Siemon KingsbergenCKV

Bosma

1

Inhoudsopgave

Pagina 1: VoorbladPagina 2: InhoudsopgavePagina 3: InleidingPagina 4: Over het WoudagemaalPagina 5: Beeldende vormgevingPagina 6: Beeldende vormgevingPagina 6: Bronnen

Inleiding

Op donderdag 5 januari ben ik samen met mijn vader, mijn buurman en buurjongen (Anne Epema, zit ook op Havotop) naar het Wouda gemaal in Lemmer geweest. Dat was toen het heel veel regende waardoor het water in Friesland heel erg hoog stond. Het gemaal was toen open voor publiek en die kans hebben we toen aangegrepen. Het was niet eens de opzet om er

2

een culturele activiteit van te maken, maar toen ik hoorde dat dat mocht was dat natuurlijk mooi meegenomen. Van het een komt het ander en hier is mijn CA verslag over ‘Het Wouda gemaal’ te Lemmer.

Over het Wouda gemaal

Geschiedenis:

In 1913 werd begonnen met de bouw van het Wouda gemaal. Dat was aan het eind van het stoomtijdperk. Het gemaal werd gebouwd om het waterniveau in Friesland in de hand te

3

houden. In die tijd kwam het regelmatig voor dat de helft van Friesland onder water stond. Dat was de reden om te beginnen aan de bouw van het gemaal. Deze moest het waterniveau op pijl kunnen houden. In 1920 was het af en werd het door koningin Wilhelmina geopend. Het gemaal heeft nu, in 2012, nog steeds een praktische functie in de provincie. Als het water erg hoog komt te staan en het Hoogland gemaal in Starum (een nieuw modern gemaal) het allemaal niet meer aan kan, word er nog steeds een beroep gedaan op het Wouda gemaal. Dit was ook het geval op 02-01-2012 tot en met 09-01-2012. Toen heeft het gemaal ook gedraaid om het water uit onze provincie te pompen.

Het Wouda gemaal is het grootste nog werkende stoomgemaal ter wereld. Daarom staat het dan ook op de werelderfgoed-lijst van UNESCO*.

UNESCO: United Nations Educational Scientific and Cultural Organization, is een organisatie die opkomt voor bijzondere gebieden/bouwwerken

Hoe en wat:

Het Wouda gemaal wordt draaiende gehouden door 85 vrijwilligers. Daarnaast zijn er ook nog eens mimimaal 11 mensen nodig om het gemaal in zijn geheel op te starten. Het kost zo’n 6 uur tijd om het gemaal op volle toeren op te starten en te laten draaien.

Origineel is het Wouda gemaal gemaakt om kolen te stoken die de ketels moesten verwarmen, maar in 1955 zijn die 6 ketels vervangen door 4 oliegestookte ketels. Deze ketels verwarmen het water zodat de stoom vrijkomt. Die stoom gaat naar de 4 stoommachines. Die laten op hun beurt weer 4 enorme vliegwielen* ronddraaien. Hiermee worden de in totaal 8 centrifugaalpompen** aan het werk gezet. Als die dan allemaal op volle sterkte draaien kan het gemaal per dag zo’n 6 miljoen m3 verpompen!

*Groot wiel aan een machine/pomp, dienend om de gang te regelen** Pomp waarbij een aangevoerde vloeistof in een snel draaiend schoepenrad (waaier) word geleid en door de centrifugale kracht in een ringvormig pomphuis aangebrachte uitlaat geslingerd wordt

Interessant:De schoorsteen van het gebouw is zo’n 60 meter hoog. Het vervelende was dat nadat ze klaar waren met het bouwen van de schoorsteen de bliksem er in sloeg. Toen konden ze dus weer helemaal opnieuw beginnen met bouwen.

Beeldende verwerking

In 1913 werd begonnen met de bouw van het Wouda gemaal. In 1920 was het af. Het ontwerp is van de Amsterdamse architect H.P. Berlage. Het ontwerp lijkt heel erg op die van meerdere Amsterdamse gebouwen, omdat die in die tijd veel werden gebouwd door een architectengroep, waar ook Berlage bij hoorde. Hierdoor komt het dan ook dat het Wouda gemaal in bijna dezelfde stijl is gebouwd.

4

Deze stijl wordt gewoon ‘stijl van de Amsterdamse school’ genoemd. Kenmerken van De Amsterdamse stijl:

Veel bakstenen Versieringen in de gevels Steile daken (soms torentjes) Veel symmetrie

Al deze kenmerken zie je duidelijk terug in het Wouda gemaal;

Het gebouw is compleet gebouwd met kleine bakstenen, die erg kenmerkend zijn voor de Amsterdamse stijl. Zoals rechts is te zien in het omcirkelde oppervlak.

De gevel van het Wouda gemaal bevat niet erg veel versieringen, maar er is duidelijk goed over nagedacht waar de dingen als ramen, deuren en letters moesten komen.

Ook als je naar het dak kijkt kun je zien dat dat inderdaad redelijk stijl loopt. Ook zijn er aan beide kanten 3 plekken waar het even in een driehoek omhoog gaat. Dit zou je als ‘torentje’ kunnen beschouwen.

Als laatste kenmerk heb je de symmetrie. Die zie je heel duidelijk terug in het gemaal. De voorkant van het gebouw (zie 2e foto van onder) kun je spiegelen bij de gouden letters in het midden, maar ook de voor- en achterkant van het gebouw zijn symmetrisch.

Wouda gemaal Lemmer Hoofdpostkantoor Utrecht

Op de vorige bladzijde heb ik een voorbeeld gemaakt van het Wouda gemaal en een ander gebouw dat in de Amsterdamse Stijl is gebouwd. Je kunt goed de overeenkomsten zien, de symmetrie, het steile dak en dezelfde steensoort.

De omgeving:De omgeving van het Wouda gemaal past heel erg goed bij het gemaal. Dit komt omdat de Lemmer natuurlijk een mooie wateromgeving is. Dat geld trouwens voor heel Friesland. Het

5

Wouda gemaal is natuurlijk speciaal voor het water gemaakt. Daardoor past het enorm goed in deze omgeving. Als je aan ‘De Lemmer denkt, denk je automatisch ook aan het Wouda gemaal, en als je aan het Wouda gemaal denkt, denk je aan de Lemmer.

Conclusie:Het was heel erg leuk om weer eens in het Wouda gemaal te zijn terwijl het in werking was. Ik was er al eens eerder met mijn opa geweest, maar toen was ik nog maar een jaar of 12. Nu kon ik echt begrijpen hoe alles in elkaar zat en hoe het werkte. Het was wel jammer dat het zo ontzettend druk was toen. Ik heb heel erg veel geleerd, omdat mijn vader er al aardig wat van af weet kon hij me erg veel vertellen maar er waren natuurlijk ook nog gidsen dus als mijn vader iets niet wist dan konden we hen vragen. Ik vond het echt ontzettend leuk en zou het zeker anderen aanraden. Je moet dan wel zorgen dat je er een beetje vroeg bij bent want anders kun je over de koppen wel lopen.

Bronnen:

Informatie:http://www.woudagemaal.nl/http://nl.wikipedia.org/wiki/Woudagemaalhttp://nl.wikipedia.org/wiki/Amsterdamse_School_(bouwstijl)http://www.architectenweb.nl/aweb/archipedia/archipedia.asp?ID=84http://www.encyclo.nl/

Plaatjes:http://www.google.nl/imgres?q=woudagemaal&um=1&hl=nl&sa=N&biw=1024&bih=705&tbm=isch&tbnid=55xK1x4jPV2PNM:&imgrefurl=http://www.witeburch.nl/gaasterland-cultuurhttp://www.google.nl/imgres?q=woudagemaal&um=1&hl=nl&sa=N&biw=1024&bih=705&tbm=isch&tbnid=TTMswFfc4k_VYM:&imgrefurl=http://www.zuidfriesland.nl/nieuws/300/bezoekerscentrum-woudagemaal-wordt-gedragen-door-vrijwilligers/&docid=f1c2DUQ84AnsbM&imgurl=http://www.zuidfriesland.nl/files/2011/11/woudagemaal-522x391.jpg&w=522&h=391&ei=ejVRT_CWNdTY8gOx44jyBQ&zoom=1&iact=rc&dur=254&sig=105838174892625572357&page=2&tbnh=150&tbnw=200&start=12&ndsp=16&ved=1t:429,r:11,s:12&tx=133&ty=121http://www.google.nl/imgres?q=hoofdpostkantoor+utrecht&um=1&hl=nl&sa=X&biw=1024&bih=705&tbm=isch&tbnid=OkMS4AhNHM49IM:&imgrefurl=http://hoofdpostkantoor.watishet.info/&docid=t1-DfXJIE7NU2M&itg=1&imgurl=http://farm4.staticflickr.com/3373/3296435917_1ac56cdc50.jpg&w=500&h=334&ei=2TVRT5G2JMPU8QOhntHvBQ&zoom=1&iact=hc&vpx=111&vpy=24&dur=362&hovh=134&hovw=201&tx=108&ty=84&sig=105838174892625572357&page=1&tbnh=134&tbnw=201&start=0&ndsp=12&ved=1t:429,r:8,s:0http://wiki.woudagemaal.nl/w/index.php/Schoorsteen

6