Competentiebeschrijvingen voor verpleegkundigen in de ... · thuiszorg die werken op hbo-niveau, de...

Competentiebeschrijvingen voor verpleegkundigen in de thuiszorg,

werkzaam op mbo-niveau

J U L I E M E E R V E L D

J E N N I E M A S T

N I Z W

Competentiebeschrijvingenvoor verpleegkundigen in de thuiszorg,werkzaam op mbo-niveau

Module bij het handboekIn de spiegel kijken.Werken aan competentiesin de thuiszorg

© 2004 Nederlands Instituut voor Zorg en Welzijn / NIZW

Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie,

microfilm of op enige andere wijze zonder voorafgaande schriftelijke toestemming.

Deze uitgave werd mede mogelijk gemaakt door financiële steun van de Sectorfondsen Zorg en Welzijn en de

instellingen die hebben meegewerkt aan het project om tot deze competentiebeschrijvingen te komen. Deze

instellingen zijn: Thuiszorg Breda, Carint, Evean, Kruiswerk Mark en Maas, Oosterschelde Thuiszorg,

Thuiszorg Nieuwe Waterweg Noord, Valent RDB en Vierstroom.

Auteurs

Julie Meerveld en Jennie Mast

Ontwerp omslag

Zeno

Drukwerk

Krips, Meppel

ISBN

90-5957-294-7

NIZW-bestelnummer

E 329194

Bestelinformatie:

Adrepak

Postbus 45666

2504 BB Den Haag

Telefoon (070) 359 07 20

Fax (070) 359 07 01

E-mail [email protected]

Website www.nizw.nl/publicaties

Inhoud

Inleiding 7

1 Ontwikkelingen in de verpleging 9

2 Verantwoording werkwijze en gemaakte keuzes 13

3 Typering van verplegen op mbo-niveau 15

4 Overeenkomsten en verschillen mbo- en hbo-niveau 19

5 De competentiebeschrijvingen 23

Formulieren voor het screenen van specifieke competenties van verpleegkundigen in dethuiszorg, werkzaam op mbo-niveau 65

Formulier totaalbeeld competenties niveau 4 82

Betrokkenen bij het project 83

Literatuur 85

Inleiding

Deze module is een van de losse uitgaven met beroepsspecifieke competentiebeschrijvingen diehoren bij het handboek In de spiegel kijken (Mast en Pool 2003a). In dit handboek worden deprincipes van het werken aan competenties in de thuiszorg uitgebreid beschreven en wordtdaarvoor een aantal werkwijzen en hulpmiddelen gepresenteerd.

In deze module staat de uitwerking centraal van de belangrijkste beroepscompetenties vanverpleegkundigen die op mbo-niveau functioneren. Deze uitwerking is helemaal toegesnedenop de taken en rollen die verpleegkundigen op dit niveau in diverse domeinen vervullen en isdaarom niet geschikt voor gebruik door zorgverleners in andere functies. Voor hen zijn apartemodules ontwikkeld. Inmiddels zijn naast de beroepscompetenties voor verpleegkundigen in dethuiszorg die werken op hbo-niveau, de wijkverpleegkundige, ook de competenties voorverzorgenden op mbo-niveau beschikbaar.

Bij het lezen van deze module wordt de inhoud van het handboek bekend verondersteld, metname de begrippen en principes die in het eerste hoofdstuk daarvan zijn beschreven. Voor hetwerken met de competentiebeschrijvingen als individuele zorgverlener, team, leidinggevende ofdirectie wordt verwezen naar de specifieke hoofdstukken hierover die in het handboek zijnopgenomen.

In deze module beschrijven we wat verwacht mag worden van verpleegkundigen in de thuis-zorg die op mbo-niveau functioneren. Met groepen betrokkenen en met experts hebben weuitgebreid gesproken over het verschil tussen verplegen op mbo-niveau en verpleegkunde ophbo-niveau in de thuiszorg. Het verschil tussen deze twee is ingewikkeld en niet altijd helderweer te geven. Gebaseerd op de literatuur, de mening van experts en de mening van verpleeg-kundigen zelf zijn we tot een gewogen en onderbouwd profiel gekomen.Het grootste deel van deze uitgave bestaat uit de zestien specifieke competentiebeschrijvingenvoor verpleegkundigen in de thuiszorg die op mbo-niveau functioneren. Ter inleiding(hoofdstuk 1) worden de ontwikkelingen in de verpleging in de thuiszorg geschetst die vaninvloed zijn op de behoefte aan bepaalde competenties. In hoofdstuk 2 verantwoorden we dewerkwijze en de gemaakte keuzes bij het beschrijven van de competenties. Hierna gaan we inop het verplegen op mbo-niveau. Hoofdstuk 4 gaat over onderscheid en overeenkomst tussenverplegen op mbo- en verplegen op hbo-niveau. In hoofdstuk 5 staan de competentiebeschrij-vingen en de uitwerking van de bijbehorende elementen.Tot slot zijn zestien formulieren opgenomen die als hulpmiddel kunnen dienen bij het in beeldbrengen van specifieke competenties van de verpleegkundige op mbo-niveau in de thuiszorg,gevolgd door een formulier met het totaalbeeld van de competenties. Deze formulieren vormeneen aanvulling op de formulieren die in het handboek zijn opgenomen. De formulieren zijneveneens te downloaden van de website www.nizw.nl/competentiesvv, waar ook meer infor-matie te vinden is over ondersteuning bij het werken met competenties. 7

Omdat de overgrote meerderheid van de verpleegkundigen in de thuiszorg nog steeds uitvrouwen bestaat, verwijzen we in dit boek naar hen met ‘zij’ en ‘haar’. De cliënt c.q. zorgvragerduiden we in voorkomende gevallen aan met ‘hij of zij’ en ‘hem of haar’.

8

1 Ontwikkelingen in de verpleging

Verpleegkundige in de wijk, avond-weekendverpleegkundige, verpleegkundige niveau 4: wille-keurig noemen we hier een aantal benamingen voor de verpleegkundige die binnen de thuis-zorg werkzaam is op mbo-niveau. Niet alleen de namen verschillen, ook de invulling van defunctie verschilt. Per organisatie worden andere keuzes gemaakt over hoe deze verpleegkun-digen werken en welke taken en verantwoordelijkheden zij toebedeeld krijgen. In de ene orga-nisatie werken ze alleen in de avonden en weekenden, in de andere organisatie werken ze ookoverdag en verrichten ze de wijkverpleegkundige taken.

Binnen de thuiszorg is, onder invloed van de bezuinigingen in de zorg, een verregaande diffe-rentiatie gaande waarbij de doelstelling is om zo efficiënt mogelijk medewerkers met de juistevermogens in te zetten in specifieke situaties. Steeds specifieker wordt gekeken naar het onder-scheid tussen verplegen en verzorgen, en naar de deskundigheidsniveaus die daarbij horen. Depositie van de verpleegkundige in de wijk lijkt hierbij wat onduidelijk tussen de wijkverpleeg-kundige en de ziekenverzorgende in te liggen. Het is in het belang van deze groep beroeps-beoefenaren dat hun specifieke plaats en taken binnen de zorg verhelderd en erkend worden.

Niet alleen de thuiszorgorganisatie verandert, ook de zorgvraag aan de thuiszorg is aan veran-dering onderhevig. De vergrijzing vraagt om hulpverleners met andere competenties. Mensenkomen sneller uit het ziekenhuis en vragen op grond daarvan om specifieke zorg. De thuiszorgverleent zorg in intramurale en transmurale settings. Zorgvragers verwachten een klantgerichtehouding en zorg op maat. Verpleegkundigen moeten vaker onderhandelen over hun doelen enactiviteiten. Ze moeten op grond van professionele argumenten kunnen aangeven wat er nodigis in een specifieke situatie. Deze zorginhoudelijke ontwikkelingen vragen om verpleegkundigendie deskundig zijn in hun vak, die daarover goed kunnen communiceren en die goed kunnensamenwerken met anderen. Verpleegkundigen moeten alert zijn op dit soort zorginhoudelijkeveranderingen en zullen zich als gevolg daarvan professioneel voortdurend verder ontwikkelen.

Daarnaast is het beroep van verpleegkundige volop in beweging. Er komen meer inhoudelijkespecialisaties, zoals de verpleegkundigen die zich specialiseren in wondverzorging of ouderen-zorg. Ook ontstaan er nieuwe functies, zoals die van de huisartsverpleegkundige of transferver-pleegkundige. Deze ontwikkelingen spelen zich tot nu toe met name af op hbo-niveau, maar devraag is wat dit mogelijk ook betekent voor de verpleging op mbo-niveau.

Denken in competentiesHet denken in en het werken met competenties geeft houvast in het omgaan met vakinhoude-lijke en organisatorische ontwikkelingen en in het afstemmen ervan op elkaar. Competentie alsbegrip is vrij nieuw binnen de zorg, maar is binnen het onderwijs al heel duidelijk omarmd. Wegeven hier in het kort de definitie van competenties zoals wij die gebruiken binnen deze publi-catie en geven puntsgewijs aan wat verpleegkundigen met deze beschrijvingen kunnen doen. 9

Wat zijn competenties?‘Competenties zijn de vermogens van mensen om een taak onder verschillende omstandighedenin de reële werkelijkheid uit te voeren en tot de gewenste resultaten te komen’ (Benner 1982).Deze definitie geeft volgens ons goed aan waar het om gaat bij het denken in en werken metcompetenties. We ontrafelen de definitie om een paar belangrijke aspecten ervan te verduide-lijken.• Competenties zijn vermogens van mensen: het geïntegreerde geheel van kennis, houding,

vaardigheden, ervaring, motivatie, zelfbeeld en normen en waarden. Een zorgverlenergebruikt al die elementen om de zorg zo goed mogelijk te kunnen geven in allerlei verschil-lende situaties. Zij gebruikt van dit geheel dat wat ze nodig heeft in een situatie en ze kanhaar vermogens aanpassen aan de situatie waarin ze werkt. De competentiebeschrijvingengeven weer over welke vermogens de verpleegkundige moet beschikken om het geheel vanhaar werkzaamheden goed te kunnen uitvoeren.

• Competenties hebben te maken met effectief gedrag. In de beschrijvingen staat aangegevenwat de zorgverlener wil bereiken met haar activiteiten, wat het gewenste resultaat is. Deverpleegkundige wil op een professionele wijze zorg leveren die voldoet aan haar eigennormen, aan de verwachtingen van de zorgvrager, en aan de eisen die de instelling oplegt.

• Competenties zijn te zien en worden bepaald door de situatie waarin men werkt, de reëlewerkelijkheid. De beschrijvingen zijn daarom specifiek voor verpleegkundigen op mbo-niveau omdat hierin beschreven wordt wat verpleegkundigen in de wijk tegenkomen in hunwerk, en wat zij daarbinnen aan vermogens inzetten om hun doelen te bereiken.

Wat kan een verpleegkundige met de competentiebeschrijvingen?Competentiebeschrijvingen vormen als geheel een beeld van datgene wat nodig is om eenberoep te kunnen uitvoeren. Dit is een heel compleet en heel uitgebreid beeld. • Je kunt je als verpleegkundige spiegelen aan dit beeld. Heb jij datgene wat beschreven staat

ook in je gedragsrepertoire of ontbreken er bepaalde elementen? Misschien ben je oversommige zaken onzeker of weet je het niet van jezelf. Je kunt met behulp van de formulierendie achter in dit boek zijn opgenomen een overzicht maken van je sterke en zwakkerepunten.

• Je kunt op eenzelfde manier aan collega’s of aan je leidinggevende vragen om hun beeld tegeven over een of meer van jouw competenties. Op die manier krijg je heel gericht feedbackvan anderen en kun je je eigen beeld bijstellen.

• Je kunt ook de zorgvrager om tips vragen over waar je mee moet stoppen, waar je mee doormoet gaan of waar je mee moet beginnen. Ook deze feedback kan je helpen om je eigenbeeld te verfijnen.

• Je kunt gebaseerd op je overzicht een persoonlijk ontwikkelplan, een zogenoemd POPmaken, waarin je aangeeft wat je de komende tijd wilt ontwikkelen van jezelf, met welk doelen op welke manier.

• In teambesprekingen kun je met elkaar de beschrijvingen bespreken en toetsen of jullie opdie manier werken, wat je wel of niet doet, en waarom jullie het zo doen. Je kunt dan ookafspreken wat jullie er als team mee kunnen doen.

10

Blijven leren wordt binnen de verpleging steeds belangrijker. Verpleegkundigen op mbo-niveauhebben zich soms door bij- en nascholing verder ontwikkeld op specifieke terreinen. Het isvoor instellingen en voor deze verpleegkundigen maar ook in het kader van het denken incompetenties van belang om deze elders verworven competenties van verpleegkundigen teerkennen en te waarderen.

11

2 Verantwoording werkwijze en gemaakte keuzes

Bij de beschrijving van de competenties van de mbo-verpleegkundige niveau 4 in de thuiszorg,hebben we ons gebaseerd op de kennis en de ervaring die we hebben opgedaan bij hetbeschrijven van de competenties van de wijkverpleegkundige op hbo-niveau. Daarnaast hebbenwe geprobeerd het eigene van het verplegen op mbo-niveau zo goed mogelijk in beeld tebrengen en te beschrijven. We laten hier in het kort zien voor welke uitgangspunten we hebbengekozen en hoe we tot de beschrijvingen zijn gekomen.

Project met instellingen samenDe competentiebeschrijvingen voor de verpleegkundigen op mbo-niveau zijn totstandgekomenbinnen een project waaraan acht thuiszorginstellingen hebben meegewerkt. Iedere instellinghad een intern projectleider aangesteld om het plan van aanpak in de eigen instelling teschrijven en te realiseren. Deze interne projectleiders hadden maandelijks overleg met deprojectleiders van het NIZW. De leden van de directie c.q. raden van bestuur van deze instel-lingen vormden met elkaar en het NIZW-projectteam de stuurgroep voor dit project. Doordeze stuurgroep werd de voortgang en de kwaliteit van het project bewaakt.De beschrijvingen zijn gebaseerd op verschillende bronnen:• We hebben met groepen verpleegkundigen werkzaam in de thuiszorg nagedacht en

gesproken over de inhoud van hun vak en over de invulling van de competenties. We hebbendit gedaan door middel van gestructureerde groepsinterviews met ongeveer zestig verpleeg-kundigen uit acht thuiszorgorganisaties. Deze groepsinterviews waren opgebouwd rondomverhalen van de verpleegkundigen over situaties waarin zij heel goed functioneerden of situa-ties waarvan zij vonden dat hun functioneren niet goed was geweest. Deze situaties hebbenwe op band opgenomen, op schrift gesteld, geanalyseerd en uiteengerafeld om tot de compe-tentiebeschrijvingen te kunnen komen.

• Vanuit de instellingen die partner waren in dit project hebben mensen in klankbordgroepenmeegedacht, zoals opleidingsfunctionarissen, medewerkers van de afdeling personeel enorganisatie, en managers. Ook hun meningen en ideeën zijn meegenomen in de beschrij-vingen en de manier waarop ze totstandgekomen zijn.

• We hebben de meningen van tien experts gevraagd over de invulling van het beroep van deverpleegkundigen op mbo-niveau, naast de verzorgenden op mbo-niveau en de wijkverpleeg-kundige op hbo-niveau. Uit de meningspeiling blijkt dat men de verschillen tussen de beideniveaus beperkt vindt. Vooral in de rol van regisseur en ontwerper noemt men verschillen. Inde rol van zorgverlener geeft men weinig verschillen aan.

• We hebben gebruikgemaakt van het beroepsprofiel van de verpleegkundige, als algemenebasis, evenals Gekwalificeerd voor de toekomst (Commissie Kwalificatiestructuur 1996), ende functiebeschrijvingen van de herziene AWBZ. Daarnaast hebben we literatuur geraad-pleegd over de verschillende niveaus binnen de zorg.

• We sluiten met de indeling in domeinen en rollen en met de formulering van de competen-ties aan bij de uitgangspunten, het format en de methode om competenties te beschrijvenvoor de wijkverpleegkundige (Mast en Pool 2003b). Deze keuze is gemaakt om de vergelijk-

13

baarheid van de competenties van verpleegkundigen op mbo- en hbo-niveau te vergroten.Dit geldt eveneens voor de vergelijking met de competenties van de verzorgenden op mbo-niveau.

• Vanuit de instellingen die hebben meegedaan aan het project was er duidelijk voorkeur voorhet invullen van de competenties van de verpleegkundige op mbo-niveau binnen de vijfrollen die beschreven zijn voor de verpleegkundige op hbo-niveau. De reden hiervoor is datde twee beroepen zo sterk in elkaars verlengde liggen dat het past om dezelfde indeling tehanteren. Om het eigene van het verplegen op mbo-niveau te benadrukken, hebben we over-wogen om dat ook te laten blijken in de benaming van de rollen. We hebben hier uiteindelijkniet voor gekozen, omdat het voor de instellingen te verwarrend bleek om voor elk niveauvan zorgverleners andere rollen te moeten gebruiken.

• Groepen verpleegkundigen uit zeven van de acht pilotorganisaties hebben met de ontwik-kelde competentiebeschrijvingen gewerkt, en hebben hun eigen beeld van hun functionerenen hun beroepsinhoud getoetst aan de beschrijvingen. Zij hebben dit zeer uitgebreid geëvalu-eerd. Ook anderen uit de pilotinstellingen hebben hun mening gegeven over de concept-beschrijvingen. Over het algemeen was men erg positief over het geheel.

• De evaluatiegegevens zijn verwerkt en de beschrijvingen zijn nogmaals gescreend en opnieuwbeoordeeld op logica en inhoud. Dit heeft geleid tot het nu voorliggende document.

Competentiebeschrijvingen zijn een hulpmiddel om goede zorg te kunnen verlenen, door dejuiste mensen op de juiste werkplek. Competentiebeschrijvingen zijn eveneens gekoppeld aaneen bepaalde situatie in een bepaalde tijd. Op dit moment weerspiegelt dit profiel wat verpleeg-kundigen op mbo-niveau in de thuiszorg idealiter kunnen en doen. Dit is echter niet statisch,maar aan voortdurende verandering onderhevig. De beschrijvingen zullen daarom regelmatigbijgesteld en zo nodig aangevuld moeten worden.Verpleegkundigen kunnen hun eigen functioneren aan de competentiebeschrijvingen spiegelen.We hopen dat verpleegkundigen zichzelf hierdoor zullen blijven ontwikkelen en voortdurendmogelijkheden blijven zien om hun vak te verhelderen en te waarderen.

14

3 Typering van verplegen op mbo-niveau

Wat is nu anders bij het verplegen op mbo-niveau in de (thuis)zorg dan bij het verplegen ophbo-niveau? Deze vraag is heel cruciaal voor dit beroepscompetentieprofiel en tegelijkertijdmoeilijk te beantwoorden. In het beroepsprofiel voor de verpleging (Leistra e.a. 1999) wordtgeen onderscheid gemaakt tussen de twee niveaus. Wel erkent men ook in dit profiel dat er inde praktijk van de beroepsuitoefening op verschillende niveaus wordt gewerkt en dat daarvoorverschillende competenties nodig zijn. Verplegen is ‘het bieden van verpleegkundige zorg aan mensen met een somatische, psychogeri-atrische of psychiatrische aandoening of beperking of een lichamelijke handicap, gericht opherstel of voorkoming van verergering van een aandoening, beperking of handicap, te verlenendoor een instelling’ (Ministerie van VWS 2002). Ook hier is geen onderscheid in niveausgemaakt.

Wat maakt dan het verschil? In het rapport Gekwalificeerd voor de toekomst (CommissieKwalificatiestructuur 1996) wordt de samenhang geschetst tussen de verschillende niveaus vandenken en werken in de zorg. De belangrijkste criteria waarmee dit onderscheid wordt uitge-werkt, zijn:• verantwoordelijkheid;• complexiteit;• transfer.

Op deze basis heeft men eveneens het onderscheid tussen de twee niveaus voor de verpleginguitgewerkt en verduidelijkt. Dit houvast hanteren wij ook als basis voor de competentie-beschrijvingen van de verpleegkundige op mbo-niveau.

Een ander houvast is gelegen in de instroomeisen voor de opleiding. Verpleegkundigen opmbo-niveau hebben een vooropleiding op mbo-niveau, en voldoen aan de eisen van het mbo-onderwijs. Zij moeten voldoen aan een aantal elementaire beroepsvaardigheden die relevantzijn voor de verpleegkundige. Verpleegkundigen op mbo-niveau vervullen de rol van zorgver-lener analoog aan die van de verpleekundigen op niveau 5, maar in minder complexe situaties,met minder verantwoordelijkheid, en met een transfervermogen op mbo-niveau. De rollen vanregisseur, coach, ontwerper en beroepsbeoefenaar zijn ook op een andere manier ingevuld danbij het hbo-niveau.

Op mbo-niveau functionerenVerpleegkundigen die in de thuiszorg werken hebben vaak heel verschillende opleidingengevolgd en verschillende ervaring opgedaan in de zorg. Dit kan betekenen dat er ookverschillen zijn in datgene wat men heeft ontwikkeld aan competenties. In deze module gevenwe een standaardbeschrijving weer voor alle verpleegkundigen in de thuiszorg, werkzaam opmbo-niveau. Dit kan betekenen dat sommigen competenties zullen moeten ontwikkelen, en dat 15

anderen misschien meer competenties hebben ontwikkeld dan we hier aangeven. De vraag isdan of diegenen nog functioneren op mbo-niveau of dat zij in hun loopbaan eigenlijk doorge-groeid zijn naar het hbo-niveau. Binnen de hogescholen voor verpleegkunde is beschreven wat het onderscheidende is van hethbo-onderwijs en wat men mag verwachten van studenten op hbo-niveau (HBO-Raad 1999).Voor het mbo-onderwijs is er nog niet zo’n standaard ontwikkeld. Het is dus veel ingewik-kelder om te definiëren wat nu wel of niet valt onder het mbo-niveau van zorg verlenen.

Onderscheid tussen verpleging en verzorgingVerzorgen is een eigen vak dat inmiddels wordt ingeschat op mbo-niveau. De kern van het vakomvat volgens de definitie uit het beroepsprofiel: ‘De zorgvrager in zijn woon- en leefomgevingstimuleren, ondersteunen of compensatie bieden bij niet-toereikende zelfredzaamheid op licha-melijk en psychosociaal gebied. Uitgangspunt is de ondersteuning van de zorgvrager in zijn zelf-zorgactiviteiten’ (Van de Haterd e.a. 2000).De verhouding tussen verzorging en verpleging is een voortdurende bron voor discussie enafstemming. In Gekwalificeerd voor de toekomst (Commissie Kwalificatiestructuur 1996) wordtverzorging gezien als onderdeel binnen het domein van de verpleging. In het rapport van hetCollege voor Zorgverzekeringen over de nieuwe functies binnen de AWBZ schetst men eenbeeld van overlap tussen de functies verpleging en persoonlijke verzorging. Het uitgangspunthier is dat het doel van de activiteit leidend moet zijn bij de inzet van de bijbehorende functio-naris (College voor Zorgverzekeringen 2003). Bij deze competentiebeschrijvingen gaan wij voor de verpleging en voor de verzorging uit vandezelfde domeinen en rollen. De inhoud van de verschillende rollen en beschrijvingen verschiltechter.

Verzorgenden hebben een opleiding die erkend is als middelbaar beroepsonderwijs, en voldoenaan de eisen die dat onderwijs stelt aan instroom en uitstroom. In de uitwerking van de kwalifi-catiestructuur is de ziekenverzorgende, naast een beroepsbeoefenaar op mbo-niveau, werkzaamin verpleegkundige hulpverlening aan langdurig zieken, die in een min of meer ‘evenwichtigegezondheidstoestand’ verkeren (OVDB 1997). Hierbij berust de beoordeling van: • de complexiteit van de situatie waarin de zorgvrager zich bevindt• de omstandigheden waaronder verpleegkundige zorg gegeven moet wordenbij de verantwoordelijk verpleegkundige. Ook het verpleegplan wordt in overleg met de zieken-verzorgende door de verpleegkundige vastgesteld.

In de praktijk van de thuiszorg zullen deze verschillen niet altijd even duidelijk zijn, vervangenmensen elkaar als het nodig is, en maken instellingen zelf ook keuzes hoe zij hun medewerkersinzetten.

Domeinen en rollen De mbo-verpleegkundige is actief op drie domeinen: zorg, organisatie van zorg en beroep. Detwee laatste domeinen, organisatie van zorg en beroep, bestaan bij de gratie van het domeinzorg. De rollen worden hier kort getypeerd. Voor een uitgebreide beschrijving verwijzen wenaar Met het oog op de toekomst (Pool, Pool-Tromp e.a. 2001).16

17

Rol van zorgverlener Kenmerkend voor de rol van zorgverlener is dat het de meest basale rol is die verpleegkundigenvervullen, ongeacht de opleiding die ze hebben genoten. In deze rol geeft de verpleegkundigeop een professionele manier vorm en inhoud aan de zorg. Het vervullen van de rol van zorg-verlener vraagt van de verpleegkundige dat zij in iedere situatie afwegingen kan maken metbetrekking tot haar technisch en moreel handelen, en dat zij die afwegingen telkens kan bear-gumenteren en verantwoorden. Van de mbo-verpleegkundige wordt bovendien verwacht dat zijde zorg baseert op kennis uit richtlijnen, protocollen of kwaliteitscriteria voor zover dezebeschikbaar zijn.

Rol van regisseurZorg kan alleen maar tot het gestelde doel leiden, als de tijd, plaats en planmatige aanpak vanzorgactiviteiten in goed onderling overleg op elkaar worden afgestemd. Hiervoor is regienodig. De verpleegkundige stelt in de rol van regisseur een integraal zorgplan op en houdttoezicht op de uitvoering ervan. Zorgcoördinatie is onderdeel van de regie.

PreventieDe rollen zorgverlener en regisseur worden uitgevoerd binnen het domein zorg, met alsdomeinspecificaties zorg voor chronisch zieken, gehandicapten en stervenden, zorg voormantelzorgers en individuele preventie. De verpleging op mbo-niveau wordt gekenmerkt dooreen breed spectrum van zorgvragen en zorgactiviteiten. Het strekt zich uit van het geven vanlichamelijke of psychosociale zorg, coördinatie van zorg, ondersteuning van familieleden enmantelzorgers tot het ondersteunen van medici of andere disciplines bij onderzoeken en behan-delingen. Om gezondheidsrisico’s te vermijden of de kans erop te verkleinen werkt de verpleeg-kundige mee aan individuele vormen van preventie.

Rol van coach Het meest kenmerkende van de rol van coach is stimuleren, motiveren en feedback geven enontvangen. De mbo-verpleegkundige doet dit als werkbegeleider. Soms is deze rol vrij impliciet,bijvoorbeeld als het gaat om het vervullen van een voorbeeldfunctie voor nieuwe collega’s.Deze rol kan echter ook heel expliciet worden vervuld, bijvoorbeeld bij het begeleiden eninwerken van nieuwkomers in een team of op een afdeling, bij het begeleiden van stagiaires, enbij intervisie- of reflectiebijeenkomsten. De rol van coach is essentieel voor het leren op dewerkplek.

Rol van ontwerper Van een verpleegkundige op mbo-niveau wordt verwacht dat zij ook de alledaagse activiteitenvan het primaire zorgproces overstijgt en een bijdrage levert aan de kwaliteitsbevordering.Daarom wordt van de verpleegkundige verwacht dat zij informatie levert over het gebruik vankwaliteitsrichtlijnen, standaarden en protocollen in de dagelijkse individuele zorg en dat zij opdie manier een bijdrage levert aan de evaluatie van richtlijnen en protocollen.

ReflectieDe rollen van coach en ontwerper staan indirect wel ten dienste van de zorgvrager en mantel-zorger, maar ze worden uitgevoerd ten behoeve van het domein organisatie van zorg. Datverpleegkundig handelen primair is gericht op de zorguitvoering is duidelijk. Dit is traditioneelde kern van haar professionaliteit. Nu en in de toekomst is dat echter niet meer voldoende.Het geven van werkbegeleiding en het meewerken aan kwaliteitszorg spelen eveneens eenbelangrijke rol. Goede zorg vraagt om reflectie op de dagelijkse praktijk, zowel op het niveauvan het individu als op het niveau van het team. Zorg verlenen biedt altijd mogelijkheden omte leren en het eigen handelen te verbeteren. Een van de eerste eisen die aan verpleegkundigenwordt gesteld in verband met de kwaliteitszorg is dat zij de (gezondheids)zorg en thuiszorgvanuit verschillende gezichtspunten kunnen beschouwen.

Rol van beroepsbeoefenaar Als beroepsbeoefenaar is de verpleegkundige lid van een beroepsgroep, die haar bepaaldeverplichtingen oplegt. Zij houdt zich aan de beroepscodes en de ethische codes. Als individudraagt zij ook beroepswaarden uit. Van de verpleegkundige mag worden verwacht dat zij opeen proactieve manier meewerkt aan het formuleren van waarden en aan het ontwikkelen vanstrategieën om deze waarden te realiseren. De verpleegkundige heeft de wil en de kennis, encreëert mogelijkheden om aan een continue verhoging van de kwaliteit van het beroep tewerken.De rol van beroepsbeoefenaar wordt vervuld voor het domein beroep. Dit domein is gericht opberoepsinnovatie en deskundigheidsbevordering. De verpleegkundige beroepsgroep moet optalloze manieren laten zien wat zij waard is door aan te tonen welke bijdrage zij levert aan degezondheidszorg en thuiszorg en wat de waarde daarvan is. De verpleegkundige is moreel enjuridisch individueel verantwoordelijk voor haar handelen, maar zij heeft ook een verantwoor-delijkheid tegenover de totale beroepsgroep. Deze verantwoordelijkheid kan niet los wordengezien van maatschappelijke ontwikkelingen. Belangrijk is dat verpleegkundigen de beroeps-waarden en standaarden als professional respecteren en hooghouden, maar wel flexibelreageren op maatschappelijke, technologische en morele ontwikkelingen in de samenleving.

In de tabel in hoofdstuk 4 is de relatie aangegeven tussen de rollen die de verpleegkundige opmbo-niveau vervult op de verschillende (sub)domeinen en de daarvoor benodigde competen-ties.

18

4 Verschillen en overeenkomsten mbo- en hbo-niveau

In het voorgaande hoofdstuk hebben we aangegeven wat het eigene is van verplegen op mbo-niveau. Omdat er naast het eigene ook veel overlap bestaat met verplegen op hbo-niveau zettenwe hier in het kort nog even de verschillen en overeenkomsten op een rij.

Overeenkomsten tussen verpleegkundigen op mbo-niveau en hbo-niveau Voor de verpleegkundige op mbo-niveau worden dezelfde domeinen en rollen gehanteerd alsvoor de wijkverpleegkundige. De verpleegkundige op mbo-niveau is deskundig binnen alledriedomeinen en allevijf rollen. Dus zowel op het domein zorg, organisatie en beroep als in de rolvan zorgverlener, regisseur, ontwerper, coach en beroepsbeoefenaar. Maar de verpleegkundigeop mbo-niveau is niet in alle rollen even breed actief. De harde kern van het beroep wordtgevormd door de rol van zorgverlener in de zorg voor zorgvragers met acute somatischeziekten, voor langdurig somatische zorgvragers, voor terminale zorgvragers, psychogeriatrischezorgvragers en zorgvragers met somatische en psychiatrische problemen.

De beschrijvingen beginnen met een competentie die alle andere overstijgt, maar ook aan alleandere voorafgaat. Deze competentie 0 staat voor het meest basale vermogen van de verpleeg-kundige om te functioneren in alle rollen en alle domeinen. Het gaat om een algemene compe-tentie die van belang is voor alle rollen. Daarnaast zijn er meer specifieke competentiesbeschreven die gericht zijn op de specifieke groepen zorgvragers van verpleegkundigen niveau4. Deze competentie is ook beschreven in de module competentiebeschrijvingen voor de wijk-verpleegkundigen, maar is in het profiel voor mbo-verpleegkundigen uitgebreider ingevuld.Deze verandering is gebaseerd op de wens van de gebruikers om alle algemene elementen tecentreren in competentie 0, zodat het aantal elementen bij de specifieke beschrijvingen konworden beperkt.

Verschillen in de beschrijvingen van verpleegkundigen op mbo-niveau en hbo-niveau

Vergeleken met de wijkverpleegkundige zijn er enkele verschillen in de uitwerking van decompetentiebeschrijvingen voor verpleegkundigen op mbo-niveau. De verschillen zijn het meestzichtbaar in de rollen van ontwerper, coach en beroepsbeoefenaar. Maar ook in de rol vanzorgverlener zijn er een paar verschillen. De verschillen in de rol van zorgverlener zijn klein,omdat mbo-verpleegkundigen vaak ook zorg delen met de hbo-verpleegkundige. Op basis vande groepsinterviews, de vergelijking van de beroepsprofielen, de mening van experts, de evalu-atie van de kwalificatiestructuur en de reacties van de verpleegkundigen zelf zijn de competen-ties voor niveau 4 in deze vier rollen dan ook aangepast. De volgende verschillen zijn gemaakt:• Binnen de rol van zorgverlener zijn de competenties van de beide niveaus voor het grootste

deel hetzelfde. Het verschil is dat in de competenties 1 en 2 voor het mbo-niveau is opge-nomen dat als de protocollen, standaarden of kwaliteitsrichtlijnen niet voldoende houvastbieden in de zorg, de mbo-verpleegkundige dan een hbo-verpleegkundige inschakelt.

19

• De rol van regisseur op mbo-niveau bestaat niet uit twee, maar uit één competentie in verge-lijking met het hbo-niveau. Alleen de competentie om een integraal zorgplan op te stellen,uit te voeren, bij te stellen en te bewaken is gehandhaafd. Als een nieuwe indicatie nodig isdan signaleert de mbo-verpleegkundige dit tijdens de cliëntenzorg en treedt zij in overleg metde hbo-verpleegkundige. Deze ‘signaleringscompetentie’ is terug te vinden onder de rol vanzorgverlener: competentie 8.

• Binnen de rol van ontwerper is de mbo-verpleegkundige competent in het signalerenwanneer standaarden, protocollen en kwaliteitsrichtlijnen aangepast dienen te worden. Zijlevert bovendien gegevens aan voor evaluatie. De bijdrage van de mbo-verpleegkundige isdaarmee beperkter dan de bijdrage van de hbo-verpleegkundige aan standaarden, protocollenen kwaliteitsrichtlijnen.

• In de rol van coach is de mbo-verpleegkundige actief als werkbegeleider, bij het inwerkenvan nieuwe collega’s en bij het leren met en van collega’s door feedback. Haar bijdrage isgericht op concrete handelingen en concrete leerdoelen en beperkter vergeleken met devereiste competenties van de hbo-verpleegkundige.

• Ten slotte is aan de rol van zorgverlener een nieuwe competentie toegevoegd: competentie 9.Deze competentie gaat over het professioneel behartigen van de belangen van de eigen orga-nisatie bij de individuele cliënten. Uitgangspunt is dat verpleegkundigen, net zoals anderemedewerkers van de thuiszorg, bij cliënten thuis het gezicht van hun eigen organisatie zijn.Ze zijn een soort ambassadeurs van hun eigen organisatie. Deze competentie is nietbeschreven in de module van de wijkverpleegkundigen, maar zal zeker in een update daarvanworden meegenomen.

De hiernavolgende tabel betreft een overzicht van de domeinen, domeinspecificaties, rollen encompetenties van de mbo-verpleegkundige.

20

Domeinen, domeinspecificaties, rollen en competenties verpleegkundigen in de wijk, mbo-niveau

21

Domein-specificaties

Zorg voorzieken,gehandi-capten enstervenden

Zorg voormantelzorgers

Individuelepreventie

Kwaliteits-bevordering

Werk- enstagebegelei-ding

Beroeps-uitoefeningBeroeps-innovatie

Rollen

Zorgverlener

Regisseur

Ontwerper

Coach

Beroeps-beoefenaar

Algemene competentie0 Om een cliëntgerichte benadering te combineren met kwalitatief verantwoorde

zorg, sluit de verpleegkundige aan bij de beleving van de zorgvrager, betrekt zij dezorgvrager en de mantelzorg bij de zorg, werkt zij methodisch en systematischvolgens geldende actuele protocollen en kwaliteitsrichtlijnen en werkt zij samenmet anderen.

Beroepscompetenties verpleegkundigen mbo-niveau

1 Om zorgvragers met een chronische somatische aandoening of handicap teondersteunen in het dagelijkse leven, biedt de verpleegkundige verpleegkundigezorg.

2 Om psychogeriatrische en psychiatrische zorgvragers of verstandelijk gehandicaptenmet een chronische somatische aandoening of handicap te ondersteunen in hetdagelijkse leven, biedt de verpleegkundige verpleegkundige zorg.

3 Om het lijden van zorgvragers te verlichten bij wie de ziekte niet meer reageert opeen curatieve behandeling, en het sterven binnen afzienbare tijd verwacht kanworden, verleent de verpleegkundige palliatief terminale zorg.

4 Om herstel van de gezondheid van zorgvragers in elke fase van het ziek zijn tebevorderen, complicaties te voorkomen en hen te ondersteunen bij therapeutischebehandelingen, biedt de verpleegkundige verpleegtechnische zorg.

5 Om zorgvragers te helpen bij het omgaan met de gevolgen van een chronischesomatische aandoening of handicap en bij het voorkomen en terugdringen vanpsychosociale problemen, biedt de verpleegkundige psychosociale zorg.

6 Om het zelfmanagement van mantelzorgers van chronisch zieken, gehandicapten ofstervenden te bevorderen, biedt de verpleegkundige ondersteuning aan mantelzor-gers.

7 Om het zelfmanagement van zorgvragers met een chronische somatische ziekte ofhandicap te bevorderen, geeft de verpleegkundige advies, instructie en voorlichting.

8 Om ervoor te zorgen dat de zorgvrager die zorg krijgt die hij of zij nodig heeft, als desituatie verandert of zich anders ontwikkelt dan verwacht, signaleert de verpleegkun-dige veranderingen en schakelt zij andere professionals in.

9 Om kwalitatief goede zorg te bieden, treedt de verpleegkundige op als professioneelbehartiger van de belangen van de zorgvragers én van de werkgevende organisatie.

10 Om zorg in de thuissituatie – vanuit het perspectief van de zorgvrager – als eensamenhangend geheel te laten verlopen, stelt de verpleegkundige een integraalzorgplan op, zorgt zij ervoor dat er uitvoering aan wordt gegeven, houdt zijtoezicht op die uitvoering, stelt zij het zorgplan zo nodig bij en bewaakt zij hetrealiseren van de integrale doelen.

11 Om de kwaliteit en de doelmatigheid van de zorgverlening te bevorderen, signa-leert de verpleegkundige wanneer standaarden, protocollen en kwaliteitsrichtlijnenaangepast dienen te worden en verzamelt zij gegevens om het gebruik te evalu-eren.

12 Om student-verpleegkundigen op de werkplek te begeleiden in hun opleiding ennieuwe collega’s in te werken op hun nieuwe werkplek, geeft de verpleegkundigewerkbegeleiding.

13 Om kwaliteit van zorg te bieden, werkt de verpleegkundige actief samen in eenteam.

14 Om de zorgverlening te laten voldoen aan eisen die gesteld mogen worden aan eenverpleegkundige die is opgeleid op mbo-niveau, werkt de verpleegkundige vanuitactuele geldende professionele waarden en kaders voor de beroepsgroep.

15 Om het vak van verpleegkundige te ontwikkelen tot een beroep dat aansluit op deeisen van de toekomst, vervult de verpleegkundige een actieve rol in de vernieuwingvan het beroep en in vakinhoudelijke ontwikkelingen.

Domeinen

Zorg

Organisatievan zorg

Beroep

Alle domeinenspecificatiesrollen

5 De competentiebeschrijvingen

SpoorboekjeDe beschrijving van alle competenties van de mbo-verpleegkundige vormen samen het profielvan de verpleegkundige, zoals dat er volgens henzelf uit zou moeten zien. Daarnaast hebben webij het opstellen van het profiel ook rekening gehouden met wat deskundigen en opleidersvinden en wat al in bestaande (wettelijke) kaders is vastgelegd. Het profiel geeft inzicht in watmag worden verwacht en wat de vermogens zijn van een verpleegkundige die een mbo-oplei-ding heeft gevolgd. Het kan worden gebruikt om teamdoelen te realiseren door bijvoorbeeld dejuiste persoon te kiezen voor een bepaalde cliënt of voor een bepaald team. Het profiel kanook worden gebruikt om organisatiedoelen te realiseren, zoals het verbeteren van de zorg vooroudere zorgvragers. Het profiel kan eveneens worden gebruikt voor het werken aan de eigenprofessionele ontwikkeling van een zorgverlener, bijvoorbeeld als basis voor het maken van eeneigen ontwikkelplan.

Het profiel is in de praktijk van de thuiszorg te gebruiken als een spoorboekje. Niet om hethelemaal door te lezen van voor naar achter, maar door gericht te zoeken waar je naartoe wilten het traject te bepalen waarlangs je dat doel kunt bereiken. Verpleegkundigen die zich willenontwikkelen, kunnen zichzelf met behulp van het profiel een spiegel voorhouden. Dat kan heelalgemeen door bijvoorbeeld alleen het overzichtsschema met alle competenties te bekijken ofmeer in detail door zich te vergelijken met enkele competenties en daarbij alle elementen langste lopen. Op punten waar zij zichzelf niet voldoende competent vinden, kunnen zij zichontwikkelen. Maar het ontwikkelen van de competenties staat idealiter niet los van het team envan de doelstellingen van de organisatie. Het is de bedoeling om ook samen met de leiding-gevende te bekijken wat reëel en haalbaar is voor een individu, voor de collega’s en voor deorganisatie.

Vaste formuleDe competentiebeschrijvingen zijn geformuleerd volgens de methodiek die is beschreven in hetboek Met het oog op de toekomst (Pool, Pool-Tromp e.a. 2001). Iedere competentiebeschrijvingbegint met een kernzin, met daarin een werkwoord waarmee een mogelijkheid voor gedragwordt uitgedrukt. Aan dat werkwoord worden steeds elementen toegevoegd, waarmee wordtweergegeven dat de verpleegkundige over eigenschappen beschikt waardoor ze in staat is hetgewenste gedrag te vertonen als een situatie daarom vraagt. Deze eigenschappen kunnen zijn: • geschiktheid;• benodigde kennis en kunde;• wil;• juiste houding.

23

De formule is: Bij… gaat het om... zodat...Achter Bij volgt een werkwoord dat kernachtig weergeeft wat de verpleegkundige doet, haargedrag. Dit gedrag is uitgewerkt in elementen achter gaat het om. Elk element geeft weer over welkeeigenschappen de verpleegkundige beschikt om het gewenste gedrag te vertonen als een situatiedaarom vraagt. De elementen zijn een mix van geschiktheid, benodigde kennis en vaardig-heden, wil en de juiste houding. Deze elementen worden na de vaste formule één voor éénuitgewerkt.Achter zodat volgt het resultaat wat de verpleegkundige wil bereiken met haar gedrag.

BasisNaast de vijf rollen zijn er een aantal basiselementen die de verpleegkundige moet kunnen latenzien in de uitoefening van haar beroep binnen alle domeinen en alle rollen. We hebben dit debasiscompetentie, competentie 0 genoemd. Dit betekent dat verpleegkundigen voor al hunwerkzaamheden een professionele relatie moeten kunnen opbouwen en onderhouden, dat zijdat klantgericht doen, en dat zij hierover deskundig en methodisch kunnen communiceren.Ook vraagt een goede beroepsuitoefening om regelmatig reflecteren op het eigen handelen ende eigen emoties. Alleen op die manier kan een verpleegkundige leren van het eigen handelenen dit verbeteren. Deze basiscompetentie geldt daarom voor de gehele beroepsuitoefening van verpleegkundigenop mbo-niveau. Instellingen, managers en verzorgenden zelf vinden hierin houvast voor hettoetsen of ontwikkelen van de meer algemene vermogens van de verpleegkundigen.

Deze basiscompetentie heeft dus een ander karakter dan de andere meer specifieker ingevuldecompetenties. Competentie 0 is algemener en minder direct gekoppeld aan werksituaties vanverpleegkundigen. De elementen die worden genoemd in deze beschrijving kunnen in allerleiandere competenties een rol spelen en zijn voortdurend verder te ontwikkelen. Als eenverpleegkundige het moeilijk vindt om goed te communiceren, is dat in allerlei werkzaamhedeneen belemmering om goed te functioneren. Bij het werken met competentie 0 is het daaromaan te bevelen de elementen te koppelen aan praktijksituaties, of aan andere competenties. Dankan men gericht kijken hoe de verpleegkundige dit element verder kan ontwikkelen.

Hierna worden alle competenties beschreven. Deze worden gevolgd door de invulformulierenper competentie en voor het totaalbeeld.

24

0 Algemene competentie

Domein: alle domeinenDomeinspecificatie: alle specificaties

CompetentieOm een cliëntgerichte benadering te combineren met professionele verantwoorde zorg, sluit deverpleegkundige aan bij de beleving van de zorgvrager, betrekt zij de zorgvrager en de mantel-zorg bij de zorg, werkt zij methodisch en systematisch volgens geldende actuele protocollen enkwaliteitsrichtlijnen en zij werkt samen met anderen.

ToelichtingDeze competentie is de basiscompetentie van de verpleegkundige. In deze competentie geeft deverpleegkundige op een vakbekwame manier vorm en inhoud aan de relatie met de zorgvrager,de mantelzorger en andere professionals. Methodisch werken en samenwerken met andereprofessionals zijn belangrijke gereedschappen voor een vakbekwame verpleegkundige in de rolvan zorgverlener. Ook voor de andere rollen van de verpleegkundige zijn het belangrijkeelementen: in de rollen regisseur, ontwerper, coach en beroepsbeoefenaar. Competentie 0 isdan ook de basiscompetentie op alle domeinen en voor alle rollen waarin de verpleegkundigeactief is.Daarnaast vraagt deze competentie van de verpleegkundige dat zij in iedere situatie afwegingenkan maken over haar eigen handelen in relationeel, technisch en ethisch opzicht. En dat zij dieafwegingen telkens kan beargumenteren en verantwoorden door ze af te stemmen op de zorg-vrager, andere hulpverleners en actuele kwaliteitseisen.

Bijeen cliëntgerichte benadering in combinatie met professionele verpleegkundige zorg

gaat het om• een professionele relatie met zorgvrager en mantelzorger onderhouden;• aansluiten op de beleving van de zorgvrager en de mantelzorger;• zich vaardig uitdrukken;• methodisch en systematisch handelen;• doelgericht omgaan met grenzen en spanningen;• realiseren van zorg volgens actueel geldende kwaliteitseisen (inzichten, protocollen en kwali-

teitsrichtlijnen);• reflecteren op eigen gedrag, emoties en (persoonlijke en professionele) normen;• professionele waarden omzetten in gedrag;• samenwerken met collega’s en andere hulpverleners;

zodatde zorgvrager en de verpleegkundige de zorg als cliëntgericht en professioneel ervaren.

25

Elementen 0.1 Een professionele relatie met zorgvrager en mantelzorger onderhouden:

• betrouwbaar overkomen, bijvoorbeeld door gemaakte afspraken na te komen;• een open en eerlijke houding hebben;• open en eerlijk informatie geven;• uitgaan van eigen mogelijkheden en beperkingen;• gebruikmaken van eigen levens- en werkervaring;• hanteren van spanning tussen nabijheid en distantie in de relatie;• de relatie bespreken met de zorgvrager;• fouten van zichzelf en collega’s erkennen en herstellen;• verantwoordelijkheid voor eigen gedrag demonstreren;• zich niet achter formele argumenten verschuilen.

Element 0.2 Aansluiten op de beleving van de zorgvrager en de mantelzorger:

• handelen afstemmen op beleving, voorkeuren, wensen en mogelijkheden van de zorgvrager;• interesse tonen in de ander, zijn of haar omgeving en zijn of haar functioneren;• zorgvrager en mantelzorger ruimte geven voor het uiten van angst, pijn en ongemak;• ervaringsdeskundigheid van zorgvrager en mantelzorgers gebruiken;• onderzoeken of de gekozen benaderingswijze past bij de behoefte of beleving van de zorg-

vrager;• alert zijn op verschil in beleving en perspectief tussen directbetrokkene (zorgvrager en

mantelzorger) en buitenstaander (verzorgende) en deze verschillen benoemen;• voorkeuren, wensen, mogelijkheden en verschillen gebruiken binnen het zorgplan;• eigen deskundigheid over de situatie waarin de zorgvrager zich bevindt inbrengen.

Element 0.3Zich vaardig uitdrukken:

• ideeën mondeling helder en duidelijk formuleren;• ideeën schriftelijk helder en duidelijk formuleren;• de essentie van de boodschap effectief overbrengen;• rekening houden met het verschil in mondelinge en schriftelijke taal;• rekening houden met mogelijke storingen bij zender, boodschap en ontvanger;• non-verbaal en verbaal overeenstemmen in reacties.

Element 0.4 Methodisch en systematisch handelen:

• vraagverheldering uitvoeren en anamnese afnemen;• situatie analyseren en probleeminventarisatie maken;• kennis over ziektebeelden en geldende instrumenten gebruiken;• met zorgvrager doelen, werkwijze en planning vaststellen;• regelmatig met zorgvrager evalueren en bijstellen van de gemaakte afspraken;• rekening houden met verwerkingsfasen van zorgvrager;• regelmatig rapporteren over de voortgang en evaluaties in zorgdossier en teamoverleg;• regelmatig proces evalueren met zorgvrager;• eigen handelen beargumenteren;

26

• protocollen en kwaliteitsrichtlijnen gebruiken;• zorgen voor een obiectieve, toegankelijke en begrijpelijke verslaglegging;• organiseren van het eigen werk;• eigen tijd goed beheren.

Element 0.5Doelgericht omgaan met grenzen en spanningen:

• herkennen en erkennen van verschillen tussen professionele normen en normen van de zorg-vrager;

• gesignaleerde verschillen en spanningen bespreekbaar maken en bespreken;• actief naar (alternatieve) oplossingen zoeken;• hbo-verpleegkundige of andere collega consulteren;• zelfstandig en onafhankelijk een oordeel vormen; • open en op basis van argumenten onderhandelen;• zich neerleggen bij het onvermijdelijke;• verantwoordelijkheid nemen voor eigen gedrag;• zorgvuldig omgaan met eigen signalen van onmacht of onvermogen;• een kritische houding tonen ten aanzien van de verschillende belangen;• een lerende houding demonstreren.

Element 0.6Realiseren van zorg volgens actueel geldende kwaliteitseisen (inzichten, protocollen en kwaliteitsrichtlijnen):

• besluiten nemen op basis van actuele kwaliteitsrichtlijnen en protocollen;• eigen probleemoplossend vermogen gebruiken als er geen protocollen en richtlijnen zijn;• ervaringsdeskundigheid van zorgvrager gebruiken;• op de hoogte blijven van verpleegtechnische ontwikkelingen;• zorgen voor actuele deskundigheid en vaardigheid.

Element 0.7Reflecteren op eigen gedrag, emoties en (persoonlijke en professionele)normen:

• bewust zijn van de gevolgen van het aanwezig zijn als hulpverlener;• tijdens de situatie reflecteren op eigen gedrag;• buiten de situatie erop reflecteren;• regelmatig en gepland met zorgvrager reflecteren op eigen gedrag, emoties en normen;• met andere hulpverleners reflecteren: individueel en in groepsverband;• leren van consequenties;• bewust worden van eigen handelen;• gemaakte keuzes verantwoorden;• willen leren van eigen ervaringen;• gebruikmaken van feedback van anderen;• anderen feedback geven op inhoud, gedrag, emoties en normen.

27

Element 0.8Professionele waarden omzetten in gedrag:

• zorgzaamheid tonen in contact met de zorgvrager;• privacy en autonomie respecteren;• waarden en normen van zorgvrager respecteren;• met argumenten gedrag onderbouwen en uitleggen;• zorg bieden in een samenwerkingsrelatie met de zorgvrager;• zorg ondersteunend laten zijn aan de leefwijze van de zorgvrager;• reflecteren op eigen en professionele waarden.

Element 0.9Samenwerken met collega’s en andere hulpverleners:

• voor eigen deskundigheid instaan;• eigen grenzen niet overschrijden;• de hbo-verpleegkundige consulteren bij twijfel of bij complicaties;• in overleg met de hbo-verpleegkundige andere hulpverleners inschakelen en naar andere

hulpverleners verwijzen;• samenwerkingsrelatie opbouwen en onderhouden met betrokken hulpverleners;• knelpunten in de zorg met anderen bespreken;• deelnemen aan of organiseren van cliëntbesprekingen met collega’s;• overleggen met de hbo-verpleegkundige over de te behalen resultaten;• mondeling en schriftelijk communiceren met andere hulpverleners over eigen bevindingen;• actief zoeken naar aanvullende informatie ter uitbreiding van eigen kennis;• zich assertief opstellen;• zich flexibel opstellen.

28

1 Domein: Zorg

Domeinspecificatie: Zorg voor zieken, gehandicapten en stervendenRol: Zorgverlener

Competentie Om zorgvragers met een chronische somatische aandoening of handicap te ondersteunen in hetdagelijkse leven, biedt de verpleegkundige verpleegkundige zorg.

ToelichtingVerpleegkundigen verlenen zorg in complexe, niet-stabiele situaties. In de thuiszorg bestaat eengroot deel van de zorgvragers uit mensen met een chronische aandoening of een handicap, ofmensen met meerdere aandoeningen tegelijk, zoals bij ouderen nogal eens voorkomt. Dezecompetentie bevat de elementen die van belang zijn voor het verlenen van de, vaak langdurige,zorg bij deze doelgroepen van de thuiszorg. Van verpleegkundigen wordt verwacht dat zij binnen complexe niet-stabiele situaties de rol vanzorgverlener invullen. Zij verlenen zorg vanuit een belevingsgerichte visie, gebaseerd opvakkennis en ervaring, maken gebruik van protocollen, standaarden en kwaliteitsrichtlijnen (ziecompetentie 0). Verpleegkundigen nemen de verantwoordelijkheid voor deze zorg. In snelveranderende situaties kunnen zij adequaat zorg initiëren, efficiënt reageren en ingrijpen. Ditvraagt vaardigheden en een attitude gericht op het probleemgericht en creatief omgaan metsituaties. Bij het vormgeven van de rol van zorgverlener is kenmerkend dat deze gecombineerdwordt met de rollen regisseur en coach. Op het moment dat protocollen, standaarden of kwaliteitsrichtlijnen niet voldoende houvastbieden door de hoge mate van complexiteit en dynamiek in de situatie, schakelt de mbo-verpleegkundige de hbo-verpleegkundige in.

Bijhet verlenen van verpleegkundige zorg

gaat het om• zorgen voor een professionele helpende relatie met de zorgvrager voor een lange periode;• vooruitdenken en anticiperend handelen;• toezicht houden op de conditie van de zorgvrager in zijn of haar situatie;• zorgverloop bewaken;• zorg bieden die de algemene conditie ondersteunt of versterkt;• geïntegreerde psychosociale zorg verlenen (zie ook competentie 5);

zodat de zorgvrager de ziekte, handicap of beperking beter kan inpassen in zijn of haar leven.

29

Element 1.1Zorgen voor een professionele helpende relatie met de zorgvrager voor een langeperiode:

• empathische houding aannemen;• compassie tonen;• dialoog onderhouden;• humor gebruiken;• actieve bijdrage van de zorgvrager stimuleren.

Element 1.2Vooruitdenken en anticiperend handelen:

• initiatief nemen;• vroegtijdig ingrijpen, dus vóór een nieuw probleem zich voordoet, vóór de verandering;• ziektespecifieke kennis en kennis over het verloop van ziekteprocessen (symptomen, moge-

lijke problemen) gebruiken;• anticiperen op het evenwicht tussen draagkracht en draaglast van de zorgvrager;• anticiperen op het evenwicht tussen draagkracht en draaglast van het systeem rond de zorg-

vrager;• anticiperen op complicaties in het ziekteproces en de gevolgen ervan voor de draagkracht en

beleving van de zorgvrager en het omringende systeem.

Element 1.3Toezicht houden op de conditie van de zorgvrager in zijn of haar situatie:

• vitale functies bewaken;• hygiënische maatregelen treffen;• fysieke, emotionele, sociale of materiële problemen opsporen;• veranderingen in de situatie signaleren;• op veranderingen in conditie en situatie en de consequenties daarvan anticiperen;• adequate verslaglegging en overdracht verzorgen.

Element 1.4Zorgverloop bewaken:

• afwijkingen van de uitgezette koers opsporen en corrigeren;• de doelstelling bewaken;• financiële grenzen van de zorguitvoering bewaken;• reflecteren en uitkomsten toetsen aan protocollen, standaarden en kwaliteitsrichtlijnen;• zorgverlening op grond van regelmatige evaluatie bijstellen.

Element 1.5Zorg bieden die de algemene conditie ondersteunt of versterkt:

• veiligheidsmaatregelen treffen;• pijn voorkomen of bestrijden;• decubitus voorkomen of bestrijden;• vooruitdenken om angst en onzekerheid te verminderen;• eenzaamheid voorkomen of bestrijden;• emotioneel steunen;

30

• medische therapie ondersteunen;• informatie geven;• hulpmiddelen en voorwaarden regelen.

Element 1.6 (zie ook competentie 5)Geïntegreerde psychosociale zorg verlenen:

• de zorgvrager stimuleren zich te uiten over wat hem of haar bezighoudt;• anticiperen op veranderingen die de zorgvrager door de aandoening op zijn of haar pad

tegenkomt (adaptieve opgaven);• inschatten wanneer en hoe een gesprek over deze opgaven aangegaan kan worden;• flexibel en respectvol aansluiten op de manier waarop de zorgvrager omgaat met de

gevolgen van de aandoening;• psychosociale zorgactiviteiten verantwoorden en vastleggen in een zorgplan.

31

2 Domein: Zorg

Domeinspecificatie: Zorg voor zieken, gehandicapten en stervendenRol: Zorgverlener

CompetentieOm psychogeriatrische en psychiatrische zorgvragers of verstandelijk gehandicapten met eenchronische somatische aandoening of handicap te ondersteunen in het dagelijkse leven, biedt deverpleegkundige verpleegkundige zorg.ToelichtingVan verpleegkundigen wordt verwacht dat zij aansluitend aan de bekwaamheid om verpleeg-kundige zorg te bieden aan mensen met een chronische somatische ziekte of handicap ook zorgkunnen bieden aan zorgvragers met een psychogeriatrische of psychiatrische aandoening of eenverstandelijke handicap. Verpleegkundigen verlenen zorg in complexe, niet-stabiele situaties. Deverpleegkundige zal dus betrokken zijn bij deze doelgroep als de situatie van de zorgvragerverandert of complexer wordt of als de psychogeriatrische of psychiatrische problematiekoptreedt in combinatie met (chronische) somatische problematiek. De verpleegkundige zal danalleen het verpleegkundige deel van de zorg op zich nemen of tijdelijk ook de basiszorg over-nemen. Naast of ná de verpleegkundigen zijn er dus verzorgenden actief. Het gaat immers omzorgvragers met meerdere aandoeningen tegelijk, zoals bij ouderen nogal eens voorkomt. Indeze competentie laten we zien wat extra nodig is voor deze groep zorgvragers. Op het moment dat protocollen, standaarden of kwaliteitsrichtlijnen niet voldoende houvastbieden door de hoge mate van complexiteit en dynamiek in de situatie, schakelt de verpleeg-kundige de hbo-verpleegkundige in.

Bijhet verlenen van verpleegkundige zorg

gaat het om• observeren en signaleren van veranderingen in gedrag of situatie;• het inschatten en zo mogelijk wegnemen van veiligheidsrisico’s;• de relatie met de zorgvrager afstemmen op hoe de zorgvrager de situatie beleeft;• zorg bieden die de algemene conditie ondersteunt of versterkt;• samenwerken met verzorgenden van de thuiszorg en andere organisaties;

zodatde zorgvrager zich met problemen ten gevolge van de ziekte kan handhaven thuis en dat eencrisis wordt voorkomen.

32

Element 2.1Observeren en signaleren van veranderingen in gedrag of situatie:

• veranderingen bij de zorgvrager herkennen, zoals verminderde zelfzorg, vervuiling, het nietgoed omgaan met huishoudelijke zaken, ander gedrag rondom omgaan met geld en/of bezit-tingen, zwerfneigingen, apathie enzovoort;

• kenmerken bij de zorgvrager herkennen die te maken hebben met de ziekte: gedragsverande-ringen zoals vergeetachtigheid, voortdurend dingen kwijt zijn, achterdocht, voortdurendherhalen, onrust, verstoord emotioneel reageren enzovoort;

• de gevolgen van gedragsveranderingen van de zorgvrager herkennen bij personen in deomgeving, zoals irritatie of gevoelens van onmacht of boosheid of schaamte;

• kenmerken bij de zorgvrager herkennen die angst en onzekerheid veroorzaken bij hem- ofhaarzelf, zoals agressief gedrag, bizar gedrag of ongepaste seksuele uitingen;

• onderscheid kunnen aangeven tussen normaal gedrag en gedrag dat hoort bij het ziektebeeld;• observatie-instrumenten gebruiken om systematisch gedragsveranderingen vast te leggen;• evenwicht laten zien tussen terughoudendheid en doortastendheid.

Element 2.2Het inschatten en zo mogelijk wegnemen van veiligheidsrisico’s:

• eigen mogelijkheden van de zorgvrager onderzoeken;• directe steunmogelijkheden in de situatie onderzoeken en activeren, zoals hulp van de

partner, kinderen of anderen;• afstemmen met huisarts in verband met het uitsluiten van somatische oorzaken of

problemen;• indien nodig extra hulp inschakelen, bijvoorbeeld ergotherapie, vrijwilligers enzovoort;• zorgen voor een zo goed mogelijke algemene conditie van de zorgvrager;• zorgen voor een veilige en voor de zorgvrager herkenbare omgeving;• de verantwoordelijkheid overnemen als er gevaar dreigt voor de zorgvrager;• kennis gebruiken over verschillende benaderings- en omgangstheorieën;• kennis toepassen van relevante weten regelgeving/BOPZ.

Element 2.3De relatie met de zorgvrager afstemmen op hoe de zorgvrager de werkelijkheidbeleeft:

• eigenheid, privacy en intimiteit van zorgvrager respecteren;• begrip en geduld tonen;• voor structuur en regelmaat zorgen;• binnen structuur en regelmaat improviseren als de situatie van de zorgvrager erom vraagt;• hulpmiddelen in huis gebruiken om structuur te bieden;• kennis demonstreren van verschillende benaderingswijzen en weten wanneer welke benade-

ringswijze het meest geschikt is;• vaardigheden van de meest geschikte benaderingswijze toepassen bij het aangaan, onder-

houden en afsluiten van de relatie met een zorgvrager;• verwijzen naar andere hulpverlening.

33

Element 2.4Zorg bieden die de algemene conditie ondersteunt of versterkt:

• vitale functies bewaken;• hygiënische maatregelen treffen;• veiligheidsmaatregelen treffen;• pijn voorkomen of bestrijden;• decubitus voorkomen of bestrijden;• medische therapie ondersteunen;• hulpmiddelen en voorwaarden regelen in huis;• steun van de buurt mobiliseren.

Element 2.5Samenwerken met verzorgenden van de thuiszorg en andere organisaties:

• delen en gebruikmaken van elkaars ervaringskennis;• bespreken van gedrag en situatie van zorgvrager;• gevoelens en emoties delen.

34

3 Rol: Zorgverlener

Domein: ZorgDomeinspecificatie: Zorg voor chronisch zieken, gehandicapten en stervenden

CompetentieOm het lijden van zorgvragers te verlichten bij wie de ziekte niet meer reageert op curatievebehandeling, en het sterven binnen afzienbare tijd verwacht kan worden, verleent de verpleeg-kundige palliatief terminale zorg.

ToelichtingOok in de thuiszorg bieden verpleegkundigen hulp aan zorgvragers in de laatste fase van hunleven. Deze competentie is gericht op zorgvragers bij wie de ziekte niet meer reageert op cura-tieve behandeling en bij wie het sterven binnen afzienbare tijd wordt verwacht. Palliatieve zorgvoor terminale patiënten is alle zorg die gericht is op het verlichten van het lijden van patiënten in de laatste fase van hun leven te midden van hun naasten. Behalve bestrijding vanlichamelijke symptomen is ook aandacht voor emotionele, sociale en spirituele aspecten essen-tieel.Dit vraagt om specifieke deskundigheid, een specifieke attitude en dus om een specifiekecompetentie, omdat de situatie van terminale zorgvragers anders is dan veel andere situatieswaarin thuiszorg wordt gegeven. Palliatieve zorg is namelijk per definitie integrale zorg, omdatproblemen op de verschillende levensgebieden sterk samenhangen, bijvoorbeeld pijn over hetafronden van het leven die zich uit als fysieke pijn. Dit betekent vaak dat er verschillende disci-plines bij betrokken zijn, maar ook dat één professional met verschillende aspecten tegelijkbezig is. Palliatieve zorg is bovendien ook zorg die niet ophoudt op het moment dat de zorg-vrager is overleden. Specifiek aan deze zorg is ook dat de tijd dringt en dit vraagt om eengoede organisatie van de zorg. Palliatieve terminale zorg is ten slotte emotioneel belastendezorg, omdat zij de kern van het menselijk bestaan raakt, zowel voor zorgvragers, mantelzorgersals voor professionals. Voor alle betrokkenen betekent het vaak een confrontatie met gevoelensvan machteloosheid en verdriet met het risico om opgebrand te raken of routinematig zorg teverlenen. Palliatieve zorg is afhankelijk van de kwaliteit van de individuele zorgverlener alsprofessional maar ook als mens, en vraagt extra aandacht voor de verwerking van emoties doorde individuele zorgverlener.

Bijhet geven van palliatieve terminale zorg

gaat het om• symptomen bestrijden;• pijn bestrijden;• aandacht voor existentiële vragen;• erbij betrekken en ondersteunen van naasten;• nazorg leveren;• organiseren van de zorg;

zodatde laatste levensfase zo veel mogelijk overeenkomt met de wensen en behoeften van de zorg-vrager en zijn of haar naasten. 35

Element 3.1Symptomen bestrijden:

• systematische observatie van problemen als sufheid, obstipatie, misselijkheid, vermoeidheid,eetlust, mondverzorging, gevoelens van angst, machteloosheid en verwardheid, slapeloosheiden andere symptomen;

• neveneffecten van medicijnen bewaken;• gesignaleerde problemen omzetten in acties;• zorgen voor eigen deskundigheid;• gebruikmaken van protocollen van de eigen organisatie en beroepsgroep.

Element 3.2Pijn bestrijden:

• systematisch volgen van de pijnbeleving;• kennis hebben van pijnonderzoek;• gebruikmaken van regionale pijnteams;• gebruikmaken van pijnprotocollen;• alert zijn op nevenverschijnselen van pijnmedicatie.

Element 3.3Aandacht voor existentiële vragen:

• openstaan voor verschillende religieuze opvattingen en levensstijlen;• actief en open gelegenheid bieden voor het uiten van emoties door zorgvrager en naasten;• actief en open gelegenheid bieden aan de zorgvrager om het levensverhaal te vertellen;• bij existentiële vragen samenwerken met en doorverwijzen naar andere hulpverleners;• bereidheid tot het meewerken aan rituelen rondom het sterven;• kennis over stervens- en rouwprocessen gebruiken in de begeleiding;• kennis over euthanasiewetgeving gebruiken in de begeleiding van de zorgvrager en naasten

en de samenwerking met andere hulpverleners.

Element 3.4Erbij betrekken en ondersteunen van naasten:

• aansluiten bij wensen en gewoontes van naasten;• een plek maken voor naasten in de zorg en begeleiding van de zorgvrager die past bij de

wensen van de zorgvrager;• psychosociale begeleiding bieden aan naasten;• samenwerken met naasten (familie en vrienden);• samenwerken met vrijwilligers.

Element 3.5Nazorg leveren:

• kennis en vaardigheden gebruiken rondom de lichamelijke zorg van de overleden zorgvrager;• begeleiding en ondersteuning bieden aan de naasten;• bereidheid om mee te werken aan gebruiken en rituelen van zorgvrager en naasten;• rust en ruimte maken voor naasten.36

Element 3.6Organiseren van de zorg:

• ervoor zorgen dat hulpmiddelen op tijd beschikbaar zijn;• continuïteit in persoon (vaste gezichten) realiseren;• aanwezigheid van mensen (professionals, naasten en vrijwilligers) bij de zorgvrager reali-

seren;• beschikken over bereidheid en vermogen tot improviseren;• meewerken aan een integraal zorgaanbod en intensieve samenwerking met betrokken profes-

sionals;• flexibel omgaan met professionele grenzen.

37

4 Rol: Zorgverlener

Domein: ZorgDomeinspecificatie: Zorg voor zieken, gehandicapten en stervenden

CompetentieOm herstel van de gezondheid van zorgvragers in elke fase van het ziek zijn te bevorderen,complicaties te voorkomen en hen te ondersteunen bij therapeutische behandelingen, biedt deverpleegkundige verpleegtechnische zorg.

ToelichtingOpnames in een ziekenhuis worden steeds korter en steeds meer behandelingen kunnen metbehulp van technologie ook thuis worden gegeven. Zorgvragers kunnen tijdelijk gezondheids-problemen hebben waarbij verpleegtechnische thuis zorg nodig is, bijvoorbeeld na een behan-deling in een ziekenhuis. Het kan gaan om infuustherapie, wonddrainages, pijnbestrijding,complexe wondverzorging, stomaverzorging, inbrengen van sondes waaronder PEG-sondes,toediening van parenterale voeding enzovoort. De verpleegkundige biedt dit type verpleegtech-nische zorg. Zij maakt daarbij gebruik van in de organisatie aanwezige standaarden, protocollenen kwaliteitsrichtlijnen en de door de beroepsgroep erkende standaarden, die voldoen aanwetenschappelijke normen. Zij wijkt alleen van standaarden af in een bepaalde situatie als zijdit op grond van haar professionele kennis nodig vindt en legt daarover schriftelijk verant-woording af. Zij consulteert zo nodig derden.Bij deze – vaak kortdurende – verpleegtechnische zorg bestaat de competentie van de verpleeg-kundige vooral uit een combinatie van kennis over de ziekte, onderzoek en behandeling,verpleegtechnisch handelen, kritisch denken, en hiervan afgeleide verpleegkundige handelingenen beslissingen.Verpleegkundigen die deze zorg bieden hebben aantoonbaar aanvullende scholing of traininggevolgd op specifieke gebieden van de zorg en voorbehouden handelingen.

Bijhet verlenen van verpleegtechnische zorg

gaat het om• verpleegtechnische zorg regelen;• verpleegtechnische en agogische vaardigheden demonstreren;• advies, instructie en voorlichting (AIV) geven;• eigen bekwaamheid op peil houden;

zodatde gezondheid en het herstel van de zorgvrager worden bevorderd en complicaties wordenvoorkomen.

38

Element 4.1Verpleegtechnische zorg regelen:

• overdracht verpleegtechnische zorg regelen;• formele procedures afwerken;• hulpmiddelen organiseren;• collega’s instrueren;• uitleg geven aan zorgvragers;• verslaglegging en verantwoording regelen;• zorgen voor continuïteit in tijd, persoon en aanpak;• handelingen, afspraken en overdracht van derden controleren.

Element 4.2Verpleegtechnische en agogische vaardigheden demonstreren:

• voor de veiligheid van zorgvragers, mantelzorgers en professionals zorgen;• ondersteunen bij onzekerheid en angst;• handelen volgens richtlijnen of protocollen;• achtergrondkennis demonstreren bij het uitvoeren van verpleegtechnische handelingen;• hygiënische maatregelen treffen;• zorgvrager en mantelzorgers instrueren;• mogelijke complicaties of negatieve gevolgen van het handelen voorkomen en bestrijden;• nodige maatregelen treffen voor voortgang tijdens eigen afwezigheid;• in controlesystemen voorzien.

Element 4.3Advies, instructie en voorlichting (AIV) geven:

• informatie afstemmen op persoon en situatie;• rekening houden met ziekte en behandeling;• vragen van de zorgvrager en de naasten inventariseren en daarop ingaan;• zorgvragers en mantelzorgers informeren, adviseren en instrueren;• zorgen voor schriftelijk en audiovisueel ondersteuningsmateriaal;• collega’s informeren.

Element 4.4Eigen bekwaamheid op peil houden:

• verpleegtechnische vaardigheden op het vereiste niveau houden;• vakliteratuur bijhouden;• symposia en instructiebijeenkomsten bezoeken;• aan wettelijke eisen en regelingen voldoen;• conform de beroepscode handelen;• conform de ethische code van het beroep handelen.

39

5 Rol: Zorgverlener

Domein: ZorgDomeinspecificatie: Zorg voor chronisch zieken, gehandicapten en stervenden

Competentie Om zorgvragers te helpen bij het omgaan met de gevolgen van een chronische somatischeaandoening of handicap en bij het voorkomen en terugdringen van psychosociale problemen,biedt de verpleegkundige psychosociale zorg.

ToelichtingVerpleegkundigen zien door hun werkzaamheden bij de zorgvragers thuis heel direct welkeeffecten het ziek zijn op diverse aspecten van hun leven heeft. Chronisch zieken wordengedwongen hun leven aan te passen aan de beperkingen die de ziekte hun oplegt. De verpleeg-kundige die kwalitatief goede zorg wil bieden, kan zich niet beperken tot het ondersteunen bijde somatische gevolgen van aandoeningen, maar biedt ook geïntegreerd of gepland psychoso-ciale zorg.Onder verpleegkundige psychosociale zorg aan chronisch zieken verstaan we het ondersteunenvan chronisch zieken en hun omgeving bij het omgaan met de zogeheten adaptieve opgaven.Met de term adaptatie wordt benadrukt dat zij geen keus hebben om de opdracht wel of niet teaccepteren. Zij moeten zich ongevraagd aanpassen aan de consequenties van de ziekte. Deverpleegkundige probeert met psychosociale zorg psychosociale problemen te voorkomen ofterug te dringen. We spreken over psychosociale problemen als een persoon psychisch onwelbe-vinden ervaart, sociaal niet naar tevredenheid kan functioneren of zingevingsvragen als een lastbeschouwt en daar niet mee om kan gaan. Psychosociale zorg is gericht op het draaglijk maken van het leven met een chronische ziekte ofhet voorkomen van psychosociale problemen. Concrete doelen zijn betere probleemhanteringen adaptatie; zich gesteund voelen; zich minder machteloos voelen en het ervaren van meersamenhang in de zingeving.Verpleegkundigen bieden gericht en tijdig psychosociale zorg aan. Gericht betekent gericht opde doelen die samen met de zorgvrager zijn opgesteld, maar gericht betekent ook anticiperendop (mogelijke) problemen in de toekomst. De verpleegkundige biedt tijdig begeleiding, dus ookvóór zich echte problemen voordoen. Daarbij heeft de verpleegkundige communicatievevaardigheden en kennis van psychosociale begeleidingsmethodieken nodig.

Bijhet verlenen van psychosociale zorg

gaat het om• behoefte aan ondersteuning signaleren;• de situatie analyseren;• noodzaak inschatten voor het bieden van gestructureerde kortdurende verpleegkundige

psychosociale zorg;• psychosociale interventies uitvoeren;• ondersteuning bieden bij materiële problemen;• tijdig en adequaat verwijzen;

zodat de zorgvrager beter kan omgaan met de ziekte en een crisis wordt voorkomen.

40

Element 5.1Behoefte aan ondersteuning signaleren:

• verbale en non-verbale uitingen opvangen en interpreteren;• doorvragen op signalen;• verbale en non-verbale uitingen van familieleden en mantelzorgers opvangen en interpre-

teren;• (met toestemming) informatie bij derden inwinnen;• kennis van mogelijke adaptieve opgaven en psychosociale problemen benutten;• gebruikmaken van gegevens van andere hulpverleners.

Element 5.2De situatie analyseren:

• het verschil in feit en beleving hanteren;• inschatten op welke wijze de zorgvrager problemen hanteert;• inschatten welke vorm van psychosociale zorg nodig is;• met de zorgvrager overleggen over de aanpak, mogelijke keuzes en mogelijke extra hulp-

bronnen;• verschillende vaardigheden gebruiken op het gebied van gedragsbeïnvloeding en overredings-

kracht gebruiken;• prioriteiten stellen ten aanzien van de gewenste ondersteuning;• reflecteren op de eigen aanpak.

Element 5.3Noodzaak inschatten voor het bieden van gestructureerde kortdurende verpleeg-kundige psychosociale zorg:

• eigen interpretatie van de situatie toetsen aan die van de zorgvrager;• een aantal gesprekken met de zorgvrager plannen en houden;• kennis over de relatie tussen ziek zijn en levensloop gebruiken;• methoden en principes van psychosociale zorg gebruiken, en integreren in methodisch

handelen;• crisissignalen herkennen;• handelen bij dreigende crisis;• bij crisis of crisisdreiging verwijzen of andere hulpverleners inschakelen;• effectief handelen bij verschil van mening tussen zorgvrager en professional over de nood-

zaak van psychosociale zorg.

Element 5.4Psychosociale interventies uitvoeren:

• een open gesprekssituatie creëren;• alert zijn op overdracht en tegenoverdracht van de zorgvrager naar de zorgverlener;• omgaan met spanning tussen affectieve neutraliteit en persoonlijke betrokkenheid;• gebruikmaken van uitgewerkte psychosociale zorginterventies;• standaarden en protocollen gebruiken;• aansluiten bij behoeften en stijl van de zorgvrager;• regelmatig het effect van de interventie evalueren;• diverse communicatievormen gebruiken.

41

Element 5.5Ondersteuning bieden bij materiële problemen:

• kennis van de sociale kaart en regelgeving gebruiken;• adequate informatie op het juiste moment geven;• onderhandelen met zorgverzekeraars, artsen, apotheken, leveranciers en gemeenten.

Element 5.6Tijdig en adequaat verwijzen:

• signaleren wanneer niet meer aan verwachtingen voldaan kan worden;• de sociale kaart gebruiken ten aanzien van psychosociale zorgverlening in de regio;• met instemming van de zorgvrager (of zijn of haar vertegenwoordiger) overleggen met

andere disciplines;• nagaan of verwijzing tot het gewenste contact of resultaat heeft geleid.

42

6 Rol: Zorgverlener

Domein: ZorgDomeinspecificatie: Zorg voor mantelzorgers

CompetentieOm het zelfmanagement van mantelzorgers van chronisch zieken, gehandicapten of stervendente bevorderen, biedt de verpleegkundige ondersteuning aan mantelzorgers.

ToelichtingVerpleegkundigen komen in de thuiszorg op diverse manieren met mantelzorgers in aanraking.Waarom mantelzorgers zorgen, wat zij doen, en hoeveel tijd zij aan de zorg besteden kan zeeruiteenlopen en heeft een directe invloed op de situatie thuis. De laatste jaren is veel weten-schappelijk onderzoek gedaan naar de taken en de rollen van mantelzorgers. Dit heeft medegeleid tot een duidelijke erkenning van het belang van de mantelzorg. De Landelijke VerenigingThuiszorgorganisaties heeft daarom ook ondersteuning van de mantelzorg als product in hetpakket opgenomen.Meestal zijn de partners van de zorgvragers de meest belangrijke verzorger, maar ook familie-leden, kinderen en vrienden kunnen mantelzorgers zijn. De verpleegkundige heeft met demantelzorgers te maken in verschillende rollen, zoals die van hulpbron, medezorgvrager enmedezorgverlener. Mantelzorgers komen door de hoeveelheid aan rollen en taken nogal eens inde knel. Door het ondersteunen van mantelzorgers in de diverse rollen en door het bevorderenvan hun zelfmanagement, levert de verpleegkundige een belangrijke bijdrage aan het verbeterenvan de kwaliteit van hun leven. Tevens levert zij een bijdrage aan het instandhouden of verbe-teren van het bestaande zorgsysteem.Diverse hulpverleners en vrijwilligers kunnen ondersteuning bieden bij de uitvoering van speci-fieke taken die de mantelzorger op zich heeft genomen, zoals huishoudelijke taken of respijt-zorg. De verpleegkundige onderscheidt zich hierin door haar inschatting en analyse van de situ-atie, door het kunnen anticiperen op de gevolgen van de situatie, en door het combineren vande rollen van zorgverlener, regisseur en coach. Ook maakt zij gebruik van de wetenschappelijkekennis en inzichten over mantelzorg en mantelzorgondersteuning. Veelal zal de verpleegkun-dige deze vaardigheden inzetten in complexe situaties waar veel formele en informele hulpver-leners bij betrokken zijn. Zij moet hierbij flexibel en creatief en oplossingsgericht te werkkunnen gaan.

Bijhet ondersteunen van mantelzorgers

gaat het om• het signaleren van de noodzaak voor het ondersteunen van mantelzorgers;• opbouwen en onderhouden van de relatie met mantelzorgers;• het afstemmen van het handelen op de mantelzorger;• verschil tussen normen van professional en mantelzorger hanteren;• spanning tussen belangen van zorgvragers en mantelzorgers hanteren;• spanning tussen behoeften van mantelzorgers en mogelijkheden vanuit de instelling

hanteren;zodat

de mantelzorger meer greep op de situatie kan houden, en minder overbelast raakt.43

Element 6.1Het signaleren van de noodzaak voor het ondersteunen van mantelzorgers:

• knelpunten in het informele zorgsysteem opsporen;• naar verhalen en signalen van mantelzorgers luisteren;• mantelzorgers stimuleren zich te uiten;• mogelijke probleemsituatie(s) analyseren;• indicatie voor ondersteuning mantelzorg regelen.

Element 6.2Opbouwen en onderhouden van de relatie met mantelzorgers:

• zich openstellen voor verschillende perspectieven;• alert zijn op partijdigheid;• een actief luisterende houding uitstralen;• de impact van het zorgen op het leven van de mantelzorgers erkennen;• waardering voor mantelzorgers tonen;• de diverse rollen van de mantelzorgers erkennen;• regelmatig met mantelzorgers overleggen over hun eigen behoeften.

Element 6.3Het afstemmen van het handelen op de mantelzorger:

• aansluiten bij de gewoontes, mogelijkheden en beperkingen van de mantelzorger;• gebruikmaken van ervaringskennis van de mantelzorger;• samenwerken met de mantelzorger;• systematisch taken en behoeften van mantelzorgers inventariseren;• ondersteuning of overname van zorgtaken regelen;• zorgen voor adequate hulpmiddelen, aanpassingen of voorzieningen ter ontlasting van de

mantelzorgers;• psychosociale ondersteuning geven aan mantelzorgers;• mantelzorgers informeren, adviseren en instrueren;• vrijwilligers en andere disciplines of instanties in overleg inschakelen.

Element 6.4Verschil tussen normen van professional en mantelzorger hanteren:

• professioneel omgaan met gevoelige onderwerpen;• vanzelfsprekendheden en misverstanden bespreekbaar maken;• met mantelzorger op zorgproces reflecteren;• grenzen aan professionele bemoeienis herkennen en daarnaar handelen.

Element 6.5Spanning tussen belangen van zorgvrager en mantelzorgers hanteren:

• uiteenlopende behoeften en belangen van zorgvrager en mantelzorgers signaleren;• binnen de eigen rol eigen mogelijkheden gebruiken;• verschil in belangen bespreken;• oplossingsstrategieën aandragen;• inschatten wanneer een ‘driegesprek’ of een ‘tweegesprek’ de beste aanpak is;

44

• de situatie regelmatig met mantelzorgers evalueren;• overleg met hbo-verpleegkundige over strategieën;• overleg met hbo-verpleegkundige over verwijzen naar andere professionals.

Element 6.6Spanning tussen behoeften mantelzorgers en mogelijkheden vanuit de instellinghanteren:

• ervaren knelpunten in een concrete zorgsituatie bij management aan de orde stellen;• de sociale kaart en mogelijkheden ter ondersteuning van mantelzorgers gebruiken;• knelpunten in het beleid signaleren, hierover rapporteren en oplossingen aandragen;• mogelijkheden van de instelling bespreken;• anderen (professioneel of vrijwillig) inschakelen;• overbelasting mantelzorg tijdig signaleren.

45

7 Rol: Zorgverlener

Domein: ZorgDomeinspecificatie: Individuele gezondheidsvoorlichting en opvoeding (GVO)

aan ouderen, chronisch zieken en gehandicapten

CompetentieOm het zelfmanagement van zorgvragers met een chronische somatische ziekte of handicap tebevorderen, geeft de verpleegkundige advies, instructie en voorlichting (AIV).

ToelichtingOndersteunen van het zelfmanagement is erop gericht dat zorgvragers hun eigen doelen halen.De doelen van de zorgvragers kunnen gericht zijn op hoe zij willen omgaan met hun ziekte enmet hun dagelijkse leven met de ziekte. Van belang hierbij is dat de verpleegkundige aansluit op de beleving, doelen en behoefte aanondersteuning van zorgvragers. Dit doet zij door te onderzoeken wat de zorgvrager zelf alweet, waar hij of zij behoefte aan heeft en welke informatie en oplossingen hij of zij zelf alheeft gevonden en toegepast. Op basis van haar onderzoek kan de verpleegkundige vervolgensextra informatie bieden of kan zij samen met de zorgvrager al verzamelde of bekende infor-matie bespreken met de vraag of de informatie echt bruikbaar is gezien de situatie en doelenvan de zorgvrager.Soms zal de verpleegkundige op basis van haar professionele kennis en ervaring ongevraagdinformatie willen geven aan de zorgvrager om complicaties bij somatische of psychosocialeproblemen te voorkomen of om het zelfmanagement van zorgvragers te vergroten. Dat kanspanningen opleveren als het ongevraagde advies niet aansluit op de situatie en behoefte van dezorgvrager. De mbo-verpleegkundige kan omgaan met zulke spanningen in de relatie met dezorgvrager. Een van haar oplossingsstrategieën is om een hbo-verpleegkundige als coach in teroepen.

Bijhet geven van advies, instructie en voorlichting

gaat het om• het zelfmanagement van de zorgvrager bevorderen;• activiteiten afstemmen op de zorgvrager;• communicatie afstemmen op de zorgvrager;• kritisch het verloop van het zelfmanagement volgen en bewaken;• tijdig en adequaat verwijzen;

zodathet zelfmanagement van de zorgvrager wordt vergroot.

46

Element 7.1Het zelfmanagement van de zorgvrager bevorderen:

• gebruikmaken van wijze van denken, gedragingen en ervaringen van de zorgvrager;• samen doelen vaststellen;• samen keuzes maken en expliciteren;• de zorgvrager stimuleren en motiveren tot het verzamelen en verwerken van informatie;• samen geschikte werkwijzen kiezen;• aangepast aan de behoefte van de zorgvrager diverse adviesvaardigheden gebruiken;• ervaringsdeskundigheid van zorgvrager en mantelzorgers gebruiken.

Element 7.2Activiteiten afstemmen op de zorgvrager:

• advies, instructie en voorlichting (AI.) afstemmen op de persoon en zijn of haar omgeving;• advies, instructie en voorlichting (AIV) afstemmen op de ziekte en de behandeling;• vragen van de zorgvrager en de naasten inventariseren en erop ingaan;• met de zorgvrager kiezen voor individuele of groepsgewijze voorlichting;• effectief en open communiceren;• zorgen voor schriftelijk of audiovisueel ondersteuningsmateriaal.

Element 7.3De communicatie afstemmen op de zorgvrager:

• ideeën mondeling helder en duidelijk formuleren;• ideeën schriftelijk helder en duidelijk formuleren;• de essentie van de boodschap effectief overbrengen;• rekening houden met het taalgebruik van de zorgvrager;• rekening houden met mogelijke onduidelijkheid in de boodschap.

Element 7.4Kritisch het verloop van het zelfmanagement volgen en bewaken:

• indien de individuele zorgverlener afwijkt van het plan dit opsporen en bespreken;• kritisch volgen of de interventies ertoe bijdragen de gestelde doelen te bereiken;• financiële grenzen van de interventies bewaken.

Element 7.5Tijdig en adequaat verwijzen:

• regelmatig de planning en de interventies bijstellen op basis van evaluaties;• tijdig signaleren wanneer niet aan verwachtingen voldaan kan worden;• met instemming van de zorgvrager de hbo-verpleegkundige of andere hulpverleners consul-

teren;• in overleg met de hbo-verpleegkundige naar de juiste hulpverlener of organisatie verwijzen

als bovengenoemde grenzen bereikt zijn;• verifiëren of de verwijzing tot het gewenste resultaat heeft geleid.

47

8 Rol: Zorgverlener

Domein: ZorgDomeinspecificatie: Zorg voor zieken, gehandicapten en stervenden

CompetentieOm ervoor te zorgen dat de zorgvrager die zorg krijgt die hij of zij nodig heeft, als de situatieverandert of zich anders ontwikkelt dan verwacht, signaleert de verpleegkundige veranderingenen schakelt zij andere professionals in.

ToelichtingThuiszorg wordt geboden op basis van het indicatiebesluit voor de zorgvrager. De zorgcoördi-nator zal regelmatig de zorg met de zorgvrager evalueren, en erop toezien dat de zorg wordtgeboden conform het zorgbesluit en de zorgtoewijzing. Gedurende het zorgverloop kan de situ-atie van de zorgvrager zo veranderen dat andere zorg of professionals nodig zijn of dat de zorgdie nodig is niet meer overeenkomt met het indicatiebesluit volgens de zorgvrager of de zorg-coördinator. Beiden kunnen signaleren dat er andere dan de geïndiceerde activiteiten nodigzijn. De signalen komen tot stand doordat de zorgvrager de verpleegkundige laat weten dat hijof zij ontevreden is of omdat de verpleegkundige zelf meent dat veranderingen nodig zijn opgrond van haar kennis en ervaring over bijvoorbeeld psychosociale zorg, huishoudelijke zorg ofover de draagkracht van de mantelzorg. Ook kan het zo zijn dat er in de tijd tussen het indica-tiebesluit en het daadwerkelijk verlenen van zorg wijzigingen zijn opgetreden in de behoeftenvan de zorgvrager.Verpleegkundigen vervangen de wijkverpleegkundigen als zorgcoördinator of treden op alszorgcoördinator. Van de verpleegkundige mag dan ook worden verwacht dat zij in de rol vanregisseur kan signaleren dat een nieuwe indicatie nodig is. Zij is formeel geen indicatiesteller.Maar in toenemende mate wordt afgesproken tussen RIO en thuiszorg dat de zorgcoördina-toren een preadvies kunnen uitbrengen. Het indicatieadvies en indicatiebesluit wordt door debevoegde instantie genomen. De verpleegkundige heeft als regisseur verplichtingen tegenoverde zorgvrager en daarom mag worden verwacht dat zij actie onderneemt bij wijzigingen in desituatie en een preadvies uitbrengt.

Bijhet (opnieuw) indiceren van zorg

gaat het om• op een cliëntgerichte wijze de behoefte aan zorg vaststellen;• doelen en benodigde zorg vaststellen;• een preadvies voor een indicatiebesluit formuleren;• in overleg met de hbo-verpleegkundige met derden over de noodzaak van een nieuwe indi-

catie onderhandelen;• de spanning tussen wensen en formeel besluit hanteren;• andere professionals inschakelen;

zodatde zorg bijgesteld kan worden, en de zorgvrager de zorg ontvangt die hij of zij nodig heeft.

48

Element 8.1Op een cliëntgerichte wijze de behoefte aan zorg vaststellen:

• de behoefte van de zorgvrager inventariseren;• het bestaande indicatiebesluit met de door de zorgvrager geformuleerde zorgbehoefte verge-lijken;• rekening houden met de rechten en plichten van de zorgvrager;• een cliëntgerichte houding vertonen;• servicegericht zijn;• de belangen van de zorgvrager kunnen afwegen tegen die van de zorgaanbieder.

Element 8.2Doelen en benodigde zorg vaststellen:

• korte- en langetermijndoelen opstellen;• benodigde zorg naar soort en hoeveelheid inschatten;• doelen en inschatting van de zorg met de zorgvrager bespreken;• afwijkende mening van de zorgvrager en van zichzelf vastleggen; • benodigde zorg vaststellen;• benodigde deskundigheid van de zorgverleners vaststellen.

Element 8.3Een preadvies voor een indicatiebesluit formuleren:

• zorgen voor eenduidigheid in de formuleringen;• RIO-protocol gebruiken;• zich houden aan afspraken voor RIO-indicatie;• de International Classification of Functions (ICF) gebruiken;• gegevens vastleggen op het indicatieformulier / aanvraag in het computerprogramma

invoeren;• voor voldoende (aanvullende) informatie zorgen voor RIO;• kennis van AWBZ en andere relevante wetten en regelgeving gebruiken;• RIO op de hoogte brengen van het preadvies;• urgentie van de aanpassing van het indicatiebesluit meedelen aan RIO;• vastgestelde procedures voor indicatiestelling gebruiken;• de voortgang van de aanpassing van het indicatiebesluit bewaken.

Element 8.4In overleg met de hbo-verpleegkundige met derden over de noodzaak van indicatie onderhandelen:

• het eigen oordeel over de noodzaak van een andere indicatie bespreken met hbo-verpleeg-kundige;

• op basis van argumenten het advies voor een andere indicatie voorleggen aan derden;• verantwoordelijkheid voor eigen advies demonstreren;• beroepswaarden uitdragen tijdens discussies;• verschillende onderhandelingsstrategieën gebruiken;• personen en belangen scheiden. 49

Element 8.5De spanning tussen wensen en formeel besluit hanteren:

• met de zorgvrager de kloof tussen wenselijkheid en realiteit bespreken;• actief naar alternatieve oplossingen zoeken;• signalen afgeven aan management van eigen of andere betrokken organisaties;• meewerken aan beleidsbeïnvloeding;• het geaccordeerde zorgbesluit met de zorgvrager bespreken;• preadviesindicatie voorleggen aan de zorgvrager.

Element 8.6 Andere professionals inschakelen:

• eigen grenzen kennen;• overleggen met hbo-verpleegkundige;• zelfstandig andere professionals inschakelen.

50

9 Rol: Zorgverlener

Domein: ZorgDomeinspecificatie: Zorg voor zieken, gehandicapten en stervenden, zorg voormantelzorgers en individuele preventie

CompetentieOm kwalitatief goede zorg te bieden, treedt de verpleegkundige op als professioneel behartigervan de belangen van de zorgvragers én van de werkgevende organisatie.

ToelichtingVerpleegkundigen zijn bij de cliënt thuis het gezicht van hun thuiszorgorganisatie. De verpleeg-kundige treedt niet alleen op als individu, als professional en als lid van het zorgteam, maarook als medewerker van de thuiszorgorganisatie. De thuiszorgorganisatie heeft een grote groepcliënten als doelgroep en maakt daarvoor een visie en beleid en organiseert de zorg binnen debeschikbare middelen. De verpleegkundige is bij de cliënt degene die deze visie, beleid en orga-nisatie uitdraagt tijdens haar werk. Niet alleen hoe ze het doet, maar ook wat ze doet. Want dethuiszorgorganisatie heeft bijvoorbeeld beleid over en een visie op het tijdstip van de zorg, overde hoeveelheid zorg en over grenzen aan de zorg. Vertrouwen van cliënten in de organisatie isnodig. Anders klagen cliënten of gaan ze naar een andere zorgaanbieder. En juist ditvertrouwen wordt onder andere bepaald door hoe de verpleegkundige haar werk doet. Eenprobleem daarbij is dat het belang van de organisatie en het belang van een cliënt op gespannenvoet kunnen staan. En het is de individuele medewerker, de verpleegkundige, die dit als eerstehoort en meemaakt bij de cliënt thuis. En die dus ook de verschillen in belangen moet kunnenhanteren om het vertrouwen van de cliënt te behouden en de belangen van de organisatie zogoed mogelijk te behartigen.

Bijhet vertegenwoordigen van de organisatie bij de cliënt thuis

gaat het om• uitdragen van visie, beleid en structuur van de organisatie;• verschillen tussen het belang van de individuele cliënten en van de organisatie hanteren;• klantgerichtheid verbeteren;

zodathet vertrouwen van de cliënt in de organisatie behouden blijft.

51

Element 9.1Uitdragen van visie, beleid en structuur van de organisatie:

• kennis van de visie, het beleid en de structuur van de organisatie;• vertalen van visie en beleid in de zorg;• meewerken aan de ontwikkeling van visie en beleid.

Element 9.2 Verschillen tussen het belang van de individuele cliënten en van de organisatiehanteren:

• de zorgvrager informeren over relevante veranderingen;• verschillen tussen het belang van de individuele zorgvragers en van de organisatie hanteren;• de zorgvrager informeren over zijn of haar rechten;• rekening houden met de rechten van de zorgvrager;• de leidinggevende informeren over belangenconflicten;• aangeven waar de zorgvrager terechtkan met vragen of klachten.

Element 9.3Klantgerichtheid verbeteren:

• meewerken aan projecten klantgerichtheid;• met anderen klantvriendelijke werkmethoden ontwikkelen;• de invloed van zorgvragers op de zorg bevorderen.

52

10 Rol: Regisseur

Domein: ZorgDomeinspecificatie: Zorg voor chronisch zieken, gehandicapten, stervenden

Competentie Om zorg in de thuissituatie – vanuit het perspectief van de zorgvrager – als een samenhangendgeheel te laten verlopen, stelt de verpleegkundige een integraal zorgplan op, zorgt zij ervoordat er uitvoering aan wordt gegeven, houdt zij toezicht op die uitvoering, stelt zij het zorgplanzo nodig bij, en bewaakt zij het realiseren van de integrale doelen.

ToelichtingVerpleegkundigen worden geconfronteerd met zorgvragers die informele en formele zorg nodighebben. Het professionele circuit van zorginstellingen kent een grote diversiteit aan activiteitenen personen. Bij onderzoek, zorg en behandeling aan dezelfde persoon zijn vaak meerderepersonen en instanties betrokken. Het blijkt dat professionals op verschillende manieren onder-ling en met de zorgvrager en zijn of haar familie communiceren. Hierdoor kunnen deze inverwarring raken over wat hen te wachten staat. In de meeste gevallen zal de bijdrage aan hetwelzijn van de zorgvrager groter zijn als deze activiteiten en de communicatie erover op elkaarzijn afgestemd. De onderzoeken, behandelingen, verzorgende en verpleegkundige activiteiten en andere dien-sten vormen naast hulp vaak ook een belasting voor de zorgvrager. Door een goede regie overdeze activiteiten kan deze belasting worden verminderd. Deze regie kan bestaan uit coördinatiein een instelling of casemanagement over de grenzen van de instelling heen. De zorgvrager ishet centrale punt, van waaruit de zorg geregisseerd wordt. De mbo-verpleegkundige kan de rolvan coördinator vervullen.

Bijhet zorgen voor een integraal zorgaanbod

gaat het om• het uitvoeren van een assessment (behoeftepeiling);• een uitvoeringsplan samenstellen;• het verloop van de zorg kritisch volgen en bewaken;• multidisciplinair samenwerken;• continuïteit van de zorgverlening waarborgen;

zodatde zorgvrager vanuit zijn of haar perspectief de zorg als een samenhangend geheel ontvangt.

Element 10.1Het uitvoeren van een assessment (behoeftepeiling):

• een cliëntgerichte benadering tonen;• de behoefte van de zorgvrager inventariseren;• rekening houden met de rechten en plichten van de zorgvrager;• zoeken naar de samenhang tussen problemen en behoefte aan zorg;• relevante en irrelevante informatie scheiden;• inschatten van de behoeften van de zorgvrager;• inschatten van het evenwicht tussen draaglast en draagkracht van de zorgvrager en van het

gezinssysteem;

53

• inschatten van de mogelijkheden tot informele zorg;• inschatten van de behoefte aan professionele coördinatie.

Element 10.2Een uitvoeringsplan samenstellen:

• vaststellen welke zorg in vorm en tijd wordt geboden;• in samenspraak met de zorgvrager doelen vaststellen;• een dossier aanleggen;• een uitvoeringsteam organiseren;• met betrokken professionals onderhandelen over het plan;• met de zorgvrager beslissingen nemen over de uitvoering van het plan;• de evaluatieprocedure vaststellen.

Element 10.3Het verloop van de zorg kritisch volgen en bewaken:

• indien de individuele zorgverleners afwijken van de koers dit opsporen en corrigeren;• het verloop richting doelstelling kritisch volgen;• kwaliteit bewaken;• bewaken dat het plan aansluit bij de noden en behoeften van de zorgvrager;• financiële grenzen van de uitvoering bewaken;• initiatief nemen tot een gesprek met individuele zorgverleners;• rapportages over de zorg regelmatig evalueren;• regelmatig overleggen en zo nodig het uitvoeringsplan bijstellen;• problemen bespreekbaar maken;• initiatief nemen voor een evaluatiegesprek met de zorgvrager en de zorgverlener(s) tezamen.

Element 10.4Multidisciplinair samenwerken:

• verantwoordelijkheid en initiatief tot samenwerken nemen;• samenwerking tussen verschillende typen betrokken professionals bevorderen;• samenwerking van professionals met vrijwilligers bevorderen;• samenwerking van professionals met mantelzorgers bevorderen;• individuele hulpverleners stimuleren in de richting van de doelen;• overleggen met betrokken hulpverleners over te behalen resultaten;• raadplegen van andere hulpverleners bij twijfel of bij complicaties;• eigen grenzen in samenwerking kennen;• hbo-verpleegkundige inschakelen bij vragen of problemen.

Element 10.5Continuïteit van de zorgverlening waarborgen:

• ervoor zorgen dat alle betrokkenen en de zorgvrager over de juiste informatie beschikken;• de zorgvrager alleen doorverwijzen naar anderen die feitelijk ondersteuning gaan bieden;• continuïteit in persoon bevorderen en bewaken;• continuïteit in tijd bevorderen en bewaken;• continuïteit in aanpak bevorderen en bewaken;• overlap in de activiteiten voorkomen;• op het juiste moment instellingen en personen inschakelen.

54

11 Rol: Ontwerper

Domein: Organisatie van zorgDomeinspecificatie: Kwaliteitsbevordering

CompetentieOm de kwaliteit en de doelmatigheid van de zorgverlening te bevorderen, signaleert deverpleegkundige wanneer standaarden, protocollen en kwaliteitsrichtlijnen aangepast dienen teworden en verzamelt zij gegevens om het gebruik te evalueren.

ToelichtingIn de thuiszorg gebruiken verpleegkundigen standaarden, protocollen en kwaliteitsrichtlijnenom de kwaliteit van de zorgverlening te bewaken en te verbeteren. In de rol van ontwerperlevert de verpleegkundige een bijdrage aan de ontwikkeling en het actueel houden van dezeinstrumenten voor kwaliteitszorg. Hiervoor weet zij de alledaagse activiteiten van het primairezorgproces te overstijgen. Ze heeft een wakkere en positief-kritische houding voor bestaandestandaarden, protocollen en kwaliteitsrichtlijnen en signaleert zelf mogelijke verbeteringen. Zijdoet suggesties voor veranderingen bij het opstellen en herzien van standaarden, protocollen enkwaliteitsrichtlijnen. Behalve uit zichzelf levert zij ook op verzoek van anderen gegevens aanom standaarden, protocollen en kwaliteitsrichtlijnen te evalueren. Van de mbo-opgeleideverpleegkundige wordt bovendien verwacht dat zij informatie kan aanleveren voor (weten-schappelijk) onderzoek. De rol van ontwerper van de verpleegkundige zal veelal betrekking hebben op het verpleeg-kundig deel van de zorgverlening. Steeds vaker zullen bij het opstellen van standaarden, proto-collen en kwaliteitsrichtlijnen andere disciplines en andere organisaties uit de zorgketen envertegenwoordigers van cliëntenorganisaties betrokken zijn. Een voorbeeld hiervan is deontwikkeling van transmurale projecten of wachtlijstprojecten voor oudere zorgvragers enmantelzorgers. Dit betekent dat van de verpleegkundige wordt gevraagd om haar inhoudelijkebijdrage in samenhang met die van andere professionals te presenteren (zie competentie 0 over‘zich vaardig uitdrukken’ en ‘samenwerken met collega’s en andere hulpverleners’).

Bijhet ontwikkelen van instrumenten voor kwaliteitsbevordering

gaat het om• de alledaagse zorgactiviteiten overstijgen;• een inhoudelijke bijdrage leveren aan standaarden, protocollen en kwaliteitsrichtlijnen;• bijdragen aan toepassing standaarden, protocollen en kwaliteitsrichtlijnen;

zodater hulpmiddelen in de organisatie beschikbaar zijn voor kwaliteitsbevordering van de zorg.

55

Element 11.1De alledaagse zorgactiviteiten overstijgen:

• betrokkenheid tonen bij kwaliteitsbevordering;• zich kenmerken door een positief-kritische houding tegenover standaarden, protocollen en

kwaliteitsrichtlijnen;• vergelijken en doordenken van het verschil tussen alledaagse activiteiten en de gewenste

zorg;• knelpunten en mogelijke verbeterpunten signaleren en analyseren.

Element 11.2Een inhoudelijke bijdrage leveren aan standaarden, protocollen en kwaliteits-richtlijnen:

• eigen signalen serieus nemen en bespreken;• kennis van eigen vakgebied en van andere disciplines gebruiken;• relevante vakliteratuur gebruiken;• deelnemen aan kwaliteitsgroepen, vakgroepen, themagroepen;• creatief denken;• oog hebben voor de behoeften van de doelgroep;• gebruikmaken van de eigen ervaringen over het toepassen van de standaarden, protocollen

en kwaliteitsrichtlijnen.

Element 11.3Bijdragen aan toepassing van standaarden, protocollen en kwaliteitsrichtlijnen:

• een voorbeeldfunctie vervullen;• instructie geven aan collega’s of zorgvragers;• een bijdrage leveren aan een scholingstraject;• feedback geven en ontvangen;• anderen motiveren tot toepassing;• signaal geven aan hbo-verpleegkundige voor noodzaak van evaluatie;• gegevens aanleveren voor evaluatie.

56

12 Rol: Coach

Domein: Organisatie van zorgDomeinspecificatie: Werk- en stagebegeleiding

CompetentieOm student-verpleegkundigen op de werkplek te begeleiden in hun opleiding en nieuwe colle-ga’s in te werken op hun nieuwe werkplek, geeft de verpleegkundige werkbegeleiding.

ToelichtingVerpleegkundigen maken deel uit van teams, waarvan de samenstelling per organisatie kanverschillen. In de rol van coach richt de verpleegkundige zich als werkbegeleider op verschil-lende manieren op haar teamgenoten. Soms vervult de verpleegkundige een voorbeeldfunctie,bijvoorbeeld in een situatie waarin zij samenwerkt met verzorgenden en ook helpenden. Somsis de werkbegeleiding meer expliciet, zoals bij het begeleiden van verpleegkundestagiaires, hetinwerken van nieuwe collega’s en uitzendkrachten. De verpleegkundige geeft als werkbege-leider feedback (zie competentie 0) en begeleiding waar dat nodig is voor een kwalitatief goedeen doelmatige zorg. Om een goede coach te zijn, is het in de eerste plaats van belang dat een verpleegkundigeauthentiek, oprecht betrokken en zelfbewust functioneert (zie ook competentie 0). Zij stelt zichopen en eerlijk op ten opzichte van de ander en weet zicht te krijgen op zijn of haar belevings-wereld, gevoelens, behoeften en mogelijkheden. Zij weet wat ze van de ander mag verwachtenen sluit in haar begeleiding aan op zijn of haar ontwikkelingsniveau. Essentieel is dat deverpleegkundige beschikt over goede communicatieve vaardigheden en in staat is zowel feed-back te geven als te ontvangen. Zij is in staat problemen te signaleren en te analyseren enoplossingsgericht te werk te gaan. Op deze manier helpt zij anderen bij het leren maken vaneigen keuzes en het competent en zelfstandig uitvoeren van hun werk. Bij het begeleiden van verpleegkundestagiaires en het inwerken van collega’s gaat de verpleeg-kundige procesmatig te werk. Het coachen door de verpleegkundige is gericht op individuen.

Bijhet geven van werkbegeleiding

gaat het om• rekening houden met de leerdoelen en mogelijkheden van de ander;• voorbeeldgedrag laten zien;• methodisch begeleiden;• instrueren en adviseren;

zodatstagiaires en nieuwe collega’s worden geholpen zich te ontwikkelen tot goede zorgverleners.

57

Element 12.1Rekening houden met de leerdoelen en mogelijkheden van de ander:

• interesse tonen voor de mogelijkheden van de ander;• zich op de hoogte stellen van het functioneren van de ander;• aansluiten bij behoefte van de ander zó dat de ander dit begrijpt;• aansluiten bij de leerstijl van de ander;• aansluiten op de taal van de ander;• problemen of leerpunten van de ander signaleren en bespreekbaar maken;• aansluiten bij opdrachten vanuit de opleiding.

Element 12.2Laten zien van voorbeeldgedrag:

• inspireren, motiveren, waardering geven;• een open en eerlijke houding hebben;• aan zelfreflectie doen zó dat anderen dit merken;• uitgaan van eigen kwaliteiten, levens- en werkervaring.

Element 12.3Methodisch begeleiden:

• voorbereiden van begeleidingsgesprekken;• communicatieve vaardigheden toepassen;• blijk geven van kennis en stagedoelen;• blijk geven van kennis en leerdoelen;• leren centraal stellen tijdens de begeleiding;• activiteiten stapsgewijs plannen;• evalueren en bijstellen van persoonlijke ontwikkelplannen;• resultaten vastleggen;• modules of inwerkprogramma’s voor stage of inwerken gebruiken.

Element 12.4Instrueren en adviseren:

• aansluiten bij bestaande kennis en vaardigheden van degene die wordt begeleid;• werkvolgorde bespreken;• informeren over werkmethoden, standaarden, protocollen en kwaliteitsrichtlijnen;• de ander onder begeleiding zelfstandig laten handelen;• gericht aandachtspunten meegeven aan de ander;• de student stimuleren zelf verantwoordelijkheid te nemen voor het leerproces.

58

13 Rol: Beroepsbeoefenaar

Domein: BeroepDomeinspecificatie: Beroepsuitoefening

CompetentieOm kwaliteit van zorg te bieden, werkt de verpleegkundige actief samen in een team.

ToelichtingVerpleegkundigen maken deel uit van teams, waarvan de samenstelling per organisatie kanverschillen. Naast de rol van coach en zorgverlener betreft deze competentie de manier waaropde verpleegkundige haar professie in het team vormgeeft. Zij zal in het team specifieke kennisen vaardigheden inbrengen en zal zelf de meerwaarde daarvan moeten kunnen aantonen. Omcontinuïteit van zorg te bieden aan de zorgvragers, dienen verpleegkundigen daarnaast huninbreng juist goed te kunnen afstemmen op de inbreng van de teamgenoten met een andereprofessie en op de inbreng van collega-verpleegkundigen.

Bijhet functioneren als verpleegkundige binnen een team

gaat het om• het aantonen van de meerwaarde en de inhoud van het vak verpleging;• het hanteren van de spanning tussen doelmatigheid en kwaliteit binnen het team;• versterken van de teamgeest;

zodatkwaliteit van zorg wordt geleverd door het team.

59

Element 13.1Het aantonen van de meerwaarde en de inhoud van het vak verpleging:

• open en met argumenten communiceren bij teambesprekingen, ook met collega’s van andereniveaus;

• open en met argumenten communiceren bij cliëntbesprekingen, ook met collega’s van andereniveaus;

• open en met argumenten communiceren met andere professionals rond de zorgvrager;• problemen of vragen van teamgenoten signaleren en helpen oplossen.

Element 13.2Het hanteren van de spanning tussen doelmatigheid en kwaliteit binnen hetteam:

• signaleren van knelpunten in doelmatigheid, continuïteit en kwaliteit van de zorgverlening;• informatie verzamelen die van belang is voor verbetering;• bespreken van signalen en ondernemen van verbeteracties met leidinggevende/hbo-verpleeg-

kundige;• bespreken van signalen en ondernemen van verbeteracties met het team;• reflecteren op het behalen van resultaten door het team en meewerken aan verbeteracties.

Element 13.3Versterken van de teamgeest:

• meedoen aan activiteiten om als team te leren (intervisie, casuïstiekbesprekingen enzovoort);• deelnemen aan vakgroepen of werkgroepen namens het team;• meedoen aan speciale groepsactiviteiten;• verantwoordelijkheid nemen voor het eigen gedrag;• een lerende houding demonstreren.

60


Domein: BeroepDomeinspecificatie: Beroepsuitoefening en beroepsinnovatie

Competentie Om de zorgverlening te laten voldoen aan eisen die gesteld mogen worden aan een verpleeg-kundige die is opgeleid op mbo-niveau, werkt de verpleegkundige vanuit actueel geldendeprofessionele waarden en kaders voor de beroepsgroep.

ToelichtingDe verpleegkundige oefent haar beroep meestal uit in de context van een organisatie. Zij doetdit steeds vanuit haar professionele referentiekader. Dit kader wordt gevormd door opleiding,competenties, deelname aan beroepsorganisaties en inschrijving in het BIG-register. Het kadergeeft haar speciale verplichtingen. Waaruit bestaan die verplichtingen? Ten eerste dient deverpleegkundige rekening te houden met professionele waarden en standaarden, economischenormen en maatschappelijke normen en waarden. In de huidige maatschappij zijn professionelewaarden niet meer vanzelfsprekend. Bovendien veranderen waarden en standaarden. DeInternational Council of Nurses vindt daarom dat de verpleegkundige de waarde van haar werkvoor de maatschappij continu duidelijk dient te maken. Dit vraagt van verpleegkundigen dat zijzich niet alleen bewust zijn van de professionele verplichtingen, maar dat zij deze ook latenzien in alledaagse situaties en omstandigheden. Ten tweede vraagt dit van verpleegkundigen eenlerende grondhouding. De competenties voor verpleegkundigen bieden een kader om continute werken aan de eigen bekwaamheden.

Bijhet functioneren als verpleegkundige op mbo-niveau

gaat het om• demonstreren van competenties vereist van verpleegkundige niveau 4;• kritisch denken demonstreren;• gevoeligheid demonstreren voor de belangen van de zorgvrager;• de beroepscode kennen en naleven;• werken aan eigen competenties;• een open houding hebben ten opzichte van het beroep;

zodatde verpleegkundige het vereiste niveau van functioneren kan bereiken.

Element 14.1Demonstreren van competenties vereist voor verpleegkundige niveau 4:

• benoemen van vereiste competenties;• in de praktijk brengen van competenties op de juiste manier;• zorgen voor voldoende hygiënische maatregelen;• zorgen voor voldoende veiligheid voor zichzelf en collega’s;• medische technieken op de juiste manier uitvoeren;• achtergrondkennis demonstreren bij het uitvoeren van medische en verpleegkundige tech-

nieken. 61

Element 14.2Kritisch denken demonstreren:

• kritisch omgaan met modes en trends binnen de verpleging en de thuiszorg;• creatief zijn in het oplossen van problemen;• reflecteren op eigen gedrag en gedrag in de groep;• onafhankelijk en zelfstandig oordelen;• met anderen ervaringen en meningen uitwisselen.

Element 14.3Gevoeligheid demonstreren voor de belangen van de zorgvrager:

• meewerken aan flexibel aanbod van zorg;• in de zorg uitgaan van het systeem van de zorgvrager;• de belangen van de zorgvrager expliciet afwegen tegen de belangen van het team;• aangeven waar de zorgvrager met vragen en klachten terechtkan.

Element 14.4De beroepscode kennen en naleven:

• zelfstandig als beroepsbeoefenaar binnen een organisatie werken;• weten wat het doel is van de beroepscode;• inhoud van de beroepscode integreren in de eigen werkzaamheden.

Element 14.5Werken aan eigen competenties:

• eigen competentieprofiel in kaart brengen aan de hand van de competentiebeschrijvingenvan de beroepsgroep;

• persoonlijk ontwikkelplan opstellen;• doelgericht leeractiviteiten ondernemen;• eigen competenties regelmatig bespreken met de leidinggevende;• lerende grondhouding demonstreren;• deelnemen aan professionele verenigingen en hiervan afgeleide werkgroepen of vakgroepen;• vakliteratuur bijhouden;• vakliteratuur met collega’s bespreken;• symposia en workshops bezoeken.

Element 14.6Een open houding hebben ten opzichte van het beroep:

• openstaan voor vernieuwingen;• actief op zoek zijn naar veranderingen in het eigen werk;• openstaan voor discussies;• op basis van argumenten discussiëren;• eigen mening naast andere meningen plaatsen;• eigen mening geven bij discussies;• conflicten aangaan en deze niet vermijden;• openstaan voor meerdere beroepsopvattingen.62


Domein: BeroepDomeinspecificatie: Beroepsinnovatie

CompetentieOm het vak van verpleegkundige te ontwikkelen tot een beroep dat aansluit op de eisen van detoekomst, vervult de verpleegkundige een actieve rol in de vernieuwing van het beroep en invakinhoudelijke ontwikkelingen.

ToelichtingVerpleegkundigen zijn niet alleen verantwoordelijkheid voor hun handelen bij de zorgvragerthuis. Zij zijn als professionele verpleegkundige ook verantwoordelijk voor hun handelenbuiten het zicht van de zorgvrager. De professionele kaders voor verpleegkundigen bestaan uithun opleiding, de vereiste competenties in de thuiszorg, deelname aan beroepsorganisaties eninschrijving in het BIG-register. De Wet BIG legt de nadruk op het behoud van de eigendeskundigheid. In competentie 14 gaat het over de verantwoordelijkheid van verpleegkundigenvoor hun eigen ontwikkeling en voor een continue leerhouding. Competentie 15 is daarop deaanvulling en is gericht op de verantwoordelijkheid van verpleegkundigen voor de verdiepingen uitbreiding van het verpleegkundig vak. De verpleegkundige dient binnen de grenzen en kaders van een organisatie aan haar professio-nele verplichtingen te voldoen als zij werkt bij een thuiszorgorganisatie. Het getuigt vanvakvrouwschap als dit lukt. Dit vraagt van haar dat zij haar capaciteiten aanwendt en zoektnaar mogelijkheden het beroep uit te oefenen op een manier die past bij de thuiszorg van deeenentwintigste eeuw. Deze inspanning van individuele verpleegkundigen is nodig om het vakte vernieuwen. Daarvoor moeten verpleegkundigen helder kunnen communiceren en hun argu-menten kunnen onderbouwen (zie ook competentie 0).

Bijberoepsontwikkeling door verpleegkundigen

gaat het om• bijdragen aan de integratie van verpleging en thuiszorg;• vergroten van de inhoudelijke onderbouwing van het vak; • werken aan competenties van de beroepsgroep;• verbeteren van de zorg voor mensen uit andere culturen;

zodatde verpleging als vak in de thuiszorg aansluit op de eisen van de maatschappij.

63

Element 15.1Bijdragen aan de integratie van verpleging en thuiszorg:

• vak en beroepswaarden uitdragen tijdens functioneren in de organisatie; • inzicht in de situatie van de verpleging als ‘een vak in ontwikkeling’;• open en met argumenten communiceren over het vak met andere professionals; • open en met argumenten communiceren over het vak met beleidsstaf en management;• verzorgden en helpenden actief uitnodigen tot deelname aan discussies over het vak;• meewerken aan de ontwikkeling van gezamenlijke referentiekaders.

Element 15.2Vergroten van de inhoudelijke onderbouwing van het vak:

• meewerken aan standaarden protocolontwikkeling;• toepassen van weten regelgeving in de beroepspraktijk en beroepsontwikkeling;• gegevens aanleveren voor (verplegings)wetenschappelijk en praktijkonderzoek;• meewerken aan de evaluatie van de efficiëntie van het beroepsmatig handelen;• meewerken aan de evaluatie van de effectiviteit van beroepsmatig handelen.

Element 15.3Werken aan competenties van de beroepsgroep:

• meewerken aan de evaluatie van de bestaande competenties;• meewerken aan vernieuwing van de competenties van de beroepsgroep.

Element 15.4Verbeteren van de zorg voor mensen uit andere culturen:

• zich openstellen voor aspecten van interculturele verpleging;• praktische tips voor interculturele verpleging ontwikkelen;• casussen vanuit de praktijk inbrengen en hierop reflecteren;• aan het management voorstellen doen voor interculturele zorg;• deelnemen aan werkgroepen interculturele verpleging.

64

Formulieren voor het screenen van specifieke competenties vanverpleegkundigen in de thuiszorg, werkzaam op mbo-niveau

Competentie 0

Datum:

Betreft (naam en functie):

Ingevuld door:

Competentie 0.

Om een cliëntgerichte benadering te combineren met professionele verantwoorde zorg, sluit de

verpleegkundige aan bij de beleving van de zorgvrager, betrekt zij de zorgvrager en de mantelzorg bij

de zorg, werkt zij methodisch en systematisch volgens geldende actuele protocollen en kwaliteits-

richtlijnen en werkt zij samen met anderen.

Nr. Ontwikkelen Perfectioneren

0.1

0.2

0.3

0.4

0.5

0.6

0.7

0.8

0.9

Totaalindruk competentie:

Niet aanwezig Volledig aanwezig

Eventuele opmerkingen:

66

Competentie 1

Datum:


Ingevuld door:

Competentie 1.

Om zorgvragers met een chronische somatische aandoening of handicap te ondersteunen in het

dagelijkse leven, biedt de verpleegkundige verpleegkundige zorg.


1.1

1.2

1.3

1.4

1.5

1.6




67

Competentie 2

Datum:


Ingevuld door:

Competentie 2.

Om psychogeriatrische en psychiatrische zorgvragers of verstandelijk gehandicapten met een chroni-

sche somatische aandoening of handicap te ondersteunen in het dagelijkse leven, biedt de verpleeg-

kundige verpleegkundige zorg.


2.1

2.2

2.3

2.4

2.5




68

Competentie 3

Datum:


Ingevuld door:

Competentie 3.

Om het lijden van zorgvragers te verlichten bij wie de ziekte niet meer reageert op curatieve behan-

deling, en het sterven binnen afzienbare tijd verwacht kan worden, verleent de verpleegkundige palli-

atief terminale zorg.


3.1

3.2

3.3

3.4

3.5

3.6




69

Competentie 4

Datum:


Ingevuld door:

Competentie 4.

Om herstel van de gezondheid van zorgvragers in elke fase van het ziek zijn te bevorderen, complica-

ties te voorkomen en hen te ondersteunen bij therapeutische behandelingen, biedt de verpleegkun-

dige verpleegtechnische zorg.


4.1

4.2

4.3

4.4




70

Competentie 5

Datum:


Ingevuld door:

Competentie 5.

Om zorgvragers te helpen bij het omgaan met de gevolgen van een chronische somatische aandoe-

ning of handicap en bij het voorkomen en terugdringen van psychosociale problemen, biedt de

verpleegkundige psychosociale zorg.


5.1

5.2

5.3

5.4

5.5

5.6




71

Competentie 6

Datum:


Ingevuld door:

Competentie 6.

Om het zelfmanagement van mantelzorgers van chronisch zieken, gehandicapten of stervenden te

bevorderen, biedt de verpleegkundige ondersteuning aan mantelzorgers.


6.1

6.2

6.3

6.4

6.5

6.6




72

Competentie 7

Datum:


Ingevuld door:

Competentie 7.

Om het zelfmanagement van zorgvragers met een chronische somatische ziekte of handicap te

bevorderen, geeft de verpleegkundige advies, instructie en voorlichting (AIV).


7.1

7.2

7.3

7.4

7.5




73

Competentie 8

Datum:


Ingevuld door:

Competentie 8.

Om ervoor te zorgen dat de zorgvrager die zorg krijgt die hij of zij nodig heeft, als de situatie veran-

dert of zich anders ontwikkelt dan verwacht, signaleert de verpleegkundige veranderingen en scha-

kelt zij andere professionals in.


8.1

8.2

8.3

8.4

8.5

8.6




74

Competentie 9

Datum:


Ingevuld door:

Competentie 9.

Om kwalitatief goede zorg te bieden, treedt de verpleegkundige op als professioneel behartiger van

de belangen van de zorgvragers én van de werkgevende organisatie.


9.1

9.2

9.3




75

Competentie 10

Datum:


Ingevuld door:

Competentie 10.

Om zorg in de thuissituatie – vanuit het perspectief van de zorgvrager – als een samenhangend

geheel te laten verlopen, stelt de verpleegkundige een integraal zorgplan op, zorgt zij ervoor dat er

uitvoering aan wordt gegeven, houdt zij toezicht op die uitvoering, stelt zij het zorgplan zo nodig bij,

en bewaakt zij het realiseren van de integrale doelen.


10.1

10.2

10.3

10.4

10.5




76

Competentie 11

Datum:


Ingevuld door:

Competentie 11.

Om de kwaliteit en de doelmatigheid van de zorgverlening te bevorderen, signaleert de verpleegkun-

dige wanneer standaarden, protocollen en kwaliteitsrichtlijnen aangepast dienen te worden en verza-

melt zij gegevens om het gebruik te evalueren.


11.1

11.2

11.3




77

Competentie 12

Datum:


Ingevuld door:

Competentie 12.

Om student-verpleegkundigen op de werkplek te begeleiden in hun opleiding en nieuwe collega’s in

te werken op hun nieuwe werkplek, geeft de verpleegkundige werkbegeleiding.


12.1

12.2

12.3

12.4




78

Competentie 13

Datum:


Ingevuld door:

Competentie 13.

Om kwaliteit van zorg te bieden, werkt de verpleegkundige actief samen in een team.


13.1

13.2

13.3




79

Competentie 14

Datum:


Ingevuld door:

Competentie 14.

Om de zorgverlening te laten voldoen aan eisen die gesteld mogen worden aan een verpleegkundige

die is opgeleid op mbo-niveau, werkt de verpleegkundige vanuit actueel geldende professionele

waarden en kaders voor de beroepsgroep.


14.1

14.2

14.3

14.4

14.5

14.6




80

Competentie 15

Datum:


Ingevuld door:

Competentie 15.

Om het vak van verpleegkundige te ontwikkelen tot een beroep dat aansluit op de eisen van de

toekomst, vervult de verpleegkundige een actieve rol in de vernieuwing van het beroep en in

vakinhoudelijke ontwikkelingen.


15.1

15.2

15.3

15.4




81

Formulier totaalbeeld competenties niveau 4

Datum:

Betreft (naam en functie)

Ingevuld door:


0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

Totaalindruk competentieprofiel:

Ontwikkelen Perfectioneren


82

Betrokkenen bij het project

Verpleegkundigen, managers, stuurgroepleden, opleidingsfunctionarissen, medewerkers van deafdelingen P&O van:• Thuiszorg Breda: projectleider Jolande van Loon• Carint: projectleider Karin Peters• Evean: projectleider Margot Merts• Kruiswerk Mark en Maas: projectleiders Els de Boer en Nelleke Havermans• Oosterschelde thuiszorg: projectleider Ton Manni• Thuiszorg Nieuwe Waterweg Noord: projectleider Annemarie Klaassen• Valent RDB: projectleider Sandra van Kesteren• Vierstroom: projectleiders Geertje van Hoogdalem en Gusta Kragting

Geraadpleegde expertsMaria Pelgrum Baroniecollege ROCMirjam Crijns LEVVAnnette van den Berg BVE-raad, cie V en VAnnelies Bannink OVDBHenry Mostert Thuiszorg Den HaagAndré Wendt Mondriaan college ROCMajorie de Been STINGFreddy Veldman HR&OAns Grotendorst Kessels en Smit

83

Literatuur

Barker, F.J.Assessment in psychiatric and mental health nursing. Cheltenham: Stanley Thornes LTd., 1997

Benner, P.Issues in competency-based testing. Nursing Outlook, jrg. 30, May, p.303-309, 1982

Benner, P.From novice to expert. Excellence and power in clinical nursing practice. Menlo Park: Addison-Wesley, 1984

Butterworth, T. e.a.Clinical supervision and mentorship in nursing. Cheltenham: Stanley Thornes Ltd., 1997

Carpenito, L.J. (ed.)Nursing diagnosis. Application to clinical practice. Philadelphia: Lippincott, 1995

College voor ZorgverzekeringenFunctiegerichte aanspraken, een gids voor uitleg in de praktijk. CVZ, 2003

Commissie KwalificatiestructuurGekwalificeerd voor de toekomst. Kwalificatiestructuur en eindtermen voor verpleging en verzor-ging. Zoetermeer/Rijswijk: Ministerie OC&W / Ministerie VWS, 1996

Corbin, J.M. en A. StraussUnending work and care, managening chronic illness at home. San Francisco: Jossey Bass Publ.,1985

Gordon, M.Nursing diagnosis, process and application. New York: McGraw-Hill, 1995

Haterd, J. van de, e.a. Beroepsprofiel van helpenden en verzorgenden. Utrecht: NIZW, 2000

HBO-RaadHoofdlijnen Evaluatieplan Proefaccreditering. Den Haag: HBO-Raad, 1999

Kohner, N. (ed.)Clinical supervision in practice. London: King’s Fund Centre, 1994

Leistra, E. e.a.Beroepsprofiel van de verpleegkundige. Maarssen: Elsevier / De Tijdstroom, 1999

85

Mast, J. en A. PoolIn de spiegel kijken. Werken aan competenties in de thuiszorg. Utrecht: NIZW, 2003a

Mast, J. en A. Pool Competentiebeschrijvingen voor wijkverpleegkundigen. Module bij het handboek In de spiegelkijken. Utrecht: NIZW, 2003b

Ministerie van VWSBesluit Zorgaanspraken AWBZ. Den Haag: Ministerie van VWS, 2002

Nijhuis, C.Gekwalificeerd voor nieuwe functies. Utrecht: LCVV, 2001

OVDBRichtlijnen en voorschriften opleidingsprogramma verpleegkundige niveau 4 voor gediplo-meerden van de opleiding ziekenverzorgende. Bunnik: OVDB, 1997

Pateman, B.Clinical supervision in district nursing. Butterworth, T., Clinical supervision and mentorship innursing. Cheltenham: Stanley Thornes Ltd., 1998

Pool, A. en J. EgtbertsDe steen de berg op rollen. Verpleegkundige psychosociale zorg voor chronisch zieken. Utrecht:NIZW, 2001

Pool, A., C. Pool-Tromp e.a.Met het oog op de toekomst. Beroepscompetenties van hbo-verpleegkundigen. Utrecht: NIZW,2001

Raalte, B. van, R. Kuiperij, en M. Warringa / Stuurgroep wijkverpleging met toekomstSpil in de zorg bij mensen thuis. Utrecht: LCVV, 1999

Sacket, D.L. e.a.Evidence based medicine. How to practice and teach. London: Churchill Livingstone, 2000

Schön, D.A.Educating the reflective practioner. San Francisco: Jossey-Bass, 1987

Schoot, T. en P. StevensOntwerpen van zorg, vanuit verpleegkundig perspectief. Amsterdam: ThiemeMeulenhoff, 2000

Swaan, B. deDe mens is de mens een zorg. Amsterdam: Meulenhoff, 1989

Taylor, C.De malaise van de moderniteit. Kampen: Kok/Agora, 1998

86

Van Dale, Groot woordenboek der Nederlandse taal. Utrecht/Antwerpen: Van Dale Lexicografie,1992

Willems, D.Coördinatie van zorg op het continuüm van vraag en aanbod. Graaff, H. de (red.), Case mana-gement: Een zorg minder? Utrecht: SWP, 1991

World Health OrganizationInternational classification of functioning, disability and health. I.C.F. Geneva: WHO, 2002

87

NIZW, innovatiepartner in zorg en welzijn

Het Nederlands Instituut voor Zorg en Welzijn / NIZW is een onafhankelijke organisatie diezich richt op het toepasbaar maken en overdragen van kennis aan professionals, beleidsmakersen burgers in de sector zorg en welzijn. De inzet is aantoonbaar effectieve vernieuwingen in hetwerkveld te realiseren en de kwaliteit van de beroepsuitoefening te verhogen.In de sector zorg en welzijn werken zo’n 700.000 beroepskrachten en vele vrijwilligers opterreinen als kinderopvang, maatschappelijke dienstverlening, sociaal-cultureel werk, ouderen-dienstverlening, jeugdzorg, maatschappelijke opvang, verzorgings- en verpleeghuizen, thuiszorgen hulpverlening aan mensen met een handicap. Ook instellingen buiten de sector die zorg- enwelzijnsactiviteiten ondernemen, zoals opleidingen, provincies, gemeenten en woningbouw-corporaties, doen regelmatig een beroep op het NIZW.Binnen het NIZW vormen de integrale activiteiten van de beleidscentra Jeugd, Zorg en SociaalBeleid de kern van de organisatie. Beleid en strategie van de centra zijn erop gericht om profes-sionals in de sector te informeren, te adviseren en samen met hen innovaties in de praktijkdoor te voeren. Tegelijkertijd investeert het NIZW in een aantal algemene functies, te wetenprofessionalisering, internationalisering en publieksinformatie. Het werkprogramma van het NIZW komt tot stand in nauw overleg met het werkveld en hetministerie van VWS. In het streven de doelmatigheid binnen de sector te bevorderen en zo veelmogelijk maatschappelijk rendement te bereiken, zoekt het NIZW de samenwerking metandere relevante partijen, met name binnen de landelijke kennisinfrastructuur. Op deze wijzewil het NIZW bijdragen aan een zorgzame samenleving waarin de eigen verantwoordelijkheiden keuzevrijheid van burgers vooropstaan. Het werk van het NIZW resulteert onder meer inadviezen, facts en figures, databanken, implementatietrajecten, trainingen, congressen, boeken,best practices, e-zines, nieuwsbrieven, websites, cd-rom’s en video’s. Meer informatie over het NIZW is te vinden op www.nizw.nl.

Competentiebeschrijvingen voor verpleegkundigen in de ... · thuiszorg die werken op hbo-niveau, de...

Documents

Transcript of Competentiebeschrijvingen voor verpleegkundigen in de ... · thuiszorg die werken op hbo-niveau, de...