Cicero en Plinius

Epistularum genera multaBrieftypen, tekstlinguïstiek en vertalen

VCN Nazomerconferentie 2014

Suzanne AdemaLidewij van Gils

Nascholing en lesmateriaal

Genre van de brief

Inscriptioover liefde, troost, politiek, besluiten, filosofie, geschiedenis …

bedoeld voor vrienden, collega’s, een groot publiek …

Middendeel literair, formeel, informeel, parodie

een verhaal, een betoog, een uiteenzetting, een gesprek

met een verzoek, een antwoord, een les, een groet, een grap

Subscriptio

Plinius Minor, Brieven 6.16

Properat illuc unde alii fugiunt, rectumque cursum recta gubernacula in periculum tenet adeo solutus metu, ut omnes illius mali motus omnes figuras ut deprenderat oculis dictaret enotaretque.

Teksttypen en vertalen

SemanticsIssues of meaning, all levels

TOP-DOWNKnowledge of the world Reader’s own knowledge

Social/historical/geographical context

Knowledge assumed on part of intended audience

Genre Text type

Discourse/pragmatic level Level of connected text vs. sentence

Syntax Function of word or phrase at sentence level

Morphology Form of word

Part of speech

BOTTOM-UP

Top-down/bottom-up model, overgenomen uit Pennell-Ross 2008

Teksttypen en vertalen

Teksttypen en vertalen

SemanticsIssues of meaning, all levels

TOP-DOWNKnowledge of the worldSocial/historical/geographical contextGenreDiscourse/pragmatic levelSyntax

Morphology

Part of speech

BOTTOM-UP

Plinius Minor, Brieven 6.16

Properat illuc unde alii fugiunt, rectumque cursum recta gubernacula in periculum tenet adeo solutus metu, …

Teksttypen en vertalen

SemanticsIssues of meaning, all levels

TOP-DOWNKnowledge of the worldSocial/historical/geographical contextGenreDiscourse/pragmatic levelSyntax

Morphology

Part of speech

BOTTOM-UP

Plinius Minor, Brieven 6.16

Properat illuc unde alii fugiunt, rectumque cursum recta

gubernacula in periculum blablet adeo solutus metu, …

Talig kenmerk

Per 1000 woorden in:Exposi-torisch

Proce-dureel

Beschr. heden

Beschr. verl.

Narra-tief

Totale corpus

futurum

9 15 1,5 0 0 5

Teksttypologisch corpusonderzoek

Deel uit tabel #: Kwantitatief overzicht talige kenmerken

Talig kenmerk

Per 1000 woorden in:Exposi-torisch

Proce-dureel

Beschr. heden

Beschr. verl.

Narra-tief

Totale corpus

ww. 1e pers. 72 40 57 18 5 38ego, meus 38 29 31 7 3 22

Totaal ik 110 69 88 25 8 60ww. 2e pers. 27 29 9 14 0 16tu, tuus 25 35 18 14 0 18

Totaal jij 52 64 27 28 0 34

Teksttypologisch corpusonderzoek

Deel uit tabel #: Kwantitatief overzicht talige kenmerken

Van onderzoek naar onderwijs

Teksttypen Activiteiten van een briefschrijver

Expositorisch: Statusupdate geven

Procedureel: Zaken regelen

Beschrijven, heden: Persoon of object in heden beschrijven

Beschrijven, verleden: Persoon of object in verleden beschrijven

Narratief: Verhaal vertellen

Van onderzoek naar onderwijs

TIJDVAK ACTIVITEIT

Van onderzoek naar onderwijs

TIJDVAK ACTIVITEIT

- de toekomst

- het heden

- het verleden

Van onderzoek naar onderwijs

TIJDVAK ACTIVITEIT

- de toekomst - Zaken regelen

- het heden

- het verleden

Van onderzoek naar onderwijs

TIJDVAK ACTIVITEIT

- de toekomst - Zaken regelen

- het heden - Statusupdate geven - Object of persoon beschrijven

- het verleden

Van onderzoek naar onderwijs

TIJDVAK ACTIVITEIT

- de toekomst - Zaken regelen

- het heden - Statusupdate geven - Object of persoon beschrijven

- het verleden - Object of persoon beschrijven- Verhaal vertellen

Van onderzoek naar onderwijs

TIJDVAK ACTIVITEIT

- de toekomst - Zaken regelen

- het heden - Statusupdate geven - Object of persoon beschrijven

- het verleden - Object of persoon beschrijven- Verhaal vertellen

EMOTIONELE BETROKKENHEID: Ja/Nee

Van onderzoek naar onderwijs

SemanticsIssues of meaning, all levels

TOP-DOWN

Knowledge of the world

Social/historical/geographical context

Genre

Discourse/pragmatic level

Syntax

Morphology

Part of speech

BOTTOM-UP

Brieftype

Titel – Inleiding – Tussenkopjes

Zinstypen

Latijnse elementen

Van onderzoek naar onderwijs

SemanticsIssues of meaning, all levels

TOP-DOWN

Knowledge of the world

Social/historical/geographical context

Genre

Discourse/pragmatic level

Syntax

Morphology

Part of speech

BOTTOM-UP

Inhoud

Latijnse elementen

Van onderzoek naar onderwijs

SemanticsIssues of meaning, all levels

TOP-DOWN

Knowledge of the world

Social/historical/geographical context

Genre

Discourse/pragmatic level

Syntax

Morphology

Part of speech

BOTTOM-UP

Inhoud

Latijnse elementen

Statusupdate geven

Cicero Ad Familiares 14.1Wat betreft mijn verblijfplaats: de pest is inmiddels voorbij, en zolang het heerste, heb ik er geen last van gehad. Plancius doet erg zijn best en wil graag dat ik bij hem blijf en tot nu toe houdt hij me nog hier.

Genoemde personen

vaak de briefschrijver

soms de geadresseerde:

Zinstypenhuidige toestandterugkerende bezighedenrecente belevenissen

Bijw. bep. tijd gericht op het heden

Statusupdate geven

Plinius Minor, Brieven 7.5 Incredibile est quanto desiderio tui tenear. In causa amor primum, deinde quod non consuevimus abesse. Inde est quod magnam noctium partem in imagine tua vigil exigo; inde quod interdiu, quibus horis te visere solebam, ad diaetam tuam ipsi me, ut verissime dicitur, pedes ducunt; …

In Latijn te zien

Genoemde personen

vaak de briefschrijver ego, meus, nos, nostereerste persoon werkwoord

soms de geadresseerde: tu, tuus, vos, vestertweede persoon werkwoord

Zinstypenhuidige toestand praesens (actueel)terugkerende bezigheden praesens (iteratief), interdiurecente belevenissen perfectum praesens

Bijw. bep. tijd gericht op het heden bijvoorbeeld: nunc

Statusupdate geven: epistolaire tijden

Cicero, Ad Atticum 5.16Bibulus ne cogitabat quidem etiam nunc in provinciam suam accedere; id autem facere ob eam causam dicebant quod tardius vellet decedere. nos in castra properabamus quae aberant tridui.

moment van schrijven

moment van lezen

cogitare…

Statusupdate geven: epistolaire tijden

Cicero, Ad Atticum 5.16Bibulus ne cogitabat quidem etiam nunc in provinciam suam accedere; id autem facere ob eam causam dicebant quod tardius vellet decedere. nos in castra properabamus quae aberant tridui.

moment van schrijven

moment van lezen

cogitare…

Statusupdate geven: epistolaire tijden

Cicero, Ad Atticum 5.16Bibulus ne cogitabat quidem etiam nunc in provinciam suam accedere; id autem facere ob eam causam dicebant quod tardius vellet decedere. nos in castra properabamus quae aberant tridui.

moment van schrijven

moment van lezen

cogitare…cogitabat…

Zaken regelen

Cicero, Ad Familiares 14.20We denken de 7e of de dag er na te arriveren bij onze villa in Tusculum: zorg ervoor dat alles klaar staat … Als er geen badkuip in de badkamer staat, zorg dat er dan één komt en zorg voor de overige zaken die noodzakelijk zijn voor levensonderhoud en een goed verblijf.

Genoemde personen

vaak de briefschrijver

vaak de geadresseerde:

Zinstypen

opdracht, aansporingverwachtingangstvraag

Bijw. bep. tijd gericht op de toekomst

Zaken regelen

Cicero, Ad Familiares 14.18Domus ut propugnacula et praesidium habeat, Philotimo dicetis; et velim tabellarios instituatis certos, ut quotidie aliquas a vobis litteras accipiam; maxime autem date operam, ut valeatis, si nos vultis valere.

In Latijn te zien

Genoemde personen

vaak de briefschrijver ego, meus, nos, nostereerste persoon werkwoord

vaak de geadresseerde: tu, tuus, vos, vestertweede persoon werkwoord

Zinstypen

opdracht, aansporingimperativusconjunctivus pr. (adhortativus)gerundivum + esse, opus est

verwachting futurum

angst praesens ww. van vrezen

vraag vraagwoorden, vraagpartikels

Bijw. bep. tijd gericht op de toekomst bijvoorbeeld: - si-bijzin (als)

Beschrijven heden

Plinius Minor, Brieven 9.33In Africa ligt de koloniestad Hippo, vlak bij zee. In de buurt bevindt zich een bevaarbare lagune. Daarvandaan loopt een getijdenstroom als een soort rivier, die beurtelings, afhankelijk van eb en vloed, naar zee doorstroomt of in de lagune terugvloeit. Mensen van alle leeftijden komen daar graag naar toe om zich te amuseren met vissen, varen en ook met zwemmen, …

In Latijn te zien

Genoemde personen

meestal anderen dan briefschrijver en geadresseerde

namen, verwijswoorden, derde persoon werkwoord

Zinstypen

fysieke kenmerken, eigenschappen praesens (algemeen), semper

gewoontes praesens (iteratief), semper, saepe

Bijw. bep. tijd gericht op het heden bijvoorbeeld: nunc

Beschrijven verleden

Plinius Minor, Brieven 5.16Nondum annos xiiii impleverat, et iam illi anilis prudentia, matronalis gravitas erat et tamen suavitas puellaris cum virginali verecundia. Ut illa patris cervicibus inhaerebat! … Qua illa temperantia, qua patientia, qua etiam constantia novissimam valetudinem tulit!

In Latijn te zien

Genoemde personen

meestal anderen dan briefschrijver en geadresseerde

namen, verwijswoorden, derde persoon werkwoord

Zinstypen

fysieke kenmerken, eigenschappen

imperfectum (eigenschap), semper

gewoontes imperfectum (iteratief: gewoonte), semper, saepe

Bijw. bep. tijd gericht op het verleden bijvoorbeeld tunc; cum-bijzin met conj. impf of plqpft

Verhaal vertellen

Plinius Minor, Brieven 7.27Ubi illuxit, ipse circa verticem tonsus, capilli iacentes reperiuntur. Exiguum temporis medium, et rursus simile aliud priori fidem fecit. Puer in paedagogio mixtus pluribus dormiebat. Venerunt per fenestras — ita narrat — in tunicis albis duo cubantemque detonderunt et qua venerant recesserunt.

In Latijn te zien

Genoemde personen

meestal anderen dan briefschrijver, geadresseerde

namen, verwijswoorden, derde persoon werkwoord

Zinstypengebeurtenis perfectum, praesens historicum

voortdurende situatie imperfectum, infinitivus historicus

geb. vóór andere gebeurtenis plusquamperfectum

Bijw. bep. tijd gericht op het verleden bijvoorbeeld tunc; cum-bijzin met conj. impf of plqpft

Structurerende middelen gericht op volgorde in de tijd bijvoorbeeld deinde; inde;

postero die

Emotionele betrokkenheid

In Latijn te zien

Zinstypen uitroepen

O + vocativus

ut / quam (hoezeer)

ellips van het werkwoord

uitroepteken

Plinius Minor, Brieven 5.16Ut illa patris cervicibus inhaerebat! Ut nos amicos paternos et amanter et modeste complectebatur! Ut nutrices, ut paedagogos, ut praeceptores pro suo quemque officio diligebat! …

Brieven in het pensum van 2015

Update

Regelen

update

Update

Beschrijving

update

Update

Verhaal

Update

Verhaal

Update

Regelen

Verhaal

regelen

Brieven in het pensum van 2015

Update

Regelen

update

Quo magis cupis … periculum adducta. (44)Igitur, ut … fecunditas facit. (41)Isdem nunc … mutent. Vale. (47)

Plin. 8.10

cum affectum … experimentum (84)Proinde etsi … feminas venia. Vale. (39)

Plin. 8.11

incredibile … conteror. (73)Aestima … solacium. Vale. (15)

Plin. 7.5

de me excusando … praediatorem videbis.quod me ab hoc … quae amabas.de Bruti ad … omnibus

Cic. 12.14

In maximis meis doloribus … scio.Quod me proprius … velim.

Cic. 14.19

Noli putare ... oportere; nec enim habeo, … despoliatam venire.Quod si conficitur … vexare;nam mihi ante oculos … discedam; sed velim … speremus.

Cic. 14.2

Brieven in het pensum van 2015

Update

Beschrijving

update

Plin. 8.16

Plin. 4.19

Plin. 5.16

Cic. 7.1

Sed quamquam …. venia. Vale Mandant … domus est. Isdem nunc … mutent. Vale.

cum sis … evaderesummum est … optimushis … concordiamnon enim … solebascertatim … elegeris. vale

tristissimus … defunctaqua puella … vocatiquod gaudium … exscripseratproinde … acquiescit. Vale

Si te dolor ... de meo; nam primum … fallo." Quid tibi … ludi; apparatus enim … attulissent.Quod si tu … humano societatem

Genre van de brief

Inscriptio

Middendeel

Subscriptio

Update

Regelen

update

Update

Beschrijving

update

Update

Verhaal

Update

Verhaal

Update

Regelen

Verhaal

regelen

Epistularum genera multa

Suzanne AdemaLidewij van Gils

Vragen?

Nascholing en lesmateriaal