Compendium V:

Inter-Europees

COLOFON

Compendium redacteur Agnieszka Dadak, FAIE (PL)

Mederedacteurs: Aron Weigl, EDUCULT (AT) Hans Jørgen Vodsgaard, Interfolk (DK)

Vertaling Asky-Translations

© The partnership circle of the BRIDGING project, including Kulturelle Samråd i Danmark (DK); Interfolk, Institute for Civil Society (DK); Voluntary Arts (UK); Fundacja Alternatywnych Inicjatyw Edukacyjnych (PL); EDUCULT - Denken und Handeln in Kultur und Bildung 2018 (AT); The Latvian Association of Castles and Manors (LV); JSKD - Republic of Slovenia Public Fund for Cultural Activities (SI); and LKCA - St.Landelijk Kennisinstituut Cultuureducatie en Amateurkunst (NL), 2018. Deze compendia mogen worden geciteerd met bronvermelding.

Het Bridgingproject is medegefinancierd door het Erasmus+ EU-programma. Bij dit tweejarige project zijn partners uit zeven Europese landen betrokken. Het project wordt gesteund door het Deense Nationale Agentschap van het Erasmus+ EU-programma. Voor meer informatie: www.bridgingsocialcapital.eu

Deze publicatie geeft slechts de denkbeelden van de auteurs weer; het Deense Nationale Agentschap van het Erasmus+ EU-programma, noch de Europese Commissie dragen verantwoordelijkheid voor het gebruik van de in deze publicatie verstrekte informatie.

Voorwoord Het samenbrengen van ongelijksoortige groepen mensen, is de unieke kracht van creativiteit die door de actief betrokkenen in de branche algemeen erkend wordt. Voor diegenen die ervoor openstaan, zijn er talloze verhalen bekend over samenwerkingsprojecten en -activiteiten, die geholpen hebben bij het overbruggen van sociale verschillen, terwijl het werken eraan vooral veel voldoening schonk. Misschien is dat helemaal nog niet zo verrassend. Het samen iets scheppen, is een intens persoonlijke ervaring, omdat de inspanning en moeite die dat kost, het plezier dat eraan beleefd wordt, en wat het oplevert, ook samen gedeeld worden. Onze individuele interpretatie van creativiteit, spreekt vaak onbedoeld ons eigen perspectief, ons vooroordeel en onze vooringenomenheid tegen. Dit helpt ons iets te leren over andermans gezichtspunten, en over hoe anderen de wereld waarin we leven, ervaren.

In vele opzichten leven we in een wereld waarin we veel beter met elkaar in verbinding staan dan voorheen. Niettemin ervaren we, dat traditionele structuren, en de zoektocht naar gemeenschap en identiteit, desintegreren. Vele landelijke en plaatselijke overheden rapporteren over toenemende problemen op het gebied van eenzaamheid en isolement.1Gepaard gaand met het in toenemende mate polariserende publieke debat en de verspreiding van extremistische denkbeelden, heeft dit bijgedragen aan de fragmentatie van de hedendaagse maatschappij, en vormt dit een bedreiging voor de mogelijkheid om doeltreffend te kunnen leven, werken en samenkomen in een burgermaatschappij die haar verschillen begrijpt, respecteert en viert.

'Het vermogen van een land om vreedzame gemeenschappelijke besluitvorming te ondersteunen, brengt een veelvoud aan factoren met zich mee, waaronder de kwaliteit van instellingen, de onderlinge betrekkingen tussen groepen, en de doeltreffendheid van middelen om conflicten op te lossen [...]. Vertrouwen refereert aan de mate waarin individuen vertrouwen hebben in de mensen die zij persoonlijk kennen, inclusief familie en buurtbewoners. Het kan ook refereren aan het vertrouwen dat mensen hebben in individuen die zij voor het eerst ontmoeten, en in mensen met verschillende religies en nationaliteiten [...]. Maatschappelijke betrokkenheid houdt verband met sociaal kapitaal, participatie, en de instantie die individuen motiveert om deel te nemen aan gezamenlijke acties.'2

Vertrouwen stoelt op bekendheid met, en begrip voor de zaak, en elk van deze kenmerken is essentieel in een welvarende, samenhangende gemeenschap van elke omvang. De noodzaak om buren en medeburgers te begrijpen, lokaal, landelijk, of over het brede landschap van de Europese Unie, is een gemeenschappelijk vereiste voor een gelukkige, vreedzame burgermaatschappij.

'Een hoger inkomen, betere gezondheid van lichaam en geest, en een hoge mate van vertrouwen in de eigen gemeenschap ('sociaal kapitaal'), dragen allemaal bij tot hoge levenstevredenheid; armoede, slechte gezondheid, en diepe verdeeldheid onder de bevolking dragen bij tot lage levenstevredenheid.'3

1 Public Health England, Dec 2015, https://publichealthmatters.blog.gov.uk/2015/12/08/loneliness-and-isolation-social-relationships-are-key-to-good-health/ 2 World Development Report (2013) https://openknowledge.worldbank.org/handle/10986/11843 3 World Development Report (2012) http://worldhappiness.report/ed/2012/

Op het moment dat er een vermoedelijke achteruitgang in de sociale samenhang in Europa en de rest van de wereld wordt waargenomen, is het van belang om te onderzoeken waar de samenhang ligt tussen mensen met een verschillende achtergrond, om gedeelde ervaringen te creëren, en om te onderzoeken hoe men tot overeenstemming kan komen. Bevolkingsgroepen zijn nu diverser, vergankelijker en meer digitaal verbonden dan in het verleden. Traditionele, lokale connecties binnen deze bevolkingsgroepen echter, hebben zich niet zoals in het verleden ontwikkeld, en de gevolgen daarvan worden zichtbaar op het gebied van misdaad, geestelijke gezondheid en burgerlijke verantwoordelijkheid.

Dit is de context waarbinnen het Bridgingproject zich ten doel gesteld heeft, om de methoden te onderzoeken door middel waarvan participatie in samenwerkingsactiviteiten kan helpen het sociaal kapitaal te overbruggen. Het project richt zich op die projecten en activiteiten waarbij mensen met verschillende achtergronden als gelijken gezamenlijk iets creëren. Wij proberen om tot de beste benadering te komen, in de daarvoor gunstigste omgeving, om zo de bestaande verschillen en vooroordelen het best te overbruggen, of het nu gaat om culturele- of generatieverschillen, of anderszins. Het samenwerkingsverband tussen organisaties in zeven verschillende landen verschaft aanzienlijke kansen, en vertoont enige duidelijke gemeenschappelijkheid in culturele beleving en sociale binding in landen met zeer uiteenlopende culturen en achtergronden.

Gedurende twee jaar bekijkt het team van het Bridgingproject hoe deze creatieve activiteiten het overbruggen van het sociaal kapitaal kunnen beïnvloeden op vijf thematische terreinen; intercultureel, inter-Europees, tussen de generaties, interregionaal, en intersociaal. Elk terrein is grondig bestudeerd met behulp van onderzoekingswerk, inspecties, interviews en casestudy's. Op elk terrein hebben wij voorbeelden van projecten, activiteiten en groepen bestudeerd, waarbij mensen betrokken waren uit alle verschillende groeperingen, en wij hebben fundamentele vragen gesteld over de aard van deze activiteiten. Hoe waren die activiteiten georganiseerd? Wat waren de belangrijkste doelen van de activiteiten? Wat waren de motiveringen van de deelnemers? Bestond er een gastvrije ambiance en gezellige sfeer, en hoe had men deze gecreëerd? Welke specifieke logistieke overwegingen waren nodig voor de context van het project?

Wij hopen dat het uitgevoerde onderzoekingswerk, het overzichtsrapport4, en de casestudy's, die zijn opgenomen in deze thematische compendia, enkele gemeenschappelijke punten en hoofdkenmerken van de projecten en activiteiten die zeer succesvol waren bij het overbruggen van de verschillen, verduidelijken. Wij hopen dat het delen van deze bevindingen andere organisatoren en beroepskrachten ondersteunt bij het ontwikkelen van nieuwe en verbeterde culturele activiteiten, die deelnemers een bevredigende, aangename, creatieve ervaring bezorgen, maar ook persoonlijke contacten mogelijk maken en sociale verbondenheid, die zo uitermate belangrijk is in onze gemeenschappen om te kunnen floreren door middel van deze activiteiten.

Elk van de vijf onderzoeksgebieden vormde zijn eigen unieke uitdaging. Er is evenwel vastgesteld, dat er - in heel Europa - meer gedaan kan worden om verschillen te overbruggen, en dat mensen geholpen kunnen worden om meer over elkaar te leren met behulp van creatieve processen. Of het nu gaat om individuen uit verschillende culturen of van verschillende generaties, de sfeer die ontstaat door als gelijken deel te nemen aan creatieve activiteiten, biedt een sterk platform om persoonlijk van 4 OVERBRUGGEN: State of the Art report (2018) http://bridgingsocialcapital.eu/?page_id=434

gedachten te wisselen. Het stelt mensen in verbinding met zichzelf en, op hun beurt, met degenen om hen heen.

'Een hogere levenstevredenheid is gecorreleerd aan intensere relaties in het leven in het algemeen, zoals vaak tijd doorbrengen met vrienden en familie, het bijwonen van sociale bijeenkomsten en culturele evenementen, deelname aan sportactiviteiten en vrijwilligers werk, en prosociaal gedrag....'5

Bij het bedenken en ontwikkelen van activiteiten waaraan een diverse mix van mensen zich geroepen zou voelen deel te nemen, kunnen vele zaken in overweging genomen worden. De casestudy's gaan nader in op deze overwegingen en laten verschillende benaderingen zien die kunnen worden overwogen. Er wordt niet beweerd dat het gegarandeerde methoden tot succes zijn, maar wel, dat het uitingen zijn van de manieren waarop een verscheidenheid aan mogelijke belemmeringen kunnen worden overwonnen in verschillende omstandigheden.

De resultaten van het onderzoek benadrukken, dat deelnemers vooral gedreven worden door het verlangen om iets plezierigs te doen en creatief te zijn. In hun beleving zijn de vaak pas achteraf zichtbare maatschappelijke voordelen ondergeschikt. Overigens is dit geenszins een ongunstige bevinding. Eigenlijk toont het de unieke aantrekkingskracht aan van creatieve activiteiten op mensen uit alle geledingen van de samenleving. Ze komen samen, op zoek naar vermaak en creatieve uiting, en zo wordt onbewust de omgeving geschapen waarin de vele gunstige maatschappelijke gevolgen kunnen worden geoogst. In dit compendium streven we ernaar, de talrijke voorbeelden te presenteren hoe deze formule goed werkt, en om suggesties te doen vanuit onze bevindingen voor manieren waarop anderen kunnen leren van deze methoden.

Dit is de vijfde uit een serie van vijf thematische compendia. Deze editie onderzoekt inter-Europees overbruggen. De redacteur van deze editie is Agnieszka Dadak, die Fundacja Alternatywnych Inicjatyw Edukacyjnych (Stichting voor Alternatieve Educatieve Initiatieven) vertegenwoordigt (Polen), en de mederedacteuren zijn Aron Weigl van EDUCULT (Oostenrijk) en Hans Jørgen Vodsgaard van Interfolk (Denemarken).

5 World Development Report (2012) http://worldhappiness.report/ed/2012/

Inleiding Een van de grootste uitdagingen waar onze verenigingen voor staan, is het herstellen van de afname van vertrouwen in de laatste tien jaar. Verschillende onderzoeken door de VN, de OESO en de EU geven aan, dat de afname van vertrouwen niet alleen verwijst naar de gebruikelijke verdachten als overheden, bedrijven en de reguliere media, maar ook naar NGO's (niet-gouvernementele organisaties) en wat nog zorgwekkender is; naar een wantrouwen tegen de medemens.

Vertrouwen is het fundamentele element van sociaal kapitaal in een land, en het 'World Development Report' 2013 geeft aan, dat landen waar het waarschijnlijker is dat mensen elkaar vertrouwen, ook landen zijn met meer politieke stabiliteit, minder geweld, verantwoordingsplicht en een sterkere economische groei. Bovendien zijn vertrouwensvolle sociale relaties essentieel om gelukkig te kunnen zijn. Het 'World Happiness Report' uit 2012 geeft aan dat vertrouwen een van de belangrijkste redenen is waarom mensen zich in het ene land gelukkiger voelen dan in het andere.

Vertrouwen onder medeburgers is ook essentieel voor het subjectieve gevoel van welbevinden of levenskwaliteit. Zonder vertrouwen, kunnen instellingen niet werken, wankelen maatschappijen en verliezen mensen het geloof in elkaar.

Dit is de achtergrond van een twee jaar durend project, genaamd 'Overbruggen van sociaal kapitaal door een gezamenlijk scheppende en participerende cultuur'. Het project Bridging wordt in de periode september 2017 - augustus 2020 verwezenlijkt door acht partnerorganisaties uit zeven landen, die vier sterke overkoepelende nationale organisaties vertegenwoordigen, evenals vier kennis- en onderzoekscentra in Noord-, Oost- en West-Europa: Denemarken, het Verenigd Koninkrijk, Polen, Oostenrijk, Letland, Slovenië en Nederland.

Het algemene doel van het Bridgingproject is om verschillen in 'sociaal kapitaal' te overbruggen, en opname, samenhang en vertrouwen te promoten door culturele samenwerkingsactiviteiten te versterken op het gebied van de amateurkunst, vrijwillige cultuur en erfgoed in Europa. Het project wordt medegefinancierd door het Erasmus+ Programma 2014-2020, KA2 Samenwerking (KA: Key Action; belangrijke actie) met het oog op vernieuwing en het uitwisselen van optimale werkwijzen, en Strategisch Partnerschap voor volwasseneneducatie.

Het Bridgingproject-team gelooft dat de Europese sector van participatieve cultuur (amateurkunst, vrijwillige cultuur en erfgoed) het verschil kan maken. Naast amateursport is de civiele maatschappij de grootste sector in de EU-lidstaten, en in de laatste tien jaar heeft deze sector de hoogste groeicijfers getoond voor wat betreft aantallen leden en nieuwe verenigingen. Een groot aantal vrijwilligers, betaalde personeelsleden en artiesten zijn werkzaam in talloze verenigingen, die voor zo'n 38 procent van de bevolking in de EU-lidstaten (Eurobarometer 399, november 2013) activiteiten gebaseerd op kunst en cultuur organiseren.

De vrijwillige kunsten en culturele verenigingen echter, zouden hun maatschappelijke betrokkenheid kunnen versterken. Vooral in deze tijden zouden de onderwijsverstrekkers in deze sector prioriteit moeten geven aan nieuwe initiatieven die de huidige afname van samenhang en wederzijds vertrouwen in onze maatschappijen kunnen keren. Overbruggingsactiviteiten zouden hierbij behulpzaam kunnen zijn.

Definities van de belangrijkste termen

SECTOR VAN VRIJWILLIGE KUNSTEN, AMATEURKUNST EN ERFGOED: De sector overschrijdende cultuursector van amateurkunst, vrijwillige cultuur en erfgoed is omschreven als bestaande uit drie subgroepen, die allemaal deel uitmaken van de derde sector, de burgermaatschappij en non-profitorganisaties:

AMATEURKUNST, INCLUSIEF VOLKSKUNST - lokale en landelijke verenigingen voor verschillende soorten kunst op amateurniveau (waar de deelnemers actief zijn als amateurs, als muzikant, in een koor of theater, als danser; in de visuele kunst, volksdans en volksmuziek, etc.).

VRIJWILLIGE CULTUUR – plaatselijke (en landelijke) verenigingen organiseren verschillende soorten, meestal professionele, kunstevenementen, zoals; lokale klassieke concerten, bezoeken van theatergroepen, kunstentoonstellingen, etc. Dit soort verenigingen is niet erg bekend. Hoewel zij een grote bijdrage leveren aan de sector en zij toch, vooral buiten de grotere steden, veel kunst- en cultuurevenementen organiseren en aanbieden aan de lokale gemeenschappen.

ERFGOED – verenigingen die oude tradities levend houden (zeilen, ambachten) of zorgdragen voor monumenten, verenigingen voor lokale geschiedenis, lokale archieven, verenigingen voor genealogie, of verenigingen die verbonden zijn met museums die veel vrijwilligerswerk leveren voor culturele instituties.

SAMENWERKINGSACTIVITEIT: Met de term 'samenwerkingsactiviteit', in de context van dit project, wordt bedoeld, samen iets creëren in een vrije, maatschappelijke context, waarbij verschillende groepen bewoners samenwerken en samen iets uit- of opvoeren. Dit wil zeggen dat sociaal kapitaal, wederzijds vertrouwen en erkenning, worden gepromoot als onderdeel van dezelfde nationale democratische gemeenschap.

OVERBRUGGING SOCIAAL KAPITAAL / SOCIALE INTEGRATIE: Overbruggen van sociaal kapitaal en het bevorderen van sociale integratie door middel van samenwerkingsactiviteiten, wordt opgevat als essentieel leerresultaat van participatieve en culturele samenwerkingsactiviteiten, waarbij eerder afgescheiden groeperingen nu zijn betrokken bij gemeenschappelijke culturele cross-overactiviteiten, zoals:

• Intersociale scholing (betrekken van gemarginaliseerde groeperingen: arm, laagopgeleid, etc.)

• Intergenerationele scholing (waarbij meerdere generaties betrokken zijn bij gemeenschappelijke scholingsactiviteiten)

• Interregionale scholing (betrekken van stads- en plattelandsbewoners, mensen uit de centra en de periferie)

• Intercultureel (betrekken van minderheidsculturen)

• Inter-Europees (opnemen van grensoverschrijdende activiteiten waarbij verschillende Europese tradities en culturen zijn betrokken met een Europese toegevoegde waarde)

Het Inter-Europese aspect van OVERBRUGGEN

Dit compendium heeft als doel om een overzicht van praktijkvoorbeelden van samenwerkings- en participerende activiteiten in de sectoren amateurkunst, vrijwillige cultuur en erfgoed te tonen. Met

deze activiteiten wordt gepoogd sociaal kapitaal te overbruggen, en betrokkenheid, samenhang en vertrouwen in de eigen leefgemeenschap te bevorderen - in inter-Europese context. Met een inter-Europese context wordt bedoeld dat grensoverschrijdende activiteiten worden georganiseerd, waarbij verschillende Europese tradities en culturen zijn betrokken met een Europese toegevoegde waarde.

Sterke praktijkvoorbeelden van innovatieve benaderingswijzen zijn bijeengebracht in vijf thematische contexten, waarbij de focus niet alleen verlegd is van individuele- naar collectieve creativiteit. De samenwerkingsactiviteit is gebaseerd op het overbruggen van sociaal kapitaal tussen personen die zich normaal gesproken niet in elkaars sociale netwerk bevinden - hier wordt dus niet alleen sociaal kapitaal gedeeld tussen dezelfde soort mensen, wat normaal is bij andere vormen van participatie. Het inter-Europese compendium is een van de vijf compendia ontwikkelt binnen het Bridgingproject.

De compendia tonen succesvol toegepaste werkwijzen om een brug te slaan tussen de vijf typen afgescheiden groeperingen. Behalve het bovenstaande inter-Europese compendium, zijn er nog vier compendia die verwijzen naar onderstaande contexten waarin samenwerkingsactiviteiten en participatieve activiteiten worden georganiseerd: intersociaal (waaronder gemarginaliseerde groepen: arm, laagopgeleid, etc.), interregionaal (die bestaan uit groepen uit steden en van het platteland, uit centra en randgebieden), intercultureel (inclusie van minderheden) en intergenerationeel (waarbij verschillende generaties worden samengebracht in gemeenschappelijke scholingsactiviteiten). De vijf thematische compendia zijn gepubliceerd in de zeven partnertalen: Engels, Duits, Pools, Nederlands, Deens, Sloveens en Lets. Alle taalvarianten kunnen worden gevonden op het projectportaalhttp://bridgingsocialcapital.eu/ Wij hopen dat de beschreven werkwijzen gebruikt kunnen worden als nieuw lesmateriaal van aanbieders van leermogelijkheden in de grensoverschrijdende culturele sector.

Toepasselijke werkwijzen

Onderstaand informatie over zes inter-Europese initiatieven. Alle initiatieven bevatten grensoverschrijdende activiteiten waarbij verschillende Europese tradities en culturen zijn betrokken met een Europese toegevoegde waarde. Ze zijn op de een of andere manier gelijk - en toch ook verschillend.

Wij hopen dat u zich na het lezen geïnspireerd voelt om nieuwe inter-Europese activiteiten te ontwikkelen in uw organisatie - of om een activiteit met een inter-Europese context toe te voegen aan wat er al georganiseerd is. Aan het eind van dit compendium vindt u een werkboek dat bedoeld is om u door het planningsproces te begeleiden. Veel plezier!

Casestudy: Hornafjörður culturele manifestaties

Door Hans Jørgen Vodsgaard, Interfolk

1. Hornafjörður - een bloeiende gemeenschap

Hornafjörður is een gemeenschap in het zuidoosten van IJsland met een cultuur van veel vrijwilligers- en grensoverschrijdende activiteiten. Het culturele leven in Hornafjörður is een goed voorbeeld van hoe een gezamenlijk scheppende en participatieve cultuur het verschil kan maken, en sociaal kapitaal kan promoten met een sterke inter-Europese -, of zelfs mondiale dimensie.

Hornafjörður is een bloeiende gemeenschap in een van de meest afgelegen gebieden in IJsland, gelegen op het gebied van de grootste gletsjer in Europa; Vatnajökull. Geografisch is het een grote gemeente die 260 km beslaat van de zuidoostelijke kustlijn, met net iets meer dan 2200 inwoners. Het zuidelijke deel van het Vatnajökull Nationaal Park ligt binnen de gemeente, en het landschap rondom de stad Höfn en het platteland is adembenemend mooi. Höfn heeft iets meer dan 1500 inwoners. De belangrijkste industrie is de visserij, en op het platteland, landbouw en toerisme.

Dit afgelegen gebied waar de dichtstbijzijnde stad 200 km westelijk en 180 km naar het oosten ligt, is een actieve gemeenschap met theatergroepen, koren, muziekgroepen, een bluesfestival, een stadsfeest, een nationaal bekend muziekevenement, ambachtslieden, schilders, ontwerpers, en internationale samenwerking op het gebied van kunst en ambachten.

2. Voorbeeldige culturele manifestaties De belangrijkste jaarlijkse culturele evenementen zijn:

• Humarhátíð, Kreeftenfestival

• Höfn, de mondiale stad

• Economuseum en Slow Food (beweging die zich afzet tegen de industriële productie van voedsel met het zogenaamde fastfood als exponent)

• Internationale dansgroepen

2.1 Humarhátíð, Kreeftenfestival

Het stadsfeest Humarhátíð, of Kreeftenfestival vindt ieder jaar eind juni of begin juli plaats, en bestaat uit tal van evenementen en festiviteiten. De laatste zes jaar hebben mensen parttime gewerkt op het festival, en lokale bedrijven hebben erin geïnvesteerd. Echter, de meeste activiteiten worden door inwoners op vrijwillige basis uitgevoerd, evenals alle voorbereidingen. De gasten zijn zowel de eigen inwoners, als diegenen die verhuisd zijn en het festival nog eens komen bezoeken. Maar er komen ook mensen uit andere delen van IJsland het festival bezoeken, of zelfs uit andere landen. Lokaal

voedsel, lokaal vermaak en lokale tradities zijn de belangrijkste attracties, en de lokale bevolking laat zien wat zij te bieden hebben.

Ten tijde van het Kreeftenfestival heeft iedere straat en buurt zijn eigen kleur en is versierd volgens die specifieke kleur. De inwoners doen mee aan een parade en elke straat strijdt om wie het mooist versierd is. Iedereen is er op de een of andere manier bij betrokken; sommigen nodigen bezoekers uit om langs te komen en de inwoners te leren kennen, sommigen doen mee aan specifieke evenementen, sommigen verkopen lokale producten, sommigen houden kunsttentoonstellingen, lopen een modeshow of nodigen gasten uit voor een muzikaal optreden.

Het vrouwenkoor nodigt gasten uit voor een muzikaal evenement waar elk jaar muziek uit verschillende landen wordt gepresenteerd, en het eten dat aangeboden wordt is daar op aangepast. Ligt de focus in een bepaald jaar op Zweden, dan is het eten dus typisch Zweeds, een ander jaar is de VS aan de beurt, en het volgende jaar Duitsland. Organisaties en individuen werken samen om veel verschillende activiteiten aan te bieden voor elke leeftijdsgroep en voor de hele familie. Jonge muzikanten krijgen de kans om voor gasten op te treden, bands te vormen, tijdens een bijeenkomst te spelen of deel te nemen aan een parade.

Plaatselijke bewoners verkleed voor de Kreeftenfestival-parade

2.2 Het mondiale dorp en Slow Food

Het stadsfeest verstevigt de lokale identiteit, maar het is ook belangrijk voor die identiteit om de verschillende achtergronden van de bewoners te vieren en te zien dat de kleine stad Höfn een kosmopolitisch stadje is met veel connecties in alle hoeken van de wereld.

Gasten bij het Slow Food-evenement De gemeente richtte een evenement op, waarbij alle vertegenwoordigers van verschillende nationaliteiten uit de omgeving werden gevraagd om verschillende onderdelen van hun cultuur aan anderen te presenteren - de IJslanders vormden daarbij geen uitzondering. De gemeente betaalt de kosten; de deelnemers maken voor de bezoekers hun lokale gerechten klaar. Het gaat hier om een belangrijke gebeurtenis, met de nadruk op een klein dorp als partner in een mondiale wereld, en dat heeft wonderen verricht.

2.3 Economuseum

Enige jaren geleden heeft de gemeente ook deelgenomen aan een project waarbij vertegenwoordigers van kleine gemeenten uit Noorwegen, Ierland, de Faeröer eilanden in IJsland, Quebec Canada, Groenland en Noord-Ierland, werkten aan het verwezenlijken van een ideologie van het Canadese model van het economuseum voor ambachtslieden en vaklui.

De gemeente had gefocust op kleine bedrijven en ondernemers die hun eigen producten maakten door met anderen uit de gemeenschap samen te werken, en met mensen uit Reykjavik, en zelfs van verder weg.

Ondernemers namen deel aan het project met als doel studio's en workshops bouwen, waar zij gasten konden ontvangen om te vertellen over hun ambachten en lokale geschiedenis. Dit had als gevolg dat er in Höfn twee artiestenstudio's kwamen; een ontwerpstudio en een schilderwerkplaats. Bovendien kwam er een klein bedrijf waar een kleermaker zich vestigde.

2.4 Internationale dansgroepen

Het culturele centrum van Höfn nam deel aan een project in samenwerking met de Noordse - en Baltische staten. Het doel was om landelijke, vaak geïsoleerde regio's te verbinden met het wereldtoneel door middel van dansen.

Internationale dansgroepen werden uitgenodigd om voor 2-3 weken in Höfn en andere gemeenten te verblijven in de wintermaanden, voordat de toeristen in Höfn waren gearriveerd. De gemeenten zorgden ervoor dat de dansers over een trainingsruimte konden beschikken, in ruil waarvoor de dansers cursussen verzorgden voor kinderen en jongeren uit de omgeving.

Foto’s van evenementen met internationale dansgroepen

Het voornaamste aandachtspunt was niet alleen moderne dans introduceren in landelijke gebieden, of de dansgroepen ervan bewust maken dat er fantastische trainingsmogelijkheden in een kleine stad als Höfn waren, maar ook om de bewoners het gevoel te geven dat zij deel uitmaken van de rest van de wereld; dat zij onderdeel zijn van de internationale kunstscene, en dat Höfn, evenals Reykjavik, interessante plaatsen zijn voor de creatieve geest. Als gevolg van het project werd de omgeving twee kunstenaarsresidenties rijker en werd er fantastisch samengewerkt met lokale scholen, waar moderne kunst en dans in het bijzonder, een nieuw publiek kregen.

3. Vrijwilligerswerk als uiting van sociaal kapitaal

Deze weinige voorbeelden van een ongelooflijk veelzijdig cultureel leven in een van de meest afgelegen steden in IJsland, tonen aan hoe belangrijk het is voor een kleine gemeenschap dat de inwoners bereid zijn te participeren, en begrijpen dat zij zelf het initiatief moeten nemen. De bewoners van Höfn begrijpen dat zij met behulp van de gemeente en lokale bedrijven doeners kunnen zijn, die in een cultureel sterke gemeenschap leven, ook al is het niet New York of Londen. De pret begint thuis!

Studies in IJsland tonen aan dat ongeveer een derde van de IJslandse bevolking in de leeftijd van 18 jaar en ouder, betrokken is bij een vorm van onbetaald vrijwilligerswerk, en zo'n 75% is lid van vrijwilligersorganisaties. Er is een sterke traditie van vrouwen die participeren in sociale organisaties, of zich inzetten voor een betere leefgemeenschap, geld inzamelen voor ziekenhuizen, of behulpzaam zijn in hun gemeenschap, maar ook voor organisaties waar de belangrijkste focus ligt op culturele activiteiten en vooruitgang. Tevens is er een lange geschiedenis van vrouwen en mannen die de handen ineenslaan bij preventie - en reddingswerk in IJsland. Duizenden vrijwilligers zetten zich in voor reddingsbrigades. Dag en nacht zijn er het gehele jaar door altijd groepen vrijwilligers beschikbaar. De meesten beschouwen zichzelf niet als vrijwilliger. Allereerst zijn zij reddingswerkers, ook al doen zij het werk belangeloos, vanuit de opdracht om te voorkomen en te redden.

Dus, ondanks dat er deze lange traditie van vrijwilligerswerk bestaat in IJsland - werken zonder betaling, waarbij bewoners hun tijd en vaardigheden aanbieden voor het algemeen belang- schijnen de

IJslanders dit niet te waarderen als vrijwillig werken. Vrijwilligerswerk is ook niets bijzonders voor hen, maar eerder gewoon deelnemen of een helpende hand bieden, wat een normaal geïntegreerd onderdeel is van het dagelijks leven als burger en medemens. In het IJslands is het woord vrijwillig, sjálfboðaliði, dat betekent; iemand die zijn of haar werk uit vrije wil doet, en dit is de juiste betekenis van het woord 'vrijwillig'. Het is bijzonder dat IJslanders gewoon vrijwilligerswerk doen, zonder dat ze daar een etiket op willen plakken, laat staan erover opscheppen.

4. De interregionale dimensie

Zoals gedefinieerd in het voorwoord van het overzichtsrapport: 'De term co-creation (samen creëren,-werken) refereert in de context van dit rapport aan samen creëren in een vrije, maatschappelijke samenhang, waarin verschillende burgergroeperingen gezamenlijk creëren en werken. De bedoeling is om sociaal kapitaal, wederzijds vertrouwen en erkenning te promoten als deel van dezelfde democratische gemeenschap.'6

Authentieke vormen van samenwerkingsactiviteiten met een hoge mate van sociaal kapitaal, verstevigen - zoals genoemd in het overzichtsrapport blz. 51 - het 'cultureel vermogen' van de betrokken 'democratische cultuur' door het bevorderen van creatieve vrijheid en alledaagse culturele participatie voor burgers'.

‘Uiteindelijk hebben de samenwerkingsactiviteiten het grootste effect op de netwerken van deelnemers. Zij bevorderen de vorming van een groep (een geïnterviewde sprak van 'een dorp', een ander van 'een familie'). Het is waarschijnlijker dat deelnemers samenwerken nadat ze samen iets hebben gecreëerd, een doel hebben bereikt, dan wanneer ze gewoon gezamenlijk in een klas hebben gezeten, luisterend naar hetzelfde verhaal.' Het rapport bladzijde 54:

De casestudy over Hornafjörður geeft in het algemeen aan, dat een sterke participatieve cultuur gebaseerd is op civiele participatie, en dat zij deze promoot. Tevens is zij gebaseerd op verbinding van de gemeenschap en lokale identiteit - eigenschappen die het sociaal kapitaal en wederzijds vertrouwen in de gemeenschap verstevigen. Bovendien toont het aan dat een participatieve cultuur met een grensoverschrijdende dimensie, openheid en interesse kan bevorderen voor andere culturen, niet alleen inter-Europees of Europees, maar oprechte internationale en wereldwijde betrokkenheid.

Referenties:

State of the Art report (2018) http://bridgingsocialcapital.eu/?page_id=434 Overzicht van samenwerkings- en participerende activiteiten in de sectoren amateurkunst, vrijwillige cultuur en erfgoed. EDUCULT, juni 2018 Gepubliceerd in de context van het tweejarige Erasmus+ strategisch samenwerkingsverband, september 2017 - augustus 2019, getiteld: 'Overbruggen van sociaal kapitaal door een gezamenlijk scheppende en participerende cultuur'

Curricula richtlijnen - 'Overbruggen van sociaal kapitaal door een gezamenlijk scheppende en participerende cultuur' Interfolk, mei 2018 Gepubliceerd in de context van het tweejarige Erasmus+ strategisch partnerschap, september 2017 - augustus 2019, getiteld: 'Overbruggen van sociaal kapitaal door een gezamenlijk scheppende en participerende cultuur'

'IJsland - wel of niet vrijwilligerswerk', een artikel uit het 'Compendium. Kunsten en Cultuur op de Noordse rand. Kulturelle Samråd i Danmark (cultureel overleg in Denemarken), september 2016' Gepubliceerd in het kader van Het Noordse Culturele Kerncapaciteit ontwikkelingsproject (The Nordic Culture Point’s Capacity development project), getiteld:

6State of the Art report (2018) http://bridgingsocialcapital.eu/?page_id=434 Overzicht van samenwerkings- en participerende activiteiten in de sectoren amateurkunst, vrijwillige cultuur en erfgoed. EDUCULT, juni 2018

“Amateurkunst en vrijwillige cultuur als leveranciers van kunst en cultuur in dunbevolkte gebieden in de West-Noordse regio”, gecoördineerd door Interfolk.

Casestudy: St Magnus Festival op de Orkney-eilanden

door Hans Jørgen Vodsgaard, Interfolk

1. Orkney is een cultureel rijke plaats

Het St Magnus Internationaal Festival is een exemplarisch cultureel evenement op de Orkney-eilanden (of Orcaden); een archipel van zo'n 200 kleine eilanden in Noord-Schotland. De eilanden liggen ongeveer 16 km uit de kust, ten noorden van Caithness. Het grootste eiland staat bekend als Mainland. Ongeveer twintig eilanden zijn bewoond, en de meerderheid van de circa 20.000 inwoners wonen op het grootste eiland (Mainland); en het grootste gedeelte daarvan woont in de stad 'Royal Burgh of Kirkwall'.

Orkney is een bruisend, cultureel rijk en prachtig gebied, waar de belangrijkste archeologische vondsten ter wereld te vinden zijn. Het Hart van neolitisch Orkney - dat op de UNESCO-werelderfgoedlijst staat - verwijst naar een groep neolitische monumenten op de Orkney-eilanden, waaronder belangrijke Noorse en Pictische monumenten. Zelfs de archeologische vondsten uit de oorlog en het maritieme leven in de 20e eeuw is uniek en wordt internationaal erkend.

In Orkney wonen ook veel kunstenaars, schrijvers, muzikanten en verhalenvertellers. Het gebied is dan ook bekend om zijn rijke culturele tradities op het gebied van muziek, lied, dans, dialect, traditioneel vakmanschap, verhalenvertellers en creatief schrijven. Festivals, zoals het 'Orkney Folk Festival' (volksmuziekfestival) en 'St Magnus International Festival' vinden gedurende het hele jaar plaats, en weerspiegelen de rijke diversiteit van het cultureel leven op de eilanden. In het dorp Stromness is een internationaal erkende collectie te vinden van moderne kunst uit de twintigste eeuw, naast tijdelijke tentoonstellingen in het 'Pier Arts Centre' (Pier kunstencentrum).

2. St Magnus International Festival 'St Magnus International Festival'7 is de jaarlijkse viering van kunsten in Orkney. Het festival werd in 1977 opgericht door een groep voorname ingezetenen van Orkney, waaronder componist Sir Peter Maxwell Davies. Het festival is klein begonnen maar uitgegroeid tot een van de meest gewaardeerde en avontuurlijke kunstevenementen in Groot-Brittannië. Het 40e festival vond plaats in 2016.

7 www.stmagnusfestival.com

Orkestrale uitvoering tijdens het St Magnus festival

De unieke combinatie van een uitvoering op wereldniveau, gemeenschapsparticipatie op het hoogste niveau en het magische midzomerse Orkney, trekt publiek vanuit heel Groot-Brittannië en daarbuiten; velen komen ieder jaar weer terug. Hoewel muzikale evenementen centraal staan in het artistieke programma tijdens het festival, bevat het ook uitvoeringen op het gebied van toneel, dans, literatuur en beeldende kunst. Elk jaar brengt het festival een volledig orkest naar de eilanden met toonaangevende ensembles en solisten. Zij treden op in meerdere combinaties en tijdens verschillende bijeenkomsten, om voor het festival unieke uitvoeringen te laten horen.

Er vinden altijd een aantal wereldpremières plaats

Het festival heeft een lange reputatie als het gaat om het opvoeren en bevorderen van nieuwe werken. Er vinden altijd een aantal wereldpremières plaats; uiteenlopend van werk door gerenommeerde componisten, tot concerten waarbij soms wel acht nieuwe muziekstukken worden opgevoerd, die gecomponeerd zijn tijdens de Orkney-componistenopleiding.

Er wordt ook speciaal gecomponeerd voor projecten op het gebied van beeldende kunst, toneel, film en dans. Tijdens het festival wordt gebruik gemaakt van verschillende locaties rondom Orkney; van de Romaanse grootsheid van de St Magnus-kathedraal, tot aan de aangrijpende intimiteit van de twintigste-eeuwse kapel 'Italian Chapel'; van de omgebouwde hal waar spellen worden gespeeld, tot het daarvoor speciaal gebouwde nieuwe theater in het Kirkwall-gymnasium; van de kerken aan de kust, tot aan het stadhuis van Stromness.

Elk jaar meer dan 400 leden Door middel van educatie en samenwerkingsprojecten heeft het festival actieve deelname van volwassenen en kinderen uit alle delen van Orkney bewerkstelligd, vaak in samenwerking met

bezoekende orkesten, ensembles en artiesten. Gewoonlijk treden er meer dan 400 leden van de lokale gemeenschap op tijdens het festival elk jaar.

Evenement tijdens het St Magnus festival, 2016

Tijdens het St Magnus festival treedt ook het 'Festival Chorus' (festivalkoor) met het orkest op. De 'Johnsmas Foy' presenteert lokaal toneel, schrijven, en muziekworkshops, allemaal door professionals geleid; grootschalige toneelproducties door de gemeenschap, en periodieke 'zij aan zij'-evenementen, waarbij jonge lokale musici spelen met professionals tijdens de grote festivalconcerten. Met 'Festival op tournee' stuurt het festival musici op pad om deel te nemen aan concerten en workshops in de verder weg gelegen eilanden, scholen en verzorgingshuizen. Bovendien heeft het festival in de loop van de jaren een platform geboden aan de opkomende generatie muzikale beroemdheden uit Orkney, om voor de eerste keer aan grootschalige optredens mee te doen. Daarnaast zijn er meer dan 250 vrijwilligers die meewerken aan het festival, zowel voor als achter de schermen.

Orkney Forum voor Kunst Orkney Forum voor Kunst8 ondersteunt de ontwikkeling van kunst en cultuur in Orkney. Het forum bestaat uit vrijwillige vertegenwoordigers van kunstvormen, zoals muziek, beeldende kunst, literatuur, toneel, dans, verhalen vertellen, ambachten, architectuur, nieuwe media en film, evenals belangrijke organisaties en gemeenschapsgroepen. Het forum komt eens per drie maanden bijeen om prioriteiten

8 Visit the Orkney Arts Forum at: www.orkneycommunities.co.uk/orkneyartsforum

ten behoeve van kunst in Orkney te bespreken, en treed op als overleggroep voor de dienst kunstontwikkeling binnen de 'Orkney Islands Council' (Orkney-eilanden Raad).

Andrew Motion poëzielezing, St Magnus festival 2009

Het Forum voor Kunst werd oorspronkelijk opgericht in 2001 door de Orkney-eilanden Raad. De Raad en andere leden van het forum waren gretig om een strategische benadering toe te passen met betrekking tot kunstontwikkeling in het land. Forumleden, 'Orkney Enterprise' (Orkney Ondernemingen) en de 'Scottish Arts Council' (Schotse Raad voor Kunst) - nu 'Highlands and Islands Enterprise' en 'Creative Scotland' - gaf opdracht voor een belangrijk werk om de activiteiten en stand van zaken omtrent kunst in Orkney op dat moment na te trekken.

Naast het werk om vooruitgang te boeken en pleitbezorger te zijn op kunstgebied in Orkney, heeft het forum verschillende specifieke projecten geleid zoals, de Hooglanden 2007 muzikale voordracht van de gedichten van Robert Rendall; uitvoering van 'Winterings' door het St Magnus festivalkoor in december 2007; verschillende vitrines met kunst verzorgd, inclusief Tullimentan 2005; Orkney Out There (OOT; 'daar is Orkney') in 2010, en de Orkney Creatieve Conferentie in 2015.

3. Vrijwilligerswerk op cultureel gebied; een nuttig voordeel van sociaal kapitaal

De specifieke reden om St Magnus International Festival te vermelden als toepasselijk praktijkvoorbeeld, is voornamelijk te danken aan de benadering, en het gebruikmaken van vrijwilligers tijdens dit festival.

Zonder vrijwilligers zou het festival gewoon niet kunnen plaatsvinden. Hoewel het festival uitsluitend geleid werd door vrijwilligers in de loop van zijn geschiedenis, is die gang van zaken verschoven naar het tevens inzetten van een klein betaald team van personeel; maar het leeuwendeel wordt nog steeds door vrijwilligers gedaan. Veel vrijwilligers zetten zich in bij de kaartverkoop en aan de kassa; als licht- en geluidstechnici en als technische staf. Velen openen hun huis voor kunstenaars en muzikanten, die vaak liever bij lokalen verblijven dan in hotels, om ervoor te zorgen dat de

bezoekende artiesten hele persoonlijke en unieke ervaringen hebben op Orkney. Veel plaatselijke vrijwilligers treden ook op in het festivalkoor of tijdens andere evenementen.

Bovendien doet het technische team fantastisch werk op het gebied van de infrastructuur tijdens het festival. Een kerngroep van lokale mensen nemen elk jaar twee weken vrij om alle technische aspecten voor het festival te regelen. Hun werkwijze is zo professioneel dat zij ook ingehuurd worden voor andere evenementen en festivals, waarbij de verdiende vergoedingen weer teruggepompt worden in het St Magnus International Festival.

Alle vrijwilligers zijn ontzettend trots, toegewijd, en een waardevolle toevoeging; niet in de laatste plaats vanwege hun bekwaamheid om het festival lokaal te promoten en hun positieve welkome benadering van bezoekers. Zij zorgen er zeker voor dat het publiek welkom wordt geheten op de heuse Orkney manier!

Zoals Francois Matarasso het in zijn verslag van 2012 aan de 'Highlands and Islands Enterprise' (Hooglanden en Eilanden Onderneming) verwoordt: 'Er zou maar weinig culturele activiteit mogelijk zijn zonder dit begenadigde werk... via hun, worden Orkneys kunst en cultuur onlosmakelijk verweven met het sociale weefsel van de gemeenschap'9

4. Het verband met de inter-Europese thematiek van de compendia

Zoals gedefinieerd in het voorwoord van het overzichtsrapport: 'De term co-creation (samen creëren,-werken) refereert in de context van dit rapport aan samen creëren in een vrije, maatschappelijke samenhang, waarin verschillende burgergroeperingen gezamenlijk creëren en werken. De bedoeling is om sociaal kapitaal, wederzijds vertrouwen en erkenning te promoten als deel van dezelfde democratische gemeenschap.'10

De casestudy van het St Magnus Festival geeft in het algemeen aan, dat een sterke participatieve cultuur gebaseerd is op civiele participatie en verbinding van de gemeenschap (en dat zij beide stimuleert), die de lokale identiteit versterken, evenals het sociaal kapitaal en wederzijds vertrouwen. Daarnaast omvat een belangrijk deel van de activiteiten om zich bezig te houden met internationale ensembles voor kunst, en te zorgen voor de bezoekers van buiten Orkney. Het festival en zijn participatieve cultuur zijn ontstaan, omdat er een behoefte was aan zaken die grenzen overschrijden, en omdat er interesse was voor een opener en wijder Europa op gebied van kunst en cultuur. Het is echt een verhaal van wereldklasse. Samengevat met de woorden van Francois Mataraso in de Verhalen- en fabels-test: 'De cultuur van Orkney is een belangrijke economische aanwinst, en is zowel met betrekking tot de werkgelegenheid en welvaart die er direct uit voorkomen, als toeristenattractie, van essentieel belang voor de lokale economie.

9 Francois Matarasso: "Stories and Fables - Reflections on culture development in Orkney" (The Highlands and Islands Enterprise), January 2012), page 74 10Overzichtsrapport. Overzicht van samenwerkings- en participerende activiteiten in de sectoren amateurkunst, vrijwillige cultuur en erfgoed. EDUCULT, juni 2018

Het is ook een belangrijke maatschappelijke aanwinst, die mensen samenbrengt in kleinere kring en op grotere bijeenkomsten, waar vaardigheden worden ontwikkelt, ervaringen en kennis worden opgedaan, waardoor algemene doelstellingen worden bevorderd, en er gebouwd wordt aan sociaal kapitaal. En misschien wel het belangrijkste van alles; het is een belangrijke troef in het leven; om fantasieën waar te maken, gezamenlijke herinneringen te creëren, ambities te wekken en hoop en plezier te geven - en Orkney simpelweg te veranderen in een plaats waar iedereen wil wonen.'11

Referenties:

State of the Art report (2018) http://bridgingsocialcapital.eu/?page_id=434 Overzicht van samenwerkings- en participerende activiteiten in de sectoren amateurkunst, vrijwillige cultuur en erfgoed. EDUCULT, juni 2018 Gepubliceerd in de context van het tweejarige Erasmus+ strategisch partnerschap, september 2017 - augustus 2019, getiteld: 'Overbruggen van sociaal kapitaal door een gezamenlijk scheppende en participerende cultuur'

Curricula richtlijnen - 'Overbruggen van sociaal kapitaal door een gezamenlijk scheppende en participerende cultuur' Interfolk, mei 2018 Gepubliceerd in de context van het tweejarige Erasmus+ strategisch partnerschap, september 2017 - augustus 2019, getiteld: 'Overbruggen van sociaal kapitaal door een gezamenlijk scheppende en participerende cultuur'

'Orkney - verhalen van wereldklasse', een artikel uit het compendium. Kunst en Cultuur op de Noordse grens. Kulturelle Samråd i Danmark (cultureel overleg in Denemarken), september 2016. Gepubliceerd in het kader van Het Noordse Culturele Kerncapaciteit ontwikkelingsproject (The Nordic Culture Point’s Capacity development project), getiteld: 'Amateurkunst en vrijwillige cultuur als leveranciers van kunst en cultuur in dunbevolkte gebieden in de West-Noordse regio', gecoördineerd door Interfolk.

Francois Matarasso: „Verhalen en fabels - Reflecties op de culturele ontwikkeling in Orkney" ('The Highlands and Islands Enterprise', januari 2012)

11 Matarasso: Stories and Fables, page 78

Casestudy: Superar

Door EDUCULT

© Superar

Achtergrond van het project

'Superar' (uit het Spaans; overwinnen) werd in 2009 in Wenen tot stand gebracht. Het was een initiatief van drie Weense instituten; de Musikverein, de Wiener Sängerknaben en het Charitas van het aartsbisdom van Wenen, met steun van het cultuurdepartement van de stad, onder de naam 'Vorlaut', wat 'Superar' werd in 2011.

Superar is een non-profitorganisatie die oorspronkelijk is opgericht door de 'Hilti Foundation' (Hilti-stichting). In 2017 telde de stichting 60 leraren die met 2700 kinderen en jongeren werkten in zes landen (Liechtenstein, Oostenrijk, Zwitserland, Slowakije, Roemenië, Bosnië en Herzegovina).

Doel is om jongeren te bereiken die 'niet geïntegreerd zijn in culturele en muzikale structuren'. De doelen die het instituut noemt, zijn:

'Superar verschaft training op het gebied van muziek en dans en biedt kosteloos toegang tot de positieve effecten van podiumkunsten aan alle kinderen. Superar-studenten:

• overschrijden sociale en culturele grenzen

• voelen zich gesterkt om kansen te grijpen

• brengen dialogen tot stand over grenzen heen

• inspireren hun collega's en gemeenschap door hun werk

• vieren gezamenlijk creatief werk met aanstekelijke vreugde' Door het scheppen van een muzikaal netwerk verspreid over Europa (Oostenrijk, Zwitserland, Bosnië en Herzegovina, Roemenië, Slowakije en Liechtenstein), kan Superar grensoverschrijdende gezamenlijke concerten en cursussen organiseren om muziekeducatie te ontwikkelen voor kinderen uit allerlei milieus. Het programma legt de nadruk op alle positieve effecten van muziekonderwijs en muziek in het algemeen voor kinderen; om gevoel van welbevinden, en intellectueel en emotioneel vermogen te ontwikkelen.

De betrokkenen, en wat ze hebben bewerkstelligd

© Superar

Superar organiseert educatieve programma's. De basis werd gelegd in 2009 met een koor, waar een orkestraal programma aan werd toegevoegd vanaf 2013. De lessen zijn vrij toegankelijke en het instituut verstrekt de muziekinstrumenten. Men legt de nadruk op scholen in achtergestelde gebieden.

Superar intervenieert op scholen. De zang- en instrumentale lessen zijn toegankelijk voor groepen leerlingen die geen enkel muzikaal vooronderwijs hebben genoten, en er vindt dus geen voorselectie plaats. In samenwerking met het Weense operagezelschap 'Vereinigte Bühnen Wien' (verenigde podia Wenen) zijn danslessen opgestart.

De kracht van het programma zit in het netwerk dat door samenwerking van zes landen is ontstaan. In elk land hebben de studenten jaarlijks een gemeenschappelijk repertoire, zodat het gemakkelijker is om gezamenlijk concerten voor te bereiden tussen verschillende steden en landen.

In het overzichtsrapport wordt beschreven dat een positieve atmosfeer noodzakelijk is om te kunnen samenwerken. In dat kader bereidt Superar de leraren en muzikanten pedagogisch voor om positief en enthousiast te motiveren.

Hoe dit bijdraagt aan de doelstellingen die beschreven worden als het 'overbruggen van sociaal kapitaal' Het initiatief legt de nadruk op de algemeen voorgestelde sfeer waarin kinderen kunnen worden betrokken. Het gebruik van een netwerk is onlosmakelijk verbonden aan een Europees initiatief; het biedt de kans op uitwisseling. In het algemeen maakt de inter-Europese actie het mogelijk om gemeenschappelijke kennis te delen (via het jaarlijkse gemeenschappelijke repertoire voor de netwerkleden) en kennis te maken met een nieuwe cultuur (door middel van volksmuziek en uitwisselingen).

Het specifieke verband met de thematiek van de compendia

Superar legt zich toe op langlopende projecten. Aan de basis wordt een programma van een jaar uitgestippeld; voor de zes landen wordt jaarlijks een nieuw gemeenschappelijk repertoire gekozen. Een langlopende periode bevordert de kans op uitwisseling tussen netwerkleden.

Nog een kenmerk van Superar is de open en verdraagzame atmosfeer. De nadruk ligt op positiviteit en elk kind kan zonder voorselectie meedoen, zonder noodzakelijke muzikale voorkennis. Toch is het doel nog steeds om een ensemble samen te stellen met hoogwaardige artistieke kwaliteiten.

Door de leerlingen toe te staan rond te reizen in de zes partnerlanden, spreekt Superar indirect inter- en trans-cultuurgoed aan en kunnen kinderen aan internationale uitwisselingen deelnemen. Ieder jaar zijn er algemene uitwisselingen. Bovendien kunnen kinderen ieder jaar deelnemen aan het 'Sistema Europe Youth Orchestra; SEYO' (Sistema Europees Jeugdorkest; 'El Sistema' is Venezolaans voor 'het systeem'), en een zomerkamp in samenwerking met 'Sistema Europe', dat al plaats heeft gevonden in Oostenrijk, Istanbul, Milaan, Gothenburg en Athene. Tijdens deze zomerkampen mixen de kinderen hun muziek in de muzieklessen en zo ontstaat er folkloristische muziek. Deze evenementen zijn gebaseerd op de zeven aspecten van de onderwijsstructuur van 'Sistema Europe':

'de geest van luisteren & kamermuziek, beeldend verhalen vertellen, een atmosfeer van liefde in geluid, de energie van motivatie & dans, de focus op gemakkelijk spel en bewustzijn van het ethos van dynamische balans'.

Het initiatief legt de nadruk op de algemeen voorgestelde sfeer waarin kinderen kunnen worden betrokken. Het gebruik van een netwerk is onlosmakelijk verbonden aan een Europees initiatief; het biedt de kans op uitwisseling. In het algemeen maakt de inter-Europese actie het mogelijk om gemeenschappelijke kennis te delen (jaarlijkse gemeenschappelijke repertoire voor de netwerkleden) en kennis te maken met een nieuwe cultuur (door middel van volksmuziek en uitwisselingen).

Referenties: Superar is geïnspireerd op het Venezolaanse programma 'El Sistema' (het systeem) voor kansarme kinderen (1975). 'El Sistema' is uitgebreid over de hele wereld, Superar is deel van het Sistema Europese netwerk (zie https://www.sistemaeurope.org/). http://www.superar.eu/ https://www.sistemaeurope.org/SEYO-Sistema_Europe_Youth_Orchestra/

Casestudy: Hoeken van Europa

Door EDUCULT Achtergrond van het project

De tweede gekozen casestudy is het platform “Hoeken van Europa”. Dit platform heeft zevenenhalf jaar gelopen en is nu beëindigd. Het bood mogelijkheden tot uitwisseling en creëerde kansen voor onderzoekers en artiesten. In totaal namen zeventig artiesten en onderzoekers eraan deel, evenals vijftig organisaties en instituten uit meer dan tien landen.

'Hoeken van Europa' werd in 2010 ontwikkeld in zes culturele instituten: Intercult (Stockholm), Exodus (Ljubljana), POGON (Zagreb), Drugo More (een niet-overheidsorganisatie in Rijeka in Kroatië), City Culture Institute (Gdansk), en het Zweedse Umeå - Culturele Hoofdstad van Europa in 2014. Het project werd verder ontwikkeld in samenwerking met verschillende instituten, nieuwe kernpartners en verenigingen: Donostia-San Sebastian -Culturele Hoofdstad van Europa in 2016, Arts Council (Kunstraad) van Noord-Ierland (Belfast), ISIS Arts (ISIS Kunsten; Newcastle), REX (Belgrado), DokuFest (filmfestival in Prizren in Kosovo), en Teatro Pubblico Pugliese (Bari in Italië).

Deze culturele instituten ondersteunden het platform door de helft van de investering te verschaffen. De Europese Unie nam de andere helft voor haar rekening door de onderzoeks- en ontwikkelingsfase te bekostigen, evenals de productie- en presentatiefase.

Het platform heeft als doel om zich op samenwerkingsactiviteiten te richten door 'verhalen te vertellen uit een hoek van Europa, en ze weer opnieuw te vertellen in een andere hoek'. De artiesten werken onderling samen en verwezenlijken gezamenlijke kunstwerken, waarbij het publiek zoveel mogelijk wordt betrokken. Dit project is ook een echt inter-Europees project doordat het verspreiden van kunstwerken en rondreizen van kunstenaars hiermee wordt bevorderd; en in het verlengde hiervan worden ideeën van de bevolking uit het ene deel van Europa, gepresenteerd in het andere deel.

De betrokkenen, en wat ze hebben bewerkstelligd

De verschillende samenwerkingsactiviteiten die 'Corners' (Hoeken van Europa) heeft geproduceerd, bewijzen dat inter-Europese samenwerking kan worden bereikt zonder dat het meewerkende publiek ook moet worden verplaatst. Doordat de kunstenaars zich verplaatsen, nemen zij de ideeën van een specifieke bevolkingsgroep mee naar andere plaatsen, waardoor ideeën gemixt worden met die van andere bevolkingsgroepen.

Het project 'Playground' bijvoorbeeld, heeft als doel om computerspellen te verzamelen in heel Europa. Voor dit project ontmoeten vier artiesten, spelers van computerspellen om door hen geïnformeerd te worden, en daarna worden ze verspreid over andere plaatsen in Europa om nieuwe connecties te maken. Zij omschrijven computerspellen als 'algemene taal die grensoverschrijdend kan werken, zowel nationaal als lokaal'.

Nog een voorbeeld is het artistieke platform 'In Between' (ertussenin). Dit project werd van 2014 tot 2017 iedere vijftien dagen naar een andere stad verhuisd. De doelstellingen van dit project zijn om te 'luisteren naar en delen van gemeenschappelijke verhalen door middel van herinneringen en door onderzoek naar het dagelijks leven, om zo nieuwe sociale herinneringen te creëren en te begrijpen wat belangrijk is voor mensen'. Via de website van het platform wordt het materiaal getoond, dat gedurende het vijftien dagen durende verblijf is verzameld. Met het project wordt een dialoog tot stand gebracht tussen verschillende plaatsen, en worden nieuwe relaties tussen verschillende bevolkingsgroepen gevormd.

'In Between' in Ljubljana © Hoeken van Europa

Bij het 'Bridging the Silence'-project ('de stilte overbruggen') gaat het om hetzelfde denkbeeld. Er worden verhalen verzameld, zoals getuigenissen, muzikale gedichten en het 'eigen' stilzwijgen... uit emotionele tochten van mensen. Het geheel wordt van stad naar stad gebracht, en altijd worden er onderweg nieuwe verhalen verzameld en aan toegevoegd.

'Hoeken van Europa' stelt nog meer traditionele activiteiten voor door kunstwerken te verplaatsen over de partnerlanden.

Hoe dit bijdraagt aan de doelstellingen die beschreven worden als het 'overbruggen van sociaal kapitaal'

Deze casestudy toont een andere manier van gezamenlijk activiteiten ondernemen en creëren door te focussen op het verplaatsen van wetenschappers en kunstenaars. De artiesten maken gebruik van een netwerk van plaatselijke organisaties om van de ene naar de andere plaats te reizen en hun ideeën over te brengen, zonder noodzakelijkerwijs bevolkingsgroepen te verplaatsen. Het is een effectief alternatief voor het verplaatsen van het publiek van de ene naar de andere plaats.

Als aanbieder van kennis, doordat zij ideeën overbrengen, kunnen artiesten en culturele organisaties de artistieke kwaliteit en de relevantie van het gezamenlijk activiteiten ondernemen en creëren waarborgen, door te kiezen (of niet) welke informatie zij verplaatsen van de ene naar de andere plaats.

De artiesten en organisaties hebben verschillende achtergronden en komen uit verschillende landen waardoor het inter-Europese project niet door taalbarrières wordt gehinderd.

Hoeken van Europa in Oost-Durham © Corners of Europe

Het specifieke verband met de thematiek van de compendia De doelgroepen van het 'Hoeken van Europa'-project worden steeds per project vastgesteld. Niettemin is het duidelijk dat het project de nadruk legt op de lokale populatie door 'het publiek dichter bij kunst te brengen'. De verbinding met de lokale populatie helpt het verplaatsen van ideeën en getuigenissen te bevorderen met een echte inter-Europese focus. De nadruk op lokale gemeenschappen maakt het mogelijk de inter-/transculturele verschillen tussen deze gemeenschappen te belichten, omdat de verschillende perspectieven naar boven komen bij de verplaatsing van een project.

De meeste projecten zijn ontwikkeld voor langere tijd, want dit is noodzakelijk om vele locaties in Europa aan te kunnen doen. Het project 'Hoeken van Europa' voldoet aan de criteria van een inter-Europese succesvol toegepaste werkwijze.

Referenties: http://www.cornersofeurope.org/

Casestudy: SLOT Kunstfestival Door Agnieszka Dadak, FAIE

Achtergrond van het initiatief en hoe het is georganiseerd:

Het ‘SLOT Kunstfestival’ (SLOT Art Festival) is een van de grootste festivals voor alternatieve cultuur in Polen. Vijf dagen lang worden er tientallen workshops, concerten, feesten, films en lezingen aangeboden - als toegangspoort naar nieuwe mogelijkheden, vriendschappen en contacten .

De afkorting 'SLOT' betekent in het Pools 'Society of Local Creative Centres' (Vereniging van lokale creatieve centra) en weerspiegelt een creatieve visie gebaseerd op relaties en gemeenschappelijke waarden binnen een autonoom netwerk van collectieven, initiatieven en organisaties, die actief zijn betrokken in hun wereld.

Het festival dateert uit de jaren tachtig. In die turbulente tijd heerste er een negatief sentiment met betrekking tot cultuur. In 2001 werd het festival verhuisd naar Lubiąż - een uitzonderlijke locatie - binnen de muren van het cisterciënzer abdij-paleis-complex in Neder-Silezië.

Een van de SLOT Kunstfestival-evenementen Foto: Ola Zawada

Hoe dit bijdraagt aan de doelstellingen die beschreven worden als het 'overbruggen van sociaal kapitaal'

Het festival wordt al 25 jaar ononderbroken geleid door een groeiende gedreven groep vrienden. Het doel is nooit 'vermaak' geweest maar 'uitdagen en inspireren'.

Op de eerste plaats is het festival een bijeenkomst voor het volk, op de tweede plaats pas komen de muziek, de feesten en de workshops. Vandaar dat er naast muziekpodia, ruimten gecreëerd zijn rondom het kasteel met cafés en clubs waar mensen kunnen praten, discussiëren, samen iets kunnen ervaren en leren.

Het festival wordt geleid door vrijwilligers. SLOT is georganiseerd door gedreven personen en meer dan 1000 vrijwilligers (die workshops en lezingen geven, en technisch en administratief werk doen.) Een twintigtal mensen zijn gedurende het hele jaar vrijwillig bezig met de voorbereidingen voor het festival.

Er is geen duidelijke grens tussen de organisatoren en de deelnemers. SLOT is zodanig opgebouwd dat de betrokkenheid en invloed van de deelnemers gewenst is. Als iemand een goed idee heeft dat interessant en waardevol is voor anderen, dan is daar plaats voor in SLOT.

Een van de SLOT Kunstfestival-evenementen Foto: Karolina Stępniewska

SLOT is een festival van betrokkenheid. Er wordt een 'Sociale markt van initiatieven' georganiseerd waar interessante organisaties en boeiende projecten worden gepresenteerd. SLOT is betrokken bij de 'fair trade-beweging' (eerlijke handel), wat een interessante manier is om de armen te ondersteunen op het zuidelijk halfrond. Het is ook een internationale gebeurtenis. Behalve buitenlandse muziekbands, nemen ook vrijwilligers en deelnemers uit andere landen deel.

Er wordt dan ook 'alternatieve cultuur' gepromoot; nieuwe frisse ideeën op het gebied van cultuur, die vaak ontbreken in andere populaire mediavormen. De onafhankelijke authentieke artiest wordt

gewaardeerd, die creëert vanuit een innerlijke behoefte zich uit te drukken, en niet omdat het opgelegd wordt door deskundigen die willen verkopen en winst maken.

Veel van zulke artiesten realiseren zich dat hun ideeën gebaseerd zijn op de doe-het-zelf-filosofie. De organisatie is op zoek naar artiesten en entertainers die het publiek en hun boodschap serieus nemen, en die niet zelfingenomen zijn over zichzelf of hun kunst. Bovendien wil men een publiek dat niet een eenzijdige interesse in zaken toont, en alleen maar consumeert, maar dat interactief bezig wil zijn, in gesprek gaat, meewerkt, en samen met anderen iets wil ervaren.

SLOT is meer een beweging dan een organisatie. Over heel Polen verspreid, bevinden zich lokale creatieve centra waarin groepen mensen samenwerken met SLOT. Meestal zijn deze mensen verbonden aan SLOT en realiseren hun ideeën op lokaal niveau door SLOT-dagen, film-discussiegroepen, concerten en feesten.

Een van de SLOT Kunsfestival-evenementen Foto: Mateusz Bilski

De huidige situatie Het steeds groter wordende en zich ontwikkelende festival wordt van oorsprong georganiseerd door vrijwilligers en wordt al 25 jaar lang jaarlijks georganiseerd.

Een van de SLOT Kunstfestival-evenementen Foto: Ola Zawada Potentieel Geweldige ontwikkelmogelijkheden

Hoe dit specifiek verband houdt met het inter-Europese thema:

Geciteerde antwoorden van een interview met een deelnemer-organisator, die al meer dan tien jaar betrokken is bij SLOT:

Onder de langetermijnresultaten vallen:

'Het besef dat men iets voor elkaar kan krijgen zonder veel hulpmiddelen. Dat het mogelijk is soortgelijke evenementen te organiseren in de thuisstad. Mensen leren elkaar kennen, er worden verenigingen opgericht, bijvoorbeeld door mensen die uit dezelfde stad komen. Er worden SLOT-teams opgezet, die ook na het festival blijven samenwerken.'

'Zonder twijfel is er de mogelijkheid mensen te ontmoeten die je waarschijnlijk anders nooit ontmoet zou hebben. Tijdens workshops ontmoeten mensen elkaar die op de een of andere manier betrokken zijn bij het thema. SLOT is anders. Het is een ontmoeting tussen mensen van verschillende subculturen, uit verschillende landen, met verschillende interesses. Het sociale netwerk breidt uit.'

Maatschappelijke betekenis 'Zeker ondersteunt SLOT het opbouwen van vertrouwen. Het is nodig om je sociale vaardigheden te gebruiken en te ontwikkelen. Allerlei mensen ontmoeten elkaar. Het blijkt dat mensen creatief zijn en vrij in wat ze doen. Er zijn verschillende vooruitzichten. Deze ontmoetingen beïnvloeden het alledaagse leven en relaties, en ze bevorderen positieve emoties.'

Persoonlijk gewin:

'Zelfvertrouwen. Het gevoel dat dingen mogelijk zijn. Nieuwe ideeën, manieren, methoden, hulpmiddelen, die je kunt gebruiken tijdens workshops. Nieuwe contacten, vriendschappen, die ook na het festival voortduren en ontwikkelen. Een nieuwe kijk op de artistieke wereld.

Begrip voor het verschil tussen 'eerlijke kunst' en een 'dood product' (een oneerlijk product, zonder plezier).

Een tien jaar lange reis; van de deelnemer - via de vrijwilliger - naar de baas van een afdeling, die sinds twee jaar de zogenaamde 'Kunstkamer' organiseert tijdens het festival (een creatieve ontmoetingsplaats voor festivaldeelnemers)'.

De vertalingen worden ook door vrijwilligers gemaakt. Foto: Mateusz Bilski

Referenties: http://slot.art.pl/en

Casestudy: Het grensgebied van kunsten, culturen en naties in Sejny

Door Agnieszka Dadak, FAIE

Achtergrond van het initiatief en hoe het is georganiseerd:

Het centrum 'Grensgebied van kunsten, culturen en naties' in Sejny werd opgericht door het woiwodschap Podlachië in 1991.

Conform de 'Overeenkomst voor het gezamenlijk beheer en de financiering van de activiteiten van het centrum', is het 'Grensgebied van kunsten, culturen en naties' ondertekend door de afgevaardigde van het woivodschap en de minister van Cultuur in 2000. Het centrum wordt nu gezamenlijk gefinancierd door het woiwodschap Podlachië en het ministerie van Cultuur.

Momenteel omvatten de faciliteiten van het centrum drie gebouwen, te weten: Het Grensgebied Huis, de Oude Jesjiva en de Witte Synagoge. De centrumstudio's zijn dagelijks in bedrijf, zij omvatten: Het centrum voor documentatie van grensgebied culturen, de Studio voor regionale educatie, de Sejny kronieken studio, de Muziekstudio, de Nieuwe media studio, de Schone kunsten studio, de Expositie studio, het Kleine museum van Sejny, de 'Witte synagoge'-galerij, en het Sejny Jazz samenwerkingsverband.

Artistieke teams die werkzaam zijn in het centrum: Sejny Theater, Klezmer orkest van het Sejny theater, en het redactieteam van de Sejny Almanak. De cyclische langetermijnprojecten die het centrum leidt, zijn o.a.: Glass Bead Game (glazen kralenspel), Borderlander (bewoner van het grensgebied), het Grensgebied Huis (Borderland House), School in het grensgebied (Borderland School), Ingang naar het Oosten (Gate of the East), Open Midden- en Oost-Europese regio's.

Het centrum is verbonden en werkt nauw samen met de Stichting grensgebied (Borderland Foundation) die in 1990 is opgericht. Het is een onafhankelijke, niet-gouvernementele instelling, die niet betrokken is bij politieke en economische activiteiten. Alle programma-activiteiten van de stichting richten zich op het uitdragen van het ethos van het grensgebied en het bevorderen van de bruggenbouw tussen mensen van verschillende religies, etniciteiten en culturen.

Het Bruggenbouwersdorp, ©Fundacja Pogranicze

De stichting is opgericht door een groep culturele animators, die al sinds midden jaren tachtig samenwerken en die samenwerkten ten tijde van de organisatie van de jaarlijkse 'Dorpsbijeenkomst', een internationale alternatieve cultuur workshop in Czarna Dabrówka.

De stichting heeft haar hoofdkwartier in Sejny, maar de kantoren zijn momenteel in Krasnogruda gevestigd. In 2003 werd de 'Society of the Borderland Foundation Friends' (vereniging van de vrienden van de stichting grensgebied) opgericht. De activiteiten van de stichting worden gesteund door de vele subsidies van verschillende instituten en organisaties, evenals door private donaties. De stichting werkt nauw samen met het centrum 'Grensgebied van kunsten, culturen en naties'. Beide instellingen zijn verbonden door hun soortgelijke doelstellingen, en ook wettelijk door hun samenwerkingsovereenkomst.

Hoe dit bijdraagt aan de doelstellingen die beschreven worden als het 'overbruggen van sociaal kapitaal'

Alle programma-activiteiten van de stichting richten zich op het uitdragen van het ethos van het grensgebied en het bevorderen van de bruggenbouw tussen mensen van verschillende religies, etniciteiten en culturen. Bovendien organiseert men vanuit het landhuis Krasnoruda (Krasnoruda Manor House), dat aan de Pools-Litouwse grens ligt, en vroeger eigendom was van de belangrijke Poolse schrijver, Czeslaw Milosz, artistieke en educatieve activiteiten in het kader van de multiculturele achtergrond van de buurt.

Het Bruggenbouwersdorp, ©Fundacja Pogranicze

In 2011 werd er een internationaal 'Centrum voor dialoog' (Centre for Dialogue) opgericht, dat in het landhuis Krasnoruda werd gevestigd. De activiteiten in dit centrum focussen op het multiculturele erfgoed van de Pools-Litouwse Gemenebest en de nieuwe betekenis van het verenigde Europa.

De stichting heeft onlangs de 'ECF Princess Margriet Award for Culture' 2018 (European Cultural Foundation - Europese culturele stichting Prinses Margriet prijs voor cultuur) ontvangen, een jaarlijkse prijs voor de totstandbrenging van culturele veranderingen in Europa. De prijs doet eer aan inspirerende voorbeelden van mensen en organisaties, die op verschillende manieren van culturele expressie en beraad, zich een meer inclusief en gedeeld Europa durven voorstellen en zich daarvoor inzetten.

'Borderland' werkt samen met kinderen aan het ontdekken van het multiculturele erfgoed van het gebied rondom Sejny. Opnieuw worden de verhalen van Litouwse, Poolse en Russische oudgelovige families, die daar jarenlang woonden, ontdekt. Het programma van de ‘Sejny kronieken’ werd vier jaar lang met dezelfde groep kinderen uitgevoerd. Zij kwamen samen tijdens een serie ontmoetingen en artistieke workshops (theater, muziek, en plastic). Het resultaat was het theaterspektakel 'Sejny kronieken' en de reconstructie van de stad Sejny in een kleimodel, gebaseerd op de verhalen van vroegere en huidige bewoners van de stad. Tevens werkt de 'Regional Education Workroom' (Regionale educatieve werkruimte), die gericht is op kinderen, mee aan het programma.

Het idee voor 'The Tales of Coexistence' (De verhalen van co-existentie) is gerealiseerd. De verhalen brengen belangrijke lessen uit het 'Borderland' aan de dag, en zijn op zoek naar bredere vormen van educatief- en artistiek werk, gebaseerd op de kunst van de intermenselijke dialoog en menselijke co-existentie. Het volledig uitgewerkte concept van de diepgaande cultuur van het 'Borderland' is ten uitvoer gebracht. Een actie die diep verzonken is in de sociale en natuurlijke omgeving. De nadruk

wordt daarbij gelegd op het proces en de lange duur daarvan, die afgestemd zijn op sociale verandering en ontwikkeling. Daarbij worden kunsten en ambachten gecombineerd met kennis; ecologie met empathie voor de ander; de betrokkenheid van mensen met een hoog artistiek niveau; en traditie met moderniteit.

De cyclus van 'De verhalen van co-existentie' werd ingewijd in 2013-2014. Een onderdeel van de 'De verhalen van co-existentie'-cyclus is 'De onzichtbare brug' (The Invisible Bridge), dat doelt op het uiten van de belangrijkste aspecten van de 'Borderland'-filosofie en de toepassing daarvan. Tegelijkertijd richt men zich op de belangrijkste uitdagingen van de moderne wereld - de kunst van het bruggenbouwen in open, gediversifieerde en gedesintegreerde multiculturele gemeenschappen van steden en regio's.

De huidige situatie

De stichting heeft onlangs als eerste Poolse organisatie de 'ECF Princess Margriet Award for Culture' 2018 (European Cultural Foundation - Europese culturele stichting Prinses Margriet prijs voor cultuur) ontvangen12. De tiende keer dat de prijs werd uitgereikt, was het thema 'Moedige burgers' - waarmee werd gestreefd naar het in het zonnetje zetten en vieren van de opmerkelijke en moedige vertegenwoordigers van culturele verandering, die inspireren om blijvende sociale alternatieven te creëren, gebaseerd op een inclusieve visie op Europa.

Het mysterie van de brug ©Fundacja Pogranicze

De prijswinnaars is erkentelijkheid betuigd voor hun uitstekende werk, gericht op dringende hedendaagse uitdagingen die door een culturele lens worden bekeken. Borderland is geselecteerd om de kunstvormen van vele culturen, die helaas verdwenen waren uit de landelijke gemeenschap, terug

12De Europese culturele Ssichting (ESF; European Cultural Foundation) is de oprichter van de Prinses Margriet prijs voor cultuur, een jaarlijkse prijs voor de totstandbrenging van culturele veranderingen in Europa, in 2008 ingesteld. De prijs doet eer aan inspirerende voorbeelden van mensen en organisaties, die op verschillende manieren van culturele expressie en beraad, zich een meer inclusief en gedeeld Europa durven voorstellen en zich daarvoor inzetten: http://www.culturalfoundation.eu/pma/

te brengen. Bovendien blaast het deze culturele uitingsvormen nieuw leven in via de jonge generaties. Sinds de oprichting 28 jaar geleden is Borderland uitgegroeid tot een levendige culturele agora; het is het bloeiende archief en de reflectieruimte binnen de complexe, conflicterende geschiedenis en de diversiteit van het Poolse Sejny - een 'grensgebied' van de EU.

Potentieel

Geweldige ontwikkelmogelijkheden

Het specifieke verband met de inter-Europese thematiek van de compendia:

Citaten uit persberichten, en meningen van deelnemers en organisatoren van het programma 'De verhalen van co-existentie':

'Vele vergaderingen, gesprekken en avonden die gewijd waren aan de serie 'De verhalen van co-existentie' gingen vooraf aan het opzetten van het bruggenbouwersdorp in Borderland. Het waren deeltjes die een fragment waren van een groter geheel; bouwstenen, om bij te dragen aan en te verheffen tot een passend niveau; een brug tussen verschillende mensen en naties, of zelfs tussen verschillende continenten (zoals het geval is bij de masters die deelnemen aan het VBB). Het fundament voor het functioneren van het grensgebied in Sejny is al meer dan twee decennia de vaardigheid van het bouwen van bruggen, gebaseerd op multiculturalisme, maar ook op vroegere meningsverschillen of conflicten, evenals op positieve betrekkingen.

Iwona Danilewicz (2015), Het mysterie van de brug, werkplaats in Krasnoruda, Niebywałe Suwałki, Dawka kultury, 24 August 2015

'De bouwstenen zijn de kennis en ervaring die zijn opgedaan in verschillende grensgebieden over de wereld. We zijn geïnteresseerd in 'De onzichtbare brug'; de zaken die tijdens de overgang naar de andere kant geassocieerd worden met angst, risico, herinnering, gastvrijheid en liefde. We zijn geïnteresseerd in relaties tussen mensen, tussen de mens en de natuur, tussen mensen onderling. De bruggenbouwer is een vakman, die de kunst van het co-existeren van verschillende mensen onderzoekt. Het is misschien wel de belangrijkste vaardigheid in de multiculturele wereld, in ons leven, aldus Krzysztof Czyzewski. Het bruggenbouwersdorp is opgezet om dat te onderzoeken; een constellatie van studio's, bestemd om verschillende elementen te creëren om een brug te kunnen bouwen.'

Monika Żmijewska, De onzichtbare brug aan de grens, vol van aanwijzingen en emoties, “Gazeta Wyborcza", 21 augustus 2015

Krzysztof Czyżewski (stichting Borderland): 'In de hedendaagse cultuur is er misbruik gemaakt van het symbool van de brug; het werd als kinderachtig gezien. Niettemin is het moeilijk om een geschikter symbool te vinden om verbondenheid met het geheel te omschrijven. We doen een poging om het opnieuw te bezien.'

Lidia Ostałowska, Medea or Bridge, „Wyborcza.pl”. Duży Format 2 september 2015

'Wij hebben de onzichtbare brug samen met andere bouwers gebouwd, bouwers uit; Polen, Litouwen, Oekraïne, Oeganda, Israël, Groot-Brittannië, Noorwegen, de VS en Wit-Rusland.

De brug werd gebouwd met behulp van; muziek, verhalen, keramiek, liedjes, textiel en hout, door deel te nemen aan workshops voor theater, kunst, muziek, natuur, bijeenkomsten en conversaties.'

Jacek Bożek van club Gaja over het bruggenbouwersdorp

Referenties: http://pogranicze.sejny.pl/?lang=en http://pogranicze.sejny.pl/the_tales_of_coexistence,1773.html

Essentiële bevindingen

Inter-Europese dimensie: doelbewust of een bijwerking?

Onderstaand verschillende vormen van de inter-Europese dimensie van artistieke en culturele evenementen die een overbruggend effect hadden over heel Europa; wat laat zien dat er verschillende wegen te bewandelen zijn:

Het inter-Europese aspect kan men vinden in het overbrengen van ideeën - het verplaatsen van kunst, kunstenaars, wetenschappers - en het opgang brengen van gesprekken tussen mensen in verschillende plaatsen en nieuwe relaties tussen verschillende bevolkingsgroepen - van een deel van Europa naar een ander - zonder de lokale bevolking te verplaatsen, zoals het geval was bij de initiatieven voor het platform de 'Hoeken van Europa'. Het is ook mogelijk om andere tradities en culturen naar de mensen toe te brengen; zoals de internationale dansgroepen naar Höfn, dat een van de meest afgelegen steden in IJsland is.

Of inter-Europese dimensies kunnen in de eigen woonplaats gezocht worden, zoals dat in Höfn werd gedaan, door lokale bewoners van verschillende herkomst te stimuleren hun eigen cultuur te presenteren (bijvoorbeeld door het bereiden van voedsel), waardoor de kleine stad een heuse kosmopolitische stad werd.

De inter-Europese dimensie kan ook opzettelijk worden gepland bij het ontwerpen van een initiatief, zoals werd gedaan bij het Superar-project. Hierbij werden kansen geboden voor uitwisselingen, om algemene kennis te delen en nieuwe culturen te leren kennen. Ook bij de Stichting Borderland was het onderliggende idee om een brug te bouwen tussen mensen met verschillende religies en culturen, en van verschillende etniciteiten.

De inter-Europese dimensie kan ook zomaar ontstaan - wanneer bijvoorbeeld een klein lokaal georganiseerd evenement interessant wordt voor een internationaal publiek en groeit. Dat was het geval met het SLOT-kunstfestival en het Kreeftenfestival in Hornafjörður, of het St Magnus International Festival in Orkney.

Allerlei aspecten van overbruggen

Voor alle zes gepresenteerde initiatieven geldt, dat hierbij werd samengewerkt in een vrije, maatschappelijke context, waarbij verschillende burgergroepen samenwerkten en creëerden:

In Hornafjörður, een kleine gemeenschap verder gelegen van de dichtstbijzijnde stad, werd een levendig cultureel leven gecreëerd, door en met de lokale inwoners.

Elk jaar tijdens het St Magnus International Festival treden er gewoonlijk meer dan 400 leden van de lokale gemeenschap op. Daarnaast zijn er meer dan 250 vrijwilligers die meewerken aan het festival, zowel voor als achter de schermen.

Het Superar-project wil zeer toegankelijk zijn en heeft geen toegangsbelemmeringen. Ieder kind kan zonder voorselectie deelnemen, zonder noodzakelijke muzikale voorkennis.

Het 'Hoeken van Europa'-platform toonde verbondenheid met lokale bevolkingsgroepen door zich te richten op de verschillen tussen de bezochte gemeenschappen bij het verzamelen van verschillende gezichtspunten, telkens als het project van de ene naar de andere locatie werd verhuisd.

De mensen die betrokken zijn bij de organisatie van het SLOT-kunstfestival, onderstrepen dat SLOT meer een beweging is dan een organisatie. Het festival wordt al 25 jaar ononderbroken geleid door een groeiende gedreven groep vrienden. De organisatoren zoeken kunstenaars en artiesten die het publiek en hun boodschap serieus nemen. Bovendien wil men een publiek dat niet een eenzijdige interesse in zaken toont en alleen maar consumeert, maar een publiek dat interactief bezig wil zijn, het gesprek aangaat, meewerkt, en samen met anderen wil ervaren.

Tenslotte concentreren de stichting Borderland en Het Borderland-centrum zich op het ontdekken van het multiculturele erfgoed in de regio; de verhalen, afkomstig van Litouwse, Poolse en Russische oudgelovige families, worden opnieuw ontdekt, en zijn gebaseerd op de verhalen van de vroegere en hedendaagse bewoners van Sejny.

In alle activiteiten zit het aspect van het promoten van sociaal kapitaal, wederzijds vertrouwen en de erkenning deel te zijn van dezelfde nationale democratische gemeenschap. Ook al is het overbruggen van sociaal kapitaal en sociale integratie niet altijd het hoofddoel, toch ontstaan deze effecten, zelfs onbewust, waarbij de betrokkenen meer tolerant worden, opener naar anderen en het multiculturele Europa trots accepteren.

'Geheime sleutels' tot succes

Hoe werkt een cultureel artistiek evenement in inter-Europese context verbindend in een gemeenschap, doordat het die overbruggende dimensie heeft? De beschreven casestudy's geven een aantal tips. De 'succesfactor' lijkt te zijn:

• Sterke betrokkenheid van vrijwilligers uit de lokale gemeenschap en van daarbuiten;

• Goede samenwerking met de belangrijkste lokale belanghebbenden (gemeente, bedrijven, lokale bevolking etc.);

• Het werk is gebaseerd op een langetermijn samenwerking. Bovendien zorgen veel verschillende medewerkers aan de evenementen voor gedegen en duurzaam werk - en dat maakt een langdurige verbondenheid mogelijk.

• Er worden meerdere kunstvormen aangeboden. Zo kan iedereen uit allerlei leeftijdsgroepen betrokken worden bij zowel artistieke- en organisatorisch-technische activiteiten; er is voor elk wat wils.

• Er wordt gezorgd voor een open en tolerante atmosfeer.

• Samenwerkingsactiviteiten leveren een winstsituatie op, zowel op economisch en sociaal gebied, als in het hele leven.

Al deze indicaties maken mogelijk de onzichtbare bruggen, zichtbaar - waarbij nieuwe verbindingen worden geopenbaard en toegenomen vertrouwen tussen voormalig gesegregeerde groeperingen.

Activiteiten na de afronding

Wij hopen dat deze publicatie u inspireert - als manager en/of als vrijwilliger in de sector van vrijwillige kunsten, amateurkunst en erfgoed - om nieuwe culturele en artistieke initiatieven te plannen en uit te werken, initiatieven met een overbruggende, inter-Europese dimensie in de leefgemeenschappen waarin u werkzaam bent.

Tevens hopen wij dat alle werkwijzen van de beschreven evenementen in dit compendium, uw bewustwording van de kracht van artistieke en culturele activiteiten, met betrekking tot het bouwen van bruggen tussen voormalig gesegregeerde groeperingen, hebben verhoogd. Bruggen gebouwd met behulp van muziek, verhalen, keramiek, liedjes [...] door deel te nemen aan workshops voor theater, kunst, muziek, natuur, bijeenkomsten en conversaties.

Voelt u zich alstublieft vrij om uw eigen conclusies te trekken met betrekking tot initiatieven nemen bij het implementeren en evalueren van nieuwe participatieve en samenwerkingsactiviteiten met hoog potentieel voor het overbruggen van sociaal kapitaal. Onderstaand nog enkele ondersteunende vragen. Veel plezier!

1. Hebben we samenwerkingsactiviteiten nodig met een inter-Europese dimensie in onze leefgemeenschap?

Weet u dat zeker? In dat geval, bedankt voor het lezen!

Ga door met het instructieboek....

2. Wat zouden we in onze leefgemeenschap willen bereiken met samenwerkingsactiviteiten, inter-Europese activiteiten?

Nee

Ja

3. Inter-Europese dimensie; doelbewust gepland of een bijwerking? Doelbewust gepland - voors Bijwerking - voors + + + + + + Doelbewust gepland - tegens Bijwerking - tegens - - - - - -

4. Hoe werven we nieuwe vrijwilligers voor onze culturele/artistieke overbruggingsactiviteiten?

4a. Vrijwilligers uit de lokale gemeenschap?

4b. Vrijwilligers van buiten de lokale gemeenschap?

5. Wie en hoe kunnen ons, en willen ons helpen? Wie zijn de essentiële belanghebbenden voor het geplande evenement? Hoe kunnen zij worden betrokken?

6. De pluspunten in onze gemeenschap die van waarde zijn bij de uitvoering van het inter-Europese overbruggingsinitiatief:

7. De woorden van Francois Mataraso in de Verhalen- en fabels-test

7a. Hoe kan ons culturele, inter-Europese evenement een economisch winstpunt worden voor onze gemeenschap? middelen voor gewin onze ideeën werkgelegenheid en welvaart toeristische attracties die essentieel zijn voor de lokale economie

7b. Welke maatschappelijke winstpunten zou een inter-Europees evenement kunnen voortbrengen? middelen voor gewin onze ideeën mensen bijeenbrengen in grote en kleine bijeenkomsten

vaardigheden ontwikkelen ervaringen opdoen kennis opdoen bevorderen gemeenschappelijk doel opbouwen van sociaal kapitaal

7c. Welke winst in het dagelijks leven van mensen zou een cultureel inter-Europees evenement kunnen voortbrengen? middelen voor gewin onze ideeën zich openstellen voor denkbeelden gemeenschappelijke herinneringen opbouwen ambities vergroten hoop en plezier geven mijn leefgemeenschap tot een plaats maken waar mensen graag willen wonen