Comment favoriser l’empowerment dans les soins aux personnes âgées ?

Mesures fédérales :

1. Les soins alternatifs et de soutien aux soins (M.Goemans, SPF Sécurité sociale, mireille.goemans@minsoc.fed.be)

FOD VOLKSGEZONDHEID, VEILIGHEID VAN DE VOEDSELKETEN EN LEEFMILIEU

Hoe kan empowerment in de ouderenzorg worden aangemoedigd ?

Overzicht van de federale maatregelen :

2. Het RAI-proces in de licht van empowerment (P.Matthys, FOD Volksgezondheid)

L’ empowerment : processus d’implication

• L'« empowerment » est avant tout un processus par lequel une personne se trouvant dans des conditions de vie plus ou moins incapacitantes, développe, par l'intermédiaire d'actions concrètes, le sentiment qu'il lui est possible d'exercer un plus grand contrôle sur sa réalité psychosociale et parvient par là à une plus grande maîtrise de sa vie.

• Processus et résultat d’un processus: personne âgée en situation de fragilité, dépendance, maladie.

L’ empowerment : processus d’implication

L'empowerment, c'est le résultat conjoint

• du renforcement des capacités de l’individu, de son autonomie (« capacitation ») ;

• et la mise en place de structures, processus, mécanismes de concertation qui permettent aux intéressés d’avoir un réel choix (individuellement et collectivement).

Autonomie versus (in)dépendance

Empowerment = renforcer l’autonomie dans des situations de dépendance en soins.

• l'autonomie se rapporte à la liberté de choix, au pouvoir de décision

• la dépendance renvoie au besoin d’une aide pour accomplir des actes de la vie quotidienne.

Devant la nécessité de recourir à l'aide d'un tiers, l'autonomie se réfère à la manière dont la personne âgée va pouvoir choisir de confier son sort à telle ou telle personne / institution.

Soins alternatifs et de soutien aux soins

Les projets de soins alternatifs et de soutien aux soins permettent d’articuler 2 aspects de l’empowerment:

• le renforcement de l’autonomie• la mise en place de structures et processus

favorisant le libre choix.

Objectif : maintien de l’autonomie à domicile• L’objectif est de développer de nouvelles

stratégies émanant du terrain qui soutiennent au maximum l’autonomie de la personne âgée à domicile.

Appel à projets

Projets de • soins alternatifs, (qui n’existent pas encore,

complémentaires à ce qui existe) • et de soutien aux soins (formels, informels, autosoins)

En pratique• Date limite d’introduction des projets : 14 octobre 2009• Début des projets : 1er trimestre 2010 • Budget annuel de cette 1ère phase : plus de 16 M° € (sur

un total de 40 M°)

Soins alternatifs et de soutien aux soins

Soins alternatifs et de soutien aux soins

4 catégories proposées :

1. Nouveaux modules de répit ou favorisant l’autonomie

2. Nouvelles fonctions de soins à domicile (ex : ergothérapie, soutien psychologique)

3. Collaborations innovantes (nouvelles synergies)4. Nouvelles formes d’habitat

Projets de soutien aux soins

• Favoriser les autosoins• Diversifier & mieux coordonner les soins

formels (« réseau ») : – Large éventail de l’offre– Continuum de soins

• Soutenir les soignants informelscfr FRB– [besoin d’information (+ de 50%) : sur la législation,

sur les services d’aide disponibles, les milieux associatifs et les démarches administratives à effectuer.]

– besoin de répit (cité par 45.3 % des répondants), demande d’écoute (39.5%)

Soins alternatifs et de soutien aux soins 

Implication des associations de personnes âgées

Empowerment : 2 éléments :• « capacitation » (aider la personne âgée et son aidant

proche à mobiliser leurs ressources)• Diversité et flexibilité de l’offre de soins

Un 3ème élément : • mise en place de structures et d'instances de décision qui

permettent aux intéressés d'avoir de l'influence là où ils n'en avaient pas. bonus aux projets collaborant avec une association de

personnes âgées.

Soins alternatifs et de soutien aux soins

Plus d’info:• www.inami.be > dispensateurs de soins >

maisons de repos > formes alternatives de soins aux personnes âgées.protocol3@inami.fgov.be

Meer info:• www.riziv.be > zorgverleners > rustoorden >

alternatieve vormen van ouderenzorg. protocol3@riziv.fgov.be

FOD VOLKSGEZONDHEID, VEILIGHEID VAN DE VOEDSELKETEN EN LEEFMILIEU

Het RAI procesin het licht van empowerment

Brussel 30/9/2009

Paul MatthysCel Chronische, Ouderen- en Palliatievezorg

FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de voedselketen en Leefmilieu

FOD VOLKSGEZONDHEID, VEILIGHEID VAN DE VOEDSELKETEN EN LEEFMILIEU

PLAN :

• 1. Wat is de RAI-methode ?

• 2. Op welke manier kan het RAI- instrument bijdragen tot “empowerment” in de ouderenzorg ?

FOD VOLKSGEZONDHEID, VEILIGHEID VAN DE VOEDSELKETEN EN LEEFMILIEU

1. Wat is de RAI-methode ?

Acroniem voor:

R = ResidentA = Assessment I = Instrument

RAI = Assessment instrument voor cliënten.

Assessement instrument :

De totale evaluatie, de studie van de potentiële of reële risico`s en de evaluatie van de behoeften, te verwachten of reeds bestaande schade, aanbevelingen i.v.m. preventie, voorbereiding.

Omvat tevens een overzicht van risicofactoren, een evaluatie van de mogelijkheden, een onderzoek naar bedreigde elementen en naar de kwetsbaarheid en de hulpmiddelen.

FOD VOLKSGEZONDHEID, VEILIGHEID VAN DE VOEDSELKETEN EN LEEFMILIEU

DOELSTELLINGEN van de RAI :

Een goede evaluatie van de zorgbehoefte van de oudere in de verschilde zorgcontexten via :

stimuleren van de samenwerking tussen de verschillende zorgverstrekkers

een basis voor een gepersonaliseerd zorgprogramma

evaluatie van de zorgen

meten van de zorglast

kwaliteitsondersteuning

continuïteit van de verzorging en behandeling

FOD VOLKSGEZONDHEID, VEILIGHEID VAN DE VOEDSELKETEN EN LEEFMILIEU

Het proces :Stap 1

Interdisciplinaire verzameling van gestandaardiseerde gegevensStap 2

Analyse (geïnformatiseerd) en interpretatie van gegevens CAP’sStap 3

Bepalen van doelen, keuze en planning van interdisciplinaire interventies, zorgplanStap 4

Observaties binnen de organisatie en/of tussen organisaties Automatische rapportage, laat toe cliënten te volgen doorheen de tijd

Stap 5Interdisciplinaire evaluatie van het proces

Evaluatie van het RAI-procesGebruik van kwaliteitsindicatoren

FOD VOLKSGEZONDHEID, VEILIGHEID VAN DE VOEDSELKETEN EN LEEFMILIEU

Hoe :

Via het gebruik van :

- Gestructureerde, systematische en gestandaardiseerde procedures (MDS)

- Betrekt de cliënt, zijn/haar omgeving en het pluridisciplinair team bij het proces

- Zet de cliënt centraal en houdt niet alleen rekening met uitval en beperkingen, maar ook met mogelijkheden en wensen

- Niet enkel biologische, maar ook psychologische (cognitief en affectief) en sociale aspecten

- Aanpassingen zijn mogelijk telkens dit nodig blijkt

FOD VOLKSGEZONDHEID, VEILIGHEID VAN DE VOEDSELKETEN EN LEEFMILIEU

De RAI-methode wereldwijd :

Gestart begin jaren 80 in de USA om kwaliteit van zorg in de rusthuizen te verbeteren.Wereldwijd gebruik van de instrumenten, ook in Europa Wetenschappelijk ondersteund en op geregelde tijdstippen herzienInternationale onderzoeksgroep InterRAI

FOD VOLKSGEZONDHEID, VEILIGHEID VAN DE VOEDSELKETEN EN LEEFMILIEU

De RAI-methode in België

Web-site ondersteuning

Actie-onderzoek met betrekking tot de haalbaarheid van de RAI-methode in alle zorgcontexten

Weerstand opheffen door : Vermijden van administratieve overlas Betrokkenheid via o.a. werkvergaderingen, informatie Voorzien in adequate opleidingen Privacy-problematiek : inspraak van de betrokkene Aan Belgische situatie aangepaste Overleg en consensus

instrumenten

FOD VOLKSGEZONDHEID, VEILIGHEID VAN DE VOEDSELKETEN EN LEEFMILIEU

2. Op welke manier kan het RAI- instrument bijdragen tot het empowerment in de ouderenzorg ?

- Enkel via ‘informed-consent’ formulier;De cliënt moet zijn toestemming schriftelijk geven, en kan dit zo nodig herroepen. De cliëntbeheerder is persoonlijk aansprakelijk voor het respecteren van deze voorwaarde.

- De zorgbehoevende is een cliënt;Hij kiest zijn zorgverstrekkers; de cliënt kiest zijn arts, zijn verzorgingsteam of individuele zorgverstrekkers, er wordt met zijn wensen rekening gehouden.

- RAI evalueert op basis van de o.a. cliënt ingebrachte gegevens,De evaluatie is geen negatieve evalutatie, ze is holistisch, ze vermeldt naast de beperkingen eveneens de mogelijkheden.

FOD VOLKSGEZONDHEID, VEILIGHEID VAN DE VOEDSELKETEN EN LEEFMILIEU

Op welke manier kan het RAI- instrument bijdragen tot het empowerment in de ouderenzorg ?- Via BelRAI geen eindeloze, nodeloze herhaling;Het is niet meer nodig om steeds opnieuw, bij elke nieuwe zorgomgeving hetzelfde verhaal te herhalen. De gegevenshistoriek is ter beschikking.

- BelRAI beschermt de wensen;Met betrekking tot de medische handelingen en toekomstwensen.

- BelRAI beschermt de persoonlijke gegevens;De patiëntenwetgeving en privacy-wetgeving zijn van toepassing.

- BelRAI beschermt de toegang tot de gegevens. Er is georganiseerde beveiligingsfilters, eID, via eHealth en groepsbeheerder (gezondheidswerker KB 78), enkel strikt noodzakelijke gegevenstoegang. Beroepsgeheim.

FOD VOLKSGEZONDHEID, VEILIGHEID VAN DE VOEDSELKETEN EN LEEFMILIEU

Testsitehttp://test.belrai.org

Officiële site, geïntegreerd in E-healthhttp://www.belrai.org

Wiki-sitehttp://wiki.belrai.org/nl

helpdesk@belrai.org

LOGO/DESSIN

Web-applicatieLOGOS(BelRAI)

FOD VOLKSGEZONDHEID, VEILIGHEID VAN DE VOEDSELKETEN EN LEEFMILIEU

VRAGEN?

Paul MatthysFOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en LeefmilieuVictor Hortaplein 40 Bus 101060 BrusselBureau 01E00602/524.85.80

paul.matthys@health.fgov.be

FOD VOLKSGEZONDHEID, VEILIGHEID VAN DE VOEDSELKETEN EN LEEFMILIEU

BEDANKT VOOR U AANDACHT!!