College 10

Murks, Straattaal, Mengtaal

2

Overzicht

• Jongerentaal

• Murks

• Straattaal/mengtaal

3

Jongerentaal

Groepstalen en sociolecten   • Groepstaal: taalvariëteit van leden van bepaalde

etnische, religieuze, leeftijds-, beroepsgroep of sociale klasse

• Belangrijk identiteitskenmerk: "wij-gevoel" binnen de groep versterkt, "niet-leden" buiten gesloten

• Jongeren: door creatie van nieuwe woorden, ontleningen of leenvertalingen aan/uit bijv. het Engels

• Afzetten t.o.v. generatie ouders• Om "erbij te horen“• Stoer

4

Jongerentaal

• Woorden voor mooi, goed, prima:– Vet, strak, wreed, lauw

5

Jongerentaal

• Nieuwste jongerentaal: aanwenden buitenlands accent of mengen verschillende talen

• Marokkanen naar believen Marokkaans accent aanwenden of versterken

• Ook andere jongeren: (Turko-)Marokkaans accent– Grieken, Turken, Nederlanders, etc.

• ‘Verborgen prestige’ Marokkaans: stoer, gevaarlijk imago• Voor Nederlanders geen duidelijk onderscheid Turken en

Marokkanen• Turken en Marokkanen (en andere groepen buitenlanders) zelf

vormen onder druk een soort groepsgevoel– Manifesteren als groep met gemeenschappelijke kenmerken– taalgebruik

6

Murks

• Ook overgenomen door autochtone Nederlanders (jongeren)

• Accent/uitspraak imiteren• Woorden als:

– Tezz ‘shit’– Tfoe ‘ik spuug (erop)’– Iwa ‘hallo’– Ibaheš ‘politie’– Zehma ‘zogenaamd’

• Murks (geen algemeen bekende term onder de jongeren)

7

Murks

• M.n. door autochtone Nederlandse kinderen woordkenmerken en uitspraak van allochtonen nagedaan

• (onderzocht in Utrecht)

• Meest jongens: stoer imago

• Meisjes: lol maken

• Expres, bewust, gaat niet vanzelf

8

Murks

• Karikatuur van stereotype spraak van allochtonen– Duidelijk hoorbare uithalen in intonatie– Expres grammaticale fouten

• Werkwoorden achteraan• Infinitieven• Persoonsvorm en onderwerp bijzin in

hoofdzinsvolgorde

– Lange, rollende r

• Geen vaste regels

9

Murks

Intonatie:• Jongens:

– begin van uiting uithaal omhoog

– rest van uiting vrij monotoon• Ah…

• Tezz…

• Meisjes: – algemeen hoger dan in Nederlands

– Eind van uiting stem omhoog

– Hoog, hard, nadrukkelijk

10

Murks

• Veel zorg aan uitspraak van klanken– s sj– g harder, scherper– r extreem rollend– tje geronde lippen, voorin (‘chocolate’)– ij/ei ai: mai broertje– Regressieve assimilatie van fricatieven: wat iz dat

11

Murks

Grammatica:• Uitgang bijvoeglijke naamwoorden –e• de i.p.v. het, die i.p.v. dat• Verkeerde hulpwerkwoorden:

– zijn i.p.v. hebbenSophie: wij zijn vanmiddag in stad mooi hoofddoeken gezien

– gaan veel gebruikt:Jasper: Hoe is het met jou?Paul: Goed.Jasper: O nee niet zo bescheiden, ga gewoon zeggen goed, goed, beter weet je, gewoon zeggen gewoon.Paul: Goeoed.

Jasper: Waarom kietel jij mij ah doe niet a ga ga afblijven van mij!

12

Murks

• Woordenschat:

• Enkele woorden uit Marokkaans

• Algemene jongerentaal: Nederlandse woorden in andere betekenis– Meestal iets negatiefs dat positieve betekenis krijgt

• Engels: ‘see you later’ ‘later’ (normaal in Surinaams-Nederlands!)

13

Murks

• Alleen onderling gesproken– Niet met ouders, leraren e.d.– Niet met Marokkanen/Turken

• Beledigend

• Toe-eigenen wat niet van hen is

14

15

Straattaal

• Jongeren in etnisch gemengde vriendengroepjes• Intensief contact verschillende culturen• Mengen meerdere talen!• Creatief gebruik van taalmateriaal• Voor buitenlanders: alleen degenen die het

Nederlands goed beheersen en die de eigen moedertaal minder goed beheersen spreken straattaal (René Appel, 1999)

• Gesproken naast het Nederlands

16

Straattaal

• Sprekers:– 1. Groot percentage Surinamers (Amsterdam)– 2. Nederlandse achtergrond– 3. Antilliaanse – 4. Marokkaanse / Turkse achtergrond

• Meeste woorden uit talen– Sranan (Suriname)– Veel Amerikaans Engels– Ook Papiements (Antillen) (Groningen meer?)– Marokkaans-Arabisch

17

Straattaal • Alledaagse Nederlandse woorden vervangen door equivalenten uit andere

taal (Sranan)– M.n. categorieën van geld, roken, seks, schelden

• Doekoe ‘geld’• Soetoe ‘trekje’ (van sigaret)• Osso ‘huis’• Fawaka ‘hoe gaat het?’

• Ook constructies en uitdrukkingen uit m.n. Surinaams-Nederlands– Keuze van voorzetsels:

• Zet die TV dicht• Stap uit die fiets

• Uit andere talen:– Kon taa bei ‘hoe gaat het?’ (Papiements)– Kardasj ‘vriend’/’maatje’ (Turks)– Skoet ‘hou je mond’ (Marokkaans-Arabisch)

18

Straattaal

Grammaticale kenmerken:

• Bepaald lidwoord de als default

• Verkeerde vervoeging bijvoeglijke naamwoorden en aanwijzende voornaamwoorden

• Gespreksmarkeerders uit het Marokkaans

19

Straattaal

Hicham:Hee check die sma‘kijk dat meisje’ (sma: Sranan)

Ik ga loesoe he?‘Ik ga weg’ (loesoe: Sranan)

• fawaka = hallo, hoe gaat het?• moekroe = gevaarlijk• djaffen = stelen• flowen  = versieren• tranga = goed, leuk

Woordenlijsten straattaal:

http://www.straatwoordenboek.nl/

http://www.rotterdamswijktheater.nl/rwtnieuw/paginas/paginainfockv.htm

20

Straattaal

• Voorbeeldje

• Andere manieren van nieuwvorming:

• Hippe oma’s (reclame Douwe Egberts)

21

Straattaal en Murks

• Straattaalsprekers moeten niets van Murks hebben:

• Jennie: “Dat slaat gewoon nergens op.”

• Amy: “Dom hoor, je hoort het gelijk, dan denk je: hou toch je mond.”

22

Straattaal en MurksVerschillen Murks en Straattaal:• Murks:

– m.n. door autochtone Nederlanders – Imitatie van Marokkaans (en Turks) Nederlands– Weinig contact met Marokkanen en Turken– Gebaseerd op stereotypen– Met opzet– Oppervlakkige kenmerken uit talen: intonatie, uitspraak– Soms als beledigend ervaren– ‘Wij-groep’ (autochtonen) tegenover ‘Zij-groep’ (allochtonen)

• Straattaal: – Gesproken door etnisch gemengde groepen jongeren– Veel contact tussen verschillende etnische groepen– Veel Sranan (Surinaams)– Ook minder opvallende kenmerken: woorden, betekenissen, grammaticale structuren– Mengtaal – Sociale contacttaal, vriendschappen over etnische grenzen, positief gewaardeerd– Vanzelfsprekendheid, komt voort uit situatie– Alleen ‘Wij’ (etnisch gemengde groep)

23

Meer links• http://www.dropjelyrics.nl/ : Jongerentaal, jongeren kunnen zelf de nieuwste woorden

toevoegen aan het ‘woordenboek’ van Prisma• straattaal woordenlijst Rotterdam:

http://www.rotterdamswijktheater.nl/rwtnieuw/paginas/paginainfockv.htm.• Straattaal: een verkenning http://www.meertens.knaw.nl/respons/0504.jolanda.pdf.• Meertens-instituut over straattaal:

http://www.meertens.knaw.nl/meertensnet/wdb.php?url=/projecten/straattaal.html.• Wikipedia: http://nl.wikipedia.org/wiki/Straattaal.• !! René Appel: http://neon.niederlandistik.fu-berlin.de/langvar/straattaal/. Met

geluiden!• Taalschrift (Groene boekje en straattaal) http://taalschrift.org/reportage/000485.html.• Jongerenblog http://jongeren.blog.nl/onderwijs/2005/08/26/drop_je_straattaal.• Murks in Lombok http://www.lombox.nl/Jongeren/murks.html.• PhDonderzoek straattaal:

http://www.onderzoekinformatie.nl/nl/oi/nod/onderzoek/OND1282527/.

24

Bibliografie

• Jacomine Nortier (2001). Murks en Straattaal: vriendschap en taalgebruik onder jongeren. Amsterdam: Prometheus.

• Abderrahman El-Aissati, Louis Boumans, Leonie Cornips, Margreet Dorleijn en Jacomine Nortier (2005). Turks- en Marokkaans-Nederlands. . In: Nicoline van der Sijs (red., 2005). Wereldnederlands. Oude en jonge variëteiten avn het Nederlands, pp. 149-185. Den Haag: Sdu Uitgevers.