de boodschapper, bij de patiënt…), verdriet

• vechtsignalen• ongeloof, ontkenning, agressie, deskundigheid in twijfel trekken

• Beheersen eigen emoties– Bewegingsruimte vergroten– Loslaten, relativeren, tijd nemen voor eigen herstel

Confronterend gesprek

voorbereiding

Hoe omgaan met eigen emoties?• Emoties erkennen, niet verdringen

• Emoties uiten– belang van vertrouwelijke functionele relaties

– belang van zelfzorg

• Emoties verkleinen je bewegingsruimte– relativeringsvermogen vermindert

– realiteit wordt niet waargenomen zoals ze is• je denken wordt verengd

• vooroordelen en oude opvattingen steken de kop op

• Je ratio niet laten leiden door je emoties– tijd nemen: een paar passen terug is het begin van een aanloop

– herkaderen:• eigen context: zelfreflectie

waarom ben ik zo boos, eigen aandeel, zelfreflectie, professionele opstelling

• context van de andere inleven in het gedrag van de andere, waarom gedraagt hij zich zo ?

• de confrontatie is ook een kans, zelfs noodzaak om escalatie te vermijden

• Afspraak maken

• Gespreksmodel:– opening gesprek– uiteenzetten van probleem– reacties opvangen– afspraken eventueel voor verdere begeleiding

Confronterend gesprek

structuur

(zie communicatiekaart)

– Respect voor de persoon– Probleemgericht versus persoonsgericht– Specifiek, concreet en recent– Gericht op verbetering van gedrag– WIJ- benadering

Confronterend gesprek

uiteenzetten van het probleem

• Verdediging is een recht

• Bij onzekere en perfectionistische personen: bedreiging van persoon

• Belang van schoolcultuur

• Aandacht voor gevoelens

• VALKUILEN (cf. bijlage)

Confronterend gesprek

opvangen van reacties

valkuilen

• Fase 1.– Aankondiging:

• uitstellen, “hang yourself”, bazaartechniek

– Mededeling:• over jezelf praten, stormramtechniek, pil vergulden

– Korte motivering:• eerst motiveren, dan de klap• verpakken• te veel informatie geven

– Warme, meelevende toon…?

Valkuilenzie bijlage 3

Valkuilenzie bijlage 3

• Fase 2: – Kans geven om te reageren:

• agressieve tegenreactie, uitgebreid verdedigen

– Stimuleren om zich te uiten• aandacht op eigen gevoelens, te snel of te veel info

– Parafraseren: • in discussie gaan, bemoedigen of bagatelliseren

– Gevoelens reflecteren:• relativeren met iets positiefs, afwijzen van onprettige

gevoelens (niet goedkeuren)

• Tot inzicht (inkeer) komen: – kennis– door confrontatie:

• gesprek: nieuwe perceptie

• gebeurtenis: – stellen van een duidelijke grens (extern of intern)

– dreigend verlies (imago, vrienden, gezondheid…)

• Vaardigheid oefenen• Attitude wijzigen door inzicht – inkeer -motivatie

Confronterend gesprek

kan het gedrag veranderen ?

• Kan de persoonlijkheid van een mens veranderen?– aanleg– karakter

• Hoe kan een mens zijn gedrag veranderen?

• Onbalans tussen geven en ontvangen kan leiden tot ongewenst gedrag!

Confronterend gesprek

kan het gedrag veranderen ?

Kwaliteiten en vervormingen

kwaliteit valkuil

flexibel verward

star structuur

teveel van het goede

teveel van het goede

Negatief tegenovergestelde

Positief tegenovergestelde

a l l e r g i e u i t d a g i n g

+_

kwaliteitvalkuil

Persoonlijk interpretatiekaderGeert Kelchtermans

• Persoonlijk zelfverstaan (opvattingen over zichzelf)

– zelfbeeld (kwaliteiten)– zelfwaardegevoel (evaluatief)– motivatie– taakopvatting:

• wat moet ik doen• waarom dat

– toekomstperspectief

• Confronterend gesprek biedt kansen tot:– groei als persoon, meer mens worden– verbetering van gedrag - doen– participatieve processen waardoor

samenhorigheid toeneemt– groeiend waardenbesef: zo hoort het – integratie van feedback in schoolcultuur– ethisch leiderschap

Confronterend gesprek als element van ethische communicatie