WAREF

32 K n a c k F o c u s . b e

IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIISTRIP

at is dát?!’ De vrouwen in mijn huis zijnheel vreemde boeken gewend, maar zeweten toch niet wat ze zien als ik zichtbaar nerveus Building Stories probeerte openen. Sinds Jimmy Corrigan, de slimste jongen ter wereld is een nieuw boekvan de Amerikaanse auteur Chris Ware(44) een evenement. In de internationalepikorde van stripauteurs staat hij helemaalbovenaan, samen met Art Spiegelman. Metzijn eersteling won hij niet alleen een helereeks internationale stripprijzen, maarkaapte hij ook de Guardian First BookAward weg, een prijs voor een roman -debuut. Zeer tot chagrijn van de aanwezigeliteraire critici. Er gebeurt nauwelijks iets in

Jimmy Corrigan, behalve dat een timide jongeman kennis-maakt met zijn vader. Maar de vormvernieuwing in destrip was spectaculair en maakte Ware beroemd: zijn vertellingen in schemavorm, zijn papieren speelgoedjes om uit te knippen, zijn uitvouwpagina’s en andere design-vernieuwingen die je vroeger nooit in een strip voor volwassenen zou verwachten. Zijn eigen gevoel voor vorm-geving leidde al tot tentoonstellingen in prestigieuze museavoor moderne kunst en maakte van hem een graag gezienegast in dat walhalla van illustratoren, The New Yorker.

Maar het was het voorwerp Building Stories zelf dat deverbaasde reactie van mijn huisgenoten uitlokte. Het zieter niet uit als een boek of een strip, maar als een doos vaneen gezelschapsspel, een superieur vormgegeven versievan Monopoly of Levensweg. Binnenin zit geen spelbord,maar een verzameling van veertien losse strips en stripjes.

JN E

Mediargus met docroom pdf

Zijn eerste boek al, Jimmy Corrigan,zette Chris Ware op het hoogste ereschavot van

de stripauteurs. Hij won er zelfs literaire prijzen mee.De opvolger Building Stories blijkt een ode aan papier

en de moderne vrouw, vermomd als gezelschapsspelletje. ‘Er zit kopnoch staart aan mijn boek.’ D O O R G E R T M E E S T E R S

K n a c k F o c u s . b e 33

Sommige zijn slechts strookjes papier met enkele plaatjeserop, andere zijn zo groot als een dikke krant. Weer andere zien eruit als een normale strip, maar hebben eenmooie harde kaft meegekregen. De verhalen vertellensamen de levensloop van de bewoners van een oud huismet drie verdiepingen. Stories uit de titel verwijst dusniet alleen naar verhalen, maar ook naar de lagen van eengebouw. Eén personage eist vooral de aandacht op: eendoodgewone vrouw met een afgezet onderbeen. Warevolgt haar tijdens verschillende fasen van haar leven. Zestudeert kunst, werkt in een bloemenwinkel, trouwt enwordt moeder. Ondertussen blijft ze dromen van hetschrijverschap. Een banaler leven dan het hare bestaathaast niet en toch wordt haar verhaal in Wares handeneen uniek boek.

Blijkbaar is de reactie van mijn huisgenoten precies wat

Ware zelf in gedachten had, laat hij in een uitgebreide e-mail weten. De meeste auteurs kiezen voor de korteinterviewpijn over de telefoon, maar de perfectionistischeWare neemt liever de tijd om over zijn antwoorden na tedenken. ‘Als een lezer zich verbaast over een voorwerp,staat hij helemaal open voor de wereld. Het was min ofmeer de bedoeling om de lezer op een prettige manier tedesoriënteren, een beetje zoals we ook in onze kindertijdvoortdurend vrolijk het noorden kwijt zijn. Daarnaastwilde ik het gevoel van blijde verwachting en affectiescheppen dat ik terugvind in het werk van beeldend kunstenaar Joseph Cornell. Ken je die? Zijn dozen met alledaagse voorwerpen lijken iets te suggereren over de essentie van de wereld. Zijn werk is één grote belofte, maar het schenkt ook iets aan de kijker. Mijn boek moest dat soort plezier oproepen.’

Mediargus met docroom pdf

34 K n a c k F o c u s . b e

HET IS NIET DE EERSTE KEER DAT WARE EXPERIMENTEERT MET DEformaten van zijn strips. In de jaren negentig bracht hij al nummers van zijn eigen tijdschrift The Acme Novelty Library uit die door hun hoogte in geen enkele boekenkastpassen. Op de achterkant van Building Stories staat een reclametekst waarin Ware het boek aanprijst als het ultieme antigif tegen digitale publicatievormen. Dat ismeer dan vrijblijvende spot. De tactiele ervaring van despelletjesdoos met de kleine en grote boekjes is niet zomaarom te zetten in een versie voor de iPad. ‘Ik wilde met dietekst begrijpelijk uitleggen wat er in de doos zit. De lossebladen, magazines en kranten van verschillende grootteverwijzen inderdaad naar een snel verdwijnend tijdperkvan tijdschriften en papier. Daarnaast weerspiegelt de ongeordende reeks boekjes hopelijk ook dat het hoofdper-sonage gaandeweg meer verstrikt raakt in haar eigen ge-dachten en zorgen. Er zit kop noch staart aan mijn boek.’

Dat hoofdpersonage, dat overigens naamloos blijft,heeft Ware bijzonder grondig uitgewerkt. Niet alleentoont hij verschillende episodes uit haar leven, maar haarpsychologische leven wordt ook uitgespit. Haar eenzaam-heid als jonge vrouw, haar omgang met andere personen,haar onzekerheden en dromen zijn heel geloofwaardig intekst en beeld omgezet. Als je niet beter wist, zou je erzeker van zijn dat een vrouw de verhalen had geschre-ven. Ware heeft zijn inspiratie niet bij vreemden gezocht,zo blijkt. ‘Ik ben grootgebracht door vrouwen: mijn moe-der en mijn grootmoeder. Daarnaast heeft mijn vrouw hetboek doorgelezen om ervoor te zorgen dat ik zeker geenpijnlijke genderfouten zou maken. Ik werk ook thuis enpas vaak op mijn dochter. Veel van mijn vrienden zijndus moeders en ik breng veel tijd door in speeltuinen. Het hoofdpersonage is uiterlijk gebaseerd op mijn vrouw,maar haar gedachten en persoonlijke problemen lijkenmeer op de mijne. Hoewel mijn vrouw vroeger ook kun-stenaar was, heeft ze nu een baan als leerkracht op eenplaatselijke public school. Ze doet dat goed en staat stevigin haar schoenen. Mijn boek gaat gedeeltelijk over je crea-tieve ambities opbergen en niet weten wat je met je levenmoet uitrichten, maar dat deel ervan gaat dus zeker nietop voor mijn vrouw.’

MET ZIJN HOOFDPERSONAGE MAG HET DAN MINDER GOED GAANdan met zijn eega, voor een Ware-strip is Building Storiesopvallend optimistisch. Het kon misschien moeilijk andersna de tristesse van Jimmy Corrigan, waarin een bejaarde,dikke Superman van een flatgebouw te pletter viel. Maartoch. Wares schrijfster-in-spe voelt zich geleidelijk beterwanneer ze een partner en een kind krijgt, ook al gaat dedop van de flacon rozengeur er niet af. De wending is opzijn minst verwonderlijk te noemen bij een auteur die nietbekendstaat om een onbezorgde kijk op het leven. ‘Eigen-lijk is dat mijn eigen ervaring. Het vaderschap heeft bijnaelke vraag beantwoord die ik me over het leven stelde. Ikmeen het als ik in een dialoog schrijf dat een kind opvoedenhet belangrijkste is wat je kunt doen in je leven. Maar hethoofdpersonage van Building Stories ziet de dingen tochnog anders dan ik. Hoewel ze veel troost vindt in het moe-derschap, heeft ze ook het gevoel dat ze haar dromen teveel heeft verwaarloosd.’

De verpakking van Building Stories als een doos met 14losse verhalen heeft meer gevolgen voor de leeservaringdan je op het eerste gezicht zou denken. Zo heeft het boekgeen klassieke chronologie meer. Je kunt beginnen met eenstrip waarin de vrouwelijke hoofdpersoon veertig is, omdaarna twintig jaar terug te keren in de tijd. Of omgekeerd.Elk verhaal is op zijn beurt het heden en alle andere stripsen stripjes, verleden en toekomst van het personage, zijntegelijk aanwezig. ‘Die verstrengeling van heden en verle-den is precies wat ik wilde bereiken. Als kind zat ik graagaan de keukentafel bij mijn grootmoeder thuis om te luiste-ren naar haar verhalen over haar eigen kindertijd, haar tie-nerjaren en haar prille huwelijk. Ze kon fantastisch vertel-len. In een gewoon gesprek kon ze de gebeurtenissen metzulke intensiteit tot leven brengen dat ik het gevoel kreegdat ik alles samen met haar had meegemaakt.

‘Met de verschillende boekjes wilde ik bij de lezer eengevoel opwekken alsof je diep in gedachten verzonkenbent. Het heden lijkt dan enkele seconden lang te verdwijnen en het verleden wordt bijna net zo echt en toegankelijk. Dat gevoel is een van de typische kenmerken van ons geheugen. Het is eigenlijk vreemd,maar ons bewustzijn bevindt zich veel vaker in die toestand dan we willen geloven.’

DE LINK TUSSEN HEDEN EN VERLEDEN VERLOOPT IN WARES WERKvaak via architectuur. Een van de strips in Building Storieswordt zelfs verteld door een huis. In andere verhalen krijgtWares woonplaats Oak Park bij Chicago een prominenterol. Het is een plek die voor Chris Ware gemaakt lijkt: eenrustig dorp dicht bij de grote stad, maar dat ondertussenwel de grootste collectie ter wereld van privéhuizen van ar-chitect Frank Lloyd Wright herbergt. Het illustreert het be-lang van gebouwen in Wares leven. ‘Architectuur geeftniet alleen vorm aan de ruimtes en decors waarin we –waardig of minder waardig – onze levens leiden, maar be-paalt ook onze gedachten en herinneringen. Mijn collegaCharles Burns en ik hadden het daar recent nog over. Wekonden allebei voorbeelden noemen van momenten tijdens

Chris Ware‘BUILDING STORIESGAATOOKOVERJE CREATIEVE AMBITIES OPBERGEN.DAT EENKINDOPVOEDENHETBELANGRIJKSTE ISWAT JEKUNTDOEN, DATMEEN IK OOK.’

Mediargus met docroom pdf

UNCLE BOONMEEWHO CAN RECALLHIS PAST LIVESDe Gouden Palm2010, van regisseurApichatpong Weerasethakul, inspireerde Ware tot een sfeervollefilmposter. ‘Ik hebtegelijk geprobeerdom de plechtige toonvan de film én de losse toeganke-lijkheid ervan te bewaren’, zei hij er zelf over.

MOEDERDAGWare werkt al jarensporadisch voor hettijdschrift The NewYorker, nog steedshet nec plus ultravoor illustratoren. In de moederdag -cover van dit jaarver werkte hij het hoofdpersonage vanBuilding Stories (alsenige mama op hetspeelterrein) enzichzelf (op eenbankje links).

FORTUNE 500In 2010 vroeg hetblad Fortune aanWare om een coverte maken bij zijn jaarlijkse lijst van de 500 grootste be-drijven van de VS.Ware greep de kansaan ‘omdat het leekop een cover tekenenvoor een Fortune-nummer uit 1929’ enstopte zijn illustratievol met bijtende sati-re op de graaicultuurvan de onbeschaam-de kapitalisten deraarde. Zijn coverwerd – o verrassing –afgekeurd.

EUPHONIC SOUNDSWare heeft ook enkele covers voor platen en cd’sgemaakt. Deze vanReginald Robinsonuit 1998 is er een in zijn favoriete muziekgenre,ragtime, waaruitlater de jazz zou ontspruiten. De typische lettering die Ware hier toepast, is ook op devormgeving uit debloeiperiode van hetgenre (vroege 20e

eeuw) gebaseerd.

CANDIDESommige covers van Ware zijn stripsop zichzelf. Zo bijvoorbeeld decover voor het stripnummer van de literaire bloem -lezing McSweeney’sdat hij zelf samen-stelde, of deze heruitgave van Voltaire uit 2005.(GM)

CHRIS WARE IN 5 ILLUSTRATIES

JIMMY CORRIGAN,DE SLIMSTE JONGEN TERWERELD (2000,VERTALING 2010)Wares eerste echteboek, over de moei-lijke relaties tussenvaders en zonen,wordt nog steeds geroemd als een vande beste strips allertijden. Ware introdu-ceerde zijn eigenstriptaal, vol schema’s en dia-grammen, bij eenbreder publiek.

QUIMBY THE MOUSE(2003)De korte avonturenvan de zielige muizen Quimby en Starky zijn vorm -gegeven als primi-tieve animatiefilm-pjes op papier. Ze zijn de weerslagvan Wares moeilijkeemotionele periodeals jonge volwasse-ne.

THE ACME NOVELTYDATE BOOK (2003)Het eerste deel van Wares schets-boeken. Wie eraantwijfelt of de manook anders kan tekenen dan de bestudeerde stijlmet spaarzame lij-nen uit zijn strips,moet dit eens lezen.Openlijk autobiogra-fisch, zelfs over zijnseksuele fixaties.

THE ACME NOVELTYLIBRARY ANNUALREPORT TO SHARE-HOLDERS (2005)Prachtig vorm -gegeven collectievan losse strips dieWare in zijn eigentijdschrift The AcmeNovelty Library hadgepubliceerd, maardie niet bij JimmyCorrigan of Quimbythe Mouse hoorden.

LINT (2010)Eigenlijk het twintig-ste deel van TheAcme NoveltyLibrary, maar ookeen magistraal levensverhaal vangeboorte tot sterf -datum van JordanWellington Lint. De Belgische componist WalterHus maakte hiervaneen muzikale voor-stelling, die in maartvan dit jaar werd op-gevoerd in de KVS.(GM)

CHRIS WARE IN 5 BOEKEN

Mediargus met docroom pdf

36 K n a c k F o c u s . b e

het tekenen dat we helemaal vergeten waren waar we onsbevonden. We hadden onszelf ervan overtuigd dat we op-nieuw in het huis van onze jeugd waren. De meeste mensenkunnen met hun ogen toe helemaal door het huis lopenwaar ze opgegroeid zijn. Ze kunnen zelfs de lades open-doen, ze weten waar alles bewaard werd en welke kleren erin de kasten hingen. Volgens mij houden onze hersenen die‘plattegronden’ voor ons vast. Ze komen nog van pas vooronze dromen. Soms verschijnen ze zelfs in ons alledaagseleven, door op een heel bizarre en verrassende manier dedagelijkse realiteit te overstemmen. Strips zijn een beetje architecturaal en in elk geval uit verschillende componenten opgebouwd. Dus laten ze misschien gemakkelijker dan proza toe om dat effect weer te geven.’

Het is geen wonder dat Chris Ware zich met zijn gezinheeft gevestigd in het dorp van een architect uit de vroege twintigste eeuw. Ware heeft al meer dan eens zijnbewondering uitgesproken voor design – en kunst in hetalgemeen – van die periode. Recentere spullen zijn volgens hem vaak haastig ontworpen en middelmatig vankwaliteit, maar honderd jaar geleden legde een vakman ernog zijn ziel in. Voor iemand die zo over esthetiek denkt,moet de alledaagse realiteit uit zijn verhalen een verschrikking betekenen. ‘Dat valt mee. Ik hou inderdaadvan vroeg-20e-eeuws design, maar ik pas die oude esthetica simpelweg toe op hedendaagse verhalen. Ik hebniks tegen laptops of gsm’s. Ik vind de iPhone 4 een vande mooist ontworpen voorwerpen van de laatste dertigjaar. Hij lijkt op een magisch, glanzend stuk glas. Maar ikhou helemaal niet van hoe dat ding mijn aandacht opslokten mijn rustige leven verstoort. Waar ik ook kijk, zie ikmensen in die glanzende afgrond staren in plaats van opte kijken naar de wereld. Volgens mij zitten alle moderneschrijvers en kunstenaars in de knoop met die moderneloskoppeling van het werkelijke leven, van mijn Belgische vriend, de componist Walter Hus, tot schrijversals Zadie Smith, die in haar nieuwe boek NW e-mails enklungelige afgekorte boodschappen opneemt. Tegelijkbedankt ze in haar nawoord twee computerprogramma’sdie de internettoegang kunnen blokkeren.’

ZIJN PARADOXALE HOUDING TEGENOVER DE MODERNE TIJD IS NIETde enige schijnbare tegenstelling in de figuur Chris Ware.

Ik herinner me plots weer onze eerste ontmoeting, langgeleden op de bovenverdieping van een Brusselse strip-winkel. Van pure verlegenheid probeerde Ware ongeveerachter het behang te kruipen. Om de andere zin boordehij zijn eigen werk de grond in. In die periode verborg hij zelfs zijn naam op de cover van zijn strips. Maar toende meegereisde fotografe knap en sympathiek bleek, liethij haar in een opvallende vlaag van assertiviteit niet vertrekken zonder een gratis exemplaar van zijn boek én zijn telefoonnummer. Building Stories is de meest ambitieuze strip van de laatste jaren. Dat lijkt ook moeilijk te rijmen met de onzekerheid van de jonge Ware.‘Ik dacht vroeger dat mijn twijfel over mijn kunst zouverdwijnen – of toch op zijn minst beheersbaar zou wor-den – als ik maar hard genoeg werkte. Dat is voor een deelook gebeurd, maar er is toch ook veel onzekerheid over-gebleven. Uiteindelijk is dat natuurlijk alleen mijn eigenprobleem en moet ik er niet te veel over zeuren. Maarzelfs als ik moest, zou ik me geen zelfverzekerde uitdruk-king kunnen aanmeten. Misschien is dat wel een beetjegeruststellend voor andere mensen die ook aan hun eigencapaciteiten twijfelen. Als student vond ik het altijd rust-gevend als ik las dat andere kunstenaars die ik bewonder-de daar ook mee worstelden... Al kun je nooit weten hoeeen andere persoon op zo’n ontdekking reageert.’

BUILDING STORIESUit bij Pantheon Books (Engelstalig).Het enige boek van Ware in vertaling is Jimmy Corrigan, de slimste jongenter wereld (Oog&Blik & De Bezige Bij).

FOCUS TRAKTEERTWWW.KNACKFOCUS.BE

Win 3 exemplaren van Jimmy Corrigan, de slimstejongen ter wereld. Zie pagina 8.

Chris Ware‘IK HOUD VAN OUD DESIGN, MAAR DEIPHONE 4 VIND IK OOK MOOI, BEHALVEDAT DAT DING MIJN AANDACHT OP-SLOKT EN MIJN LEVEN VERSTOORT.’

Mediargus met docroom pdf