community arts in het Amsterdamse onderwijs

M CCAE X P E R T I S E N E T W E R K C U L T U U R E D U C A T I E

Keizersgracht 440 1016 GD AmsterdamT 020 - 620 9567 F 020 - 523 0955

[email protected] | www.mocca-amsterdam.nl

MATCH ONDERWIJS CULTUUR AMSTERDAM

Community Arts en het AmsterdAmse onderwijs

Onderzoek naar de relevantie van community arts voor het

Amsterdamse onderwijsKenniskring community arts, mocca Amsterdam

Ben hekkema, Accountmanager Po mocca

2011 - 2012

Com

mun

ity a

rts

ICAF

inhoudsopgave

inleiding 2de kenniskring community arts van mocca

ICommunityArts:kernbegrippen 4Community arts als paraplubegrip 4Vloeibaar begrip, heldere criteria 4Community arts in historisch perspectief 5sociale cohesie 5Professionele kunst of sociaal artistieke activiteit 6empowerment 7de ware ontmoeting 7eigenaarschap en authentiek leren 7de brede school als gemeenschapscentrum 7de school en burgerschap 8de school en de professionele kunstenaar 8

IIHetAmsterdamseOnderwijsencommunityarts 9wat zijn de ervaringen van het Amsterdams onderwijs met community arts? 9het Amsterdams Fonds voor de Kunst en community artsAmsterdamse aanbieders van community arts 10Cascoland 12ACCu 12overig aanbod cultuureducatie en buurtgericht werken 12

IIIConclusiesenaanbevelingen 14Conclusies 14Aanbevelingen 15

Bijlagen 16i. CAL-XL 16ii. Community arts in historisch perspectief 17

(uit het rapport ‘Zicht op…….kunst en maatschappij’, van Cultuurnetwerk nederland)

1





2





inleiding

de kenniskring community arts van mocca

Communityartsstaanmeerenmeerindebelangstelling.

Indeafgelopenjarenwerdenhetexpertisecentrumvoorcommunityarts:CommunityArtsLab(CAL-XL),endiverse(post-graduate)programma’s(CommunityArtsLearningLab(CALL)encodarts)gestartomprofessionelekunstenaarsopteleidenvoorcommunityarts.

Scholenkiezenvaakvoorkunst-encultuurprojectenwaarbijdeschoolsamenwerktmetbewonersindedebuurtendeeigenomgevingalsonderwerphebben.Leerkrachtenvindenhetbelangrijkdatdeschoolmiddenindemaatschappijstaatenleerlingeneen‘authentieke’leeromgevingbieden.Samenwerkingmetprofessionelekunstenaarsenleerlingeninaanrakingbrengenmetprofessionelekunstwordenbelangrijkgevonden.Zakendieaanluitenbijwatcommunityartstebiedenhebben.

Mocca,hetAmsterdamseexpertisenetwerkvoorcultuureducatie,onderzochtindezekenniskringhoecommunityartszichheeftontwikkeldenhoedehuidigdepraktijkbijdraagtaancultuureducatie.Voordekenniskringzijngesprekkengevoerdmeteenaantalmakersuitdecommunityartspraktijk,metkoepelorganisatiesenmetvertegenwoordigersuithetonderwijs,eriserdesktopresearchverrichtenerzijnpublicatiesgeraadpleegd.

Decentralevraagvoordekenniskringwas:‘Watisderelevantievancommunityartsvoorhet(Amsterdamse)onderwijs‘.

Daarbijkomendevolgendeonderwerpenaandeorde:

- Watzijncommunityarts?Watisdegeschiedenis,welkeplaatsheefthetinhetcultureleveldenwathoudthetbegripin?

- Wiezijndespelersindewereldvancommunityarts?InAmsterdamen(overkoepelend)Nederland - WatisdehuidigepraktijkvoorcommunityartsinhetAmsterdamseonderwijs?Iscommunityarts,als

begrip,bekendenwatzijndeervaringenermeeinhetonderwijs?

Duidelijkwerddat:

• Hetbegripcommunityarts‘vloeibaar’isendoorverschillendedeskundigenuiteenlopendwordtgeïnterpreteerd.Hetgaatiniedergevaloverprofessionelekunstdoorprofessionelekunstenaarsmetniet-professioneleledenvaneengemeenschap.Devraag,deverhalen,‘hetprobleem’vandiegemeenschapishetuitgangspuntenstaancentraal.

• Communityartskunnenbijdragenaandesocialecohesieindegemeenschap,deelnemersempoweren(inhunkrachtzetten)enbijdragenaangoedburgerschapvanindividueledeelnemersengroepen.Daarvoorisvanbelangdatmensenhetproject‘omarmen’erzicheigenaarvanvoelen.

3





Doordezeelementensluitendecommunityartsgoedaanbijdewensendiescholenhebbenvoorcultuureducatieveprojectendieleerlingenverbindenmetdeomgevingvandeschoolenzowelbinnenalsbuitendeschoolgemeenschapdesocialecohesieversterken.Ookhetwerkenmetprofessionelekunstenaarsenhetempowerenvanleerlingenzijnbelangrijkedoelstellingenvoorhetcultuureducatiebeleidvanveelscholen.

Tegelijkwerdduidelijkdatscholenencommunitykunstenaarsnietaltijdevensoepeltoteensamenwerkingkomenennietdealtijddezelfdetermengebruikenwaardoorerprojectennietlijkenaantesluitenbijdevraagvandeschool.

- Waarcommunityartsvooralgaatoverhetartistiekeprocesgaathetvoorscholenmeeroverhetleerproces.Diekomennietvanzelfsprekendovereen.

- Scholenwillenbuurt-ofwijkgerichteprojectenenkomendaardoornietaltijdterechtbijeenpartijdiecommunityartsprojectenmaakt.(HetAmsterdamsfondsvoordeKunstheeftapartesubsidieregelingenvoorcultuureducatieenvoorvoorcommunityarts.Indepraktijkblijkenscholenvooralbijdeeersteregelingeenaanvraagtedoenenkunstenaarsbijdetweede.)

- Communityarts,alsbegrip,isnietduidelijk,nietbekendenwellichttehoogdrempeligvoorscholen. - Communityartsmakersrichtenzichvaakdirecttotkinderenenhunoudersviabuurtorganisaties,en

mindervaaktoteenschoolalssamenwerkingspartner.

DeelI‘CommunityArts’geefteenkortoverzichtvandeinhoud,contextenrelatiemethetonderwijs.DeelII‘HetAmsterdamseOnderwijsencommunityarts’,gaatinopdeAmsterdamsesituatie.Nadeconclusiesenaanbevelingenvolgteenkortoverzichtgeschiedenisvancommunityartseneenbronnenlijst.

Community arts project van ACCU

4





i Community Arts: kernbegrippen

Community arts als paraplubegripCommunityartslijkteenbegripwaarvandeuitlegeninvulling‘inontwikkeling’isenwaar,vanuitverschillendeperspectieven,anderstegenwordtaangekeken.Tochiserookeengemenedeler.

PetervandenHurkvanhetRotterdamsWijktheateromschrijfthetalszo:

‘Bij community arts gaat het gewoon om kunst, met dit verschil dat die kunst wordt beoefend voor (en met medewerking van) mensen die er in het gangbare kunstcircuit niet aan te pas komen.’

Tegelijkertijdiscommunityartseenbegripdatopverschillendeniveaus(beleidsmakers,kunstenaars,fondsenenanderebelanghebbenden)veelaandachtheeftenvolopinontwikkelingiswaarhetgaatomprofessionaliseringeninstitutionalisering.CAL-XLwerdopgezet,erzijnopleidingenvoorkunstenaarsdiezichincommunityartswillenspecialisereneniserjaarlijkshetInternationaalCommunityArtsFestival(ICAF),georganiseerddoorhetRotterdamswijktheater.Dezeinitiatievenrichtenzichnietspecifiekophetonderwijsalspartner.Wijkgerichtwerken,socialecohesieencultuurparticipatievallenallemaalonderhetbegripcommunityartsenzoudentoteennatuurlijkpartnerschapvanscholenenmakerskunnenleiden.

Vloeibaar begrip, heldere criteriaVolgensIngridDocterenFinnMinkevanCAL-XL,hetexpertisecentrumvoorcommunityartsisercontinudiscussieisoverwatcommunityartsis.Daarbijlijktdediscussievooraltegaanoverwatercentraalstaat:deprofessionelekunstofdeandere‘belangen’dieerzijnalsdeemancipatievaneengroep,debevorderingvandesocialecohesieetc.Hetbegripblijftvloeibaar.

Eenaantalcriteriaiswelalhelder:

- Communityartsiskunstbeoefening met groepen die normaal niet met kunst in aanraking komen.- Communityartsstaatmidden in de maatschappij.- Communityartsstelt ‘de vraag’, ‘de verhalen’,‘het probleem’ van de gemeenschap centraal.Verhalen

uitdegemeenschapwordenviacommunityartsteruggegevenaandegemeenschapenkrijgenzoméérofeennieuwebetekenis.

- Communityartsgaatover veranderingsprocessen bij de deelnemers,decommunity.- Communityartsgaat over de samenwerking tussen kunstenaars en anderen, niet-kunstenaars.Ieder

heefteen(eigen)aandeelengeefthetbetekenis.Erontstaannieuwevormen.

Bijcommunityartsgaathetookomhetontsluitenvanverbeeldingenpoëzie.Jehartopenen,nieuwemogelijkhedenontdekken.Alsdeelnemersmeebewegen‘tilt’hetevenhunleven.

5





Community arts in historisch perspectiefInhetrapport‘Zichtop…….kunstenmaatschappij’,vanCultuurnetwerkNederland,(Utrecht2006)wordtinhetkortdegeschiedenisvancommunityartsofsociaalgeëngageerdekunstuitgelegdvanuithetperspectiefvancultuurbeleid(makers)enmaatschappelijkeontwikkelingen.

Debeschrijvingvandegeschiedenisvanafdejaren501geefteenbeeldvanhethoeenwatvanhetNederlandsecultuurbeleidendeplekdiecommunityartseralsbegripsindshetnieuwemillenniuminheeftverworven.Zobeschrijfthetrapporthoeindejaren60en70cultuurbeleidvooralwerdgezienalseeninstrumentvoormaatschappelijkehervorminggerichtopcreativiteit,veranderenvanstructurenenhetaftastenvangrenzen’.Ditzogenaamde‘welzijnsdenken’werdindejarentachtigvervangendoorhetautonomiedenken.Cultuurbeleidrichttezichvooralophetsubsidiërenvankwaliteitenvernieuwing,zelfsalsdaarnietmeteeneenpubliekvoorbestond.Indejaren90volgdehetmarktdenkenwaarbijmeeraandachtkwamvoormarketingeneengrotereafhankelijkheidvandeopbrengstenuitkaartverkoop.

Hetrapportbeschrijftvervolgenshoein2001hetActieplanCultuurbereik2ontstaat,metalsdoelbevorderenvancultuurparticipatiein(oude)stadswijkendoorjongerenenallochtonenmetalslogischvervolgeenbeleidsadviesvandeRaadvoorCultuurovercommunityartsin2003.

sociale cohesie Socialecohesieiseenbelangrijketermbijcommunityarts.Beleidsmakers,welzijnswerk,woningbouwcoöperaties,anderebelanghebbendenenhetonderwijsziensocialecohesieengoedburgerschapalsbelangrijkeaandachtspunten.Hetbovengenoemdrapport‘Zichtop…….kunstenmaatschappij’zegtdaarover:

‘Kunst en kunsteducatie wordt nu meer dan ooit in het beleid gezien als een middel om sociale cohesie te versterken, vooral in de multiculturele achterstandswijk: ‘Na verheffing van het volk, maatschappijhervorming en de opheffing van achterstanden van bepaalde bevolkingsgroepen lijkt er een nieuw doel te zijn ontstaan voor het inzetten van gemeenschapskunst: het bevorderen van de sociale samenhang’.

Communityartsencultuureducatiewordendoordeoverheidingezetomhun‘bindendewerking’.Overigenswordtoverditverondersteldeffectverderopinhetrapportzeerrelativerendgeschreven.Communityartsnochdeinzetvancultuureducatieleidtopzichzelftotverbeteringvandesocialecohesiealsditprocesnietookopanderemanierenwordtondersteund.Zomoetendrempelsvoorsocialeparticipatievanbepaaldeindividuenengroepenindesamenlevingwordengeslecht.Erisweliswaaraantoonbaarmeer‘verbinding’tussendeelnemersonderlingenhundirecteomgevingmaarverderzijndeeffectenopdesamenlevingalsgeheelminimaal.

1 Zie voor een meer uitgebreide beschrijving bijlage II

2 Het Actieplan Cultuurbereik 2001-2004 geeft uitvoering aan een samenwerkingsovereenkomst, gesloten in maart 2000,

tussen rijk, provincies en gemeenten (ocw, ipo en vng). Doel van het Actieplan is een groter en anders samengesteld

– jonger en gekleurder – publiek voor diverse cultuuruitingen te realiseren. (bron HetActieplanCultuurbereiken

cultuurdeelname,1999-2003. Een empirische evaluatie op landelijk niveau, Frank Huysmans, (Sociaal en Cultureel

Planbureau), Olivier van der Vet (Erasmus Universiteit Rotterdam, Koen van Eijck (Universiteit van Tilburg)

Professionele kunst of sociaal artistieke activiteitOpdewebsitevanCultuurnetwerk(cultuurnetwerk.nl)wordtingegaanopde‘Sociaalgeëngageerdeinteractie’vancommunityarts.Dezeinteractielijkthetonderscheidtemakentussenwatwecommunityartsnoemenenderestvandekunstpraktijk.Cultuurnetwerksteltdaardathetbijcommunityartsvooralgaatomduidelijkeinteractieofontmoetingtussenkunstenaarsendeelnemers,gelijkwaardigheidenhetideedatiedereencreatiefkanzijn.Dekunstenaariszowelartistiekalssociaal-maatschappelijkgemotiveerd.Vaakiskritiekopdegevestigdekunstordeen/ofmaatschappelijkeordedebelangrijkstedrijfveer.

Erlijktzichtelkensweerdediscussieaftespelenofhetbijcommunityartsomhetprofessioneleeindresultaatofprimairhetsocialeprocesgaat.GeziendegeschiedenisvancommunityartsinNederlandnietzovreemdmaarhetlijktsomswelindewegtestaanvaneenhelderebegripsbepaling.

TheovanAdrichem,vanoorsprongdramatherapeut,acteur,producentennuwerkzaambijorganisatieCultuur–Ondernemen(cultuur-ondernemen.nl)alsprojectleider‘nieuwewerkveldenvoorkunstenaars’,zegtdaaroverdathetmoetgaanomeenprofessioneelkunstproduct,deartistiekeambitievandekunstenaar.Maardatdaarbijdeartistiekeinbrengvandenietkunstenaars,decommunityzeerrelevantenbelangrijkis.Communityartsheeftwathembetreftaltijdartistiekewaardeintegenstellingtotalleenmaarsociale.Hetisvolgenshemmoeilijkompreciesaftebakenenwaarietscommunityartswordt.Hijsteltdatwedatmisschienuiteindelijkooknietmoetenwillen.

‘Ik kan me voorstellen dat we nu vooral focussen op de begripsbepaling maar uiteindelijk moet het gewoon een manier zijn om kunst te maken.’

Enhijzegtook:

‘Wat me opvalt, is dat er een (voorzichtige) trend is om community arts als serieuze kunst te zien. Dat er ook nog verwarring is of in ieder geval discussie over wat nu precies wordt verstaan onder community arts. Het artistiek niveau van community arts groeit en de kunstwereld vraagt zich af of dit nu een heel nieuwe vorm is of gewoon een genre binnen de bestaande kunstpraktijk. Ik zou zeggen dat we naar dat laatste moeten streven, uiteindelijk.’

VolgensTheovanAdrichemzijncommunityartsopditmomentbezigmeteensnelleontwikkeling.Eenemancipatieproces,waarbijheteenplekopeistindeNederlandsekunstwereld.Hijhooptdatcommunityartsdaaruiteindelijkeenvanzelfsprekendonderdeelvanzullenwordenenhelemaalgeenaparteplaatsmeerinnemen,endatcommunityartseenbijdrageleverenaandesociaal-politiekediscussieindegemeenschap(pen).

‘Community arts kunnen de actualiteit een gezicht geven op een onverwachte manier. Community arts bieden een draagvlak voor kunst(beoefening) bij groepen die anders nauwelijks toegang hebben tot de (professionele) kunst. Daarmee zijn community arts een verrijking en verbreding van het kunstaanbod.’

6





empowermentVolgensIrmavandeHoorik,medewerkereducatieenopvangbijhetNederlandsJeugdinstituut(NJI)enzelfstandigeonderzoekerenpublicist(www.idee-ja.nl),ishetsleutelwoordbijcommunityarts:empowerment,menseninhunkrachtzetten.Diekrachtontwikkeltdekunstenaarsamenmetdedeelnemers.’Alsdiekrachtvanbinnenuitkomtdannemenzedeelenhebbenzeinvloed.Alszijmogenbesluiten,alszijgehoordwordendanhebbenzeeensteminhetkapittel.Hetluktalleenalszijzicherwelbijbevinden;welbevindingisbelangrijk.’

de ware ontmoetingVolgensVandeHoorikziejebijcommunityarts‘dewareontmoeting’waarbijmensennietwordenbeschouwdalsconsumentmaaralsproducent.De‘wareontmoeting’bestaateruitdatdekunstenaarzichverdieptindeleefwereldvandedeelnemersenzijnwilnietoplegt.Hetisontwikkelingsgericht,hetgaatsteedseenstapjeverder.Dekunstenaarsteltdaarbijzijnkunstenaarschapindienstvananderen.Dedirecteomgevingwordtdecontextwaarinhetgebeurd.Hetiseensociaal–interactiefproces.Indeinteractiemetanderenendeomgevingkrijgthetprocesbetekenis.VolgensVandeHoorikisdatookmeteendelinkmetleren.Dat‘deelnemerswordenaangezetietstedoenwaarzijandersnietzoudenopkomen.’Daarmeeheefthetveelraakvlakkenmetcultuureducatie.

eigenaarschap en authentiek lerenEenanderbelangrijkpuntisdatcommunityartpasslaagtwanneerdedeelnemerseigenaarworden.VolgensVandenHoorikheefteigenaarschapeenlinkmetondernemerschapenmetauthentiekleren3omdateenauthentiekebenaderingdeelnemerszichzelfvragenlaatstellen,zelfdingenlaatuitzoeken.Bijcommunityartsisdieeigenontdekkingstochtaltijdinrelatietotanderen.Alsdekunstenaardedeelnemersopdiemanierbetrektdanontstaatereenontmoeting.‘Jebrengtzeietsverder.Jetoontinteresseinhenendanhebbenzijinteressevoorjouenwatjemethenwilbereiken.Endanbenjeondernemer.Dekunstenaarisdeopdrachtgever,demensenzijnondernemers.‘

de brede school als gemeenschapscentrumVeelscholeninAmsterdamzittenmiddenindeontwikkelingnaareen‘bredeschool’.Datiseenschooldiedeleerlingenmeerbiedtdaneenstriktleerprogrammavan8.30tot15.30uur.Eenbredeschoolwilmiddenindesamenlevingstaanenwaarmogelijkdebuurtzelfsbinnenhalendoorsamentewerkenmetbuurtorganisatiesalshetbuurtwerk,medischecentraetc.

Daarnaastiseenschoolgebouwinprincipeeenidealeplekvooreencommunityartsproject.Defaciliteitenvaneenschoolgebouwenhetfeitdateenschoolgebouwvaak‘leeg’staatnaschooltijd,geeftruimtevoorhetwerkenmetveelmensen,groepenendiverseactiviteiten.Sommigescholenbeschikkendaarnaastovereengrote‘gezamenlijke’ruimte;eenaula,theater-ofgymzaal.

7





3 Zie voor authentiek leren de volgende websites: http://www.bredeschool.nl/fileadmin/PDF/2008-03-11__Kenmerken_

authentiek_onderwijs.pdf en http://www.cultuurnetwerk.nl/producten_en_diensten/publicaties/pdf/zichtopnieuweleren.pdf

de school en burgerschapBurgerschapenburgerschapsvormingzijnbelangrijkebegrippeninhetonderwijs.

UithetrapportCultuureducatieenSocialeCohesie,EenverkennendonderzoekvanMaxvanderKampenDorineOttevanger(CultuurnetwerkNederland,Utrecht2003):

‘Als algemene burgerschapscompetenties worden door de Onderwijsraad genoemd: het met individueel verantwoordelijkheidsbesef kunnen functioneren in de publieke ruimte en het in de maatschappij kunnen participeren als actief burger op politiek, sociaal en economisch terrein.’

de school en de professionele kunstenaarVeelscholengevenaanhetbelangrijktevindendatleerlingenkennismakenenzelfssamenwerkenmetprofessionelekunstenaars.Datkanzijnomdatdeschooleenonderwijsvisieheeftwaarbijauthentiek,natuurlijkofervaringsgerichtlereneenuitgangspuntis.Maarhetkanookzijnomdatmendemeerwaardezietvandeprofessionelekunstenaarindeklasnaasthetregulierekunst-encultuurprogrammadatdoorheteigenteamwordtuitgevoerd.

Hoerelevantzijncommunityartsdanvoorhetonderwijs?Watkunnenscholenermee?

TheovanAdrichemzegtdaarover:‘Scholenzijneenbelangrijkdeelvaneengemeenschapenvooralvoorhetprimaironderwijsgeldtdatdegemeenschaperinfeitesamenkomt,voorzoverzekindereninschoolgaandeleeftijdhebben.Samenwerkenmeteenschoolkanbelangrijkzijnomdraagvlaktekrijgenvoorjecommunityartproject.Daarbijkunjevooraldenkenaanscholendieactiviteitenorganisereninhetkadervandebredeschool,communityschoolofhetbuurtgerichtwerken.Alseenschooldeambitieheeftomzichtotbredeschoolteontwikkelenzoucommunityarteengoedesuggestiezijn.IngridDocterenFinnMinke,beidemedewerkersvanCAL-XLvindendatscholenzekergoedepotentiëlepartners/plekkenvoorcommunityartszijn,maardaterweinigbekendisovercommunityartsindeschool.ACCU,eenAmsterdamseaanbiedervancommunityartsprojectendoetverschillendeprojecteninAmsterdam.InOosterhoutisbasisschoolofvo-schooldeWingerd(www.ontdekking.net)eenactieve(brede)schooldieveeldoet.OokkunstenaresTitiaBouwmeestervanhet5dekwartier(Haarlem,www.5ekwartier.nl)werktincidenteelmetscholen.Scholenzijnnietergopdehoogtevanwatcommunityartszijnenwatzeermeezoudenkunnen.Tochiserookbijveelscholenhetverlangenomietstedoenmetomgeving,bewonersrondeenschool,buurtenhaargeschiedenis.Kansenvoorcommunityartsprojectenzijnerduswelmaarzeworden(nog)nietergopgepakt.’

8





Community Arts project van ICAF

ii het Amsterdamse onderwijs en community arts

Bijaanvangvanhetonderzoekverondersteldenwijdatscholenvoordehandliggendepartnerszoudenzijnvoorkunstenaarsdiecommunityartswillenuitvoeren.Maarkloppendezeveronderstellingen?IshetvoordescholeninAmsterdamwelzovanzelfsprekendomeencommunityartsprojectoptezetten?Vindenaanbiedersvancommunityartsendescholenelkaarenzojawatzijndandeervaringen?Wijsprakenmetdrievertegenwoordigersvanscholen.Bijalledriescholenwordbuurtgerichtgewerkt.Ingeenenkelgevalwordtdatcommunityartsgenoemd.Ookaanbiedersdiewesprakenverteldenonsdatzeweliswaarmetscholenenleerlingenwerkenmaardatdeschoolhetvaakgeencommunityartsnoemtmaarbuurt-ofwijkproject.

Want:

-Dekinderenvandegemeenschapgaanallemaalnaarschool.-Scholenstaanletterlijkenfiguurlijkmiddenindegemeenschap.-Scholenbiedeneenfysiekeplekomtewerken.-Scholenhebben(deels)dezelfdedoelenvoorogenalsdecommunityartskunstenaarnamelijk:sociale

cohesie,empowerment,goedburgerschapvandeelnemers,contacttussenleerlingenenprofessionelekunstenaars,enauthentiekleren.

wat zijn de ervaringen van het Amsterdams onderwijs met community arts?Scholenzijnvaakonderdeelvaneenbuurtgerichtkunstprojectofeenfestival.Sommigescholennemendaarbijzelfhetinitiatiefomeenprojectoptezettenmetofvoordebuurt,anderenwordenopinitiatiefvankunstenaarsofbuurtwerkbijeenprojectbetrokken.

Hetlijkteropdatveelvandedoelstellingenvoorcommunityartsovereenkomenmetdievanhetonderwijsvoorcultuureducatie.Socialecohesie,empowermentengoedburgerschapvandeelnemers,contacttussenleerlingenenprofessionelekunstenaarsenauthentiekleren.Tochhorenwijdeterm‘communityarts’zelden.Watzijnderedenendaarvoor?Wijveronderstellenalsmogelijkeredenen:

WaarCommunityartsvooralgaatoverhetprofessioneleartistiekeprocesenresultaatgaathetvoorscholenmeeroverhetleerprocesendeleerresultatenvoordeleerlingen.Dietweeuitgangspuntenkomennietvanzelfsprekendovereen.

ElsvanStrien,totvoorkortdocenteencultuurcoördinatoraanhetIVKO(IndividueelVoortgezetKunstzinnigOnderwijs,eenvandedeelscholenvandeMontessoriScholengemeenschapAmsterdam)zegtdaarover:‘Bijeenschoolisdeoverwegingaltijdofhetbinnendeleerdoelenenbijhetprogrammavandeleerlingenpast.DeIVKOheeftalsmottoLerenvanKunst.Daarbijhebbenwedeovertuigingdatlerenvankunstgebeurtinlevensechtesituatiesdusinenmetdemaatschappijomdatschoolenleerlingdaardeelvanuitmaken.Omdit´authentiekleren‘enookom‘lerensamenwerken’,eenvanonzeanderedoelen,doetdeschoolgraagmeeaankunstprojectenindebuurt.’

9





10





DorotheeKeverkamp,dramadocenteencultuurcoördinatorvanhetCartesiusLyceum(Havo/VWO)inAmsterdamWestzegt:‘Hetprojectdatwenudoen,eeninitiatiefvanuitdeschool,isheteersteproject.Wehebbengeeneerdereervaringen.Wenoemenhetgeencommunityartsprojectmaarhetheeftwelcommunityartselementen.Wewerkenwelmetprofessioneleaudiovisuelekunstenaarmetalsdoelom,samenmetbuurtgenoten,debuurtinbeeldtebrengen.’

KarinAbma,cultuurcoördinatorvandeRosaBoekdrukkerschool,eenbredebasisschoolinAmsterdamWestzegt:’Communityartswasalsbegripbijonseigenlijknietbekend.Maardemaniervanwerkenpastwelheelgoedbijhetideevandebredeschool.Wehebbeneenprojectgedaanmetbewonersuitdebuurtwaarbijdekinderenvandeschooltotempalenmaaktendiebijhenindegeveltuintjeswerdengeplaatst.Wekregendaaropzulkepositievereactiesdatwebeslotenombijeenvolgendprojectdebuurtnogmeertebetrekken.Viadeoudersvanonzeleerlingen,dieallemaalindebuurtwonen,ishetvooronsookeenvoudigombuurtbewonerstebetrekken.’

‘Communityartsblijktalsbegripnietduidelijk,nietbekendenwellichttehoogdrempeligtezijnvoorscholen.’

Karin Abma:‘IkvindhetwoordgewoonvervelendenteEngels.Ikzouheteerdereenbuurtprojectnoemen.’

els van strien:‘Determcommunityartsisnietzobekend.OpdeIVKOsprekenweoverkunstprojectenmetenvoordebuurt.’

DorotheeKeverkamp:‘Wijhebbenernietzo’nprobleemmee.Wekunnenhetzoeencommunityartsprojectnoemen.Maarhetbelangrijksteblijftvooronsdeontwikkelingvandeleerlingen.Wevindenhetheelbelangrijkomietsmetdebuurttedoen,daarstaanwemiddenin.Wenoemenheteenkunstprojectmetdebuurt.’

Communityartsaanbiedersbenaderenwellichtschoolkinderenenhunouders,maarnietperséeenschoolalsinstituutommeetewerken.

dorothee Keverkamp:‘Wezijnnooitbenaderdvooreencommunityartsproject.Wewordenwelbenaderddoororganisatiesofkunstenaarsuitdebuurtvoorsamenwerking.Nuwerkenwebijvoorbeeldsamenmeteenjeugdcentrumuitdebuurt.Maarhetisnooitalscommunityartsbenoemd.Misschienisdetermdaarvoorte‘groot’.’

Karin Abma:’Bijdegeveltuintjesheeftééngroepmeegedaan.Deheleschoolmeelatendoenkannatuurlijkwel.Dathebbenwemetandereprojectenookgedaan.Maardatmoetenweechteenjaarvantevorenplannen.’

Community Arts project van ACCU

els van strien:’Wijzijnruimeenjaargeledenmetdeschoolverhuisdnaareennieuwebuurt.Toendebuurteenjaarofzesgeledenhoordevandebouwplannenvaneenschool,bleekopinspraakavondendaterweerstandwasvanbuurtbewoners.WezijntoeneencharmeoffensiefbegonnendoorhetIVKOtetonenalseenschooldiedebuurtietstebiedenheeft.WatookhielpisdevormingvanhetCultuurClusterAsscherwaarculturelepartnersuitdebuurtdeelvanuitmakenCinetol,Ostadetheater,Combiwel,AmsterdamsejeugdteJAterschoolenIVKO.Doelonderandereisomcultureleactiviteitenmetenvoordebuurtteorganiseren.Daarisbijvoorbeeldhetmultidisciplinaireproject‘Mijnbuurt,Mijnstad’uitvoortgekomenwaarinprofessionelekunstenaars,samenmetIVKO-leerlingen,buurtjongerenenvolwassenenuitdebuurtentheatraleavondhebbenverzorgdinhetOstadetheater.Ditpoëzie/muziek-projectwerdgecoördineerddoortheaterproducentMoniqueMasselinkeniswegenssuccesaltweemaalherhaald,ookeenmaalinhetnieuweschoolgebouw.Eennieuwproject,‘AchterhuisindePijp’,isnugestart.Ernemenvierschoolgroepen,dusruim100leerlingen,aandeel.DitthemaoverdeTweedeWereldoorlogpastinhetschoolprogramma.LeerlingenverzamelenverhalenvanbuurtgenotenoverWOIIenzettendieineenhistorischecontext.Deresultatenvandeleerlingenwordenbeoordeelddoordocentenen‘tellen’dusmee.HetprojectculmineertineententoonstellingmetperformancesineentheatralesettingindebibliotheekCinetol.Behalveonzeleerlingendoenprofessionelekunstenaarsmee,studentenenbuurtbewoners.Deleerlingenhebbeneeneigenverantwoordelijkerol.Deschooliseenvolwaardigepartnerinhetproject.’

Scholenzijngemeenschapcentraenstaanvaakletterlijkmiddenindegemeenschap.Daarnaastbiedenveelschoolgebouweneenuitstekendeplekomtewerken,terepeterenentepresenteren.Dat,opgeteldbijhetfeitdathetonderwijseenaantaldoelstellingendeeltmetcommunityartsbiedteenmooievoedingsbodemvoorprachtigeprojecten.Veelprojecteninhetonderwijszijnbuurtgericht,hebbendebevorderingvansocialecohesieindeschoolendaarbuitenalsdoelstellingen/ofbrengenleerlingeninaanrakingmetprofessionelekunstenaarsenhunwerk.Zo’nschoolprojectwordtechtervaaknietalscommunityartsgezienofbenoemd.

het Amsterdams Fonds voor de Kunst en community artsAmsterdamheefteengemeentelijkfonds,HetAmsterdamsFondsvoordeKunst,datsubsidiesverleentvooreenbreedscalaaankunstprojecteninallekunstdisciplines.

OmkunstinhetonderwijsspecifiekteondersteuneniserdeplusregelingingesteldwaarvanhetbudgetbestaatuiteengemeentelijkedeeleneenmatchingsdeelvanderijksoverheidHetAmsterdamsFondsvoordeKunst.

HetFonds,dateenaantalcommunityartsprojecteninAmsterdammede-financieertformuleertcommunityartsalsvolgt:

‘Projectenwaarbijeenmaatschappelijkonderwerpdooreengroepbelanghebbendenmeteen(groep)kunstenaar(s)wordtvertaaldnaareenkunstproject.’

BijdebeoordelingvanaanvragenbinnenhetdeelprogrammaCommunityArtgeefthetFondsvoorrangaandevolgendeprojecten:

- projectendiezoweldeontwikkelingvandekunstenvanuitdesamenlevingalsdeverbredingvandeberoepspraktijkvankunstenaarsstimuleren.

- projecteninbuurtendiesociaal-economischeenzijdigzijnsamengesteldenwaardecultuurdeelnamebenedenhetAmsterdamsegemiddeldeligt.

- projectendiegebaseerdzijnopverhalenvanspecifiekegroepenindesamenlevingendiemetbehulpvankunstenaarsopbijzonderewijzewordengedocumenteerdenontsloten.

- projectendieookorganisatiesuitdiverseanderesectorenbetrekken,zoalswelzijn,onderwijsen/ofsport.

11





Communityartsprojectengaandusuitvanprofessionelekunstenaarsenkunnenhetonderwijsals‘doelgroep’bijhetprojectbetrekken.Neemthetonderwijszelfinitiatiefen/ofisernietduidelijksprakevan‘professionelekunstenaars’diehetproject‘sturen’danspreektmenvancultuureducatieenwordtverwezennaardedaarbijbehorenderegeling,eveneensonderdeelvandeplusregeling.Daarmeemaakthetfondsduseenduidelijkonderscheidtussencommunityartsencultuureducatie.

Amsterdamse aanbieders van Community ArtsInAmsterdamzijneenaantalaanbiedersvancultuureducatie,diezichhebbengespecialiseerdincommunityartsprojecten.

twee voorbeelden:

CascolandCascolandiseenkunstenaarsinitiatiefopgerichtdoorFionadeBellenRoelSchoenmakers.Cascolandinitieertenorganiseertmultidisciplinaire‘interventies’indeopenbareruimte.Hunprojectenvindenplaatsino.a.Nederland,ZuidAfrikaenKyrgyzstan.Zewerkenmeteeninternationaalnetwerkvankunstenaars,ontwerpersentheatermakersomhunprojectenterealiseren.FionadeBellvanCascolandzegtoverdesamenwerkingmetscholen:

‘In het buitenland werkt Cascoland altijd samen met een school. Hier werken ze wel met studenten van de Hogeschool van Amsterdam, maar niet met de scholen voor primair en voortgezet onderwijs uit de buurt.’

ACCu Art,Community&Culture(ACCU)isin2005opgerichtdoorJosZandvlietenSeptimaKuhlmann.BeidendedenbijDogtroepjarenlangervaringopmethetmakenvanlocatie-,beeldend-enmuziektheater.Vanuithunthuisbasis,eenvoormaligeaardappelenopslagplaatsaanhetAmsterdamseWittenburg,zijnzenietalleeninhuneigenwijk,maardoorheelNederlandactief.ACCUmaaktmultidisciplinairartistiekspektakelmetenvoorgrotegroepenmensen:inhunwijk,bijspecialegelegenhedenenopbijzonderelocaties.JalanJalan(Indonesischvoorwandelen),iseenCommunityArtsprojectdatzichafspeeldetussenaprilenseptember2008indeIndischeBuurtinAmsterdam.JalanJalanhadalsbedoelingbuurtbewonersmetelkaarincontacttelatenkomenendewijkterevitaliserenmetkleurrijkeprojecten.Deschoolkinderendiedeelnamenontdektenenontwikkeldenhuntalenten.(bron:brochure,ACCUzeterstroomop!)

In2008ontwikkeldeACCUdeschooloperaPareld’Amourvoorscholen.DaarnaastgeeftACCUopscholenworkshopsbeeldendwerken,dansenenmuziek.Meestaltervoorbereidingvaneenoptochtofeenviering.

ScholenzijnvoorACCU,diezelfseenspeciaalschoolprojectontwikkelde,eenvanzelfsprekendesamenwerkingspartner.ACCUheeftdanookmetdiverseAmsterdamsescholensamengewerktofmetenvoorhenprojectenuitgevoerd.

overig aanbod cultuureducatie en buurtgericht werkenBovengenoemdeaanbiedersnoemenwatzedoen‘communityarts’,anderenhebbenhetoverbuurtgerichtwerkenofhanterensoortgelijketermen.Opvallendisdatinhetaanbodzoalshetisbeschreven(doordeaanbiederszelf)opdeMoccawebsitehetwoordcommunityart(s)nergenswordtgehanteerd.Datbetekentnietdatcommunityartsindepraktijknietvoorkomt.

12





Diverse(individuele)kunstenaarsenkunstinstellingenwerkenregelmatigsamenmetscholeninbuurtgerichteprojecten.Terverfraaiing,verkenningofinsamenwerkingvanofmetdebuurt.Dezecultuureducatieprojectenzijndaarmeesomswelensomsnietteplaatsenonderhetparaplubegrip‘communityarts’.

Eenopvallendprojectterverfraaiingvandebuurtwasbijvoorbeeldde‘Mijn-Juni-Kunstmaand’indeBaarsjes,onderdeelvanstadsdeelAmsterdamWestwaarbijvoordekunstmaandvan2010hetprojectMijn-Juni-Kunstmaand’werdbedachtengeorganiseerddoorkunstenaresNinaRave.Kinderenuitdebuurtwerdenopgeroepeneentekeninginteleverenvaneenfantasiebeest,eenfantasiewereldofeenfantastischedroom.Dewinnendetekeningenwerdenopdevuilniswagensvandebuurtgeschilderd.Devuilnismannenenstraatvegerswildengeenafstanddoenvandevrolijkekunstwerkenophunwagens,evenminalsdebewoners,deoudersennatuurlijkdekinderenzelf.(bronMoccatrendrapport2010)

DeJuniKunstmaand(www.junikunstmaand.nl)iseeninitiatiefvanstadsdeelDeBaarsjesdatin2002voorheteerstvormheeftgekregen.DeKunstmaandbiedteenmaandlangkunstaanallebewonersvanWest,Amsterdamenomstreken.OokineenanderdeelvanAmsterdamWest,BosenLommer,zettenbeleidsmakersenonderwijsinopdecultuureducatieenkunstalsmodelomdesocialecohesieindebuurtteversterken:

‘In het basisonderwijs maken kinderen voor het eerst kennis met cultuur. Het stadsdeel vindt cultuureducatie van belang vanwege de samenhang tussen kunst, cultuur en samenleving. In het kunst- en cultuurbeleid van Bos en Lommer hebben de scholen tot taak om cultuureducatie in te zetten voor algemene ontwikkeling, talentontwikkeling, en integratie en emancipatie van kinderen. In de optiek van het stadsdeel biedt de brede school mogelijkheden voor multifunctioneel ruimtegebruik, waardoor de school en de omgeving worden geïntegreerd.’

HetstadsdeelwildebredescholenverderontwikkelentotCommunitycentra.IndebeleidsvisievanBosenLommerkaneenbredeschoolbijdragenaanverbredingvanhetbereikvanculturelevoorzieningendoordienstverlening,educatieencultuurbeteropelkaaraftestemmen.’(bronMoccatrendrapport2010)

EenandervoorbeeldvaneenbuurtgerichtprojectisindeTransvaalwijk,stadsdeelOost-Watergraafsmeer.Daarwerdeenbijzonderbuurtprojectgeorganiseerd;‘hetTransvaaltapijt’4.MetkinderenuitdeTransvaalbuurtwerdeenpersoonlijkekaartvandebuurtgemaaktmetdeverhalenvandekinderen.Deverhalenwordenverbeeldinbanierenendigitaalbewerktefoto’s.(bronMoccatrendrapport2010)

Buurtgerichteactiviteitenwaarbijscholenofschoolkinderenzijnbetrokken,festivalswaareenschool,hetschoolgebouw,deleerlingenen/ofoudersdeelvanuitmakenofaanheneenplaatsbiedt.Erzijnveelvoorbeelden.Vaakwordenzeniet‘communityarts’genoemd.Sommigezoudenvolgensdedeskundigenooknietkunnenvallenonderdetermcommunityartsomdaternietwordtgewerktmetprofessionelekunstenkunstenaars.

13





4 http://www.oost.amsterdam.nl/wonen_en/buurtenpagina’/transvaalbuurt/foto’s/transvaaltapijt/

Conclusies en aanbevelingen

Conclusies Duidelijkisdathetbegripcommunityarts‘vloeibaar’isendoorverschillendedeskundigenuiteenlopendwordtgeïnterpreteerd.DedefinitievanvandenHurkvanhetRotterdamsWijktheaterdiezegtdathetbijcommunityartsgewoonomkunstgaatmetenvoorgewone,nietprofessionelebeoefenaarsisonzesinzienstealgemeen.Datgeldtvoorveelamateurkunstenwordtverschillenduitgelegd.Erismeervoornodigomhetbegrip‘tekaderen’.

Wekwamendevolgende,breedgedeelde,criteriategen:

- Bijcommunityartsgaathetomprofessionele kunst,zowelhetresultaatalshetprocesernaartoeisdievandeprofessionelekunst(enaar).

- Professionele kunstenaars werken met niet- professionele leden van een gemeenschap.- de vraag, de verhalen, ‘het probleem’ van die gemeenschap is het uitgangspunt en staan centraal.- Community arts kunnen bijdragen aan de sociale cohesie in de gemeenschap, deelnemers

empoweren(inhunkrachtzetten)enbijdragen aan goed burgerschapvanindividueledeelnemersengroepen.Daarvoorisvanbelangdatmensenhet project ‘omarmen’ er zich eigenaar van voelen.

Dezecriteriasluitengoedaanbijdebehoeftediescholenhebbenaancultuureducatiediehen,hunleerlingenverbindtmetdeomgevingvandeschoolenzowelbinnenalsbuitendeschoolgemeenschapdesocialecohesieversterken.Ookhetwerkenmetprofessionelekunstenaarsenhetempowerenvanleerlingenzijnbelangrijkedoelstellingenvoorhetcultuureducatiebeleidvanveelscholen.

Tochlijktheteropdatscholenencommunityartskunstaanbiederselkaarnietofnauwelijksvindenonderdenoemercommunityarts.Indevolgendefactorenkaneenredenliggen:

- Waarcommunityartsvooralgaatoverhetprofessioneleartistiekeprocesenresultaatgaathetvoorscholenencultuureducatiemeeroverhetleerprocesendeleerresultatenvoordeleerlingen.Diekomennietvanzelfsprekendovereen.

- Eris,inAmsterdam,bijhetAFKeensubsidieregelingvoorcultuureducatieenéénvoorcommunityarts.Indepraktijkblijkenscholenvooralbijdeeersteenkunstenaarsbijdetweedeaantevragen.Dientengevolgehetenveelprojectengeencommunityartsprojectmaarbuurt-ofwijkgerichtencultuureducatie.

- Communityarts,alsbegrip,isnietduidelijk,nietbekendenwellichttehoogdrempeligvoorscholen.- Communityartsaanbiederszoekenwellichtschoolkinderenenhunouders,maarnietdeschoolals

instituutopommeetewerken.

14





CommunityartsalsbegripenvormheeftzicheenplaatsinhetNederlandsecultureleveldveroverd.HetkenniscentrumvoorcommunityartsCAL-XLendiversepostHBO-cursussenzorgenvoordeverspreidingvankennisenkundeonderkunstenaars.Bijeenkomstenzoals,publicatiesenonderzoekrapportenzorgenvoorhetsamenbrengeneninformerenvangeïnteresseerdeafnemersofopdrachtgeversvanenvoorcommunityarts.HetInternationaalCommunityArtsFestival(ICAF)vierdein2011haareerstelustrum.Daarmeeinstitutionaliseertenprofessionaliseertdecommunityartszichsnel.

AanbevelingenHetisnodigomhetbegripcommunityartsenhaarmogelijkhedenmeeronderdeaandachttebrengenvanscholen.Doelstellingenenwerkwijzevancommunityartskunnengoedaansluitenbijdievanhetonderwijsencultuureducatie.Deschoolalsgemeenschap,alsgebouwenalsonderdeelvaneenbuurtofwijkkaneengoedeplekzijnvooreencommunityartsproject.Communityartsheefthaareigenfinanciëlebronnenbijfondsenenmaatschappelijkeorganisatiesendoordatzewerkenmetmensenuitdegemeenschapkunnenzegebruikmakenvanhunnetwerkvoorsponsoringenco-financiering,bijvoorbeelddoorcrowdfunding.

Aanbieders,financiersenbeleidsmakerszoudenmeermoetenkijkennaardemogelijkheidprojectenmetenvoorscholenuittevoeren.Bijvoorbeeldalsmiddeltothetbevorderenvandesocialecohesieingemeenschap,buurtofwijk.

15





Community arts project van ICAF

Bijlage i

CAL-XL (bron: website cal-xl)CommunityArtsLabXL(CAL-XL)iseenlandelijklaboratoriumvoorkunstensamenleving.Hetiseensamenwerkingsverbandvanlandelijkeorganisatieseneengrootaantalkoplopersinhetveldmetalsgezamenlijkdoel:werkenaaneenoptimaalproductieklimaatvoorcommunityarts.Erwordtgewerktmeteenconcreetactieplanvoortweejaar(2011–2012).Hetactieplanvoorzietindeontwikkelingvan:

• netwerken:hetopzettenenfaciliterenvanzestotachtregionaleregiegroependoorheelNederlanddiealsaanjagerfunctionerenvoorhetcrosssectoraalpionieren,inbeddenenverankerenvancommunityartsindeeigenregionaleenstedelijkeinfrastructuur;

• scholing:hetontwikkelenenaanbiedenvanpost-hboopleidingenenintervisiedagenvoorzowelmakersalspartnersincommunityarts;

• onderzoek:hetontwikkelenenuitvoerenvanpraktijkonderzoekgerichtopzelfevaluatieenmethodiekontwikkelingvoorendoorzoweldeelnemers/amateursalsprofessionals;

• documentatie:hetontwikkelenvaneengeavanceerde,interactievedatabankvoorhetdocumenteren,evaluerenenverglijkenvanresultateneneffectenvancommunityartsprojectenen-programma’sdoorheelNederland.

CAL-XLinvesteertindeontwikkelingvanproductenendienstendiebijdragenaanhetprofessionaliserenenlegitimerenvancommunityarts.TegelijkertijdfunctioneertCAL-XLalsaanjagervoorhetinbeddenenverankerenvandezeproductenendienstenindestedelijkeenregionaleinfrastructuur.

CAL-XLiseensamenwerkingsverbandvanzeslandelijkeorganisatiesenprojecteigenaarZIMIHChuisvooramateurkunst.DezesorganisatieszijnKunstfactor,CultuurnetwerkNederland,CultuurenOndernemen,Movisie,LandelijkPlatformCultuuraanjagersenCoPCultuurimpuls.DeuitvoeringvanhetactieplanwordtgefinancierddoorhetFondsvoorCultuurparticipatie(regelinghetbestevantweewerelden).DezespartnerorganisatiesdetachereniedereenkoplopervooreenaantaluurperweekinhetkernteamvanCAL-XL.

KernteamDealgemeneprojectleidingisinhandenvanSikkoCleveringa(ZIMIHC/LPC)enIngridDocter(Kunstfactor).DeoverigekerngroepledenzijnJolandaKeurentjes(Kunstfactor),FinnMinke(CultuurnetwerkNederland),KristaHeijsterenTheovanAdrichem(CultuurenOndernemen),SaskiavanGrinsven(Movisie)enSimonvanDommelen(CoPCultuurimpuls).Zijwerkeniederaaneenspecifiekeprogrammalijn.Dekerngroepkomtregelmatigbijelkaaromdegezamenlijkekoerstebepalen,maarwerktvooralinkleinerverbandmetkoplopersoplocatieaanderealisatievanconcreteproductenendiensten.

16





Community arts project van ACCU

Bijlage ii

Community Arts in historisch perspectief

CultuurbeleidDeinvullingvanhetcultuurbeleidinverschillendetijdperkenheefteengroteinvloedopdepositieendeacceptatievangeëngageerdekunstindecultuursector.Mededoordeaanhetbeleidgekoppeldeverdelingvansubsidies,endaarmeeopdezichtbaarheidenomvangvandegeëngageerdekunstpraktijk.EldersiseenaantaltypischekarakteristiekenvanhetNederlandsenationalekunstmodelenkunstdefinitiesamengevat(OCW2002;Trienekens2004a:16,17;Trienekens2004b:126-143).Ditmodelisoverwegendbedoeldvoorhetontwikkelenvandeautonomekunstenenhetbevorderenvanparticipatieomwillevande‘vormendewerking’vandehogecultuur.Bovendieniserdoordeverzuilingeenscherpescheidingontstaantussenprofessioneleenamateurkunsten.Hierdoorstaatinditnationalecultuurmodelkwaliteitcentraalenwordtkunststriktgescheidenvanpolitieke,religieuzeofideologischeagenda’s.

60er en 70er jarenIndejarenzestigenzeventigwasereenintermezzoinditcultuurmodel.Nietalleennamindezetijddehoeveelheidoverheidssubsidietoe,ookdoorhetprocesvanontzuilingendemocratiseringwerden‘meerafwijkingenvandedominantecultuurgetolereerdenalsgelijkwaardigerkend’(OCW2002:60).Vanaf1965werdcultuurbeleidvooralgezienalseeninstrumentvoormaatschappijhervorminggerichtop‘creativiteit,veranderenvanstructurenenhetaftastenvangrenzen’(OCW2002:62).Indejarenzeventigverschoofdenadrukinhetcultuurbeleidnaarmaatschappelijkerelevantieenhetwegwerkenvanachterstandenvanbepaaldemaatschappelijkegroeperingen.Denadruktijdenshetintermezzoopzelfontplooiingenhetwelzijnsdenkenvervinghetbeleiddattotdantoeinhettekenstondvanschoonheidenvolksopvoeding.Tevenswerdmetverschillendecultureleinitiatievengeprobeerddedominantieengeslotenheidvandegevestigdecultureleordetedoorbreken.Hiermeewasdewegvrijvoorhetontstaanvanalternatievekunstpraktijken,zoalshetpolitiekeenvormingstheater.Hoeweleenaantalelementenuithetcultuurdenkenvandezeperiodenuinanderehoedanighedenweerzichtbaaris,ishettyperendvoordeNederlandsesituatiedatdezewelzijnsideologiedeontwikkelingnaareengrotereautonomievoordekunstennietindewegheeftgestaan(OCW2002:64).

de jaren 80Vandewelzijnsideologiewerddanookgrondigafscheidgenomentijdensdeheroriëntatieopderolvandeoverheidindejarentachtig,waarbijkwaliteithetbelangrijkstecriteriumwerd:‘Hettoegankelijkmakenvoorbredelagenvandebevolkingiseenutopischewensgeblekenenerwerdaangekondigddatdeoverheidmeeraansluitingzalzoekenbijhetcircuitwaarinreedseenbepaaldematevanbelangstellingvoorkunstbestaat’(Oosterbaan1990:73;vergelijkDiscussienota1983).Hetbeleidveranderdevaneencultuurpolitiekevisiediecultuurparticipatiealsmiddelbeschouwdeomhetwelbevindenvandebevolkingtevergrotennaarhetsubsidiërenvankwaliteitenvernieuwing–ookalsdaarineersteinstantiegeenpubliekvoorbestond.Naastdevervangingvaneenwelzijnsdenkendooreenautonomiedenkenmaaktendesocialeidealenookplaatsvoorbureaucratischedeugden,zoalsdeintroductievandevierjarigenotagestuurdesubsidieperiodes,reorganisatiesenderegulering(Oosterbaan1990:83;Smithuijsen2005:24).

17





de jaren 90Vanafhetbeginvandejarennegentigvolgteenverdereeconomiseringvandecultuur.Erkwameengroeiendmarktdenken,aandachtvoormarketingeneengrotereafhankelijkheidvandeopbrengstenuitkaartverkoop.Daarnaastwasersprakevaneenculturaliseringvandeeconomie,watrecentelijkresulteerdeineeneerstecultuurbriefoverdecreatieveindustrie(OCW2005).Eenandereinteressanteontwikkelinginditverbandisdaterindejarennegentigmeeraandachtvoorinterculturaliteitkomt.

2000 tot nuIn2001ishetActieplanCultuurbereikontstaan,metalsdoelbevorderenvancultuurparticipatiein(oude)stadswijkenendoorjongerenenallochtonen.Doordevormdiehetactieplaninvelewijkgerichtekunstprojectenkreeg,wasdestapnaareenbeleidsadviesvandeRaadvoorCultuurovercommunityartsin2003snelgezet.

sociale cohesie ‘Kunstenkunsteducatiewordtnumeerdanooitinhetbeleidgezienalseenmiddelomsocialecohesieteversterken,vooralindemulticultureleachterstandswijk:‘Naverheffingvanhetvolk,maatschappijhervormingendeopheffingvanachterstandenvanbepaaldebevolkingsgroepenlijktereennieuwdoeltezijnontstaanvoorhetinzettenvangemeenschapskunst:hetbevorderenvandesocialesamenhang’(Kunstgebouw2005:18).VanderKamp&Ottevanger(2003:12)schrevenaldatsocialecohesiealsessentiëlesmeerolieindemaatschappijvoorgesteldwordtendathetbegripbovendien‘gemakkelijkgekoppeldwordtaandiverseanderepolitiekenotieszoalsparticipatie,integratievanallochtonenenautochtonen,gezamenlijkenormenenwaardenenzovoort’.Opdiemaniermenenbestuurdersookgreeptekrijgenopburgerschap(vergelijkVanSchoorisse2005:44).EenrecentemanifestatievandeaandachtvoorcohesievraagstukkenisdevoortgangsrapportageoverCultuurenSchool,diedeministervanCultuurop18september2006aandeTweedeKamerstuurdeenwaarinstaatdatdebindendewerkingvancultuureducatiedekomendejarenextraaandachtkrijgt.OverderelatietussenkunsteducatieensocialecohesieveronderstellenVanderKamp&Ottevanger(2003:30)in‘hetlichtvandediscussieoverwaardenennormenendeweerslagdaarvanincultuur(…)datcultuureducatieenigerleirolzoukunnenspeleninhettotstandkomenvansocialecohesie’.Voordeuitvoerdersvandedoorhenonderzochteprojectenspeelthetcohesievraagstukinderdaadeengroterol,maardeuitkomstenblijvententatief.Trienekens(2004a;2005)concludeertdaterdoordeelnameaangeëngageerdekunstprojectenvooraleenimpulsuitgaatnaarhetmicro-enmesoniveauvansocialecohesie:depersoonlijkerelatiesofnetwerkenenvancontactenofrelatiestussenverschillendesocialegroepen.Debetrokkenheidofidentificatiemetdesamenlevingalsgeheel–hetniveauwaarophetbeleidisgericht–ismoeilijkertebeïnvloeden(vergelijkVanderKamp&Ottevanger2003:16).VanSchoorisseconcludeertinhaaronderzoekdatdeelnameaanartistiekeactiviteitenhetgevoelvanverbondenheid(socialecohesie)bevordert,maardaterweldrempelszijndiedeelnamevoorsommigenverhinderen(2005:123).’

18









19





Kleine Gartmanplantsoen 21 1017 RP AmsterdamT 020 620 9567


community arts in het Amsterdamse onderwijs

Documents

Transcript of community arts in het Amsterdamse onderwijs