f...-­1 C 16septmbcr1988

1se jaargang mr. lU vindt ons indekiosken

betereboekhandelvoor 5OF

Abonnementsvoorwaardenstaan op blz. 31

ende inhoud op deachterkant

osafgiftekantoor isBrussel X

•Toestan

----,l

U had het al begrepenbij het bckijkrn vande:z

voorpagina:

en "Toestanden" iaccnblad, voorlezers,niet voor doorbladerende

melkijkers,oen blad met evenveel

• aandacht-...._... ....- voor politiek

alsvoor cultuur

NIEUW PROGRESSIEF ENPLURALISTISCHWEEKBLAD 1

\

De dollars geteld, de orde hersteld,\ .de spelen kunnen beginnen

Ook al wint William Van Dijck geenmedaille, we zullen vele gelukzalige urenvoor het kleine scherm doorbrengen."Deelnemen is toch belangrijker danwinnen" en" de sport bevordert de vriend­schap tussen de volkeren". De politiekenaïviteit van de Olympische beweging islegendarisch. Zuid-Korea kiezen enterzelfdertijd beweren dat sport en poli­tiek niets met elkaar te maken hebben, isdom en cynisch. De volgende spelen inChili?De spelen zijn big business. HoeveelOlympische spelen kosten en opbrengenwordt zelden berekend. Zoals kunst zousport zich onttrekken aan dat soort utili­taire vraagstellingen. Sport is spannenden mooi en grensverleggend en kan nietgereduceerd worden tot vulgaire kosten­baten-analyses. En toch...In 1972 werden de zomerspelen inMunchen georganiseerd. Een nieuwstadsdeel werd gebouwd, met autowegen, parken en sportterreinen. Het kroonstukwas het met een uitzonderlijk tentendakoverkoepeld stadion. De begrotingvoorzag een half miljard DMark. Deeindafrekening lag 1,3 miljard hoger. Hetdeficit bedroeg ruim een halfmiljard entot vandaag blijven de verliezen van detoen gebouwde sportinfrastructuuroplopen: jaarlijks ongeveer zes miljoenDM. Het verhaal van Montreal enMoskou is gelijklopend.

\ De spelen van 1984 van Los Angeles]Sloten met een batig saldo. Vooral omdat

flink veel onbetaalde vrijwilligersarbeidverrichtten en omdat sponsors grote in­frastructuurwerken volledig op zichnamen. De nevenactiviteiten-toerisme,handel, horeca- haalden evenwel niet deverwachte omzet. De werkgelegenheidwerd nauwelijks gestimuleerd.Seoul beschouwt de financiële kant vande zaak als een staatsgeheim. Vermoede­lijk bedraagt de totale kostprijs 9 miljarddollar. Er wordt gerekend met een deficitvan 900 miljoen dollar. Privé-bedrijvenhebben 800 miljoen dollar geïnvesteerd,die ze willen recupereren door de exploi­tatie van de stadions en de verhuur van deappartementen van het olympisch dorp.Veel geld moet van de verkoop van detelevisierechten komen. Bedragen tussende 300 en de 500 miljoen wordengenoemd. Los Angeles bracht 287miljoen dollar op aan televisierechten, dewinterspelen van Calgary 309 miljoen. .Een andere geldbron is de verkoopvan hetgebruiksrecht van het olympisch em­bleem. Voor Seoul moet deze symbolen-

transactie zo'n 400 miljoen dollaropbrengen. Voorts rekent men met devele indirecte inkomsten: 300.000bezoekers, nieuwe handelsrelaties, depromotie voor Koreaanse produkten.Dit soortpolitieke marketing vormtoveri-•gens de voornaamste drijfveer om gigan­tische sportmanifestaties aan te trekken.Japan organiseerde in 1964 de Olympi­sche spelen met het oog op een nieuwerespectabiliteit en op de internationalestatus die het sinds de tweede wereldoor­logmoest ontberen. De spelen werden eenstaatszaak en de "raison d'Etat"eiste zijnrechten. Aan de vooravond van de Spelente Mexico in 1968 brak een studentenre­volte uit die de eisen voordemocratischerechten kracht moest bijzetten. Op 26 en27 juli schoten veiligheidsdiensten bijbetogingen 17 studenten dood . 0p 23,24en 25 september ontruimt het leger decampus: opnieuw vallen 18 doden. Op 3oktober volgt de eindafrekening: meerdan 300 mensen neergekogeld.Zuid-Korea doet de zaak nog eens over.Wekenlang maken leger en politie destraten schoon. Niet alleen rebellerendestudentenworden hardhandig aangepakt,ook armen, kreupelen en bedelaarsmoeten uit het stadsbeeld verdwijnenvoor de televisiecamera's aankomen. Demeest brutale repressie wordt opnieuwdoor de gehele wereld geduld. Het sport-­spektakel heeft voorrang. De orde lijkthersteld, de spelen kunnen beginnen... 1

Patrick Stouthysen

Rocard kreeg immers, naast de 'ouver­ture", ook een ingrijpendonderwijsbeleid mee. Fabius poogt zichtegenoverRocard af te lijnen in eendiscussie over het gemis aan een "granddessein"- een groot plan. Ook ThatcherenReaganzijnmeesters inde beeldspraaken voor Gorbatsjov zijn twee woordenvoldoende om een omwenteling tedragen.WordtMartensVIIIopeen zelfdemaniersamengevat? In een duidelijk en mobili­serend sociaal en economisch project?Staan er grootse cultuurplannen opstapel? Een geprofileerd buitenlandsbeleid zien we evenmin. Vanuit we­reldperspectief blijft België een kleinrechts staatje, trouwe vazal van de VSA:zie de standpunten inzake Nicaragua,Salvador, Chili, Afghanistan, Zuid­Afrika, Israël, ontwapening... Zalhetdannogmaar eens de staatshervorming zijn?Van dat ingewikkeld plan is de meestconcrete samenvatting wellicht doorMark Eyskens berekend: binnenkorttellen en betalen we 62ministers.DieBelgischekleurloosheidzetzichdoorin het gehele politieke bedrijf. Even

in het hemelrijk

Standpunt•De verbeeldingende macht

Om de bevolking te betrekken bij eenbeleidmoet dit een symboliek meekrijgenofin enkele rake bewoordingenkunnenworden samengevat. Zo verbondMitter­randzijn tweede ambtstermijn met hetplan van een nieuwe internationale

bibliotheek.

wekte de Verhofstadt-PVV de indrukeenmaatschappelijkplan te zullendoorzettenwaarin iedereen zou meegenieten van deruime dividenden van het volkskapita­lisme. De beurscrash van 1987 maakteeen einde aan vele illusies. Watoverblijftis een aftakelende CVP die roept om"herbronning" en een SP die vooralsnogrealistisch meedingt om de gunsten vaneen grijs "centrum". De enige tweewijzigingen in het politieke decorzijn debevestiging van de Groenen als politiekestroming en de angstaanjagende vormingvan een "respectabele" uiterste rech­terzijde.Ergdynamiserendishetallemaalniet De

sleutelwoorden indepolitieke opvoedingvan de bevolking blijven nog "gelaten­heid" en" ieder voor zich". Het draagtallemaal bij tot de groeiende depoliti­sering, waaraanookde "altematieve"par­tijen niet heel veel veranderen. Het be­hoorttot de essentie van eenpolitieke de­mocratie dat de bevolking betrokkenwordt in een openbare discussie over degrote maatschappelijke alternatieven. InBelgië is de macht steeds meer geschei­den van enig project Wat verkeerdelijkde "politisering" van het bestuur wordtgenoemd, is niet meerdan princiepslozeinstitutionele verdeling van deinvloedssferen. DeBelgischeregeringalspermanente conferentie van Jalta.De verbeelding aan de macht, het blijfteenmooiperspectief. Een eerste vereisteisdanwel: verbeelding. En: openbaarheidvan bestuur. En dan, het stellen van dejuiste vragen, het eenvoudig uittekenenvan de alternatieven, de publieke dis­cussie. De invoering van de politiekedemocratie in België zou op zich al eenpolitiek-culturele aardschokzijn.

EricCorijn

•DE WEEK

CVP-congres

Eén kerk in de Tweekerkenstraat ?De CVP stapt met lange benen naar degemeenteraadsverkiezingen van 9 okto­ber. Verkiezingen betekenen voor haarimmers een lange reeks historische diep­tepunten, of het nu gaat om gemeen­teraads-, parlements- of Europese ver­kiezingen. Departij zit al opde electoraleglijbaan sinds de jaren vijftig. Bij deparlementsverkiezingen van 4 juni 1950behaalde de CVP-PSC 47,6% van destemmen, goed voor een absolute meer­derheid van 108 op212 kamerzetels. Na13 december 1987, vertegenwoordigendie tweepartijen nog slechts 27% van deBelgische kiezers. Vanmeerdande helft,viel de christendemcx:ratische familie in37jaar terugopminderdanéénderde vanhet aantalkamerzetels.

Combat des ChefsDeze neergaande trend werd slechts on­derbroken door de verkiezingen in detweede helft van de jaren '70. Met deconservatieve Tindemans als boegbeelden Martens, die destijds doorging voorACW-er, als partijvoorzitter, behaalde deCVP in die periode een aantal overwin­ningen. Tussenbeide herenontstond toenechtereen"combat des chefs", wat langetijd zwaar op de partij zou wegen.Met die elementen in het geheugen, laghet voor de hand dat het CVP-partijbu­reau, enkele weken voor9 oktober, al hetmogelijke zoudoenomte verhinderendatopnieuw verdeeldheid aan de top zoutentoongespreidworden.

StandenpartijDie verdeeldheid is voornamelijk tewijten aan spanningen tussen de standenbinnen de CVP. Sinds 1945 ontkent deCVPeen standenpartij te zijn, maar zoalsde katholieke zuil waarvan die partij depolitieke uitdrukkingvormt, is ookzijzelf

tanden (patroons, boeren, midden­ers, arbeiders) samengesteld. Nu

Waarom boden zich 7 kandidatenaan voor het voorzitterschap vande CVP? Waarom trad het CVP-partijbureau in deze zaak even"democratisch" op als de doorhaar verfoeide Sovjetbureaucra­tie ? Waarom heet de uiteinde­lijk enige kandidaat-voorzitterHerman Van Rompuy ? Het

antwoord op deze vragen vloeitvoort uit de problemen waarmeede CVP vandaag kampt : electo­rale achteruitgang, spanningtussen de standen en nood aan

een hernieuwdprofiel.

HRMAN VAN RDPOYOPVOqER VN dwcN

zijndie standenbinnen de katholieke zulop verschillende wijzen georganiseerd:de arbeiders worden er beter omkaderddan de middenstanders, de middenstan­ders beterdandepatroons. Datverschil inorganisatiegraad leidt tot verschillendehoudingen tegenover de CVP. De bandtussen de patroons en de partij is veellosserdandie tussen de CVPendeACW­leden. Katholieke patroons en midden­standers kiezen niet altijd voorde katho­lieke partij. Af en toe verkiezen zij dePVV ofde VU. De ACW-ers zijn veeltrouweraandeCVP. Geziende electoraleafkalvingvande CVPheeft dit tot gevolgdat het ACW-electoraat voor die partijsteeds belangrijkerwordt. Deze evolutiebleeflange tijdondergronds, maarhetkonniet anders dan dat ze op een gegevenmoment politieke gevolgen zou hebben.

3

Na een lange discussie over "ACW enpolitiek", besloot het ACW-congres van12 april '86 dat de christelijke arbei­dersbeweging in Vlaanderen zou blijvensamenwerken met de CVP. Dit con­gresbesluit ging echter gepaard met eenversterking van de ACW-aanwezigheidin de CVP. Een goed jaar latervernieuwde het ACV een groot deel vanzijn topleiding. De generatie Peirensvolgde die van Houthuys op. De open­lijke steunvandeze laatste aanMartensVtot VII maakte plaats vooreenmeerkriti­sche houding tegenoverde regering. Na13 december '87 bleek tenslotte dat deACW-vertegenwoordigers over eenmeerderheid beschikken in de CVP­kamerfractie. De ACW-druk binnen deCVP was door dit alles zozeertoegenomen dat ACW-vertrouwensmanDehaene, als formateur, opnieuw eencoalitie met de socialisten kon vormen.Door deze evolutie kwamen de andereCVP-standen natuurlijk enigszins in deverdrukking. Viade strijdomhetvoorzit­terschap trachtten zij opnieuwmeervat tekrijgen op hun partij. Daarom schoofdeBoerenbond Wivina De Meester naarvoor. Daarom voerde de rechterzijde inde CVP al enige tijd campagne voor degebroeders Van Rompuy, die, wat hetsociaal-economisch programma betreft,evengoed in de partij van Verhofstadtzouden kunnen thuishoren. Om in deTweekerkenstraat de kerk in het middente houden, was het uiteindelijk Jean-LucDehaene zelf die het compromis for­muleerde : het ACW kreeg zijn zin opregeringsvlak, de andere standen krijgenhun zin inzake het voorzitterschap.

Hopen na 1984DeCVP-leiding had nog een tweede re­den om Herman Van Rompuy te kiezen.Als centrumpartij die voortdurendaande 1macht is, heeft de partij problemen met

haar profiel. Vooral sinds de verkie­zingsnederlaag van '81, tracht ze datscherper te stellen dooropnieuwnadruk teleggen op de christelijkewaarden. Daar­voor is Van Rompuy een uiterst geschiktman. Laten we de kandidaat-voorzitterzelfaan het woord. In zijn boekje"Hopenna 1984", dat in hetzelfde jaar bij hetDavidsfonds verscheen, hangt hij eendoemdenkbeeld op van de huidige crisis.Volgens hem is er slechts één uitweg:"A Il een de godsdienst zal erin slagen om

de moderne mens uit het puin, uit hetmoeras te halen waarin hij terecht­gekomen is. De mens zal alleen metzichzelf en met zijn omgeving vredekunnen sluiten, wanneer hij opnieuw deankers zal hebben uitgeworpen in hettranscendente". Iets verder geeft de au­teur een concrete toepassing van dezemethode : "Zou erniet meerbereidheid totinleveren zijn in een wereld met mindermaterialistische krampachtigheid en diederhalve het essentiële van het bijkom-

5 jaar na de staking van deopenbare diensten-

stige nog kan onderscheiden? Zou er,ondanks de storm, toch niet meer eco­nomisch initiatief zijn wanneer jong enoud nog durven geloven dat het leven demoeite waard is om geleefd te worden,omdat er Iemand is die over je waakt endie zorgt voor uiteindelijke gerech­tigheid?" Het inleveringsbeleid godsdi­enstig gefundeerd. KanMartens zich eenbeterCVP-voorzitter indenken?

Jan Van Kerkhoven

Eén maandloon verlorenOp vrijdag 9 september '83 startten despoorwegmannen van Charleroi eenstaking die twee weken zou duren en diezouuitbreiden tot het geheel vande open­bare diensten en zelfs tot een aantal be­drijven indeprivé-sector. Hetgingom delangste en de meest algemene stakingsinds'60-'6l. Hetwerdookeen succes,inzoverre dat de regering gedwongen wasom haar meest ingrijpende maatregelenterug te trekken. Geziende krachtvandiebeweging vonden velendit resultaat tochonvoldoende (1). Watblijft er5jaar latervan die overwinning over?Sinds '83 is deregeringMartens-Gol eringeslaagd om die overwinning tekortwieken, zonder dat de openbarediensten opnieuw even energiek tot deactie overgingen. Een voorbeeld : hetverlies van één maandloon. Onder drukvan de staking slaagde de regering er in'83 niet in dezemaatregelen op te leggen.Tijdens de periode van sociale vrede dievolgde lukte haar dat wel.Het geheugen even opfrissen : Martens­Gol wilde één biënnaleoftwee-jaarlijkseloonsverhoging afschaffen. Voor eenopsteller bij de staat, die zijn loopbaanbegint meteen weddevan 290.000Fen zebeéndigt met 498.000 F, betekende dateen koopkrachtverlies schommelendtussen 6.800 en 15.800 F per jaar. Destaking verhinderde deze maatregel. In

to2o éN MAANDLOONVER?N 7

AT 2€AN EN4ANDAMGQwRxe'lMeel,

het akkoordmet deregering,dat een eindemaakte aan de staking, aanvaardden devakbonden van het overheidspersoneelechter- dat ambtenaren voortaan nietlanger in het begin maar wel op het eindevan de maand zouden betaald worden.Daarbij verloren zij, zo heette het toen,slechts deintrest op het gelddat zij de staatvoorschieten tot aan hun pensioen. Datpensioen zou inderdaad voortaan in hetbegin van demaand uitbetaald worden.Een jaar geleden, tijdens de onderhande­lingen voor de conventie tussen de staaten zijn personeel voordeperiode '87-'88,lietderegeringMartensVI in een nota aandeonderhandelaars weten dat ze vanplanwas ook de pensioenen op het einde vande maand te betalen. Met andere woor­den: de regering nam met de ene handterug wat zemet deandere in '83 gegevenhad.

4

De socialistische vakbond van de open­barediensten (ACOD) eisteeen paragraafin de conventie, waarin de regering ex­pliciet aan dezemaatregel verzaakte. Dechristelijke overheidsbond, die nochtanshet initiatief nam voor het akkoord van'83, zag geen graten in een overeenkomstdie niets vermeldde over de uitbetalingvan depensioenen. Het liberaal syndicaatnam dezelfde houding aan. Beide on­dertekenden deconventiemet deregeringop 3 november '87. De ACOD weigerdete tekenen. Een paar dagen later,net voorde parlementsverkiezingen sloeg de re­gering toe : het artikel 60 van definancie­wet, verschenen in het Staatsblad van 17november '87, voorziet debetaling van depensioenen voordeopenbarediensten ophet einde van de maand.In ruil voor enkele voordelen, zoals eenloonsverhoging van 1000F bruto voordeminstbetaalde ambtenaren, hebben dechristelijkeen liberalevakbonden vanhetopenbaar ambt dus aanvaard dat éénmaandloon definitief verloren ging in deopenbarediensten. Treurigresultaatvoordiegenen die 5 jaar geleden 2 weken ge­staakt hebben.

ClaudineLeleux

(1) Voor een gedetailleerde balans van destaking zie : Claudine Leleux, "De krachtme- ,ting vakbonden-Martens V" in "De NieuweMaand" vanjanuari '84, blz. 65-83.

Het gaat weer goed met "GastvrijAntwerpen" .Onder dezebenaming coör­dineren 84 Antwerpse organisaties sindsongeveer een jaar hun acties tegen hetracisme. Een acuut conflict maakte hier­aan echter bijna een einde.Op 14 juli viel de gerechtsdeurwaarderbinnen bij een aantal organisaties en par­ticulieren. De bedoeling was beslag teleggen op deaffiches dieoproepen om op1 oktober deel te nemen aan een anti­racistische betoging, georganiseerd doorhet Antifascistisch Front van Antwerpen,dat zich voor de gelegenheid uitgebreidhad tot het"1 oktober-comité" en dat sterkgekleurd is door Klein Links. Op debewuste affiches, ergens in een verlörenhoekje, prijkte het logo van "GastvrijAntwerpen" (een zebra ...). Welnu, hetgebruik van dit logo was bij sommigemensen van "Gastvrij Antwerpen" in hetverkeerdekeelgat geschoten. Zij vondendat een betoging net voor de gemeen­teraadsverkiezingen polariserend zouwerken. Volgens hen kon "GastvrijAntwerpen" zijn logo daar dus niet aanverlenen. Het vervelende was echter datde meerderheid van "Gastvrij Antwer­

Uw dokter rekent schaamteloos eenpaarhonderdfrankmeer aan dan het officiëletarief? Vergeet hij kwansuis die tarievenuit te hangen in zijn wachtkamer? Over­woog u om u daarover te beklagen bij uwziekenfonds? Doe geen moeite ! Zieken­fondsen hebben anderebekommernissen.Behoort u dus ook tot de 57% die vindendat de ziekenfondsen vooral aan huneigenbelang denken? Gelijk hebt u ! Desocialistische ziekenfondsen verkondi­gen naeenweekendjecongresseren dat zegezonde,kapitaalkrachtige leden sympa­thieker vinden dan zieke en hulpbe­hoevende. De rijken brengen tenminstegeld in het laatje. De anderen kostenalleen geld. Concurreren met de privé­reisverzekeraars, ziedaar de nieuwewegen die uw socialistische ziekenfondsin wil slaan. Zieken, bejaarden en gehan­dicapten, jullie kijken beter uit naar een

Antiracisme

•Opgelet voorde zebra !

pen" wél achterdiebetoging stond. (Vande 84 aangesloten organisaties komen ermeestal slechts een goede 20 naar de ver­gaderingen. De meeste organisaties zijnnamelijk ook lid van het AntifascistischFront en/of van het "1 oktober-comité").Daarop liet "Gastvrij Antwerpen" beslagleggen op de affiches en spande eenkortgeding aan tegen de verspreiders vande affiches. Weinig democratisch, maarformeel gesproken kon dat. Behalve eenfeitelijke vereniging van 84 organisatiesis "Gastvrij Antwerpen" immers ook eenVZW, waarvan de 8 leden, op de voorzit­terna, uit het progressieveniet-partijpoli­tieke vormingswerk komen, voorname­lijk dan uit Elcker-Ik.Terrechterzijde is reedsbesmuikt gegrin­nik te horen: een progressieveorganisatiedie zich tot het burgerlijk gerecht wendt

-BELGIEKORT

behulpzame buur. Tenzij jullienog eenreisje gepland hadden.

VDB voorzitter van een miljoenen-con­cern dat een vernieuwd Atomium gaatexploiteren. Zouden we voor alle zeker­heid niet best op voorhand de bollen nogeens natellen?

En Simonet dan? Die is toch ook kandi­daat-burgemeester? Misschien geen ge­boren fraudeur maar zeker zo scrupule­loos. Ofhoe noemt u anders een man dieom de raketten naar hier te krijgen zijncollega-ministers beloog en die zich be­riep op de wet tegen het racisme om eenmigrant aan te klagen?

VanRompuy in DeMorgen: "Ons land enVlaanderen zouden er anders hebbenuitgezien zonder CVP". En of !

Van Rompuy wenst deCVP christelijkerte maken en Verhofstadt is al een poosjebezig met de PVV liberaler te maken.

1 5 1

omdat ze de linkse geesten die zé zelfheeft opgeroepen niet meerterug in defleskrijgt. Want daar gaat het blijkbaar om."Gastvrij Antwerpen", oorspronkelijkeen initiatief van zachte, eerder groen­getintevormingswerkers,zag zich stilaanoverspoeld door de meer voortvarendeactivisten van Klein Links, die het ra­cismeheel wat gespierder aanpakken.Of er nu echt sprake is van"jezuïetenstreken" of "partijpolitiekeoverwegingen" doet hier nog weinig terzake. Het "1 oktober-comité" heeft nuandere affiches laten drukken (zonderzebra) en deVZW"Gastvrij Antwerpen"trok haar klacht in. De strijd tegen hetracisme wordt opnieuw opgenomen.Hopelijk is de sfeer niet al te erg verpest.Blijfthetprobleem: hocpakjehet racismeaan? Door er keihard tegenaan te gaanzoals Klein Links? Door de plaatselijkeacties van de buurtcomités? Door de"brede en pluralistische sensibili- ·seringscampagne" uit het platform van"Gastvrij Antwerpen"? Misschien weldat alles samen. Samen alleszins, mitsiedereen een minimum aan intellectueleeerlijkheid toont.

Koen Dille

Tobback weet dus wat hem te doen staat.

Omdat het slecht ging met deoverheidsfinanciën en de economie heeftu 10 jaar lang ingeleverd. Vandaag gaathet weer goed. Daarom, oordeelt hetV.E.V.,moet deoverheid verderbesparenen kunnen er geen looneisen wordengesteld ... want het zou wel eens opnieuwslecht kunnen gaan. Economie heeft metpolitiek gemeendat ze demeestonweten­schappelijkewetenschap is die er bestaat: juist is alleen wat de sterkste denkt.

Van de 42,7 miljoen Generale-aandelenzijn er 40,5 in handen van goed 200mensen. Je vraagt je afwater nu preciesgeneraal is aan die Generale Maatschap­pij.

Koen Dillen 1

De toekomst van de Generale Maatschappij

•Dit was Belgisch

Dealgemeneaandeelhoudersvergaderingvan de Generale Maatschappij diedinsdag 6 september plaatsvond, heeftgezorgdvoorde concrete vertalingvandenieuwe eigendomsstructuur van Belgiésgrootste en oudste holding : "moderne"bestuursorganen zijn in de plaatsgekomen van de "archaïsche" en detobjobs zijn verdeeld.Ex-gouverneurRené Lamy zal nog tot 1januari 1989 de raad vanbestuur voorzit­ten. Daarnamaghij terafsluitingvan zijncarrière een lange wereldreis maken enkomt Etienne Davignon in zijn plaats.Drie vice-voorzitters : Renaud de laGenière (Suez), MauriceLippens (AG)enCarlodeBenedetti (Cerus) zijn verkozen.Hervé de Carmoy is aangesteld totafgevaardigdbestuurder, de spilfiguur inde daadwerkelijke dagelijkse leiding vande GM. In de nieuwe raad van bestuurzetelennogslechts 9 Belgen opeen totalebemanning van 20.Het is uiteraard geen verrassing dat de"denationalisering" van de GM op hetvlak van het aandeelhouderschap ook totuitingkomt in de minderheidspositie vande autochtone bazen. Met een kwart vande aandelen in handen vande groepSuez,15,5% in de portefeulle van Cerus, 3,5%geplaatstbij de FranseholdingsCompag­nie Générale d'Electricité en Lyonnaisedes Eaux, controleren de buitenlandsekapitaalgroepen rechtstreeks44% van deGM. Bovendien bezit Suez de absolutemeerderheid in Sodecom, dat zelf metbijna43% de grootste aandeelhouderis inde GM. De beruchte "Belgische veran­kering" via verzekeraar AssurancesGénérales, bedraagt nauwelijks 12%(daarnaast beschikt AG over ongeveer20% van de Sodecomaandelen).En als je nog even verderdoordenkt, kanje je afvragen hoe stabiel de positie vandat Belgische ankerwel is, aangezien de

1 groep Suez momenteel onrechtstreeks de[rotste aandeelhouder is bij AG (22%

Na hun strijd om de Société Généralede Belgique sloten de titanen vorigeweek een vredesverdrag. Maar isdie Generale Maatschappij nu nog

Belgisch en wat zijn de perspectievenvoor haardochterondernemingen in

moeilijkheden?

via de GMen 8% via Sodecom) ! Als jeerbovendienrekeningmeehoudtdat zichsinds enkele jaren een versnelde interna­tionale herstructureringstendens aftekentin de verzekeringssector, begrijp je datverrassingen hier niet geheel uitgeslotenkunnenworden.De GM kan nu hoe dan ook vergelekenworden met een grote Franse koek, ver­sierd met een Italiaans glazuurlaagje enverpakt in flinterdun Belgisch cellofaan.Bedenkje daarbij dat de hele constellatierond de groep Brussel Lambert en rondCobepa (en dus ook de "Vlaamse" hold­ing Gevaert Photoproducten) reedslanger beheerst wordt door Paribas enaanverwanten, blijkt er nog slechtsweinigoverte blijvenvaneenzelfstandigBelgischfinanciekapitaal.

Een moeilijke face-liftWat kunnen we verwachten in de vol­gende maanden? Zijn de kaarten op hetvlakvande eigendomsstructuurdefinitief

v2 l CosKATER€k :

uitgedeeld? Hoe zal de dooralle partijenrondgebazuinde maar nooit openlijkomschreven industriële strategie zichaandienen? Welke gevolgen zal diestrategie hebbenvoorde tewerkstelling ineen aantal "probleembedrijven" (FN,ACEC en sommige dochterondernemin­gen van de subholdingGechem)?Een factor die sterk meespeelt in dezeproblematiek is de noodzaak voor denieuwe hoofdeigenaar Suez om zijn

6

financiële positie te saneren. Deoverwin­ning in de strijd om de controle over deGMheeft inderdaadveel geldgekost Omde 12 miljoen nieuwe GM-aandelen tekunnen betalen, nam Sodecom eenbankkrediet van 30 miljard frank op. Deovername van een deel van de Ceruspar­ticipatie, als onderdeel van de over­eenkomst tussen Suez en de Benedetti,kostte ongeveer evenveel. De jaarlijkserentelast op die globale lening van bijna60 miljard frank bedraagtwaarschijnlijkméérdan 3,5miljard frank. Je hoeft geenfinancieel genie te zijnom tebegrijpendateen dergelijke aderlating opmiddellangetermijn volstrektonhoudbaarwordt endathet terugschroeven van die enorme lasteen absolute prioriteit betekent voor dehuidige leiding van de GM. De onder­tussenafgebrokenonderhandelingenmetRobertMaxwell hadden ongetwijfeld totdoel omdoorde verkoopvaneendeel derSodecomaandelen in GM deze druk teverlichten. Maar het feit dat de Britsecommunicatiemagnaat sindsdieneenbodvan méér dan 90 miljard frank lanceerdeopde Amerikaanse uitgeverijMacMillan,wijst erop dat hij, tenzij zijn over­namepoging in de Verenigde Stalen mis­lukt, in de nabije toekomstwaarschijnlijkniet als een belangrijke deelnemer in deGM verwacht moet worden.Maar zelfs als er één of enkele nieuwepartnersopduiken, zalde herstructureringvandeGeneraleMaatschappij onafwend­baar blijken. De overheersende evolutiein het hedendaagse kapitalisme biedtweinig toekomstperspectieven voorlogge conglomeraten van het GM-typedie zich met alles en nog wat inlaten.Welke concrete vorm de face-lift van deOude Dame zal aannemen, is een aange­legenheid die tijdens de volgende maan­den heel wat meermensen zal boeien enbeangstigen dan de grote en kleinebeursspeculanten. 1

Palverbraken]

Strijd voor culturele eigenheid in Zuid-Korea-De buffel kan hard stotenDe Olympische Spelen brengen Zuid­Korea in het brandpunt van het nieuws.Gie Goris woonde er voor "BroederlijkDelen" een project bij van het "AsianPartnershipforHuman Development",dat strijd levert tegen de veramerika­

nisering van de Zuidkoreaanse cultuur.

voor de culturele dimensie van die 'drieMin-revoluties'. Vorig jaar sprak ikeenvijftal mensen in Wonju, die gesteundworden in hun werk door BroederlijkDelen. Zij zien hun taak in het doen her­waarderen van de brede volkscultuur,tégende agressieve 'veramerikanisering'in. Zij hebben minder academischeproblemen over de inhoud. Ze halen diegewoon bij de boeren op het veld. Voorzover die er nogzijn. Eénvan hen: "Ik leefvoor de democratisering en voor de her­eniging van mijn land. Op dit momentwordt Zuid-Korea overspoeld doorwesterse cultuur. Dat verwerp ik . Ik benop zoeknaarde echte rolenwaarde vande,cultuur. Voor die waarde wil ikvechten".Eén van de liederen uit hun repertoireheet 'Arirang'. In hun versie ging hetover de hereniging. Traditioneel komtdetekst neer op"Alsje weggaat enje laatmijachter/zal je tocht vol hindernissenzijn".Eén van de meisjes inWonju zegt eigen­lijknet hetzelfde: "Leven is geenpersoon­lijke of individuele waarde. Leven moetgedeeld worden. Dan pas ontdek je deware waarde en de menselijke verwezen­lijking. Mens zijn is niet alleen zijn, het issamen werken aan de ontwikkeling vanmensen. In politieke termen : leven isdemocratisering en hereniging". Hetmagduidelijkzijn : de culturele bewegingbinnen de Minjung heeft een politiekeagenda, eerder dan een artistieke.In Seongnam kreeg ik een kalender vanartiestenuit de 'Minjungmovement'. Pertwee maanden staat er een prachtigetekening van één van Korea's mytholo­gische dieren. Maart-aprildraagtChirungSo, de buffel. Het verhaal komt hier opneer : de buffel is een harde werker, enmoet ookaltijdblijvendoorwerken. Maarals hij uiteindelijk, moegetergd, kwaadwordt op zijn baas, dan kan hij hem ver­schrikkelijk hard stoten. Nadat ditgebeurd was, keerde Chirung So nietmeer terug naar zijn eigenaar. Daaromwerd hij het symbool van heteeuwigdurend leven. 1

oe@os]

MNJUN4w%#,

'~-~~"v,

° <52

%bi

cianistische opperkaste. Velen verwer­pen nog steeds het sjamanisme. MoonSang-hee (Yonsei Univ.) somt enkelenegatieve kanten op : het sjamanismestimuleert volgens hem het geloof ingeesten, in het noodlot, het sjamanismezougeen ethischbewustzijnkennen...Hijbesluit: "Bevrijding van het sjamanismezal onmiddellijk het herstel betekenenvan onze eigen creativiteit en onze eigenhumanisering". In leidende kringenbestaat dus nog steeds een sterke tendensom het fundament van elke vorm vanKoreaanse volkscultuur te verwerpen,zogezegdomeen eigen cultuur te vinden.Waarom is dat sjamanisme de gebetenhond? Antwoord daarop geeft Rhi Bou­yong(SeoulNationalUniv.) : "Inde ogenvan de plechtige en traditionele volge­lingen van Confucius betekende het sja­manisme iets immoreels en luchtigs. Eenirrationele kracht die de goed gevormdemorele orde destabiliseert. De sjamanis­tische wereld lachte met de plechtige enwereldse moraal, vertegenwoordigd inhet confucianistische geloof'.

DrieMin-revolutiesDe strijd voor zelfbeschikkingsrecht(staat=Minjok), de strijd voor gerech­tigheid voor de verdrukte massa's(=Minjung) en de strijd voor democratie(=Minju) zijn sindshet beginvande jaren'80héél sterkverweven. Binnende brede'Minjung-movement' is er veel aandacht

CultuurcocktailWie zegt 'strijdvoor culturele eigenheid'moet zich uiteraard ook afvragen wat dieeigen cultuur dan wel inhoudt Op datvlak zit men in Korea wel in nauweschoentjes. Ondanks het feit dat ditschiereiland al vele eeuwen als eenééngemaakte natie bestaat, ondanks hetfeit dat er zo goed als geen etnische ver­schillen meer bestaan, ondanks eenformidabele druk vanwege de heersendeklassen op de onderliggende lagen omzich ook cultureel te schikken, ondanksdat alles is het moeilijk om over 'Ko­reaanse cultuur' te spreken. Waarovergaat het? Over eencultuur die zichbaseertop het boeddhisme (dominant van 57 vCtot 1392)? Of is het een confucianistischgeinspireerde cultuur zoals die tijdens deChoson-dynastie groeide (1392-1910)2Waar is dan de plaats van de westerse enchristelijke waarden en levenspatronendie vooral Zuid-Korea de jongste 40jaaroverspoeld hebben? Tenslotte : gaat nietelke stroming binnen de Koreaanse sa­menleving terug op de oer-religie, hetsjamanisme of zoals het ter plaatsegenoemd wordt 'Mu-Kyo'? Als de Ko­reaanse cultuur dan een cocktail zou zijnvan deze en andere elementen, in welkeverhoudingen dan en wie bepaaltdie?Veel meer vragen dan antwoorden.Niet alleen voor mezelf, maar ook voorzowat alle Koreaanse academici die hier­over publiceren. Eén zaak is daarbijduidelijk : de wetenschappers zelf zijnrechtstreekse erfgenamen van de confu-

Volgens Lee Kang-soo van de HanyangUniversiteit "moet het behoud van onzeculturele soevereiniteitminstenseenevenbelangrijke zorg zijn als het behoud vanons politiek zelfbeschikkingsrecht".Voor dat laatste kangemanifesteerdwor­den, gevochten en sinds heel recent ookgestemd. Dat gebeurt dan ook massaal.Voor culturele eigenheid moet op anderemanierengewerkt. Ookdatgebeurt,maarminder spectaculair, minder geschiktvoor onze camera's.

7

Op 15 september werd in het EuropeesParlement voor het laatstgedurendedezelegislatuur over 5 rapporten met betrek­king tot de vrouwen gestemd.De thema's zijn: balans van de tenuit­voerlegging van de richtlijnen betref­fendede vrouwen;degelijkebehandelingin de sociale zekerheid, de gezondheidvan de vrouwen, vrouwen in de besluit­vorming en vrouwenstudies in Europa.Volgens Marijke Van Hemeldonck,mede-rapporteur over de balans van derichtlijnen, is er op 9 jaar tijd, met nametussen 1975 en 1984, meer vooruitganggeboekt inzakevrouwenrechten dan in devoorgaandeperiodevan200jaarsedertdeUniversele Verklaring van de Rechtenvan deMens. Sinds 1984, nochtans, is ersprake van een stagnatie en in sommigelanden zelfs een achteruitgang. Denatio­nale regeringen hebben geen -nochtansdoordeEuropese richtlijnen aanbevolen­"positief' arbeidsbeleid ten aanzien vande vrouwen gevoerd. Daarenboven wer­den in veel landen, zoals bijvoorbeeld inBelgië op het vlak van de sociale zeker­heid, "negatief" discriminerendebezuinigingsmaatregelen getroffen.Deze 5 rapporten zouden de voorbodemoeten zijn van nieuwe Europese richt­lijnen.Eén daarvan, "Vrouwen en gezondheid",

Europees parlement

•Schildpadden krijgenmeer aandacht dan

vrouwenmaakt alleszins al weinig kans om in hetEuropees Parlement te wordengoedgekeurd Dit rapport wordt door delinkerzijde (sociaal-democratie, commu­nisten en groenen) ingediend en bevathete -de rechterzijde noemt ze ook wel"ethische"- hangijzers, zoals abortus endenieuwevoortplantingstechnologieén.De harmonisatie van desocialezekerheidis één van de problemen waarmee dearbeidersbeweginggeconfronteerdwordtin het kadervan hetEuropavan 1992. Dekeuze van het stelsel -met de arbeid alsbasis of de nationale solidariteit- is geensekse-neutralekeuze.Voordevrouwen ishet nog altijd zo dat de nationale wetge­vingen terzake hen "blijven beschouwenals een object ... in diezin dat dewerkendemanvanwiezij afhankelijk is, tussen haaren het SZ-stelsel in staat" (Rapport overde tenuitvoerlegging van de richt­lijnen...).Alle richtlijnen van Europa ten spijt

blijven de vrouwen nog altijd afwezig opalle terreinen van de besluitvorming. Hetaantal vrouwen in de nationaleparlemen­ten stagneert - in België is dat aantal zelfsgedaald. Hetzelfde geldt voor het aantalvrouwelijketopambtenaren,dat inBelgiësedertdeTweedeWereldoorlog onveran­derd is gebleven.Aan de Europese universiteiten is hetaantal vrouwelijke studenten gestegen totgemiddeld 43% van de studentenpopula­tie, de vrouwelijke docenten blijven ech­ter een minderheid. In alle landen werdensederteen tiental jaren "Vrouwenstudies"georganiseerd,behalve in België. Dat hetons nochtans niet aan vrouwelijke ex­perten ontbreekt, is vooral de buiten­landse universiteiten niet ontgaan: hetzijn onze beste exportprodukten.Marijke Van Hemeldonck klaagt hetgebrek aan assertiviteit van de vrouwenaan.Tergelegenheidvaneen stemming inhet Parlement over schildpadden (sic)ontving zij kilo's post. Voordestemmingover deze vrouwenrapporten kreeg zegeen brief. Vrouwen moeten leren lob­byen, meent ze, acties ondernemen bin­nen de officiële structuren. Een visie dieniet dooralle feministen gedeeldwordtenwaarvandeefficiëntienogbewezen moetworden.

AnneGrauwels-

weten dat Pinochet zelf de chaos is. ]Anate omm]

nogal autocratisch regerendepremiervanSingapore Lee Kuan Yew. Zijn partijboekte bij de parlementsverkiezingenonlangs opnieuween klinkendeoverwin­ning. Lee stelde meteen iedereen gerustdoor te suggereren dat hij zijn opvolgingaan het regelen is.

Dat laatste zou ookpresident NapoleonDuarte van El Salvador allicht graagdoen nu hij nog maar enkele maanden televen heeft. Duarte heeft immers kanker.Doch de uiterst rechtse Arena-partij vand'Aubuisson veroverdebegin ditjaareenmeerderheid in het parlement. Uiterstrechts wil nu ook de presidentiële machtinpalmen.

Dictator Pinochet, die voor electoraleexperimenten enige koudwatervreesmanifesteerde, loste het probleem vanzijn eventuele opvolging anders op. Hijlaat zich door de Chilenen zonder te-

rsi

Een vorm van democratie die ook genkandidaat herkiezen in een referen­continuiteit waarborgt, is een ideaal dum. Het is Pinochet ofde chaos. Velenwaarnaar menig Aziatisch land streeft.Het stichtende voorbeeld hier levert de

onduidelijke oppositionele groepen vanex-generaals en oud-politici, of aan demacht op straat. Maar ook die informelemacht schijnt geen duidelijk profiel tehebben en geen enkel contact te onder­houden met communistische en etnischeverzetsgroepen in hetnoorden vanBirma.De hele regio is trouwens in beweging.De militaire regimes in Azië wankelen.De etnische verdeeldheid neemt toe. Nahet verongelukken van generaal Zia UIHaq en diens staf heeft de nieuwe sterkeman Mirza Aslam Beg van Pakistangekozen voor een electorale oplossing.Demilitairen zullen zich ten voordelevaneen parlementair regime in de kazernesterugtrekken. Dat zou dan een eleganteoplossing zijn om de nationale verzoe­ning te bevorderen en de etnische tegen­stellingen te overbruggen.

WERELDKORT

De macht delen is altijd problematisch.'Zeker als die macht zich steeds meer opstraat bevindt en ook daar wordtuitgeoefend. Dat ondervond sterke manNeWin in Birma. Een personele wisse­ling aan de top met eerst Sein Lwin endaarna Maung Maung loste niets op.Vandaar dat ook in Birmahet pluralismeoprukt en deregerendeBirmaanseSocia­listischeProgrampartij koortsachtig naar

[ een uitweg zoekt. Die uitweg kan zijn het[80eqschiks overdragen van demacht aan

Indien verkiezingenpolitiekespanningenof sociale onrust konden oplossen, danzou het communistisch regime in Polendeze ontsnappingsroute zeker kiezen.Maar met de informele gesprekspartnerSolidarnosc is het voor generaalJaruzelski kwaad kersen eten. Vandaardat in Polen de politieke onzekerheidvoortduurt, hoewel zelfs sommige-welis­waargeïsoleerde- Sovjetstemmen menendat men best kan leven met een pluralis­tische vakbeweging. Hetgeen uiteraardop een deling van de macht in Polen zoumoeten uitdraaien.

"De ondraaglijke lichtheid van het bestaan"

•Kundera's kitsch

"Metaforen zijn gevaarlijk", schrijftKundera inDeondraaglijke lichtheidvanhet bestaan, "je mag er niet meeschertsen". Wil je een voorbeeld, neemdan het verhaal vanOedipus. Ondermeerin de ondraaglijke lichtheid interpreteertKundera deze tragedie verkeerd: volgenshem steekt Oedipus zichzelf de ogen uitomdat hij zich schuldig voelt. Maar So­phocles zegt iets anders : Oedipus straftzichzelf omdat hij uit hoogmoed allewaarschuwingen afgewimpeld heeft;zoek de moordenaar niet, zegt Teiresias,want dat wordt je ongeluk.In het verhaal van Kundera beweert deTsjechische hersenchirurgTomas dat ookde Russen, na hun inval in zijn vaderland,hun ogen hadden moeten uitsteken. Zebeseffen niet wat ze doen, maar daaromzijn ze nog niet onschuldig, beweertTomas. Hij zal deze uitspraak duurmoeten bekopen: hij vlucht naar Zwitser­land, waar hij onbekommerd had kunnenblijven, maar keert uit liefde terug naarPraag, waar hem verboden wordt zijnberoep uit teoefenen. Je vraagtje als lezeraf ofde echte Oedipus in dit verhaal nietTomas zelf is, die niet beseft wat hij doet,en daarom geestelijk verminkt wordt.Tomas is een van de vier personages uithet kwartet dat in de roman optreedt. Heteenvoudig plattelandsmeisje Terezageraakt op Tomas verliefd en slaagt erinmet hem te trouwen. Met de stadse kun­stenares Sabina heeft Tomas een ver­houding die hij na zijn huwelijk nietafbreekt. Sabina, die nog tijdig uit Praagvertrekt, en ten slotte in Amerika gaatleven, breekt abrupt met een Zwitserseacademicus, Franz, die voor haar zijnhuwelijk opgeeft. Na een betoging tegende terreur in Cambodja, wordt Franz inBangkok door straatdieven vermoord.Kundera herleidt de geschiedenis graagtot een resem ziekmakende grappen.Tomas en Tereza, die uiteindelijk op eenidylisch plattelandgaan leven, komen omwanneer de remmen van een gammele

"Verfilmingen en toneelversies vangrote romans zijn niets anders dan eensoort 'Reader'sDigesi"" zegtMilanKundera. Hij schrijft dat in de

inleiding tot zijn eigen toneelversie vanDiderots roman "Jacques, lefataliste".Onlangs liet hij ook nog zijnjongsteroman "De ondraaglijke lichtheid vanhet bestaan" verfilmen. VoorKunderazijn contradicties blijkbaar niet on­draaglijk. Zijn boek en de verfilmingervan zijn veel minder draaglijk voor

GeorgesAdé.

DE ONDRAAGLIJKELICHTH)D VAN DNTIK2 ANGOR6S AD :

vrachtwagen het begeven. Heeft de Staatzich met deze dood dan ook gewroken?Maar dit alles stelt de buitenkant van hetverhaal voor : vier personages in de mal­lemolen van de twintigste eeuw. Bin­nenskamers zijn het nogal afgetekendesexuele gedragspatronen die hen ken­merken. Tomas wil als libertijnse min­naar , zegt Kundera, vat krijgen op deverscheidenheid van de wereld. Sabinakan niet vrijen zonder een hele vertoningrond het spiegelbeeld en de ontkleding,Tereza wil de hevige hartstocht die haarbezielt, eenvoudig niet kennen. AlleenFranz, de stereotiepe intellectueel,gedraagt zich opdatgebied vrij kleurloos.Hij komt dan ook nauwelijks aan de beurtin de film. Je vraag als lezer blijft on­beantwoord : wat hebben erotischeverhalen en enkele episodes uit de inter­nationale politiek met elkaar te maken?Ondergaan deze personages hun gedre­ven eigenheid zoals zij aan hun Staat on­derworpen zijn?Kundera laat je al te gemakkelijk zittenmet het wrevelig gevoel dat hij alleen

maar naargeestige grollen vertelt. Het iserg datwe nietweten watwe willen, en hetis al even erg dat de Staat ons niet toelaattedoen wat we willen doen, maar laten weerondertussen mee lachen. "Het concen­tratiekamp is niets uitzonderlijks", beseftTereza, "je wordt erin geboren". Pascalbegint te wenen, en Kafka grijnslacht.Kundera heeft het meer dan eens,afwijzend, over kitsch, schijnkunst. Hetspijtme,maarzijn Ondraaglijke lichtheidheeft voormij ook iets kitscherig: het lijktallemaal wel op een grote roman uit deEuropese traditie. De verteltrant is leukingewikkeld, het verhaal wordt geregeldonderbroken door leuke min of meerwijsgerige bedenkingen, maar als je na­denkt dan merk je dat de lichtheid dieoverblijft niet ondraaglijk is, maar wan­smakelijk. Denk maar terug aan het ver­haal vanOedipus. Sabina haat haar vader,en het communisme, "want dat is eenandere vader". Tereza kan zich niet uiten,"zoals haar vaderland". Door wie wordtDonJuan Tomas gestraft, als het niet doorhet versteende beeld van de Staat is?Telkens wordt het echte verhaalgenegeerd, zoals de kitsch de kunst ver­neukt : Oedipus gaat niet aan geweld ofschuld ten onder, maar aan het besef vanzijn moedwillige onwetendheid. ZoalsTomas, Tereza en Sabina zichzelf nietkennen, en ook niets in die zin onderne­men, zo kennen zij de wereld ook niet. Enik denkniet dat ik daarmee de mening vanKundera vertolk.Kon een verfilming dit boek redden? Derealisator van The Right Stuff, PhilipKaufman, kreeg de opdracht : ironie vande geschiedenis, wantTheRightStuffwasook al zo'n verkeerd begrepen Oedi­pusverhaal. Het laatste beeld toondeChuck Yeager die zijn vliegtuig­waaghalzerij toch overleeft, en uit dewoestijn de beschaving opnieuw instapt.Hij heeft overwonnen, maar zijn gezichtis verminkt VoorKaufman telt de over-1winning van de eenzame, moedige man.

Maar de geschiedenis zegt : hij wil nietzien dat hij niet meerkan bestaan. Dat deveroveringvande ruimte geenwerkvooreen eigenzinnige enkeling is. MaarKaufmanridiculiseert, niet zonderverbit­tering, de Amerikaanse Staat in al zijnkosmischepogingen.Kaufman heeft een film à la Truffaut, ofGoddardwillen maken, naar hij beweert.De cameraman is dus die van IngmarBergman, Sven Nykvist, en de scenaristdie van de latere Bunuel, Jean-ClaudeCarrière, diehetharde surrealisme vandemeesteruit de jaren twintig inkitsch ver­taald heeft. Juliette Binoche (Tereza) iseen Française, enLenaOlin (Sabina) eenZweedse, die inDeRepititie vanBergmangespeeld heeft. De akeligste ambtenaarwordt door de Pool Daniël Olbrychskiuitgebeeld, enErland Josephsondoet aan

Tot begin oktober is Rotterdam de foto­stad van Europa, met 32 grote en kleineexposities, verspreid over de gehele ha­venstad. In de nostalgische hal van deHolland-Amerikalijn is de eerstefotobiénnale te zien.Voor deze hoofdexpositie, getiteld'Questioning Europe', werden tien Eu­ropese landen uitgenodigd om eeninzending te verzorgen, met als thema'Reinterpretations within Photography'.Het betreft België, West-Duitsland,Groot-Brittannië, Frankrijk, Oostenrijk,Noorwegen, Spanje, Tsjechoslowakije,FinlandenNederland. Per land zijn tweetot vijffotografen met recent werk verte­genwoordigd. Voor België selecteerdeGeorges Vercheval, directeur van hetfotomuseum te Charleroi de fotografenStephen Sack, Marina Cox, Jean-LouisGodefroid, Jean Janssis en de VlaamsefotograafLudoGeysels.Ludo Geysels, die reeds jaren intensiefbezig is met authentieke in scène gezettefotografie, neemt met zijn monumentalefoto's een loopje met de rage van de'Nieuwe Wilden'. In deze reeks, gepre-

eerd onder de titel 'Modem', wil hijgrip met een knipoog bekijken, en

Akim Tamiroff denken, in zijn betoogoverde onzichtbare almacht van de Staatin Alphaville. Alles lijkt Mittel­europäisch. Maar er klopt iets niet. Deacteurs spreken Engels met een accent.Kaufman, die een perfectionist is, wasopgelucht dat de stem van haar Poolsevoorouders in die van Binoche te horenwas. Jedenkt, die acteursdieneneigenlijkTsjechischte spreken. Endandenkje ooknog: dit verhaalwas veel sterkerverfilmddoor iemand uit de nieuwe Tsjechischefilmschool van voor augustus 1968,iemand die destijds lijfelijk de on­draaglijke lichtheid van de hoop op eenzinnigerbestaanervaren had.Nu zie je, als toeschouwer, hoe on­bestaand Tomas wel is. Kundera hadzichzelf trouwens al afgevraagd of eendergelijk lot eenbekwame hersenchirurg

BEELDENDEKUNST-Geënsceneerdefotografie inRotterdam

•via accentuering verduidelijken. Het re­sultaat is fascinerend : een wilde foto­grafie vol dubbele bodems, vol inzuigef­fecten, getormenteerde structuur en dy­namiek. Ludo Geysels kent het vak, enwerpt zichmetheel wat virtuositeitopeen

persiflerende inhoud. Hij toont als geenandere aan hoeeenkunstenaareenfunctieheeft in demaatschappij, inhetdagelijkseleven, als bedenker, als verstoorder, alsverhelderaar, als verwarrer.De fotografie heeft zich in de afgelopentwintig jaar nadrukkelijk ontwikkeld tot

te beurt kon vallen. Je ziet hoe Sabinakitsch produceert, en zich in haar erotiekal even kitscherig gedraagt. WanrieerTereza haar fotografeert -de publicitairescène- dan zie je ze niet eens meer.Daarmeezeg ikwatvoormij de filmredede dierlijke, kinderlijke, menselijkeprésence van Juliette Binoche. MaarvermitsKaufmandatnauwelijksbeseft, iszij aan zichzelf overgeleverd, en over­drijft zemeerdaneens, al is hetmaar eenbeetje. De Tereza van Binoche beli­chaamt de gehinderde wil tot liefde : eenpsychodrama, dus, eerderdaneenhistori­sche tragedie, en zeker geen nostalgischverhaal over noodlot en toeval. Wat hetboek van Kundera en de film vanKaufman wel pretenderen te zijn, endaarommaken ze allebei schijnkunst.

Georges Adé

een autonoom medium, behorend tot debeeldende kunst. Opvallend is hoe foto­grafen over het algemeen veel beter danvroegeropde hoogtezijnvan de geschie­denisvanhun eigenmedium, enzemakener op vaak heel curieuze wijze gebruikvan ook.Het geheel van de tentoonstelling schetsteenbeeldvande recente ontwikkelingen.Het initiatiefbiedt een platform voorre­flectie, discussie en uitwisselingopmon­diaal niveauvaneenmediumdat volgendjaar honderdvijftig jaar oud wordt. Ditkan alleenmaartoegejuichtwordennuwemerken dat de zoektocht naar nieuwebetekenissen en concepten veelzeggendaanwezig is.Mis deze Biënnale niet !

JohanM. Swinnen

Fotografie Biënnale Rotterdam: Questioning Eu­rope - Reinterpretations within Photography.KunsthalWilhelmninapier totenmet2oktober 1988,woensdag tot en met zondag 12-18 uur. Ook ex­posities in vier musea en vele galeries. Info: 010­4145766.Er is eenuitstekende catalogus beschikbaarvoor40 1gulden.

Isdezebundel vrouwenverhalen bedoeldals compensatie voor de "Mooie JongeGoden",dedebuutbundel waarin immersalleen mannelijke auteurs aan het woordkomen ? Misschien is het nodig Vlaamsevrouwelijke auteurs op deze manier eenkans te geven. Op het gevaar af dat ze nuin hoofdzaak slechts door vrouwen ge­lezen worden. Want zo gaat het toch nogsteeds : er is de literatuur tout court, endaarnaast devrouwenliteratuur.Net zoalsde kinder- en de jeugdli-teratuur heeft zewel haarbestaansredenen, maarwordt zeniet echt voorvol aangezien.Waar redac­ties hun (schaarse) vrouwelijkerecensen­ten op afsturen, want de mannen hebbenwel belangrijker auteurs omhanden. Ennu zou ik moeten verder gaan in de stijlvan "Wel heren, lees eens déze bundeldan zullen julliezien dat vrouwen het ookkunnen ! ". Maar helaas, lang niet alles in"Vrouwentongen" is van niveau. Eengeluk dat de titel niet "Mooie JongeGodinnen" luidt. Maar "Vrouwenton­gen" vind ik ook niet bepaald eengeslaagde keuze. De titel verwijst eenbeetje misprijzend naar kletsendevrouwen onder elkaar. (Mannenschrijven verheven literatuur en voelenzich goden, vrouwen vertellen maarwat -vervloekte bescheidenheid !). En het

Algemene buitenlandse erkenning isrecht evenredigmet en afhankelijk van debijval in het buitenland. Een ijzeren wet,gevoeddoorde houding neer te kijken opwerk uit eigen land. Een ongeschrevenwet die hetjonge, Vlaamse danstheater,dat vanafhet beginvandejaren tachtigdekop opstak, behoorlijk parten speelde.

Toen even later deNederlanders, altijd alvlotte jongens geweest, en de Europesefestivalprogrammatoren deVlaamserisi­conemende en -lopende kunstenaars eenstevig duwtje in de rug gaven, werden zein eigen land niet meer voor halfwassenidioten uitgescholden. Ook in anderekunstvormen was de mentaliteitswijzi­ging ten opzichte van het Belgisch werkvoelbaar. Onze kunstenaars worden nietmeerbij voorbaat eenbank achteruitgezeten de Nieuwe Nationalisten kunnenopnieuw met bonzend hart fluisteren:"Dit is Belgisch".Ondanks het prille triomfalisme stekenappreciatie en eventuele bekroningen inhet buitenland de jonge dansers nogsteeds een hart onder de riem, want deculturele overheid te lande blijft voor-

BOEK-''Vrouwentongen''

•hoofd van Medusa, het vrouwmonstermet slangenhaar, op de omslag, staat nietsymbool voor onversaagdheid, want zijheeft de blik afgewend en haar woordenals slangen keren zich tegen haar.De teneur van de meeste verhalen issomber. Vrouwen zijn het slachtoffervanonbekende machten ("Sara", ElisabethMarain), van de grauwe onafwendbaar­heid van een leven in de schaduw ("Allesblijft gelijk", Anne Riemeers; "Laatstewoord", Chris Meerbeeck) of van eentraumatischeervaringdiehen tekent voorhet leven ("De Kever", Liva Willems;"Het verdict", Audrey de Vlieger). Watlannoyant, deze laatste twee,wat déjàvudeandere,vooral in dezwart-wit tekeningvan depersonages. Steken ervolgensmijbovenuit, zowel literair als qua origina­liteitvan het thema: "Tante" van KristienHemmerechts, intimistisch en droefgees­tig zoals haar onlangs verschenenverhalenbundel "Weerberichten", en"Zonder bagage" van Ingrid VanderVeken. Dezejournalisteontpopt zich hier

DANSTHEATER-The Belgians are.coming

•lopig blind en doof voor de krachtigeontwikkeling van deBelgischedans in dejaren tachtig. Het reageren op nieuweimpulsen en het stimuleren ervan zoalsmet positief resultaat in Frankrijkgebeurt, is nog niet doorgedrongen tot deHoge Heren. De herinnering aan de re­centerel rond het misbruik vanDeKeers­maekers succes in de Vlaanderen-leeft­campagne terwijl ze zelfnog op subsidieszat tewachten, ligt nog vers in het geheu­gen. Toch vreemd als je bedenkt dat zebegin septembervorig jaardemeest gere­nommeerde onderscheiding voor dans­choreografie in de Verenigde Staten, deNewyorkse Bessie-award, in ontvangstmocht nemen. En nu, op 15 septemberjongstleden was het de beurt aan WimVandekeybus. Beidenkregen deprijs nietzomaar voor de beste buitenlandsedansproducktie, maar voor de beste tout

als een vlotte schrijfster, die,met een lichtironiserendepen, een goede vondst mooiuitwerkt. LutMissinneheeft mij geboeidmet haar persoonlijke kijk op het oeuvrevanHermanPortocarero. Hetreisverhaal

· /van Lucienne Stassaert over Algerije isvervelend, omdat het uitgaat van een tevaakherhaalde idee en de auteurzichzelfte veel op het voorplan zet. Toch nietaltijd zo bescheiden die vrouwen. "Be­renliefde" vanRitaDemeester is het enigeverhaal waarin het hoofdpersonage eenman is. Het verhaal heeft wel sfeermaarwat weinig substantie. Hoe dan ook, nietonaardig. Zoals de zoektocht vanLiesbetRobert naar Beatrice, de raadselachtigeaanbedene van Dante.Al met al is "Vrouwentongen" geen bun­del van de bovenste plank, maar ik hoopdat hij tenminste van de vrouwenplankafraakt. Tenslotte is wat mannenschrijven ook niet altijd zo goddelijkgeïnspireerd.

Kitty Roggeman

"Vrouwentongen", verhalen, essays en reisrepor­tages van Rita Demeester, Kristien Hemmerechts,Liesbet Hobert, Elisabeth Marain, Chris Meer­beeck, Lut Missinne, Anne Riemeers, LucienneStassaer, Ingrid Vander Veken, Audrey deVlieger,LivaWillems; Houtekiet, Antwerpen, 1988.

court. HetDance Theater Workshop, inde wandeling DTW genoemd en één vande belangrijkste podia voor dansendedebutanten inNewYork,en zijn directeurDavidWhite moeten wel goed in de sch­oenen staan om de eigen nationale dan­straditie en -vernieuwing -zowat de be­langrijkste terwereld- tegen deharen in testrijken.Toegegeven. Prijzen en bekroningen zijnaltijd artificieel en vooral heel subjectief.Maar de mooie publiciteit voor hetVlaamse danstheater komt- van pasaangezien de officiële cultuurpolitiek opdit vlakverstek laat gaan. Bovendien is depromotioneleefficiëntieen destillediplo­matie van niet-commerciële, Brusselsetheatercollectieven als het Kaaitheater,waartoe Anne Teresa De Keersmaekerbehoort, en het kleinereAddisonDe Wit,dat Wim Vandekeybus steunt, niet meerweg te denken. Vooral voor de laatstekunstenaar, die voor zijn debuutWhat thebody does not remember werdgelauwerd, is het een enorme aanmoedi­ging voor de tweede produktie waaraanhij nu werkt. 1

Palvertrvc@]

Eenpaarjaargeledenhadmenigmuziek­liefhebber nog de grootste moeite omfeilloosde naamoverde lippen tepersen:YOUSSOUN'DOUR. Vandaagmaakt hijdeel uit van het stelletje superstarsdat deAmnesty International-tournee 'HumanRightsNow' mag schragen.Wie is Youssou N'dour? Hij is metmuziek groot geworden en op 14 jaarwashij te Dakar reeds een gewaardeerdezanger in de Star Band de Dakar, eentypischDakar-cluborkest dat deontspan­nen lokale rumba-ritmes speelde, metteksten inhet Spaans of indeplaatselijketalen. Vrij snel werkt hij zich los uit degreep vandemanagervandeStarBandenricht hij met anderen de Etoile de Dakarop, later SuperEtoilegenoemd. Ook hiertreedt hij al spoedig op de voorgrond enzet hij de muziek sterker naar zijn hand.Als een raddeAfro-Yuppiewil hij optre­dens, produktie en promotie profes­sioneler aanpakken. Het muzikale resul­taat mag bovendien gehoord worden : deplaten van Youssou N'dour en de SuperEtoile laten een heel eigen geluid horen,gebaseerd op de lokale m'balax-ritmes(gesyncopeerde ritmes) en met eenzangtechniek die veel ontleent aan debeste griot-traditie. Alles wordt nochtans

De Zevende Dag van zondag Il septem­ber had het ditmaal over de aanstaandepartijvoorzitters van CVP en SP, enbracht ons een confrontatie tussen Be­grotingsminister Schiltz en zijn illusterevoorganger Guy Verhofstadt.De formule van De Zevende dag heeftheel wat te bieden : zeker bij het inter­view- en het confrontatiegedeelte kannaar behoren iets worden uitgepraat. Dekorte interviews in het derdegedeelte vande uitzending lenen zich daarveel mindertoe: hetblijft hoedanook storenddatzelfste midden van een interessantetussenkomst het orkestje opdringerig heteinde van de spreektijd inluidt (zoals bijhet stuk over het ABVV-voorstel totafschaffing van de stempelplicht,meteenvoorzichtig positieve minister van Ar­beid).Opvallend in deze uitzending was debraafheid van de aanpak. Weliswaarwerd doorheen het interview met Louis

]Tobbackeven denationalepolitiekestoe­[lendans aangestipt, het onderliggende en

MUZIEK-De Afrikaanonder desuperstars

•in een gladelektrisch kleedjegestopt. Destijl slaat aan bij Senegalezen èn Euro­peanen. In de zomer van '86 laat hij eenbijzonder sterke indruk op festivals inEngeland en Nederland, en ook Sfinks teBoechout geniet van een schitterende enmuzikaalgrootseshow. YoussouN'dour,26 jaar op dat moment, houdt het publiekkoeltjes in zijn greep,maarvriendelijk enzonder de minste arrogantie. Een char­mante en overtuigende stijl.Bij Paul Simon verzorgt hij een partijtjepercussieop één van detracks vanGrace­land, Diamonds on the solesofher shoes.MetPeterGabriel zingt hij een liedvandeLPSo, Inyoureyes,meteengoedvooreengratis ticket Torhout-Werchter en eenschaduwoptreden. Metdit soortkruimelsheeft Youssou N'dour zeker niet zijnmuzikale reputatie versterkt, wel zijnnaam en verschijning aangebracht enaangedikt Wellicht ishetook daaromdat

TELEVISIE-De 7de dag

•"oe De 7D€ DAG R07t

Go Uur..."

al te vanzelfsprekendegebrek aan internepartijdemocratiebinnen CVPen SPwerdhelaasniet aangekaart. MetDaniël Buylehaddenwehierwellicht heel wat anders tehoren gekregen. Droevig is dat de dis­cussie tussen Schiltz en Verhofstadtalweer uitliep op een louter technischdebat : geen snedige vragen die diepergingen dan degroottevan het staatstekorten de daaraan gekoppelde besparingen.

hij 'rijp' was voordeAmnesty-toer,en te­gelijkkon hij als Afrikaan het internation­ale en interculturele blazoen van het ini­tiatiefwat oppoetsen.De muziek die hij in zijn recentste optre­dens brengt is opnieuw authentieker enAfrikaanser dan in '86. De strakke,variërende percussie en de perfecte zangvan Youssou N'dour doortrekken denummers op een heel eigen en originelewijze. Het soepele enthousiasme van degroep en de groepsleider maken eenoptreden tot een prachtig feest. YoussouN'dour, die in het Wolof zingt en dusweinig verstaanbaar is voor Europese ofAmerikaanse toehoorders, brengt bo­vendien nèt die juiste dosis herkenbaarengagement in zijn show die door eengewillig publiek altijd gesmaakt wordt.Nelson Mandela, lang niet zijn bestenummer, wordt steevast het succesnum­mer van zijn huidige optredens.Het lijkt er haast op dat hij het allemaalprecies zo bekeken en gepland had, meteen feilloze intuïtie voor succes. De per­soonlijke zijstapjes maakten de weg vrijvoor-inderdaad- een plaats op de interna­tionale podia. Weinig Afrikanen hebbenhet hemvoorgedaan.

Bert De Vroey

Geen discussie over de zin en hetmaatschappelijk doel van deze bespa­ringen of de wijze waarop dit snoeiwerkover de verschillende lagen van de be­volking gespreid wordt. Daardoor werdhet een inhoudsloos debat, even schraalals het gesponsordebierdat deprominen­ten blijkbaar nooit uitgedronken krijgen.Zo krijg je doorheen de politieke bomennooit het politiekebos te zien, een bos datnochtans de laatste jaren zwaar aangetastis door een blauw-zure regen.Aldus dreigt ook de Zevende dag eenpraatprogramma te worden waarin elkideologisch debat onmogelijk wordt.Nochtans ligt daar de essentie van zo'nprogramma : politici uit hun ivorenstaatstoren halen en terug op het spoorbrengen van de oorsprong van het beleid:de maatschappijkeuze, de sociale accen­ten, de economische en sociale democra­tie. Of zijn dit al te zware ingrediëntenvoor een optimale zondagse brunch-tele­visie? [

Eric Govbin]

advertentie

t

DOE DE25 SEIZOENEN

SWINGIn zijn 25ste seizoen swingt de Beursschouwburgtraditiegetrouw op vele fronten: theater, muzek,video, lezingen, tentoonstellingen, kindertheater, ..

MARGUERITE DURASJUDITH HERZBERG

FRIEDRICH SCHILLERANTON TSJECHOV

VONDELBERNARD-MARIE KOLTES

KAMAGURKAJAN DECORTE

FRANS STRIJARDSJEAN COCTEAUWILLY THOMAS

GERARDJAN RIJNDERSWILLEM VAN TOORN

GEORGE TABORIDIRK ROOFTHOOFT

PETER HANDKELARS NOREN

LOUIS PAUL BOONHEINER MÜLLER

STEPHEN BERKOFFDALTON TREVISAN

zijn de auteurs die u terugvindt in het theaterwerkvan groepen als De Tijd, Blauwe Maandag Com­pagnie, Maatschappij Discordia, Orkater, Toneelgroep Amsterdam, Art & Pro, Dito Dito, Tiedrie,Decorte + Cie, Jesse De Pauw, etc. etc.

JOHN CAGEJON HASSELLPHILIP GLASSCHARLES IVES

MEREDITH MONKARVO PARTWALTER HUS

PETER VERMEERSCHBOUDEWIJN BUCKINX

GAVIN BRYARSzijn de componisten die u terugvindt in de serrenieuwe-muziekconcerten door het Kronos Quar­tet, Meredith Monk, X-Legged Sally, The HilliardEnsemble, Gavin Bryars Ensemble, etc. etc.

BEURSSCHOUWBURG 88-89Het 25ste seizoen!

August Ortsstraat 221000 Brussel(Metro Beurs)

Gratis programmapocket?Bel 02/S 13 82 90

Sinds l september zendt de BRTgeen re­clamespotjes meer uit. Wat wellicht eenopluchting is voor veel kijkers, kan echtereen behoorlijke aderlating voor de BRTworden. Daar ziet men eenflink deel vande inkomsten verdwijnen : re­clamegelden, bestemd voor wat nogsteeds slechts een commerciëlespooktelevisie is.Eind 1987 besloot de Vlaamse Execu­tieve dat het uit moest zijn met de niet­commerciële reclame op de BRT. Vanaf1 maart '88 mocht de BRT geen contrac­ten met adverteerders of sponsors meerafsluiten. Vanaf 1 september moest hetfinaal gedaan zijn met reclame op deBRT. Terzelfdertijd werd de erkénningvan de Vlaamse Televisie Maatschappij(VTM)bekrachtigd.

Winnaar 1 : de BRT?Door het ingevoerde reclameverbodbeschikt de BRT in 1988 over ongeveer65 miljoen minder inkomsten, ook alwerd erger verwacht. De niet­commerciële reclame op de BRT bleeknamelijk in de lift te zitten : in maart vandit jaar was reeds 2/3 van de verwachteinkomsten gerealiseerd. Ondertussenbesloot de Vlaamse Regeringomde BRTvoor 1988 de verloren 65 miljoen bij tepassen.Wat er in 1989 financieel gaat gebeurenmet de BRT weet geen hond. Het enigehouvast ter zake is de huidige ontwerpbe­grotingvoor volgendjaar. Endaarin staatvoor de BRT identiek dezelfde over­heidstoelage ingeschreven als voor 1988.Van reclame-inkomsten geen sprakemeer. Enzeggendatdiein 1987noggoedwaren voor 270 miljoen.Intussenprobeert de BRT eenvergunningtekrijgenomzowel commerciële als niet­commerciële reclame uit te zenden opradio en televisie (dit laatste slechts tijde­lijk). De reclamegelden gaan op ditogenblik toch naar het buitenland, dusprobeert de BRT via reclame de centen ineigen land te houden. Aande andere kantvan de taalgrens is men al zover. Daar isde 'verbelgisching' vanR'TLvolopaandegang en mag binnenkort ook de RTBFhandelsreclame uitzenden. Op de BRT­vraag kwam van overheidswege geenantwoord.

Winnaar 2 : VTM?En wat vinden de reclamejongens er zelf

j van? Voor de reclamebureaus is de sa­]"voeging van twee zenders wenicht

MEDIA-Er zijn twee

winnaars in u?•B9INNEeNkT !

RCDY DE MEY LOOPT Ov&NAAR? VTA OM D MM­CIéLE RCLAMe {€ PRSe»TEREN

L=pinteressanter om een "zo breed mogelijksegment van de markt" te bereiken. Vande in oprichtingzijnde commerciële tele­visie wordt helemaal niet verwachtdat zede kijkcijfers vande BRTzal overtreffen.De publiciteitsbusiness lijdt bovendienonder de enorme onzekerheid en verwar­ring die ter zake heerst. Op de BRT kanmengeenreclamekwijt, opde franstaligezenders wèl maar nog niet helemaal offi­cieel enbij VTMkomtmen eerst volgendjaar aan de bak. Misschien...VTM heeft zich tegenover de reclame­agentschappennauwelijks ofnietbekendgemaakt. Haar tarieven voor hetuitzenden van reclamespots zijn nogonbekend. Ondertussen zijn de re­clamebureaus volop bezig hun re­clamebudgetten voor volgendjaarvast teleggen. VTMdreigt compleet uit de bootvan de publicitaire mediaplanning te val­len. Geen reclame, geen centen, geenprogramma's: zo simpel is dat VTMzalbijgevolg wel heel gekke stoten moetenuithalenomdeze achterstandbij tebenen.Bovendien kampt VTM met heel wattechnische problemen en werden eenaantal belangrijke uitgavenposten niet ofverkeerd ingeschat. Zo zal VTM -en dusnièt dekabelmaatschappijen- zelfmoeteninstaan voor de betaling van de SABAM­rechten. Waar men dacht gratis ofgoedkoop gebruik te maken van hetstraalverbindingsnet komt men al even­zeer bedrogen uit : ook dat wordt eenonkost van ettelijke tientallen miljoenenper jaar. Méér uitgaven dan verwacht,naar alle waarschijnlijkheid minder (re­clame-)inkomsten dan gehoopt : VTMbevindt zich wel in bijzonder nauwefinanciële schoentjes. Wie wou daar hetBRT-monopolie per se doorbreken?

ri:,

Ondertussen bewaart de BRT er zelf hetstilzwijgen bij. Totaal onzeker van haarpositie in 1989 onthoudt ze zich vancommentaar. Die onzekerheid is des tegroterdaarniemandweetwat inhetnajaarde 'uitgebreide' Vlaamse regering methet BRT-geld gaat aanvangen. Metuitspraken zoals van uittredend CVP­voorzitter Swaelendat de BRT-over driejaar gespreid- 1,5 miljard méér zoumoeten krijgen, komt men niet ver. Datblijven louter beloftenvan eenuittredendvoorzitter.

Omroepen en reclame : er zijngéén winnaars in U

Overigens is de BRT van in oorspronghelemaal geenvragende partij op het vlakvande al danniet-commerciële spots. Netzoals deRTBF ziet de BRT het louter alséénvandeweinigemogelijkhedenomhetbeschikbare budget ietwat uit te breiden.Men zou er niet liever hebben dan dat'gewoon het hele bedrag van het kijk- enluistergeld naar BRT enRTBF zou gaan,daar waar dat nu slechts de helft is.We maken mee dat de discussie over hetprincipevanreclameopradioen televisiedoor alle partijen (opde Groenen enkleinlinks na) gestaaktwordt. Er is alleen nogmaar discussiestof over welke omroeprecht heeft op de reclamegelden, hoe dereclame eruit mag zien en binnen welketijdsblokken publiciteit mag wordenuitgezonden. De blauwe versnelling vande jaren '80 heeft gewerkt in het media­landschap : de commercialiseringisdoor­gevoerd zonder dat er essentieel over isnagedacht. Dat reclame in essentie eenbewuste poging tot manipulatie van hetbehoeftenpatroonvandeburger is, isgeendoorslaggevend argument meer. Bij diepubliciteit is in de eerste plaats de re­clamebusiness gediend, veeleer dan deomroep, maar dit is evenmin een punt.Dat door de commercialisering dekijkcijfers voortdurend hoger moeten,wat zal leiden tot meer gemakkelijkeontspanningsprogramma's, daar heeftmenhetal langnietmeerover. Bovendienlijdt de BRT onder de voortdurendeonzekerheid van haar middelen en haartoekomst. Dit "werkt negatief in op decreativiteit van de BRT-mensen",verklaarde Cas Goossens nog in novem­ber '87. Bijna een jaar later is de onze­kerheidalleenmaargroter. Maarde BRTbestààt tenminste. Watwe vanVTM noglang niet kunnen zeggen ... .. . • . 1

co@y

•DOSSIER

Zij aan zij's Avonds, tijdens de slotceremonie,zouden de torma's feestelijk worden ver­brand nadat een bijzonderheilig boeddha­beeld langs de Barhor zou zijn gedragen.Duizenden geüniformeerden hielden deoude stad hermetisch afgezet ze stondenletterlijk schouder aan schouder. Deschaarse buitenlanders mochten, onderstrikte bewaking, zich een weg door deBarkhorbanen om de mooie offergaven tebewonderen en te fotograferen. Voor­aleerze ceremonieel doorhet vuur zoudenworden vernietigd. De spanning viel nu tesnijden. Was het de overmacht vansoldaten en politie of schroom voor hetgroepje buitenlanders die hen van gewelddeed afzien? We werden terug afgevoerdnaar het hotel, op veilige afstand van de 1

oude stad. De grote straatweg lag er

escalatie van de spanning. 's Morgensvonden de weinige buitenlanders detoegangsstraten tot de Barkhor en hetgrote plein voor de Jokhangkathedraalafgesloten -met het oog op het mogelijkexplosieve slotfeest waren de visa metmondjesmaat uitgereikt. We warenhooguit met zo'n dertig toeristen. Vanafde andere zijde van het plein zag ik hoe deduizenden Tibetanen obstinaat de Bar­khor bleven afstappen. Wie provoceerdewie? De massa bedevaarders die de ge­hate bezetters vrank in de ogen keek, ofdealmaar aangroeiende groene uniformendie de vijandige massa in toom moesthouden?De eerste stenen vlogen in het rond. EenChinees, met bloedend gezicht en onder­steund door twee medesoldaten, verlietwat er als een klein slagveld begon uit tezien. Plotseling kon het wél: een bezoekaan het tijdens de Culturele Revolutiezwaar vernielde klooster Ganden. Wijwerden snel naar ons busje geloodst,langs een nog niet bezette straat.

het Verre Oosten. Zo verbleef hijmeermaals in Tibet, dit jaarbijvoorbeeldal tweemaal .Over die reizenschreef hij voor"Toestanden"volgenddossier.

-

van essays,ook over

Tibet isChina niet

ciaal voor de gelegenheid in Lhasa lo­geerde, buiten het stadscentrum, ondertenten van bruin yakhaar , bij familie ofkennissen, zomaar op straat. Overdagstapten ze met z'n allen, tot honderdenkeren toe, de cirkel met smalle straatjes afdie vanouds om de kathedraal getrokkenis.Deze Barkhor ofkleine omgang is zowathet enige stadsdeel van Lhasa dat aan deverdachte urbanisatiedrift van de Chi­nezen is ontsnapt. Voor alle Tibetanen,zowel hoofdstedelingen als pelgrims, isde Barkhor het centrum van hun reli­

werpen, verwerft grote religieuze ver­dienste voor zichzelf, voor de gehele Ti­betaanse natie en voor alle levendewezens.Opde Barkhornam de commotie elke dagtoe. Ook opde binnenplaats van de kathe­draal steeg de spanning. De overwegendjonge monniken uit de nabijgelegenkloostersteden Drepung en Sera lekeniedere dag wat minder geconcentreerd.Dagenlang stilzitten, luisteren naar einde­loze sermoenen, aldoorreciteren: het hadhun zenuwen danig op de proef gesteld.Iedereen keek uit naar de laatste dag. Danzouden tegen de buitenmuren van dekathedraal op de vier hoofdwindstrekende grote torma's worden aangebracht.Een torma is een offergave in symbolis­che vormen, gekneed uit een mengsel vanyakboter en gerstemeel en geschilderd inhevige kleuren. Op 5 maart bleek mij dedrukte eruptief. Tientallen vrachtwagensvol Chinese soldaten en politiemannenwerden aangevoerd om de orde te hand­haven; in feite droegen ze enkel bij tot de

Frans Boenders staat bekendals producer vanBRT3,

als duizendpoot inallerlei culturele

initiatieven enals auteur

Het jaar van de draak gieuze en nationale identiteit. Wie erNa 1959 verboden de Chinese bezetters rondstapt, ofde omgang met zijn lichaamhet Mönlamfestival. Maar in 1986 heten afmeet door zich telkens weer ter aarde te

Toen ik inmaart van dit jaar de opwindingen de kleine revolte meemaakte rondMönlam, het GroteGebedsfeest dat volgtop Tibetaans nieuwjaar , had Lhasa eenweek lang een glimp hervonden van watvoor de 'bevrijding' haar levendigheidmoet zijn geweest. Duizenden pelgrimsliepen onvermoeibaar de grote omgangrond de oude stad af. Ze zwaaiden driftigmet hun gebedsmolentjes, prevelden al­door schietgebeden en joegen de kralenvan rozenkransen doorhun vingers. Voorde Jokhangkathedraal wierpen ze zich, uiteerbied voor de boeddha's en debodhisattva's, met honderden tegelijk opde plavuizen. Binnen, op de open plaatsvoor het heilige der heiligen, gooidenhonderden paars-rode monniken elkaarwitte welkomstsjaals toe, urenlang reci­terend, wiegend en psalmodiërend onderhet waakzame oog van de discipline­meester.

ze het weer toe. Na de opstand van okto­ber vorig jaar bleef de spanning in deTibetaanse hoofdstad voortduren. Toe­ristenvisa werden ingetrokken. De con­troles in Lhasa werden opnieuw scherper.In de kloosters Drepung en Sera hield depolitie in burgerrazzia' s. De zeven kazer­nes die in en rond de Tibetaanse hoofdstadliggen, kregen verse troepen. Er zoudennu 100.000 Chinese soldaten gelegerdliggen in een stad van ongeveer evenveelzielen.Je kon voelen dat de 'veiligheids­voorzieningen' voor de nieuwjaars­feesten indrukwekkenderdan ooit waren.De vele duizenden pelgrims moesten ditervaren als een ontzaglijke provocatie.Mönlam duurde een dag oftien. Elke dag

1 steeg de spanning. Dat had veel te maken["Pctde grote vloed bedevaarders die spe­

duister en verlaten bij, op het aan- enafrijden van enkele jeeps na.Enkele uren later barstte de opstand involle hevigheid los. Ik hoorde schoten eneven later de sirenes van ziekenwagens .Mijn kamergenoot Roland Monteyne enik besloten het verbod om het hotel teverlaten in de wind te slaan. Het lawaainam toe naarmate wij de oude stad nader­den. Toen wevia een steeg ongemerkt deBarkhorwilden opgaan,werden wij doorpolitiemannen in burger tegengehouden.Onze paspoorten werden genoteerd eneen militaire jeep reed ons terug naar hethotel.De volgende dag, 6 maart, bleken er ver­schillende doden te zijn gevallen. Wijstonden die ochtend te blauwbekken ophet vliegveldje van Gongkar. ' Hetvliegtuig zou ons nog voor de middagnaar Chengdu, de hoofdstad van deprovincie Sichuan,brengen. Het groepjeBelgen, zeer aangeslagen na de onmis­kenbare bewijzen van de nachtelijke op­stand, had enkel vermoedens over hetjuiste aantal slachtoffers en de aange­richte schade. De Chinese gidsen dedenof hun neus bloedde. (Gidsen in Chinaworden getraind in niet-weten.) Decorre­spondent van AgenceFrance Presse liepzich te verbijten: hij moest zijnwaardevolle filmrolletje nog door dedouanecontrole loodsen. De Fransmanhad als enigeofficièlewestersejournalistde opstand meegemaakt -maar ook hijwas 's nachts naarhet hotel teruggevoerd.Een paar dagen later stond zijn foto in demeeste kranten: monniken die stenengooien naar de politie.De vijf doden van de eerste speculatieswerden er spoedig tien, vijftien, twintig.Honderden Tibetanen blijven opgesloten.De kloosters van Drepung en Sera lijkenweer nagenoeg uitgestorven. Er wordenraids uitgevoerd om de schrik erin tehouden. Tibetanen worden nog steedsgefolterd.En in juni kwam er, opnieuw naaraanleiding van een religieus feest, ander­maal een kleine opstand. Wanneer valthet volgende bloedige treffen?DeTibetanen weten sedert oktober 1987dat de sympathie voor hun onafhanke­lijkheidsstrijd in het westen groeit. Ookhechten zebetrekkelijk weinigbelangaanhet voorlopig tekort aan resultaat; ze

1

zuchten al 35 jaar onderde Chineseover­' heersing; de onafhankelijkheid hoeft nietla

voor morgen te wezen.

De lange zuchtToen ik deze zomer opnieuw in Lhasawas, zag ik geen spoor meer van deopwinding eerder dit jaar. Zeker, in hetPotala -de paleisburcht van de DalaiLama- en de Jokhangkathedraal zag ikweer dezelfde ontroerende taferelen.Hele families uit deoostelijkeTibetaanse.provincies Kham en Amdo (nu voor eenflink part geannexeerd bij de Chineseprovincies Qinghai en Sichuan)waren zote zien weken op bedevaart. Oma zatsoms schrijlings op de rug van zoon ofschoonzoon. Een sliert kinderen liep inhun zog. Ze droegen lederen nappen engebruikten jamblikken waaruit de botermet lepels tegelijk in de duizenden boter­lampen werden geschept Het flik­kerende licht wierp de vreemdsteschaduwen over de talloze berooktebeelden van boeddha's en bodhisattva's.Meer dan eens moest ik kokhalzen van deweeë lucht. Mijn gezellen en ik, alswesterlingen weer zeldzamer gewordennadebenden toeristen van 1986 en 1987,werden aangestaard, toegelachen,gevraagd om TaléLamaPictures.Nee,dealom tegenwoordige groene uniformenvan het 'bevrijdingsleger' ten spijt, dedevotie van deTibetanen is onaangetast.Dejongemonnik-suppoost vanDrepung,diemij voordevierdekeer in twee jaar tijdzijn kloosterstad rondleidde, nam mijapart zonder dat mijn Chinese gidsen hetzagen. Hij vertelde mij met sprekendegebaren hoe zijn vriend in maart aan zijneinde was gekomen en hoe tientallenandere monniken nog in de gevangenis

EXPORT VAN DAN-LAMA­HOOFDkSLS NAAR LGuéavo qT€4eNy...

keel,----.zaten en ergeslagenwerden. Drepung lagerverlaten bij. Ook in de oudehoofdstadbleek mij elke sfeer van politiekeopwinding zoek. Alleen op deBarkhorenvoordeJokhangkathedraalwas het druk;maar daar is altijd leven.Wellicht waren en zijn de radicale voor­standers van volstrekte onafhanke­lijkheid voor Tibet ontgoocheld door detoespraak van hun leider op 15 juni, voor

~

leden van het Europese parlement inStraatsburg. Voor het eerst formuleerdede Dalai Lama daar een oproep tot semi­onafhankelijkheid. Volgens zijn compro­misvoorstel kanChinaverderzorg dragenvoor de buitenlandse politiek en delandsverdediging van Tibet, dat "in asso­ciatiemet deChineseVolksrepubliek zelfzal instaan voor godsdienst, handel,opvoeding, cultuur, toerisme, weten­schap en andere niet-politieke activ­iteiten".DeTibetaanse leider in exilaanvaardt dusde aanwezigheid in zijn land van naarschatting een kwartmiljoenChinesemili­tairen. Dat lijkt memoeilijk te rijmen meteen ander element uit het compro­misvoorstel. Dat bepaalt dat Tibet zalomgevormd worden tot een vredeszone,een soort cultuur- en natuurparkwaarin deeerbied voor demens en voorde ecologieals hoogste waarde zou gelden.In feite neemt dat laatste element in hetvoorstel van deDalai Lamade conclusiesopdiedeNederlanderM.C. vanWalt vanPraag formuleert aan het einde van zijnproefschrift over de internationale statusvanTibet. Daarin voorziet dezejurist driescenario's. Eerste mogelijkheid: Chinageeft Tibet een grote mate vandaadwerkelijk zelfbestuur. Tweede sce­nario: Tibet verenigt zich met China ineen vrije associatie. Derde oplossing:Tibet wordt een neutrale staat, zoiets alseen Centraalaziatisch Zwitserland. DeDalai Lamakiest in zijn compromis vooreen soort synthese van de drievoorgestelde scenario's.Maar het recente voorstel heeft China totdusver allerminst aangezet tot een dis­cussie, althans niet officieel. Angst voorgezichtsverlies? Onenigheid aan de top inPeking? Onwil om de zeggenschap overeen vierde van het grondgebied met deTibetanen te delen?

De Chinese koorddanserEn nu lijkt dus ook het verzet in Tibet zelfontmoedigd. "Ach, dat kan weerlosbarsten als een pijnlijke verjaardagherdacht wordt ofeen religieus feest pla­atsvindt", zei meafgelopen juli Schlittler,deZwitsersebaasvan hctLhasaHotel. Ikhad hem na de onheilsnacht in maart metvoorzichtige woede tussen zijn tandenhoren brommen, "Waarom kunnen deChinezen de mensen hier godverdommeniet met rust laten ! ".Het Lhasa Hotel heet sedert 20 juli offi­cieel Holiday Inn. In 1985 begonnen alsjoint venture leed het onder wanbeheer.De Chinezen zagen zich al spoedig ver-

plicht erwesters managementbij tehalen.Anders was het enigebehoorlijkehotel inTibet faillietgegaan. 1986 en 1987 warengouden jaren voor het toerisme in TibetHet is duidelijk dat het toerisme een de­tonerende rol in de Tibetaansebewustwording heeft gespeeld. Zonderde zekerheid dat hun bloedige eis totonafhankelijkheid in het Westen zouworden verspreid, had de opstand vanvorig jaar waarschijnlijk niet eens plaatsgevonden. China weet dat. Het zitgeklemd tussen depolitiekeneiging Tibetopnieuwvanhetwesten afte sluiten en heteconomische verlangen met Tibet geld teverdienen. De leiders willen hun libera­liseringskoers niet geheel en al opgeven.Lieverdan een politiek vanhardeen openrepressie te volgen, doet Peking alsof deroep om onafhankelijkheid enkel onderzeldzame separatistische heethoofdenleeft. Het Tibetaanse volk verlangt nietliever dan in vrede met deHan-Chinezente leven, zo luidt de voorstelling van defeiten in China zelf. Terwijl de recenteopstanden niet anders zijn dan een tekenvan de haat die de Tibetanen voelen tenaanzien van hun Chinese overheersers.Dat het juist jonge monniken zijn die depolitieprovoceren geeft tedenken overdediepe wortels van die haat en over deafkeervan dejongeren ten aanzien vandieTibetanen uit de.vorigegeneratie, diemetde bezetter hebben meegewerkt. Het isduidelijk dat China nooit zou staan waarhet nu in Lhasa staat zonderde collabora­tievaneen aantal aristocratischefamilies,die in 1959 de Dalai Lama niet gevolgdzijn op diens vlucht,wellicht omdat zedekans schoon zagen belangrijkeposities tegaan bekleden in het nieuwe, ChineseTibet. Toch heeft ruim 35 jaar indoctrina­tiedeChinezen geen stap verdergeholpenop de weg van de aanpassing die zij deTibetanen willen opdringen.De tot 1980 volgehouden verkrachtingvan de volksaard, de uitroeiing van degodsdienst, het opgelegde Chinees in descholen, de vervolging, foltering en te­rechtstelling van dissidenten, het alge­mene misprijzen voor deTibetaanse cul­tuur: het heeft allemaal niet geholpen.Daarom stappen de Chinezen voorlopigniet af van hun Open Deur-politiek vanbetrekkelijke liberalisering en religieuzetolerantie. Cyamco, de ondervoorzittervanderege-ring vande 'Autonome' regioTibet, verklaarde in een interview datdeze politiek nog consequenter zou wor­den uitgevoerd. Als datwaaris,zal hetTi­betaans eengrotereplaats in het onderwijstoegewezenkrijgen,zal hetbelang vandein 1986 in Lhasa opgerichte Tibetaanse

universiteit toenemen, en zullen de inTibet werkzame ambtenaren verplichtworden niet alleen het Chinees te ge­bruiken.Maar zijn er voldoende betrouwbare Ti­betaanse kaders om deze plannen zondervoordeChinezen desastreuzegevolgen teverwezenlijken? In Lhasa en de anderedrie steden in Centraal- en Zuid-Tibet:Shigatse,Gyantse en Tsetang, vormen deChinezen de meerderheid. Hetvertrouwen in 'aangepaste' Tibetaanse·leiders en in het 'begrip' van de westersetoeristen voor de Chinese 'on­baatzuchtige hulp' aanTibet isvoorlopigvertezoeken. ChinadanstinTibetopeenkoord.

Een ongeldig verdragDe Tibetaanse kwestie blijft onopgelost.Het dringt steeds duidelijker tot onsbewustzijn door dat China zich in eenonhoudbare positie heeft gewurmd.Chinamaakte zich in dejaren vijftig metgeweld meester van een land dat sederthet begin van de eeuw feitelijkonafhankelijk was geweest. Daardoortrad China de fundamentele spelregelsvan het internationaal recht met devoeten. DatdeVerenigdeNaties toender­tijd geen gehoor verleenden aan het te­rechte protest van de Tibetanen, geeftgeen flatteus beeld aan onze solidariteit.Wie wijst op het feit dat de Tibetaansedelegatie, onder leiding van Ngabo, in1951 zelf goedkeuring hechtte aan hetZeventien Punten-verdrag over de'bevrijding' van haar land, verzuimt tevermelden dat het om een gedwongenondertekening ging. Dat verdrag is dus

NU TE TT:4

Ct€Hé, €dACM -.·w.NeT ts °€.

\ ..e.1.-11'\:. ~ ...t[A)-27 as"ij' -·•·~

ongeldig. Even pijnlijk wijst denoodzakelijke aanwezigheid, in Tibet,van zowat eenkwartmiljoenmilitairen ophet Chinese ongelijk.

GeenmisverstandLaat ik duidelijk zijn. Ik beschouw me­zelfals een vriend van China. Ikben eenhevig bewonderaar van deChinesekunst

;

en cultuur. Het verheugtmevaakin 'GrijsChina' te kunnen reizen. Wat ik er zie,hoor en leer verbreid ik gaarne in mijneigen taal en uiteraard gezien door mijneigen bril. Ik ben stichtend lid van de inAntwerpen gevestigde verenigingBelgië-China, en ik voel er niets voor dealdaar gesmede vriendschapsbanden teverraden.Maar. Tibet is China niet, ook al beweertChina het omgekeerde. Men moet dewaarheid spreken diemen met zijn eigenkritische inspanningen heeft achterhaald.Tibets terechte verlangen naar volledigeonafhankelijkheid maakt, vrees ik, geenkans.Historische argumenten, hoe duidelijkuiteengezet ook, zullen China noch deandere grote mogendheden overtuigen.Maar China zit muurvast in Tibet. Ermoet een oplossing komen. De DalaiLama heeft met zijn voorstel van julijongstleden dedialoog geopend. Het zoumeniet verbazen indien China,voorlopignog in het diepste geheim, dit voorstelernstig aan het bestuderen is.Jamaar, repliceren mijn minder kritischelinkse vrienden. Welke weldaden heefthet feodaleTibet sedert 1950 niet van hetsocialistische China ontvangen ! Land­bouwhervormingen? Maar die hebben inde jaren zestig en zeventig geleid totmislukte oogsten en massale honger­snood. Wegen? Maar die worden ge­bruikt voor de verplaatsingen van deChinese bezettingstroepen.. Scholen?Maar daar krijgen de kinderen les in hetChineesof, in het gunstigstegeval, in eenfel verbasterd Tibetaans. Geneeskunde?Maar die kendeTibet op zijn manier algrondig, toen de Chinezen in 1959 hetInstituut voor Tibetaanse Geneeskundeop de heilige Uzerberg met kanonnenkapotschoten. Tapijtfabrieken? Maardaar weeft men de afschuwelijkstepseudo-Tibetaanse vloerkleden sindsmensenheugenis. Houtnijverheid? Maardie is verantwoordelijk voor de massaleen onherroepelijkeontbossing van Tibet.De materiële infrastuctuur die wij alswezenlijk beschouwen vooreenmodernebeschaving : stromend water, elek­triciteit, riolering, telefoon? Het zijnzegeningen van de technologie waar deTibetaan niet wakker van ligt.Als hij maar vrij is. En juist dat is hij niet.

Frans Boenders 1

De unificatie van de versnipperde Tibe­taanse vorstendommen onder SongtsenGampo bracht gaandeweg een eigen cul­turele, maatschappelijke, politieke, eco­nomische en religieuze identiteitop dreef.Tibet groeide uit tot een machtig rijk,weliswaar immer scherp in de gaten ge­houden door de nog machtiger Chinesebuurman. De eerste grote kenteringontstond in de dertiende eeuw. Toen werdhet onmetelijke Chinese rijk geregeerddoor 'barbaren', de Mongolen die het tot ·keizers van China wisten te brengen.Aangezien de Mongoolse leiders, sterkerdan de Han-Chinese keizers, belangstel­ling betoonden voor het boeddhisme enuiteindelijk de Tibetaanse be­levingsvormen van dat geloof aan­kleefden, lag de weg naar een vriend­schappelijke verhouding tussen het Chinavan de Mongoolse keizers (de Yuan-dy­nastie) en Tibet voor de hand. De Mon­gools keizers van het Chinese rijk en debelangrijkste Tibetaanse geestelijke lei­ders van de diverse obediënties gingenelkaar eretitels toekennen. De titel DalaiLama of 'Oceaan van wijsheid' is, zoalsbekend, een Mongools cadeau aan demeest vooraanstaande Tibetaan.Daarmee erkenden zij elkaar wederzijdsals opperste wereldlijke en geestelijkeleiders van het Mongools-Chinese rijk.Toch vormde Tibet daar nooit een van­zelfsprekend onderdeel van. Het bleefautonoom en gaf, zeker op religieus-cul­tureel gebied, de toon aan.

Gelijkheid ?In 1639 ontstond een personele unietussen de Dalai Lama en de toenmaligeHanchu-keizer van China uit de Qing­dynastie. Deze aparte verhoudingberustte opprincipiële gelijkheid. De enepartij bood de andere partij datgene watdie andere miste, en omgekeerd. DeChinese keizer gold in die'relatie als demachtigste leek, die opkeek naar hetgrotegeestelijke gezag van de hoge lama, datwil zeggen de religieuze leermeester diehem op een hogerplan tilde. De Tibetaankreeg, in ruil voorzijn spirituele bijstand,van de Chinese keizer politieke en eco­nomische steun voor zijn natie. Telkenswanneer Tibet in moeilijkhedenverkeerde, snelde de Xanchu-keizer te

J hulp. Toen bijvoorbeeld de opdringerige[Nepalezen Tibet bleven lastigvallen,

De geschiedenis vaneen kolonisering

•De huidige internationaalrechtelijkestatus van Tibet -als 'autonome regio'in de schoot van de Chinese volksrepu­bliek- kan niet worden losgemaakt vande historische wederwaardigheden

tussen beide staten. Daarbij blijkt onsTibet een enkele keer de sterkste partij.

Zo kon de grote koning SongtsenGampo in de zevende eeuw een Chinese

prinses als bruid opeisen. Maarmeestal oefende China een controler­

endefunctie uit.

stuurde hij in 1792 een Chinees leger omhen van het Tibetaanse grondgebied teverjagen.Het ligt in de rede dat zulke succesrijkehulpexpedities uiteindelijk een grotereafhankelijkheid van China schiepen danvoor Tibets vrijheid goed was. De Chi­nezen kregen zoveel invloed dat ze erinslaagden de zevende Dalai Lama (1708­1757) te installeren. Tegen de kandidaatvan de Mongolen in. Dalai Lama's wer­den, zeker op politiek vlak, onbe­tekenende figuranten ; drie onder henstierven jong, wellicht vergiftigd ; dereële macht beruste bij de regenten. Pasmet de dertiende DalaiLama(1876-1933)kreeg Tibet een sterke leider. Hij wist eenregeling te treffen met de Britse invallersvan 1904 en sloot een verdrag met degrote Indiase buur. Nadat China in 1911de laatste keizer had afgedank t en eenrepubliek was geworden, riep de der­tiende Dalai Lama de Tibetaanseonafhankelijkheid uit.De huidige Dalai Lama was pas vijftientoen in 1950 veertigduizend soldaten vanhetChinese Volksbevrijdingslegerhet opdat ogenblik geheel onafhankelijke Tibetbinnendrongen. Tibetaanse klachten overde Chinese invallers vielen in westersedovemansoren. De adviseurs van deDalai Lama besloten daarop de Tibe­taanse leider in India in veiligheid tebrengen. Maar de DalaiLama keerde al in1951 naar Lhasa terug. In de ChinesehoofdstadPeking had de Tibetaanse dele­gatie ondertussen met Mao een verdragondertekend over de zogeheten'bevrijding' van Tibet. Toen hij negen­tien was, ging de Dalai Lama in op deuitnodiging van Mao om China tebezoeken. Hij bleef bijna een jaar inPeking, samen met de Panchen Lama, denummer twee van de Tibetaansehiërarchie. Op foto's uit die tijd staan ze

mi

allebei lachend naast Mao. Verliepen deontmoetingen in een hartelijker sfeerdande Dalai Lama achterafwilde toegeven?In 1956 brak er een guerrilla uit in Oost­Tibet. De Tibetaanse vrijheidsstrijdersstonden machteloos tegenover het Chi­nese leger. Toch bleven zij verbetenvechten tot wanneer de Dalai Lama inmaart 1959 voorgoed naar India vluchtte.Bijna 100.000 Tibetanen zouden hun lei­der in de daaropvolgende jaren volgen.Tibet zelfkreeg op hardhandige wijze eenChinees gezicht opgedrongen. Wie zichverzette, werd terechtgesteld, in degevangenis opgesloten, gefolterd en 'her­opgevoed'. De Chinese taal verving hetTibetaans in het openbare leven. De reli­gie werd geridiculiseerd, verboden, be­straft. De systematische vernietiging vande Tibetaanse cultuur volgde. Honderdenkloosters, tempels, burchten gingen in deperiode 1960-1975 tegen de vlakte. Defurie van de Culturele Revolutie spaardeweinig of niets, al bleef de Potala, depaleisburcht van de Dalai Lama in Lhasa ·gespaard. Maar zelfs de machtige vanShigatse, het administratief en cultureelcentrum van de Panchen Lama -eens hetmooiste kasteel van Tibet- werd door devernietigingsdrift van de roodgardisten ineen ruïne herschapen.

Deng XiaopingPas na 1975 houdt de vernielzucht op.Geïnspireerd door de nieuwe koers vanDeng Xiaoping, zoekt China in 1979 toe­nadering met de in exil levende DalaiLama. Het resultaat laat niet lang op zichwachten. Nog in hetzelfdejaar bezoekt deeerste delegatie van de Dalai Lama TibetHaar valt een geestdriftige ontvangst tebeurt die de Chinese machtshebbers inverlegenheid brengt. In 1980 herzietChina openlijk zijn houding met betrek­king tot Tibet. DeCommunistische partijbekent haar fouten en spant zich inom vande Tibetaanse cultuur te redden wat ernogte redden valt. Sedertdien herstelt menbeschadigde kloosters en tempels, restau­reert monumenten, tolereert openbaregodsdienstpraktijken. Buitenlandse toe­risten bezoeken in steeds grotere aantal­len het voordien gesloten Tibet. Ze kun­nen er, in een gesurveilleerde vrijheid,met de Tibetaanse bevolking contactenleggen. J

Frans Boender]

•KRONIEK

De rechtsstaatOp zaterdagmorgen wordt voor de arge­loze wandelaar pas goed duidelijkhoezeer de stad belegerd is. Om elke hoekloert een politiecombi. Overal ge-uni­formeerde vechtjassen om het recht opvrije meningsuiting te laten zegevieren.Een gevolg van het samenscholingsver­bod is wel dat wie zijn walging voor deEuroring-bijeenkomst wil uiten, zichgedeisd mag houden. Toch komen enkeletientallen nieuwsgierigen en anti's kijkenaan beide uiteinden van de Groeninghe­straat, waar het VlaamsHuis is gelegen.Werner VanSteen, organizator en provo­cateur pur sang, komt bij de politie zijnbeklag maken over het linkse gespuis enmoet van die kant een ei incasseren. Ervolgen een paar opstootjes voor de politiehet sein geeftom de straat hermetisch af tesluiten. Enkel wie een schriftelijkeuitnodiging kan laten zien, geraakt,hoogstens in duo en meestal na enigwachten, voorbij de indrukwekkende armvan de wet.Even later zijn we binnen. Een journalist

beven en voor een betoging tegen hetfascisme amper 200 mensen komenopdagen.

Maar alle vrees is ongegrond. Niet alleenlaten de boosdoeners het afweten; de fuifis bepaald geen succes en enkele journa­listen hangen er verveeld rond. Met devraag waarom de opkomst-niet eens 100protestfuivers- tegenvalt, weet men nietgoed raad. Onvoldoende tijd gehad voorde organisatie, terwijl velen nog metvakantie waren, wordt gezegd. Iemandoppert dat veel mensen bang zijn, maarhetklinkt niet overtuigend. Wellicht isdewaarheid brutaler : van wat te gebeurenstaat, liggen de Kortrijkzanen nietwakker. Zelfs al zijn velen tegen, dan nogkrijg je ze de straat niet op of de kroeg inom te manifesteren. Een vermoeden datwordtbevestigd deweek na hetEuroring­congres, wanneer het samenscho­lingsverbodvan de burgemeester is opge-

Op het Euroring-congres van extreem-rechts

"Jean-Marie Le Pen is een democraat, hijspeelt het spel en dat is verraad"-Op27augustus laatstleden was

Kortrijk kortstondig in de banvan de Euroring. Tolkien zal hetwel nooit zo bedoeld hebben,maar wie toen het Euroring­congres van extreem-rechts teKortrijk kon binnenglippen,belandde in een evenfantasi­

erijke wereld als geschilderd in"The Lord of the Rings"

en "The Hobbits",

Een bont gezelschap, bij wie de verbeel­ding alle werkelijkheid overtreft, was inKortrijk samengekomen om er nostal­gisch te doen over een oude droom : eenfascistisch, blank Europa. Debijeenkomstwas een vaudeville, een gro­teske show, ten dele een mediacreatie.Een mislukte coup van VMO-er WernerVan Steen.Vrijdagavond 26 augustus. De leden vanhet antifascistisch comité hebbenopgeroepen toteen protestfuif in de Lime­light, een progressiefcafé annex filmzaal.Denaam vraagt erom : geen betere plaatsom je licht op te steken, vooraleer desprong in het zwarte gat te wagen. Aan deingang heeft een groepje de wacht opge­trokken vanwege het geruchtdatextreem­rechts een inval zou wagen. Die moetenimmers al in town zijn. Onmogelijk dathet grote aantal buitenlandse invités pasde zaterdagmorgen naar Kortrijk afzakt,zo wordt terecht verondersteld. Intussenis de rijkswacht aan de invalswegen naarde stad ijverig bezig alle niet-Belgischenummerplaten te noteren.Er gebeurt echter nauwelijks iets in ofrond deLimelight Het hoofdbureau vandepolitie, dat twee huizen verderop ligt, isgoed afgeschermd met friese ruiters.

L

en de fotografe van Humo is het ookgelukt, maar korte tijd nadien worden ze"ontmaskerd" en onder zachte dwangbuitengewerkt. Vermoedelijk zijn zeherkenddoor eenpaarNecrophiliacs, eenvreemdsoortig lokaal groepje dat gere­geld de beest uithangt en aan Hitlervere­ring doet. Over hen hadden de twee re­porters een paar maand geleden eenonthullend stuk gepubliceerd.

Bij de beesten afNet voorbij de deur wordt het even heelbenauwd voor ondergetekende, dieslechtsopvoorspraak enna voorafgaandetelefonische contacten aan zijn naam her­innert. Er heerst een uiterst gespannensfeer aan de ingang. Men is duidelijkbevreesdvoor eeninval vanantifascisten,wat volstrekt onwaarschijnlijk is, geziendeenorme politiemachtendegorilla'sdiehebbenpostgevatachter de toegangsdeur.Maar de zonderlinge introductie, samen

. met de inderhaast bemachtigde schrifte­lijke uitnodiging, blijkt tewerken. Nawatondeskundig fouilleren gaat het naar eentafeltje waarmen200Fbetaaltin ruil voorvier drank.bonnetjes. Verder slaat nie­mand acht op de verstekeling. Bij hettafeltje aan de ingang liggen enkele foto­toestellen. Onder geen beding mag bin­nengefotografeerdworden.Degrote zaaldaarachter, waar alles moet gebeuren,hangt vol sigaretterook en voor het oogvande nieuwsgierigewaarnemer voltrektzich een weerzinwekkend schouwspel.Een robuuste jongeman staat achter dediscobar agressieve muziek te draaien.Zijn haar is kortgeschoren, hij isgetatoeëerd en draagt opzichtig een arm­bandvan de VlaamseMilitantenorde, hetbuiten de wet gestelde VMO. Maar ach,niet gezeurd, het gaat tenslotte om eenprivé-bijeenkomst.Een kleine honderdman is hier samen­gestroomdenhet is eenheelbizarre fauna.Vrouwen ontbreken nagenoeg, maar datlijkt logisch: die horen immers thuis,aande haard. Sommige congresgangersdragen goed herkenbare insignes van hetFront National, de Britse fascisten endiverse runetekens. Verbazingwekkendisdatenkelenmet langhaarenjeansrustig

1 staan te keuvelenmet vervaarlijkuitzien­[deskinheads. Er wordtnauwelijksgecon­

gresseerd -alles loopt in het honderd, deschuldvan de pers endepolitie- maardeste meer geconsumeerd, bij wijlen metgestrekte arm.

Wij, marginalenDriejongemannendie infonnerennaardeherkomst van Franse kameraden, blijkenVMO-ers uitEssenbij Antwerpen te zijn.Op mijn toelichting over de groep vanRijsel volgen slechts onbegrijpendeblikken. "Rijsel?" Nooit van gehoord.Dan maar Lille proberen. Onbekend.Beide namen op een bierviltje geschre­ven, maar ook dat brengt geen verduide­lijking. Het zegt iets over hun ontwikke­lingsniveau. Geenvandezenaarschatting25-jarige jonge mannen heeft ooit ge­hoord van de derde grootste stad vanFrankrijk, ooit trouwens op Vlaamsgrondgebied. Laat maar, ze zijn niet naarKortrijk afgezakt om lessen inaardrijkskunde te krijgen. Ennogminderingeschiedenis.Werner Van Steenbestijgthet podium enbegint met "Kameraden". In maar liefstvier talen, telkens een beetje gebroken,kondigt hij aan dat het Congres grotevertragingoplooptendatwienognaarhettoilet moet, dat onmiddellijk moet doen.Vooraleer de perslui worden bin­nengelaten in het café vooraan. Niemandmag nu nog naar buiten "want dat is tegevaarlijk", klinkt het kordaat bij de ge­spierdewachtenaandeingangvandezaaltegeneenwaarnemer die zonieteenbeetjefrisse lucht wil happen, dan toch evengraagwasgaanziennaardepersconferen­tie. Zo'ndubbelrol spelen is echter uitge­sloten.Terug naar de zaal dus. Het wordt ersteeds adembenemender, letterlijk enfiguurlijk. Nooduitgangen zijn hier nietvoorzien en ventilatie nog minder. Eenhinkende Fransman licht de aversie voorLePen toe: Jean-Marie is eendemocraat,hij speelt het spel mee en dat is verraad,komedie. Kortom, Le Pen is te links. Deman schakelt over naar het Duits, waar­voor hij een unheimliche voorkeurkoestert. Niet ver van hem staat een zeerdruk gesticulerende jongeman van hetFront National. Zijn ogen draaienvoortdurend rond in de kassen en hijgedraagt zich compleet neurotisch, totaalgeschift. Gelukkig bevindt hij zich ingoed gezelschap. Een identiteitscrisis ishier uitgesloten.

rw,

OpmicrogolflengteIets verderop eenjongedame, van wie ikvermoed dat ze hier niet thuishoort. Zehoudt zich zéér op de vlakte tijdens hetgesprek. Eenmaalbuitenzal blijkendatzeslechts is meegekomen uit nieuwsgie­righeid en om haar Spaanse vriend teplezieren. Hij heeft tenminste een con­creet doel : de Auschwitzleugenontmaskeren.Degaskamershebbennooitbestaan, dat is een fabel, zo argumenteerthij. Tussen pot en pint, zonder hem,vertrouwt zijn vriendin me toe dat hij dezoon is van een Franco-militair, wegge­lopenvan huis envan zijnuniversiteit. Envooral dat ze helemaal niet gelukkig ismet de afwijking van de overigens bestaardige jongen. Maar bovenal dat zewalgt van dit soortbijeenkomsten.Wonder boven wonder is er op ditgebeuren zelfs een infostandje, zij hetheel miniem. Daar ligt het programmavan hetNationaal Front (Vlaanderen) vanWerner Van Steen. En ookhet tijdschriftRing. In geen enkel nummer ontbreekteenjodenmop, meteenstripovereenhelepagina Eén gaat over een feestje waariemandzijngasfornuis hetnietmeerblijkttedoen. Danmaarde microgolfbovenge­haald. Informatief, dat wel. Verantwoor­delijke uitgever: Werner Van Steen.

Einde of nieuw begin?Het Euroring-congres is, na een paartoespraakjes die weinig om het lijf had­den, inmineurgeëindigdmetdearrestatievan Van Steen, die nog een straf moestuitzitten. 's Anderendaags trokken zijnmedestanders volgens plan naarDiksmuide, zij hetinverspreide slagorde.Hoewel de organisatoren van de IJzerbe­devaart zich steeds distantiëren van ex­treem-rechtse marginalen, trekt dezebedevaart hen telkens aan als eenmagneet. Van Steen is nog niet geslaagdin zijn opzet een extreem-rechtse intema­tonale te creëren. Helaas is de. misluktepoging die we in Kortrijk te zien kregen,slechts de voorbode van wat ons de ko­mende jaren te wachten staat. Daarvoorzijn de verkiezingsresultaten van ex­treem-rechts over heel Europa té opval­lend. Al is dat natuurlijk een """""1 op

1

zich.PatrickFlorizoone

Jan Soetewey

plank, het bevrijdingstheologisch procesis echter wel aan de gang. Ook hierwerken christenen aan bevrijding, lerenze daardoor de maatschappij analyseren,en treffen ze elkaar in basisgroepen waarzehun strijd gelovig duiden. Op devoor­bije 'bevrijdings'dagen kwamenhoofdzakelijk binnenlandse thema's aanbod. Alleen de slotdag was aan Haïtigewijd. Op 26 augustus stond deproble­matiek rond racisme op de agenda en dedag nadien de 'VierdeWereld'.Kristenen voor het Socialisme wil vol­gend jaar opnieuw Bevrijdingsdagen in­richten. Zij hebben immers ervaren dathet een bemoedigend gebeuren is voorwie zich vandaag wil engageren. Het iseen zinvolle service die ze graag aanbie­den aan progressieve geloofsgenoten inVlaanderen. Een beperkte, maar speci­fieke bouwsteen om ook bij ons verderwerk temaken van een armeen dienende

kerk.

gebaar en -als het kan- in dans.'Bevrijdings'dagen verwijst natuurlijknaar 'bevrijdings'theologie. Spontaandenkenwedan aandeDerdeWereld. Hetlag dan ook voor de hand dat de DerdeWereld op de eerste Bevrijdingsdagen inhet centrum van de belangstelling zoustaan. In 1987 was er achtereenvolgenseen dag gewijd aan de Filippijnen, Zuid­Afrika en Guatemala. Sprekers uit dielanden hebben toen de situatie van hunvolk en hun bevrijdingsstrijd verhaald engeanalyseerd. Vanzelfsprekend kwamdaarbij ook het verband met onze situatieaan bod.Bevrijdingstheologie zoekt echter ookzijn weg in West-Europa. Erzijn hiernoggeen afgeronde traktaten op de boeken-

Bevrijdingsdagen van de Kristenenvoorhet Socialisme

•Bevrijdings-theologie

hier

Van25 tot28augustus laatstledengingenop het domein de Hoge Rielen deBevrijdingsdagen door. Het is reeds detweede keer dat Kristenen voor het So­cialisme zulke "andere vakantie" organ­iseren. De formule slaat aan : 250mensen, waarvan de helft kinderen,namen dit jaar deel.Iedere bevrijdingsdag is rond een themaen volgens een vast stramien opgebouwd.In de voormiddag een algemene inleidingdoor de gastspreker van de dag, in denamiddag een aantal workshops, 'savonds een liturgisch duidingsmoment.Dat laatste brengen meestal de kinderenop gang. Zij presenteren dan hoe zij ophun manier rond het thema van de daggewerkt hebben. Zo zorgen ze meteenvoor de ongedwongen sfeer waarin vol­wassenen op een persoonlijke maniergetuigenis afleggen, oproepen tot solida­riteit, doden en levenden in debevrijdingsstrijd gedenken. Dit alles nietalleen in woord, maar ook in (strijd)lied,

advertentie advertentie

Het R.Ho.K. is een kunstschool metcreatieve spirit.

Kinderateliers 6 tot 15 jarigen .Basiscursussen en vervolgcursussenvoor volwassenen in

Tekenkunst FotokunstVrije grafiek Decoratieve kunstSchilderkunst EdelsmeedkunstBeeldhouwkunst Kunstgeschiedenis

Inlichtingen - 7334551Inschrijvingen tot 1 oktober 1988

Rijkscentrum Hoger KunstonderwijsE. de Thibaultlaan 2EtterbeekKleine Kerkstraat 12Sint-Pieters-Woluwe

Het Andere Boekal even progressief, pluralistisch en onafhankelijkals Toestanden wil worden, was het zich verplichtom dit jaar bijzondere aandacht te wijden aan hetnieuwe weekblad. Het wordt een (eerste?) con­frontatie tussen redactie en lezers. Plus nog heelwat andere 'toestanden', zoals een gesprek metHans Magnus Enzensberger, met Ryszard Ka­puscinski, een mini-filmfestival "Twintig JaarBevrijdingsfilms", debatten over Pers en DerdeWereld, over Racisme in de Politiek en nog veelmeer.Voor de elfde keer het Andere Boek, dit jaar in deStadsfeestzaal (Meir) te Antwerpen op zaterdag15 en zondag 16 oktober, van 11 tot 19 uur.

Meer informatie later in dit bladen op ons adres:

Sint-Jacobsmarkt 82te 2000 Antwerpen(tel.:03/231.74.89).

-Kunstzinnige vorming blijft improvisatie

Weckx in devoetsporen van Kelchtermans

Toen de mensen van de culturele centraeen evaluatie maakten van "Kunst maaktschool" was de eerste klacht hét gebrekaan planning en timing. De ministeriëleopdracht kwam bovenop de eigenjaarac­tiviteit, zonder voorzieningen voorbijkomende lokalen ofpersoneel. Enkelecentrahebben hun reeds geplandeschool­voorstellingen naar het veertiendaagsproject overgeheveld. Een paar centraprobeerden toch een nieuweprogramma­tie op te stellen.Ook de betrokken scholen hadden hunjaarplan al klaar. Bepaalde programma­onderdelen werden dan ookbij gebrek aanbelangstelling afgelast. Een derde trimes­ter is te kort en zit al vol vrije dagen enuitstappen.Enkele activiteiten vonden toch door­gang. Voor 7 ,5 miljoen mocht dat wel.(Vele socio-cultureleorganisaties moetenmet zo'n bedrag jaren rondkomen).Vooral de "doe-sessies" werden gevolgd.Per graad werden workshops opgezetrond theater, poëzie, film en video, mu­ziek en beweging en plastische kunsten.De motivatie van de leerlingen was nietaltijd prima. Zeker niet wanneer het deleer-kracht was die voor de leerlingen dekeuzebepaalde:"Zij die in mijn lessen hun best hebbengedaan, mogen de workshop "drama"nemen, de luieriken moeten maar"poëzie" volgen", zo besliste een Has­seltse lerares. Animator van de poëzie­workshop Dirk De Geest stond er watbeteuterd bij toen hij die leerlingen in hetspeelse van de dichtkunst ging inwijden.

Een cultuuranimator op school ?De verantwoordelijken van de culturelecentra wijzen de scholen met de vinger."Cultuurop school is recht evenredigmetdebereidheid van een aantal leerkrachtenom te vechten tegen de onverschilligheidvan collega's en directies. Zulke pro-

[ jecten zijn net goed om de discussie te[_starten. Aan de grond van het probleem

•Eind oktober 1987, vlak voor de verkie­zingen, strooide toenmaliggemeen­

schapsministerKelchtermans nogeven7,5 miljoen in het rond. Vijfculturelecentra - Dilbeek, Hasselt, Knokke,Turnhout en Waregem- moesten

daarmee snel een veertiendaagsprojectimproviseren om de kunst dichterbij deleerlingen te brengen. Na de aanvanke­lijke (verkiezings-)publiciteit bleefhetstil rond hetproject "Kunst maakt

· school". Aan het einde van de zomer­vakantie besloot de nieuwe minister,HugoWecka, - opnieuw te laat- het

project te verlengen...doen ze weinig",zegt men in deWarandevan Turnhout Ook in Hasselt spreektmen over de welwillendheid van de jon­geren om deel te nemen aan kunstma­nifestaties. "Het probleem ligt vooral bijde begeleiding. Men zou meer energiemoeten steken in debijscholing van leer­krachten en devorming van normalisten."Wil men de kunstzinnige vorming bij deleerlingen vergroten, dan zou elke schooleen cultureel verantwoordelijke moetenkrijgen, zo hoortmen na het project in deculturele centra. Kunstzinnige activi­teiten organiseren mag niet een eenmaligesupplementaire taak zijn van de leer­kracht, hetmoet eenpermanenteopdrachtworden voor een daarvoor vrijgesteldepedagogische kracht Paul Sergier, di­recteurvan defederatievan cultuurcentraFeVeCC: "Met zo'n cultureel ver­antwoordelijkeperschoolzouercommu­nicatieen samenwerking kunnen ontstaanbij de uitwerking van onze schoolpro­grammatie. In de culturele centra zelf isde schoolprogrammatie immers ookveelal een bij-job: alleen in Hasselt isdaarvoor een full-timemedewerker."De enkele scholen die aan het Kelchter­mans-experiment hebben deelgenomenvonden het wel een goed initiatief, datechter onvoldoende voorbereid was enniet eenmalig mag blijven.Organisaties die al lang en met beperktemiddelen inspanningen doen voor dekunstzinnige vorming zijn er echter nietover te spreken. Zegt een verantwoorde­lijke van Jeugd en Muziek: "Onze afde­lingen, gerund door deskundige vrijwil­

r;i

ligers, organiseren al jaren school- enklasconcerten. Daarvoor heeft de over­heid nauwelijks geld : wij krijgen driemiljoen per jaar voor onze actie in allescholen vanallenetten en allegraden overheel Vlaanderen. Natuurlijk kunnen wijdat niet gratis aanbieden. En nu is erplotsveel geld om op enkele plaatsen gratisactiviteiten aan te bieden. Zoiets werktecht ontmoedigend."Het project Kelchtennans is dus een duurmiddel geweest om démeest in het oogspringende gebreken van een plan voorkunstzinnige vonning aan teduiden. Hetheeft echter geen aanleiding gegeven toteen vernieuwd beleid. Eind augustusbesloot men op het kabinet Weckx hetprojectgewoon teverlengen. KabinetslidKris Pote : "We stellen opnieuw 7,5miljoen terbeschikking. Die moet nu indeeerste plaats gaan naardeopleidingvanleerkrachten en de culturele kader­vorming in de normaalscholen". Hoedatconcreet zal verlopen, moeten de cul­turelecentra in dekomendemaanden zelfmaar uitzoeken. Een cultuurverantwoor­delijkeper scholengemeenschap is echternog niet voorvandaag. "Daar wordt nogover nagedacht", zegt Kris Poté. "Mis­schien kunnen we in de toekomst werkenmet enkele pilootscholen. Maar dat isonze bevoegdheid niet. Dat is een zaakvan de staatssecretaris voor onderwijs.En na 1 janauri 1989 zal desamenwerkingmakkelijker zijn, hoewel nu ook aliemand van het staatssecretariaat in destuurgroep zit".Beleidmaken is in dit land sowieso al eenheksentoer, zeker wanneer men onder­wijs, cultuur en vorming uitsmeert overminstens vier ministers en staatssecreta­rissen van verschillendepolitiekegezind­heden. Het geld gaat dus opnieuw zonderecht plan naar een paar centra. Intussenrekent men verder op de vrijwillige inzetvan leerkrachten en animatoren.

TuutDevens. l

..

BRIEFUITWALLONIE-De nieuwe coöperatieve

beweging

Deze zogenaamde "bedrijven van de so­ciale economie", hebben ieder hun eigengeschiedenis. Soms ontstonden ze na hetbankroet van een vroegere onderneming,soms gaat het om totaal nieuwe initia­tieven. Ze zijn actief in alle sectoren,zowel de traditionele als die van de dien­sten. We treffen er ookverschillendeaandie zich met de nieuwste technologiènbezighouden. Ze zijn aanwezig in devoedermiddelenindustrie, bouw en hout,drukkerijen, restauratie, informatica,noem maar op. Globaal stelt datnatuurlijkniet zoveel voor: 200bedrijfjesover geheelWalloniëmeteen tewerkstel­ling van maximum 2.000 mensen. Hetgaat hiernochtansomeenniet teverwaar­lozen potentieel voor de economischeheropbouw vanWallonië. En gezien zijde economische en sociale dimensienauw verbinden, kunnen zij misschieneen positieve invloed hebben op de re­gionale ontwikkeling.België blijft opdit vlak tochergachter opandere Europese landen als Italië,Frankrijk en Groot-Brittannië, waar de

De traditionele coöperatieve bewegingorganiseert in Belgiè anderhalfmiljoenleden, opgesplitst in twee grotefedera­ties: de christelijke LVCC ofGroep Cen de socialistischeFebecoop. In hetzog van mei '68 ontstonden in het beginvan dejaren '70 nieuwe coöperaties.De economische crisis, de bedrijfs­

sluitingen en de stijgende werkloosheiddeden die uitgroeien tot een nieuwe

coöperatieve beweging.

coöperaties en verenigingen een veel be­langrijker ontwikkelingkennen. Dat is indie landen vooral te danken aan hetbestaan van ondersteunings- encoördinatie-structuren. Die krijgen re­gelmatig nieuw leven ingeblazen, zowelvan de coöperaties zelf als van de over­heid. Sinds 6 jaar tracht "Solidarité desAltemativesWallonnes" (SAW) de toes­tandinWallonië indie richting te doenev­olueren. SAW, dat gevestigd is in de ge­bouwen van het Universitair Centrum teCharleroi (CUNIC), groepeertverenigin­gen en coöperaties die zowel met de so­cialistische als met de christelijke fami-

•Rita Lacress

lies verbonden zijn. Er wordt ook nauwsamengewerktmetde twee grote vakbon­den. Het tweemaandelijksblad"Altema­tives Wallonnes" bericht over al wat erzich roert in de sector van de socialeeconomie.De actie van SAW in de richting van deoverheid droeg bij tot een eerste belang­rijk resultaat Eind maart '88 nam deWaalse Regionale Executieve 3 samen­hangende besluiten : de oprichting vaneen secretariaat voor de sociale economie,de installatie van een consultatieve raadsamengesteld uit de belangrijkste verte­genwoordigers van die sector en het op­startenvaneen"voorlopige cel" tussendekabinetten van Bernard Anselme(voorzitter van deWaalse executieve) enAmend Dalem (minister van begroting,financiën en huisvesting in de Waalseexecutieve), die over een twintigmiljoenbeschikt. Hopen we nu maar dat hetsecretariaat voor de sociale economie aandeze sector de plaats zal geven die hijverdient.

Denis Horman

"Een, twee,drie... ", Arles .. .1988

1

Vijfreuzebedrijven stichtten in het beginvan dit jaar het "European Institute ofTechnology" (EIT). De naam is eenbewuste naäping van het "MassachusettsInstitute of Technology" (MIT) uit Bos­ton, dat zowat de kampioen is in het af­sluiten van researchcontracten met deprivénijverheid. Devijfstichters van EITzijn Philips (Nederland), Montedison enEnichem (Italië) en de "Europese" afde­lingen van het Amerikaanse IBM enAT&T. In tegenstelling tot hetMITheefthet EIT geen infrastructuur en weinigpersoneel. Het isenkel een financierings­organisme dat geld van de industrie zaldoorspelen om "pre-concurrentieel" on­derzoek te betalen in bestaande onder­zoekscentra. In eerste instantie heeft EITbelangstelling voor de spitstechnologie:informatica, biotechnologie en nieuwematerialen. In principewilhet onderzoekfinancieren dat binnen 5 à 10 jaar zalbeginnen renderen.Diefinanciering is niet gering. Een 50-talgeselecteerde projecten krijgt eerst eenhalf miljoen frank toebedeeld om hetontwerp in detail voor te stellen. Daaruitworden er ongeveer 10 geselecteerd diejaarlijks een maximum van 12 miljoenfrank zullen ontvangen gedurende min­stens drie jaar. Het is niet verwonderlijkdat in het huidige bezuinigingsklimaatEIT dit jaar meer dan 1000 aanvragenheeft gekregen. De eerste zes voorfinan­cieringen zijn in juni aangekondigd.Later zullen er nog zo'n 40 volgen.

Op deAIDS-conferentie in Stockholm injuni vandit jaarpakten deBelgen met eenprimeur uit. Naast de twee reedsbestaandeAIDS-virussenHIV-1enHIV-2 zou men ook nog een HIV-3 gevondenhebben.Reacties op de conferentie zelf warensceptisch,omdat er sowieso veel variatieis in virussen. Het "Belgische" virus,geïsoleerd uit Afrikaans bloed, dat doorhet Instituut voor TropischeGeneeskunde in Antwerpen werd onder­zocht, toonde een afwijkendeproteïnestructuur in zijn kern.Debetrok-

] ken wetenschappers deelden dit mee op["conferentiemaar op dat ogenblik had­

WE1ENSCHAPPEN•"EuropeanInstituteofTechnology"

Grootindustriesticht superunief-

De stichters van EIT willen hun club toteen 20-tal grote Europese bedrijvenuitbreiden. Lidmaatschap kost een slor­dige 8,5 miljoen per jaar voor minstensdriejaar.Wieeruitwil trekken,moet tweejaarvooropzeggeven. Ookmoetmen heteens geraken overwat de tenn "pre-con­currentieel" onderzoek precies inhoudtEITbiedtwetenschappers in despitstech­nologie meer voordelen dan bestaandefinancieringen zoals dievandeEuropeseCommissie (Esprit-programma),want deEG betaalt niet meer dan dehelft van eenproject en eist bovendien dat ereen inter­nationale samenwerking is. Anderzijdseist EIT, dat het gehele onderzoek finan­ciert, de eigendomsrechten op voor allenieuweuitvindingen.Naast zijn onderzoeksprojecten heeftEITook plannen voor exclusieve seminariesop Europees vlak waar de 'beste' afge­studeerden in contact worden gebrachtmet de beste specialisten in hun disci­pline.EIT wil niet meewerken metgeldschieters ofvorsers uit Oost-EuropaofJapan.

-Aids

Waar blijft het3de virus?

den ze slechtseen 'werktitel' aanhet virusgegeven (ANT 70) en beperkten ze zichtot de verklaring dat het om HIV-1 nochHIV-2 bleek te gaan. Pas later op deconferentiekwam een woordvoerdervande firma Innogenetics uit Gent (diemeewerkte met het Antwerpse ITG in hetonderzoek) verklaren dat het om een"derde"AIDS-virus ging.Hij noemdehetHIV-3.Het feit dat ANT 70, ondanks zijn

ri:,

Ondanks de grote respons vanuit weten­schappelijke hoek, hebben demeeste be­trokken wetenschappers ook hun be­denkingen bij het initiatief. Engelse vor­sers, bijvoorbeeld, weten uit ervaring dathun regering het EITmet open armen zalontvangen, al was het maar als alibi voorde zeer verregaande bezuinigingen in deopenbarewetenschappelijke sector. OokdeduidelijkAmerikaanse stempel diehetinitiatief draagt, wekt argwaan. De kansop een verzekerde financiering van hunprojecten is echter een doorslaggevendargument.Hoewel er inderdaadop heteerstegezichtveel geld in dit initiatief geïnvesteerdwordt, blijft het toch een interessanteoperatie voor zeer grote ondernemingenin despitssectorenwant economisch gez­ien zullen zij oogsten wat de openbaresector heeft gezaaid Een door het EITuitverkoren centre ofexcellence (zo hetende geselecteerde labo's) is natuurlijk nietzomaar tot stand gekomen. Een centrumdat in dit soortwedstrijdenalseersteuitdebus komt, is het resultaat van jarenlangeinzet van zeer veel mensen. Deze inzetvalt niet te becijferen maar werd meestalgrotendeels door het openbare onderwijsen de openbare onderzoeksbegrotinggedragen. Wie zo een centrum voor zijnkarweet te spannen,roomt in feiteaf. Datkost geld maar niet zoveel, daar de open­bare sector eerst de grondvesten had ge­legd.

FrankWinter

afwijkende proteinestructuur, toch doorbestaande AIDS-testen herkend werd,lokte bij Franse onderzoekers de reactieuit dat het dan niet als een nieuw virus konworden bestempeld. Simon Wain-Hob­son,van hetPasteurinstituut,maaktezelfsde opmerking dat de ontdekking van eennieuw virusmisschien toch goed zou zijnvoor de beursquoteringen van Innogene­tics.Half juli kondigde Innogenetics aan dathet kapitaal van de firma met 4 miljoendollar was .toegenomen door deprivéverkoop van iets meer dan 5000aandelen. ., [van HIV-3 verder geen nieuws. ((0_]

DEBAT•De perestroika en de glasnost van Louis Tobback

" De tijd voor een nieuw ideologisch congresis nog niet aangebroken'

Louis Tobback zou wel eens de SP­voorzitter van die nieuwe politieke situ­atiekunnenworden.Voorlopighuistonzegesprekspartner nog in de gloednieuwegebouwen van Binnenlandse Zaken ("Ikben hier de honderdste naar het schijnt.Vijftig jaar geleden zat hier nog eenmachtig man. Vandaag zit hier een soortvan bestendig afgevaardigde, die nogweinig alleen kan beslissen.") Proevendvan de kabinetskeuken had Toestandeneen gesprekvande hakopde tak,peilendnaar de ideologische toekomst van desociaal-democratie...

LouisTobback: Ikdenk dat we inderdaadmoeten durven zeggen dat we in de jaren80deparade nietgevondenhebbenomdecrisis op te vangen. We zijn inWest-Eu­ropaeenzeer sterke beweginggeweestenhebben heel wat verwezenlijkt Wehebben zeer sterke organisaties op hetgetouwgezet, vakbonden, coöperatieves.Welnu, ikdenk dat we daarvaneendikkenek hebben gekregen.In de jaren 70 zijn we bij onze oudereceptengebleven, met eenhoudingvan:hoekanmenonsgelijknubestrijden?Watkomen al die jongelui hier nu vertellenover een andere aanpak enwaarschuwentegen een zekere sclerose ?Je hebt inderdaad, zowel in departij als inde vakbondendemutualiteit, eensclerosegekregen, een bureaucratisering en dus"bepaalde vormen van stalinisme", hetapparaat voor het apparaat, zonder poli­tiek project. Je werd niet meer geacht tespreken, je werd zelfs niet geacht tedenken, je werdgeacht te stemmen... alskiezer of als mandataris of als partijlid.Ik geef een voorbeeld. Kijk naar ons ge­brekaanopvattingover de openbaredien­sten.Dekarikatuurvaneen socialistgeeftde ideevan een openbare dienst met veelpersoneel, liefst vastbenoemd, met ver­worven rechten en zo gunstig mogelijkewerkuren.We hebben aan een aantal dingen nietmeerdurven raken.Wanneerereendienstwerdopgerichtmet tienmensen , dankoner vijf jaar later, tien jaar later, twintig

1 jaar later, in andere omstandig­["den,nietsmeer gewijzigdworden. Dan

In de opiniepeilingen doet de SPhet niet slecht. Een verdere af­takeling van de CVP zou van desocialistischefamilie wel eenshet nieuwe ankerpunt kunnen

maken van de Belgischepolitiek.Ons is het nog niet duidelijk hoeVlaanderen er dan anders zou

uitzien. De welvaartstaat met z'nvolledige tewerkstelling verbrok­kelt nu al bijna vijftien jaar ennog heeft de sociaal-democratie

geen parade gevonden.

"LAAT RJKGN De kS1BETALN "

-- No4RAL OPLOS1g­

AARJFSLEVIHS "AAN D KRSI" TALEMr De wt

1$15 o

wordtdatdirect sociale afbraakgenoemd.Op diemanier rijdtde treinzonderuvoort.Die karikatuur hebben we al te dikwijlsbevestigd.

Ik hoor nu de socialistische staatsbe­heerder spreken, die in de eerste plaatsdenkt aan zijn bedrijfsrentabiliteit.Ik gadadelijkanderevoorbeeldengeven.Inverbandmetmonumentenzorgbezochtikeergisterennoghet huis Solvay. Dat isdus onvoorstelbare pracht. Ik heb daarnoggezegd: ikdraagnubij tothetbehoudhiervan endaarmeelos ikeenkleinbeetjeschuld af die wij, socialisten, collectiefdragen.Wathier alskapitalistischeprachtstaat voor de familie Solvay, stond alspracht van de arbeidersbeweging op hetVanderveldeplein. En wij, niemand an­ders, hebben dat afgebroken, met dehandtekeningvaneensocialistischminis­

r;1

ter. En wat nog erger was... zonder dat inde hele partij, of inde hele beweging, ookmaaréénstem isopgegaanomdiebarbarijte stoppen. Dusnietalleenophetpuntvanhetbeheer van de openbare diensten, ookop het bredere plan hebben we over niksmeer nagedacht.We hebbenjarenlangniet nagedachtovereen probleem als dat van de spoorwegen.Ondanks de vele middelen en het velegeld was er geen goeie service bij despoorwegen en dus geen succes bij hetpubliek.

InBelgièwerd ookgeenpolitiekgevoerdten voordele van het openbaar vervoer.Het beleid koos voor de bouwonderne­mingen, de autoverkopers, depetroleum­bazen en dus voordeontwikkeling van hetprivé-verkeer.Ja dat is een verklaring. Dat is een juisteverklaring. Maar het is geen alibi. Watheeftmengedaanomdaaraanhethoofdtebieden? Niet raken aan het bestaande!Geenveranderingen! Alser eenprobleemis, geef dan personeel meer! Wie heefttegen de spoormannen gezegd: kijkmensen we zouden hier nu toch eens ietsmoeten aan doen. Als we willen concur­reren met de privé danmoeten de dingenveranderen.Er ontstond een breuk tussen de doctrineen de praktijk. Zo pleit men ook voorzuivere intercommunales. Op iedercongres, ook van de vakbond, wordt datunaniem aanvaard. Als er echter op hetterrein, in de regio's, moet wordengekozen tussen een zuivere intercom­munale en Intercom of Ebes, kent mengeen congresbesluiten meer.

Daar werd ook niet tegen opgetreden.Door het feit dat de theorie als uithang­borddient. Omdat dat goedklinkt enje eiverder geen last van hebt. Voor de restgaat de praktijk gewoon voort. Je zitmisschienwel met een slechtgeweten alsjedaarbegintoverna te denken. Maarwiedenkt er na over congresbesluiten?Er is niemand die de moed heeft om tezeggen : mensen, het stinkt hier, wemoeten ietsgaandoen. Zolangwehetgraf 1wit blijven kalken is het OK. Dat heeft

dertekent. Dat betekent dat als je voor deopenbare dienst bent, je voor het aspektdienst moet zijn.

Moetje dan ookgeen beterpersoneelsbe­leid voeren en de postmannen en de on­derwijzers beter betalen en ze goedewerkomstandigheden geven?Dat veronderstelt een andere benaderingbij diegenendie daar verdienen tegenoverbelastingen en tegenover bijdragen totdegemeenschap. Want hoe je het ookdraaitofkeert: meer loonbetekentmeerinkom­sten. Die moeten komen uit onrecht­streekse of rechtsreekse belastingen.Ofwel verhoogje deprijzenvoordedien­sten ofwel verhoogje de toelagen. Ik kengeen andere oplossing.Maar ik ben het met je eens. Dat istrouwens één van de redenen waarom ikvragen had bij de haalbaarheid van hetVSO. WillyClaes en Vermeylen kunnendat getuigen. Het VSO is een onder­wijsvorm die schitterend is, maar die een ·kwaliteit van leerkrachten vereist die jenoch kunt recruteren, noch betalen.

Dat is dan toch een kwestie vanmaatschappelijkeprioriteiten.Ja, je kan zo'n projecten niet fragmentairverwezenlijken zonder maatschap­pijkeuze. Wij konden die keuze toenmetonze 23% niet opdringen.

Maardenkje nietdat de bevolkingpreciesvoorzulke algemene keuzen moetwordengesteld? De groenen leggen de nadruk opde discussie over de waarden. Zij verte­genwoordigen een ander waardensys­teem en vele jongeren worden daardooraangetrokken.

Er is in West-Europa nog geen landwaar de groenen een electorale machthebben van meer dan 10%.

Het gaat vooral over de waarden die degroenen verdedigen. En voor een jongepartij, die geen materièle voordelenuitdeelt, is 10% toch wel opmerkelijk.De samenhang van de groenen is ook

nietdirect duidelijk. Daarzittennogalwatverschillende meningen bij elkaar. Zijhebbenmoeilijkhedenomeenechtepartijte worden. Kijk naar de discussies inDuitsland. Ik denk dat het eerder eenbeweging is dan een partij.Als ze dan alspartij optredendan zieje deethische waardensterkuiteenlopen. Denkmaar aan het abortusdossier waar oudvolksvertegenwoordigerFernandGeyse­lings één van de meest conservatievenwas. Daarzitvanallesbij elkaar. Ik zegdat

LAAT DE4ENEN/EHeT NDJÉSLEVNDE AFFICHeS "LAAT DERSKeN DE KRIS B­TALON" LATEN €TALeNEN MT De wwT DKAS1$ Pos$€N,O KRIJS BTALN

Het ging niet zozeer over klein-links,maar over de basisopties van de sociaal­democratieIk geloof dat we inderdaadgaanmoetenpraten over de basiswaarden, maar nietvrijblijvend hé. Waarden is iets dat jebeleeft, of dat je niet hebt. Dat wordt nietop een papier geschreven dat je on-

r;i

Dat is ook niet erg vriendelijk en bevor­derlijk voor de discussie.Neemaarzoishet. Daarkunje geendebatmee aangaan. Ik wil graag...

namen en voornamen illustreren en metveel.

Men zou ook kunnen zeggen dat de per­spekctiefloosheid vooral ligt aan de rolvan de grootste arbeiderspartij, aan haarconservatisme, aan haar toegeeflijkheidtegenover de belangen van de industrieende markt.Je hebtdaareenbelangrijkpunt. Nudenkik niet dat je tegenwoordig kunt zeggendat die grootste arbeiderspartij in Vlaan­deren bijzonder conservatief zou zijn. Ikdenk dat men ons tenminste het kredietmag geven dat we redelijk open staanvoor discussie. We hebben misschiengeen mensen genoeg, maar men kan nietzeggen dat we niet open staan voor hetdebat. DeBatselierheeftover debat-angstgesproken. Het isjuist dat er sprake isvanangst. Er zijn er een aantal die er nietdurven aan beginnen, ook al omdat hetklimaat in de linkerzijde daarvoor zeeronvriendelijk is.De linkerzijde heeft op dat punt niks ge­leerd. Zet hier de rest vanklein links rondde tafel enwezijnal langnietmeer aan hetdicussiëren. Ikbenal langeenverrader eneen verkochte. Het idee zelf dat je daareerlijk iets zou over denken is totaaluitgesloten ... met dat soort van ver­schrompelendpatersklooster datdaarnogoverschiet in klein-links.

• SIALuSTSCHE OPOSN­

ons in de jaren 70 en 80parten gespeeld.En wat krijg je? Als je als socialistischebewegingonbekwaambentomhetobjec­tief bestaande probleem spoorweg zelfaan te pakken en op te lossen, dankrijgjeDe Croo die het voor U oplost.Ik kan ook het voorbeeld van het onder­wijs nemen. Dan komtCoens om de zaakop te kuisen. En vandaag hebben ze nogaltijd hun les niet geleerd. Het statuut isniet houdbaar, daarmee loopje te pletter,want dat is een statuutvoorhet personeel.De school is er dus blijkbaar niet meervoor de leerlingen. Je zitje voortdurenddruk te makenoverpersoneelsproblemen.Dat de vakbond dat doet, tot daar nog,maar dat de politiek dat doet is fout. Jevraagt je niet af wat er gebeurt met dedienstverlening, wat de ouders ervandenken, of wat de kinderen ervan op­steken. Je vraagt je niet af of de nieuwedirecteur debeste is voor die job, maarofdie daar recht op heeft.. Op die manierspreid je het bed voor een concurrerendnet. Je kunt je dat veroorloven in eenmonopoliepositie, niet in dit land.

Je blijft praten over beheersproblemenen personeelsbeleid. Waar blijven desocialistische ideeën? Na de oorlog hadde sociaal-democratie een project: deverzorgingsstaat. Daarachter zaten eenaantal ideeën. Met de crisis zijn ook deideeën stilgevallen en blijft men met eenpuur technische probleemstelling zitten.Denk je niet dat om het neoliberalismeaan te pakken er opnieuw zal moetenworden gediscussieerd over een socialis­tisch alternatief, over de centralewaarden?Ja, waar mangelt het? Ik zit zelf naar deverklaring te zoeken. Ik loop langs destraten en ik zie weer affiches van " Laatde rijken de crisis betalen". Er is tocheigenlijkniks vanzelfsprekender dandat.Ik versta dus niet waarom de gepension­eerden met 20.000 F en de kleine ver­diener, de kleine ambtenaar die in jarengeenopslagmeer heèftgekregen, hoedieniet in opstand komen en met drommentegelijk stemmen voor die affiche. Deverklaring zal wel vele facetten hebben.Ik stel vast dat vele jongeren die goedgeïntentioneerd zijn, eerst door die af­fiche worden aangetrokken, dan

1 vaststellen dat daar totaal geen respons["Oris, en het opgeven. Ik kan dat met

niet denigrerend. Maar als men mij nukomt zeggen: ze hebben andere ethischewaarden, dan zeg ik: van zodradie bewe­ging alspartij opereertenpolitieke praxisontwikkelt, dan begint ze verwoed tegelijken opal de andere en soms passeertze die nog.

Eén van de belangrijke elementen in hetgroene succes lijkt hun verzet tegen detechnische rede in onze maatschappij, hetverdedigen van menselijke waarden. Desociaal-democratie is daarentegen deelgeworden van het koude efficièntie­denken.Daar zit een stuk waarheid in, want het isverdomd moeilijk om die doel-rationa­liteit te vermijden, zeker in een totaalgefragmenteerde maatschappij als deonze. Dat geef ik graag toe.Ikzelf heb dat soort van cynsime, datimmorele niet. En ik denk ook, dat zoalswe nu als club marcheren aan de leidingvan de partij, dat we het minimum aanwaardengerichtheid hebben dat mijessentieel lijkt. Maarhet volstaat niet vandatmetenkelente willen. Hetvolstaat nietdat enkelen morgen een schitterend so­cialistisch alternatief schrijven. Marx isna de arbeidersbeweging gekomen, eerstwas er Manchester en danMarx...

...en dan waren er de arbeiderspartijenen dan waren er de arbeiderspartijen.Maar wat ik zeggen wil is dat er eerst deellende was en dande arbeiderspartij.

Is de socialistsche partij nog een arbei­derspartij?Als je "arbeider" neemt in de brede be­tekenis van werker, ja danblijft de socia­listische partij in de eerste plaats een ar­beiderspartij. De doelstelling blijft zoalsvoor de BWP dezelfde: ontvoogding."Liberté, égalité, fraternité" om het metde revolutie te zeggen.Een tijd leek het erop dat elke partij daarvoorstander vanwas.Vandaag isdatweeranders.Verhofstadtwil hetnietzo. Ikblijfhet zowillen.Maar de vraag blijft natuurlijk hoe dieprincipes in depraktijk te brengen. Ik stelvast dat ook verschillende socialistischeleden zeggen: betaal die postmannenmeer, betaaldie onderwijzers meer, maarik betaal geen nieuwe belastingen.

Er zijn er zoveel die geen belastingen­betalen. Stel een kadaster van de rijkdomsamen, voer een belasting op het ver­mogen in ...Dat is dus flauwe kul.Dat is eenzoveelste

alibi. Om het kadaster van de fortuinen tekrijgen moeten we beginnen met hetbankgeheim afte schaffen. Ook in socia­listischemiddensgajewatbeleven alswemorgen zeggen: uw bankrekening wordtpubliek. Je gaat eens wat zien.Ik zoekgeen_uitvluchten. Ikgeef toedat ikdaarvolledigmachteloos sta tegenover deeigen achterban. We zitten in het defen­sief met die mentaliteit.

Je spreekt dikwijls over de enge bewe­gingsruimte voor hervormingen, maarhoe kunnen de machtsverhoudingen ver­anderen?Hal Dat is geen filosofische, maar eenpraktische vraag. Debelangrijkemachts­hefbomenzul je inonzepolitieke, econo­mische en financiële ruimte alleen inEu­ropa vinden. Ik zou wel eens willen datAmada hier voor tweedagen de absolutemacht in handen kreeg. Je kan de Sociététoch niet meer vanuit België alleen na­tionaliseren ? Zelfs de Fransen hebbenniet kunnen nationaliseren. Alles watessentieel is voor hetvoerenvaneenalge­mene politiek ontsnapt aan de macht vande nationale staten.En zolang je geen eigen Europese poli­tieke en syndicale slagkracht hebt blijfjeeen "Europe Incorporated" houden zoalsje die vandaag hebtEr moet dus een veel onafhankelijker

-- CHRI STEN-Nk?THE096%N ­

Europakomen. Endatbetekentnietalleenonafhankelijkheid van de Amerikanen.Wij zijn bestuurd door de AmerikanenomdatdatdeafspraakwasmetdeRussen.Maarwaar ik echt bangvanben is dat datEuropa en dat zelfbestuur er één van derechterzijde is. KijkmaarnaardeWesteu­ropese Unie, naar Strauss. Die rech­terzijde is voorbereid. Wij lopen nog al­tijd achterop.

Het valt op dat bijna alle sociaal-de­mocratische partijen in West-Europa nunaar een nieuw profiel zoeken. De S.P.

;;

heeft in 1974 haar laatste ideologischcongresgehad. Is het ook voor haargeentijd om te herbronnen?Ik denk dat een ideologie moet beleefdworden, dat ze vanuit de basis moetontstaan. Ze moet beantwoorden aanpraktische situaties in de maatschappijwaarvan men zich bewust wordt. Nikszou zo gemakkelijk zijn als een grootideologischcongres. Metwatgeldkan datzelfsmetveel show enveelophefgepaardgaan. Enmisschien zijner danookenkelemerkwaardige referaten bij.Nu ben ik het er wel mee eens dat webehoefte hebben aan een veel beter be­leefde ideologie. De tijdvoor een ideolo­gisch congres waar conclusies zoudenkunnen uit getrokken worden, met eenplechtig besluit over de richting die wemoeten uitgaan, is zeker niet aangebro­ken. Dat veronderstelt immers een grotediscussie vooraf. Die is misschienschuchter begonnen, maar ge kunt zekerniet zeggen dat ze echt bezig is.Indien ikmorgen ineenandere rol terechtkom, dan wil ik wel veel meer aandachtgaan schenkenaan datdebat, als de tijdende mensen daarvoor tenminste terbeschikkingzijn. Want alsje zomaarwatuitje nekbegint te kletsen, dankomje uitop een dwaasheid als de Nederlandse"schuivende panelen". Dan krijg je decontra-reformatie.Ik denk dus dat we nog veel tijd nodighebben om de discussie op gang tetrekken én ze te houden. We hebben hiernu dat los gesprek zonder voorbereidinggehaden ik geefermijzelfrekenschapvandat, indien we nu echt naar een ideolo­gisch congres zouden moeten, ik dan alwat ik zo losjes heb gezegd ook eensallemaal op een rij zou moeten zetten enzou moeten zien welke lijn ik daar nuprecies inkan trekken. Zozeker vanaldeconclusies die ik getrokken heb, ben ikook niet. En de vraag is : is er binnenlinks, kleinlinks, groot-links, roze links,bloedrood links, genoeg volk aanwezigom op een eerlijke manier en met enigkrediet voor mekaars goede trouw datsoort discussie te houden.

In Toestanden moet dat kunnenIk hoop dat je daarin lukt en daartoebijdraagt.

Eric Corijn en Nico Jacquemin 1

Onze Cultuurminister vervangt met eendecreet betreffende een leenvergoedingeen voorgaand dat, aangaande de tech­niek van toekenning , onsamenhangenden ingewikkeld overkwam. Minister DeWael is op de kritiek ingegaan : het sys­teem van toekenning werd eenvoudigergemaakt. Maar het blijft een cultuurpoli­tieke regeling en de bibliotheekgebrui­kers dienen mee de kosten te dragen.Alle betrokken partijen zijn het min ofmeer over de redelijkheid van de eis totleenrechtvergoeding eens. Het hoe en hetwaarom blijven twistpunten. Het koppe­len van leenrecht (vergoeding aan au­teurs) aan leesgeld (contributie voor hetontlenen van boeken) blijkt een slechtezaak voorbeiden. Redenen zijn : 1° het isde centrale overheid die, om cultuurpóli­tieke redenen, de grootschalige exploita­tie van boeken via de Openbare Biblio­theek mogelijk maakt. De overheid dientbijgevolg als eerste in te staan voor deleenrechtvergoeding. 2° Bibliothekendoen effectief aan boekpromotie envormen aldus potentiële kopers. De ko­

Sinds 10 mei 1940, de dag van de na­tionaal-socialistische invasie in België, iserveel veranderd. Sinds 10mei 1988, dedag van de installatie van de nieuwerege­ring is er veel én weinig veranderd. Deconsensus die rond het sociaal-econo­mische dossier gevonden werd, heeftechter geen breuk veroorzaakt met haarliberale discours dat de laatste jaren hogeverkoopcijfers heeft gehaald.De groenen hebben nu het genoegen deoppositiebanken in het nationale parle­ment (en straks in de Vlaamse Raad?) tedelen met de liberalen (1) die in hunVerhofstadt-variant allerminst als eenmedestanderkunnen betiteld worden.Dit geeft Agalev, zeker in de VlaamseRaad,dékansom haarrol van 'fundamen­tele oppositie' (2) in de dagelijkse politiektevoeren. Dezerol is niet alleenmogelijk,maar ook noodzakelijk. De verschillentussen de traditionele partijen, als we hunmaatschappelijk project bekijken, wor­den immers alsmaar kleiner. Dat dezeaccentverschillen soms breedvoerig in demedia worden uitgesmeerd, doet niets afaan het feit dat AL deze partijen meer enmeer van dezelfde sociaal-economischepremissen vertrekken. Op deze manierwordende traditionele partijen "varian tenvan de ééngemaakte staatspartij" (J.Agnoli).Willen de Groenen deze aantrekkelijke

Leenrecht blijftLeesgeld

pers op boekenbeurzen vindt men onderde bibliotheekgebruikers. 3° Er bestaateen aanwijsbare verbinding tussen au­teur-uitgever-boekhandel-bibliotheek enlezer. Het stimuleren van de eersteschakel kanmaar de hele keten ten goedekomen. Andersom zorgt het verzwakkenvan de Openbare Bibliotheek, door dekosten van het leenrecht gedeeltelijk opde schouders van de gebruiker te leggen,voor een negatieve reactie in de andereschakels.Ondertussen is het nieuwe decreet een feiten blijven er vragen. Zal niet enkel demeest gelezen, de populaire, gevestigdeauteur hiervan profiteren ? En wat met debehoeftige auteur ? Is het koppelen vanhet leenrecht aan het auteursrecht zoals inWest-Duitslandniet rechtvaardiger? Hoegebrekkig zullen de steekproeven wel zijn

TRIBUNE-Jos Geysels (Agalev)

Een glimlach entwee voetnoten

startpositie vermunten dan moeten ze eenaantal horden nemen.Op de eerste plaats komt het erop aan hetgroene gedachtengoed (het ideologischaspect) om te zetten in alternatieven. Hetgroene verhaal te illustreren met concretevoorstellen. Bovendien moeten we aaneen dubbele verleiding weerstaan: ener­zijds ons niet laten vastpinnen op eenzwart-wit beeld van de 'one-issue-partij"dat door sommige politieke kommenta­toren wordt opgedrongen, anderzijds onsniet opstellen als 'het links geweten vande SP, iets wat dooralle partijen gewenstwordt.Tenderde. Meernogdan tijdens de vorigelegislatuur zal de druk van de politiekeactualiteit voelbaar zijn. Er zullen inder­daad antwoorden moeten gegeven wor­den op de actuele vragen en discussies.Maarbelangrijker wordt het zich niet uitteputten in een eindeloze fietstocht achter

bij het vaststellen van het aantal uitle­ningen in hoeveel bibliotheken ? Hoegroot wordt het bedrag dat de Cultuur­minister voor dit leenrecht wil over­houden ? En welk percentage zal de bib­liotheekgebruiker vanuit een jaarlijksecontributie afdragen ? De rest van dezecontributie zal dienen om de komende vijfjaar de automatisering van de OpenbareBibliotheek verder mogelijk te maken.Een automatisering (centrale cataloguson line) die reeds zoveel geld heeft gekosten die voorde gebruikernogbitterweinigbetekent Automatisering maakt eenslecht functionerend bibliotheeknet nietbeter. En daarmee zijn we bij een andernieuw decreet dat een aanpassing van hetdecreet van 1978 betreffende het Neder­landstalig Openbaar Bibliotheekwerkomvat. Wat de overkoepelende verticalestructuur betreft, mist het nogmaals detrein en kan het zich duidelijk niet kerenvan het vrije (katholieke) biblio­theekwerk. Er zal alweer meer dan ééndecreet nodig zijn om dit te verwezen­lijken.

JosDaelman

de derny van een opgedrongen actualiteitmaar zelfmet een aantal dossiers op tafelte kloppen.Ten slotte. Agalev mag zich niet latenopsluiten in de louter parlementaire op­positie. Haar contacten met het netwerkvan de nieuwe sociale bewegingen én(niet te vergeten) met nieuwe ideeën enstromingen binnen de 'oude' socialebewegingen en de samenleving moetengeïntensifieerd worden. Dit vonnt eennoodzakelijke verbreding van onsmaatschappelijk draagvlak, schept waar­borgen tegen 'parlementaire frustra­tiegevoelens' en geeft impulsen voornieuwe aandachts- en actiepunten.Een positief antwoord op deze vragengeeft de ideale aanloop voor de sprongvan een 'kleine naar een middelgrotepartij'. Want dàt is het alternatief. DeGroenen zijn immers zinnens zich te lateninkaderen in de karikatuur van de sympa­thieke tuinkabouter of de zeurende don­derpredikant. Zonderonze glimlach erbijte verliezen.

(1) We houden hier géén rekening met de herenK.D., G.A.enF.D.W., behorende tothet VI. B., eentrieste voetnoot in de Belgische politiek.(2) De kritiek heeft de levenloze bloem van deketting geplukt, niet omdat de mens de troostelozeketting zou dragen maar opdat hij ze zou wegwer­pen en de levende bloem mu aanschouwen.(K. Marx)

DagFerre,Demeeste brieven zijnbelangrijker voorde afzender dan voor de geadresseerde.Dus is het niet zo gek dat ik naar jouschrijf, bij wijzevan inleiding tot wat eenvaste rubriekmoet worden.Het is de bedoeling dat je brieven gaatschrijven die, om een ruime keuze aanonderwerpen te garanderen, gericht zul­lenzijnaanpersonen (m/v) dieje ergeren.Ookdaarom is het niet vreemd dat ik meeerst tot jou richt De geadresseerdenkrijgen desgewenst de kans om in dezecolumn te repliceren, vandaarde titel.Eenpolemische rubriek? Maarbenjij weleenpolemist? Benjij niet eerder eenwatschimmige schrijver die altijd voor allesen iedereenveel begripheeft opgebracht,welopgevoed nooit extreme ofcontroversiële standpunten heeft in­genomen, zeldenblaft of scheldt, kortom

Eind oktober wordt in het kader van depromotiecampagne "Vlaanderen leeft"een"Happening '88" georganiseerdindeoudejaarbeurshallen te GentVan een aanvankelijk"neen" evolueerdehet antwoordvanveel organisatiesuit totde sociaal-culturele sector op de vraag totdeelname tot een "ja als".En het zag er naar uit dat de minister enzijncampagneverantwoordelijkenbereidwaren op een aantal voorwaarden in tegaan. Zoals een minder ondergeschikterol voor de sociaal-culturele sector in decampagne. Tot op heden bleven die be­loftes bij woorden.De kunst-, cultuur- en sponsoringscam­pagne van Dewael is een dubieuze zaak.Waar de centen (voor '87 en '88 samenzo'n kleine 78 miljoen) vandaan komen,is niet duidelijk. Dit budget staat echterwel in schril contrast met de krimpendemiddelenvoor de sociaal-culturele sectorendeontbrekende inspanningenvoor eengrotere tewerkstelling in die sector.

Dueloog-Fernand Auwera

Adrenalineeen zacht eitje? Mensen zonder vijandenzijn altijdmensen zonder ideeën en zon­der karakter. In Vlaanderen moeten tochlieden te vinden zijn met actievere adre­naline, met meer klotenaan hun lijf, met

E...F€RNA---Fo.N...-AA

snel, 'STAAR/

Mbevannature uit purperenkoppendie, liefsttegen voldoende honorering, virtuoostegen alles en iedereen kunnen tekeergaan? Jij hebtgeen staatvan dienst opdit

TRIBUNE-John Goubin en Koen Raes

(Masereelfonds)

Happening '88Lijmen '88

Dubieus is evenzeer de ideologische con­text van de campagne. Het begon al meteenvoorstudie, over de cultuurconsump­tie van de Vlamingen, die nep was. Dezeer gevarieerde sociaal-culturele sector

gebied, jouw harses zijn nietgetatoueerd.Sans rancune,FernandAuwera

DagFernand,Ikherinnermeduidelijkdat ik je eenshebgezegd: "Uiterlijk ben ik kalm,maar in­nerlijk pleeg ik moorden en sticht ikbrand, uiterlijkben ik eenbord soep, maarinnerlijk zit ik vol rattengift". Dus ben ikvoor dergelijke rubriek wel gewapend.Misschien noemje me nu een hypocriet,maarachwie is dat niet? Ik ken trouwensnogal wat mensen die alleen maarzeikenals ze dat tegen een 'persoonlijkheid'kunnen doen, maar daarbij wel hunpiemeltje met de handbedekken. En wieheefter indit landgeenreserve aan erger­nis en woede?Houje taai,Ferre Auwera

wordt verengd tot een instrument vankunst- en cultuurpromotie. Teveel ele­mentenwijzenopeenvermengingvan decampagnedoelstellingen met de image­building belangen van Dewael en zijnpartij ("de generatie Verhofstadt"). Ookde klemtoon op de sponsoringsidee enandere neo-liberale (des)organisatie­principeszittenbij decampagne-uitwerk­ing ingebakken.Op kosten van de culturele sector wordtdezegelijmdvoor heel anderedoelstellin­geneneffectendanwatogenschijnlijkhetresultaat zou moeten zijn : een groterebekendheid en deelname van het publiekeneenbeter ondersteunde inbrengvan decultuurmakers. Boorman en Elsschotzouden gelachen hebben, mochten zezoiets nogkunnen meemaken.Realiseert men zich eigenlijk wel datzonder levend sociaal-cultureel(vormings)werk er geen basis is voorcultuurparticipatie? Of is dit geen prio­riteit van het actuele beleid?

Hallo. Mijn naam isLafargue. Ik verzorgbij Toestanden de brievenrubriek. Deredactie van Toestanden zegt dat ze wilbijdragen toteen nieuwe discussiecultuurin Vlaanderen. Daaromwil ze eenactieveband met de lezers. Ze voert een politiekvan interviews, reportages, debatten envrije tribunes. Haarmedewerkerskomenregelmatig samen en jaarlijks worden delezers uitgenodigd voor een open lezers­vergadering.

Deze lezersrubriekmaakt deel uit van dieroep naar meningsuiting, discussie enpolemiek. Gebruik hem vrij, misschienwel in de eerste plaats omde redactioneleinhoudvanToestandenzelfopdekorreltenemen.Natuurlijk bestaan ook hier de tradi­tionele regels:-anonieme brieven worden niet opge­nomen (wil je je naam en adres nietgepubliceerd zien, dan moet je dat maarvragen)-houdebijdragenkort, anders moetenweknippen-gestencilde circulaires, persmoties ofpamflettenwordendoorverwezennaarderedactie en worden hier niet opgenomen.-getiktebrievenzijnbeter dan geschrevenepistels... en onleesbare stukken kunnenook wij niet drukken.-hebje het over een tekst geef dan duide­lijk aan waar en wanneer die werd gepu­bliceerd.

-CONTRAPUNT

•Overigens kennen wij geen censuur. Demeningen zijn vrij. De discussietrouwens ook. Je kan dus wel een kortereactie van mijnentwege verwachten enwie weet ook van andere lezers.Graag zouden we hier ook een echte dis­cussietribune willen van maken. Ik zaldaartoe ook regelmatig een probleempjeaankaarten, of een stelling lanceren, indehoop reacties op te wekken. En dat moetookkunnen over inhouden beleidvan diteigenste blad.Laat ikal eenseenvoorbeeldnoemenvaneen moeilijk punt dat Toestanden nogvoor de start diende te klaren: AmnestyInternational vroeg ons of ze onzeadressenlijst konden gebruiken voor devolgende bedel-mailing. Nu hebben wijhier niks tegen de werking van Amnestyenvindenwe financiële steunbij hen goedgeplaatst. Maar jullie hebben onsnatuurlijk geen adressen doorgegevenopdatwij die danweer zouden verlappenvoor andere zendingen. Voor Amnesty

advertentie

moet dat kunnen, hoor je dan wel eens,meer partizane clubs moeten wordenuitgesloten... Waaromdanwel? En, waarligt de grens? En is die voor iedereendezelfde?Onze uitgeverij heeft het volgendestandpunt bedacht. Adressenlijsten geeftze niet door. Nooit! Aan niemand !Diegenen die aan Toestanden naam enadres gaven krijgen dus alleen van Toe­standen berichten in de bus. Wel zal erenkele keren per jaar een mailinggebeuren vanuit onze diensten, waarinberichtenvanderden terechtkunnen. Een"Toestanden-mailing-service" als hetware. Jeweetdan ookmeteenvanwaardewindwaait. Ende uitgevers van Toestan­den waarborgen de privacy.Die beslissing is nu genomen. De dis­cussie is open. Democraten allerhandekunnenopdezebladzijde andere normen­combinaties voorstellen.'t Is maar een voorbeeld. Om al nietmeteen een Toestandenartikel, een poli­tieker of een kunstbedrijf de mantel uit tevegen. Hoewel de gemiste wereldtitelvan Criquielion en het miljoenenprocesook wel een discussie waard is. Hetwoordis aanjou. Mijn adres is: Lafargue,p/a Toestanden, Zespenningenstraat(goeie naam voor een armoeblad) 49 bus13 te 1000 Brussel. Tot volgende week.

Ciao,Lafargue.

geen gesjoemel in de margetientallen zinvolle initiatieven in vlaanderen, van mensen met ideeën,sleutelen aan een beter leefmilieu, aan kleinschalige werkverschaffing,aan de emancipatie van kansarme groepen ....

netwerk vlaanderen steunt die initiatieven met een gift of een rentelozelening. geen druppels op een hete plaat, maar konkrete aanzetten totzelfredzaamheid van levenskrachtige projekten.

de netwerk-boom bloeit , 120 springlevende projekten, geënt op stevigewortels: 500 leden, 3500 krekel spaarders, en honderden donateurs.maar progressief vlaanderen is groter. help netwerk zijn wortels ver­sterken : word lid of krekelspaarder. info op ons sekretariaat.

___________ ~ekelsparen·w k SEKRETARIAAT:er LIEDTSSTRAAT 2 7, 1 21 0 BRUSSEL.

Netwerk Vlaanderen TEL. 02/241.19.97

Het is een tijd geleden. New York 1986.Schrijvers uit zo'n 52 landen staandronken te worden in een optrekje vanburgemeester Koch. Daar besluit OdetteJoyeuxme een ideetje aan de hand te doenom deze column te starten. Ze isfrançaise, dat kan ze niet helpen, maar zeschrijft ook. Ze ontdekt de badge die mijals Nederlandstalige Belg ontmaskert enstort meteen haar francofoon bescha­vingswerk overmij heen. "De Vlamingendoen er verkeerd aan zich cultureel zo teisoleren", besluitze minzaam. In haar taaluiteraard. Brugge heeft het gedaan. Daarhad vrolijke Odette een museum gevon­den zonder franstalige folders. En hetcomble was dat, toon ze naar haar veiligfranstalig nest wou terugkeren, niet éénwegwijzerhaar vertelde welke kant ze uitmoest om "Lille" te bereiken.Nu krioelt Frankrijk niet van de bordjesdie je naar "Brugge" wijzen, maar bo­vendien zijn Odettes niet-geïsoleerdemedeburgers ervan overtuigd dat DustinHofman enMeryl Streep de eigenaardigegewoonte hebben naar lucht te happenvooraleerze Frans beginnen praten. Weetzo'n niet-geïsoleerde Odette-adept veel

Bij de start van dit blad werd ons dikwijlsgevraagd of"daarvoordan wel een marktbestond". Alsof dit project zo'n omvanghad dat de leefbaarheid alleen te metenwas tegenover de anonimiteit en de on­doorzichtigheid van een immense markt.Alsofhet ging om een prototype waarvooralleen marktonderzoek en marketing eenvraag konden creëren. Zo zou deleefbaarheid van het project van iedereenen tegelijk van niemand afhangen, zoualleen het geldvolume van belang zijn enzou niemand gedwongen worden deel tenemen aan een collectief proces. Hetvoorbereidingspad van Toestanden lagbezaaid met twijfelaars en afwachters.Toestanden is echter niet zo'nmechanisch geproduceerde ruilwaar . Hetblad is in de eerste plaats een communica­tiemedium, voor en door mensen die in­formatie en ervaring willen uitwisselen,praktijken willen toetsen, erover willen

[ discussièren:.. Die mensen kennen we in[Vlaanderen... bijna persoonlijk. Onze

Hoek van Koeck

•Provincialisme

dat buitenlandse televisiezenders hieropen vensters zijn op de Franse, Duitse ,Engelse, Italiaanse cultuur.En toen had je daar nog Arthur Miller.Buiten het feit dat hij naast Odette in ditstukje optreedt, hebben de twee niets metelkaar te maken. Of toch. Want ookMiller maakt deel uit van een groot taal­gebied en ook hij liet in zijn kaartenkijken. Het was tijdens een debat over desituatie van het toneel in de wereld. Ter­wijl Judith Herzberg de problemen vanhet Nederlands theater naast die van hetEngelse, Duitse of Amerikaan se konzetten, beperkte de internationale scènezich voorMiller totNew York. Het toneelzou op wereldvlak weer de plaats krijgendie het verdiende, als in Broadway detickets goedkoper zouden worden en derecensenten minder giftig over zijnstukken zouden schrijven. Je hoeft er

-De markt met

vele bekende gezichten ...

"marketing" is dan ook een persoonlijkevraag: "Vind je dat een project als Toe­standen de moeite loont? Dat het eenbijdrage kan leveren tot een nieuwe poli­tieke cultuur in Vlaanderen?". Onze"publiciteit" is: "Kijk nu eens niet de katuit de boom. Wacht nu eens niet tot an­deren de trein aan het rollen brengen."Ons project is op mensenmaat, hier kanelke lezer zijn "steen" bijdragen totfinanciële en organisatorische stabiliteit.-door onmiddellijk een abonnement tenemen).-door het blad mee kenbaar te maken, hetdoor te geven aan vrienden en kennissen,ons adressen van geïnteresseerden tebezorgen.-zij die een ASLK-spaarrekening hebbenkunnen voor Toestanden krekelsparen.(We zijn een door Netwerk erkend pro­ject. Vraag de ASLK wel expliciet tenoteren datje Toestanden steunt).Je kan ook nu meteen al van Toestandengebruik maken. Het blad staat open vooraankondigingen en berichten, voor le-

7

natuurlijk niet voor naar New York tegaan, maar het helpt. Dergelijke faitsdivers beletten je te vergeten dat grotelanden niet zo direct de noodzaak voelenom economisch buiten hun grenzen tedenken. Ze hoeven geen waternaar de zeete brengen. Maar met die economischerijkdom gaat vaak een geestelijke ziektegepaard. Provincialisme. Het symptoom:niet verder kijken dan de eigen culturelegrenzen. Als die grenzen ver uit elkaarliggen, heeft dat alleen tot gevolg dat hetziektebeeld minder vlug duidelijkwordt.Om die reden heeft hetvoordelen om allesvanuit een kleiner land en taalgebied tebekijken. Belangstelling voorwat buitende grenzen gebeurt , is er zowel een eco­nomische als geestelijke noodzaak. Het iswaar , vanuit dit landje kun je er mindervan op aan dat je onsterfelijke ideeën alvanaf morgen de hele wereld zullenbeïnvloeden, dat niet, maar je kan des temakkelijker observeren, vergelijken,begrijpen. Jezitindeidealepositievandeverteller: aan de rand.Vanuit die rand stuur ik nu elke week eenbericht.

PaulKoeck

zersbrieven en vrije tribunes. Wij hebbenadvertentieruimte te koop. En hier opdeze pagina 31 komt onderaan plaats vrijvoor kleine aankondigingen (die kosten30F per regel).Watje ook voorons wil doen, doe het nu!Bijgaande bon maakt dat heel makkelijk.En op het nurnmer02-513 0216zitKoenDe Visscher klaar om op alle vragen teantwoorden.Zolang jij, lezer, werkelijk bestaat,bestaat erook een "markt" voorToestan­den. Onze markt bestaat uit de vele be­kende gezichten!Neem een abonnement op Toestanden :3.000 ,-F Steun /1 jaar1.988,-F 1jaar (vanaf 1/1/89:2.400,-F)200,- F per maand met

permanente opdracht240,- F proef (6 nummers)

en stort dit bedrag door oprek.nr.001-1762098-72 dvan Uitgeverij Zijdelings CV te Brussel.

Zakelijke leiding: KoenDe Visscher

jaarabonnement : 2400F - 120flof eenpermanente opdrachtvan 200F - lOfl /maandrek. nr001-1762098-72van Zijdelings CV

Brussel

- 7Toestanden1 Zesparningmstr""149 (b13)

1000 Brusseltel 02/513 02 16

elke vrijdag uitgegevendoor Uitgeverij ZijdelingsC.V.

directeur : Eric Corijnhoofdredacteur : Jan VanKerkhoven

eindredactie : Karin Pairon en Eric Goubinredactie : KoenDille, André Mommen,

WimVan Rooy, Jef Vermaere,FrankWinter.

tekenaars : GAL,Morbus, Quiritvormgeving : Scritto

bijgestaandoor een redactieraaden een schare medewerkers

T mw»ova }In "De Week" hebben we het o.a. over: I

- het CVP-congres (3)- 5 jaar na de staking van de openbare

diensten (4)- "Gastvrij Antwerpen" (5)

- de Generale Maatschappij (6)- culturele eigenheid in Zuid-Korea (7)- Europese richtlijnen voor de Vrouw (8)

- de Kundera-verfilming (9)- en de omroepreclame (13)

"Dossier" is gewijd aan Tibet alsChinese kolonie (15-18)

In "Kroniek" leest U bijvoorbeeld:- een reportage over het fascisten­

congres in Kortrijk (19-20)- een standpunt over leesgeld (21)-"Kunst maakt school" (22)

- een brief uit Wallonië over de nieuwecoöperaties (23)

- en de wetenschappelijke rubriek (24)In "Debat" tenslotte :

- een gesprek met Louis Tobback (25­27)

- tribunes van Jos Geysels, Agalev (28),John Goubin en Koen Raes, Masereel-

fonds (29)

L- en de columns van Fem. and Auwera 1(29)en Paul Koeck (31)

TOESTANDENOP €s VORBReD

•Oproep

Stem voor meer evenwicht in uwgemeenteraad

Onder die titel start Staatssecretaris voorMaatschappelijke Emancipatie binnenenkele dagen een campagne die zowelvrouwen als mannen wil aansporen om op9 oktobermeervrouwen naar de gemeen­teraden te sturen. Het onevenwicht in dieraden is immers zeergroot: 90% mannenen 10 % vrouwen.De campagne kost iets meer dan 10miljoen frank. "Toestanden" krijgt daartotnogtoe niets van. Toch publiceren wedeze oproep, want we zijn het ermee eens.Als het goed is dan zeggen we het ook...I

verantwoordelijke uitgever:Paul Eyben,

Brouwerstraat 163590Hamont-AchelL