VRA AG 1

SINT-JOZEF SINT-PIETER BLANKENBERGE - GESCHIEDENIS EERSTE JAAR - DGRD-VDAM

BZL GES

INFORMATIE

Je leert ... Je oefent ...- de Eerste Wereldoorlog situeren in de tijd. - de Eerste Wereldoorlog situeren in de ruimte. - de oorzaken van de Eerste Wereldoorlog.

Informatiebronnen

Benodigdheden/

TijdJe krijgt hiervoor 1 lesuur de tijd.

EvaluatieJe werkt per twee of per drie. De antwoorden worden nadien klassikaal overlopen.

Versie2014-2015

Bron(nen)

STAPPENPLAN

STAP 1 Beantwoord de vragen die je op de volgende twee bladzijden vindt. Om die vragen te beantwoorden heb je de tekst op blz. 5 - 16 nodig.

STAP 2 De opdrachten die in het rood staan en waar ‘EXTRA’ voor staat, die maak je pas wanneer je alle vragen hebt beantwoord.

STAP 3 Wanneer je alle vragen hebt opgelost, wordt deze opdracht klassikaal verbeterd en bespro-ken.

STAP 4 Wat wil jij nog graag te weten komen over de Eerste Wereldoorlog? Noteer dat hieronder.

Opdracht 0.1: De Eerste Wereldoorlog

VRA AG 1

SINT-JOZEF SINT-PIETER BLANKENBERGE - GESCHIEDENIS EERSTE JAAR - DGRD-VDAM

BZL GES

INLEIDING 1. Wereldoorlog 1. Waaraan denk je wanneer je dit hoort? Noteer hier alle

woorden die in je opkomen.

2. In welke landen wordt op dit moment ook oorlog gevoerd?

3. EXTRA: Zoek enkele krantenartikels over oorlogen nu en voeg die hier als afbeelding toe. Probeer te weten te komen waarom de oorlog gevoerd wordt.

Opdracht 0.1: De Eerste Wereldoorlog

ONDERZOEKOORZAKEN, VERLOOP EN EINDE VAN DE OORLOG 4. Bekijk bron 1 en 2.

a)Hoe wordt de periode 1870-1914 genoemd en wat betekent die naam?

b)Waar werken de mensen die je op de foto (bron 2) ziet?

c)Behoren de mensen die je in beide bronnen ziet tot dezelfde groep in de samenleving? Leg uit!

5. EXTRA: Ga op het internet op zoek naar enkele bekende nieuwigheden, uitvindingen uit de periode van de Belle Epoque. Voeg de afbeeldingen toe aan je bronnenbundel.

VRA AG 1

SINT-JOZEF SINT-PIETER BLANKENBERGE - GESCHIEDENIS EERSTE JAAR - DGRD-VDAM

BZL GES

6. Bron 3 vertelt ons iets over een oorlog.

a)Welke twee landen vochten een oorlog uit?

b)Wanneer vochten ze die uit?

c)Wie verloor de oorlog en welk gebied moesten ze afstaan aan het andere land?

d)Welk gevolg zal dat hebben voor de relatie tussen beide landen?

7. Bestudeer de kaart in bron 4.

a)Zoek een kaart (internet) van het huidige Europa en vergelijk de grenzen van de landen. Wat valt onmiddellijk op?

b)Je ziet dat verschillende landen zich verzameld hebben in twee groepen. Zet de namen van deze landen bij de juiste groep: Frankrijk, Spanje, Duitsland, Rusland, Oostenrijk-Hongarije, Zwitserland, Italië, Groot-Brittannië, Nederland.

Opdracht 0.1: De Eerste Wereldoorlogc)Wat bedoelen we wanneer we spreken over ‘neutrale’ landen?

d)Wat bedoelen we met ‘een bondgenootschap’?

8. Als er zoveel spanning is tussen al die landen, dan is er niet veel nodig om in een oorlog terecht te komen. Welke gebeurtenis zorgt ervoor dat de landen elkaar de oorlog verklaren? Gebruik bron 6.

9. In 1914 breekt de oorlog uit. Gebruik bron 8, 9 en 10 om deze vragen te beantwoorden.

a)Wanneer start de oorlog in België en hoe?

b)Wie is op dat moment koning van België?

10. EXTRA: Bekijk de taal in de kranten. Wat merk je op?

Bondgenootschap 1 ‘de geallieerden’

Bondgenootschap 2 ‘de centralen’ Neutrale landen

VRA AG 1

SINT-JOZEF SINT-PIETER BLANKENBERGE - GESCHIEDENIS EERSTE JAAR - DGRD-VDAM

BZL GES

10. Uiteindelijk wordt een groot deel van de oorlog in België uitgevochten in de Westhoek. Bestudeer bron 13 (dit is een link!). Rond welke rivier en rond welke stad wordt er vooral gevochten?

11. Bestudeer de foto’s in bron 14 en 15. Beschrijf het leven van de soldaten aan het front.

Opdracht 0.1: De Eerste Wereldoorlog12. In bron 14 zie je hoe de soldaten loopgraven maken. Wat zijn dat?

Waarom maken ze die?

13. Tijdens de Eerste Wereldoorlog werden heel wat nieuwe wapens ontwikkeld. Lees het krantenartikel in bron 18 en som hier vijf nieuwe wapens uit die periode op.

14. Wanneer alle soldaten zich hebben ‘ingegraven’, moeten ze op zoek naar manieren om elkaar te overmeesteren. Bron 16 en 19 vertellen over een van die manieren. Welke?

15. Bestudeer bron 23.

a)Wanneer komt er een einde aan de oorlog?

b)In welk land komen de leiders samen?

c)Wij herdenken dat nog jaarlijks. Wanneer?

De Groote Oorlog

De Eerste Wereldoorlog

1ste g

raad

SINT-J

OZEF S

INT-PI

ETER

1914 - 1918

1 De Belle Epoque

De periode van 1870 tot 1914 wordt de ’Belle Epoque’ [1] genoemd. In Blankenberge zijn daar nog heel wat bewijzen van te vinden. Het is een periode waarin de rijkere families, de burgerij, het goed hebben. De meerderheid van de bevolking werkt in de industrie [2] of de landbouw. Zij zijn vaak arm en kunnen niet lezen of schrijven.

2 België aan het begin van de 20ste eeuw

Aan het begin van de 20ste eeuw is België een heel welvarend land. Het is de vijfde grootste wereldeconomie en Antwerpen is, na New York, de tweede grootste haven van de wereld. Maar die rijkdom komt enkel de kleine groep van de hoge burgerij ten goede.

3 Europa aan het begin van de 20ste eeuw

In diezelfde periode stijgen de spanningen tussen verschillende Europese landen. Frankrijk en Duitsland vochten in 1870-1871 nog maar pas een oorlog uit. Duitsland had die gewonnen en Frankrijk had gebied (Elzas en Lotharingen) moeten afstaan aan Duitsland [3].En tussen Oostenrijk-Hongarije en Rusland bestond ook onenigheid omdat beide landen meer invloed wilden in het Balkangebied. Duitsland steunde in dit conflict de Oostenrijkse zaak. Italië was dan weer in ruzie met Frankrijk omdat ze dezelfde kolonie (Tunesië) wilden in Noord-Afrika.  Groot-Brittannië en Duitsland voerden strijd om de wereld-heerschappij. Zo ontstonden in de 19de eeuw geleidelijk twee bond-genootschappen [4 en 5] die tegenover elkaar kwamen te staan: Frankrijk, Groot-Brittanië en Rusland aan de ene kant; Duitsland, Italië en Oostenrijk-Hongarije aan de andere kant. 

4 België, een neutrale staat …

Ons land was in 1830 als neutrale bufferstaat opgericht om de vrede in Europa te bewaren. Daarom verwachtte onze regering niet in een Europees conflict te worden betrokken. Precies omdat we dachten dat we als neutrale staat nooit zouden aangevallen worden, had ons land zelfs geen sterk leger.

bron 1 Affiche periode Belle Epoque (stadsarchief Blankenberge)

bron 2 Industrie in België: kartonfabriek Winderickx 1902 (www.herisem.be)

bron 3 De oorlog tussen Frankrijk en Pruisen (www.emersonkent.com) bron 5 Een spottende kaart van Europa (Louis Raemaekers, 1915)

bron 4 De kaart van Europa in 1914 (www.emersonkent.com)

5 Een klein vonkje doet een groot vuur ontstaan …

Ondertussen had Oostenrijk-Hongarije (bevriend met Duitsland) in 1914 net Bosnië ingelijfd. Uit verzet schoot een Bosnische student de Oostenrijkse troonopvolger, prins Franz Ferdinand en zijn vrouw Sophie

neer [6]. De moordaanslag gebeurde met steun van Servië, waardoor Oostenrijk-Hongarije Servië de oorlog verklaart én hiervoor de goedkeuring krijgt van het bevriende Duitsland …

Servië vraagt op haar beurt steun aan Rusland en zo raken de bond-

genootschappen [4 en 5] met elkaar in oorlog: Oostenrijk-Hongarije, samen met Duitsland en Italië tegenover Rusland, samen met Frankrijk en Groot-Brittannië.

6 Het front verlegt zich naar … België!

Duitsland (bevriend met Oostenrijk-Hongarije) was al langer van plan Frankrijk aan te vallen en grijpt de Balkancrisis met beide handen aan

om dit te doen via … België! Koning Albert I [8] wil het Duitse leger niet zomaar laten passeren en weigert de doorgang. Zo valt Duitsland op 4

augustus ons land binnen [9 en 10]. Duizenden vrijwilligers melden zich in België aan voor het leger. Zij willen de grenzen van hun land koste wat het kost verdedigen.

Maar in vergelijking met het sterke, goed bewapende en perfect

georganiseerde Duitse leger [7], waren onze manschappen niet getraind (vrijwilligers!), niet goed bewapend en niet georganiseerd (België was een neutrale staat en verwachtte geen oorlog).

Ook al verzette ons leger zich dapper, toch moest het zich terugtrekken tot achter de IJzer in West-Vlaanderen. De steun die van het bevriende Frankrijk en Groot-Brittannië werd verwacht, liet te lang op zich wachten en het kleine België kon de Duitse aanvallers niet alleen aan … tot de natuur en een wakkere sluizenwachter hen een handje komen helpen!

bron 6 De moord op Franz Ferdinand (www.beeldbank.nl)

bron 7 Een colonne Duitse troepen tijdens hun niet te stuiten opmars door Noord-Frankrijk in augustus 1914. (www.wereldoorlog1418.nl)

bron 8 Infographic Belgisch koningshuis (www.deredactie.be, 13/07/2013)

bron 9 Gazet van Antwerpen, 4 augustus 1914 (www.gva.be)

bron 10 Het Volk, 24 augustus 1914 (www.forumeerstewereldoorlog.nl)

7 De Duitse aanval wordt gestopt aan de IJzer

Ons uitgeputte leger graaft zich in achter de IJzer. Na de IJzerslag zet sluizenwachter Karel Cogge het sluizencomplex in Nieuwpoort in werking en laat de oostelijke IJzervlakte overstromen zodat het

oprukkende Duitse leger tot stilstand wordt gebracht [13]. In het zuiden van de provincie West-Vlaanderen duurt de Slag om Ieper tot 22 november waarbij de (eindelijk) ter hulp geschoten geallieerden (Fransen

[11], maar vooral Britten) de Duitsers weten tegen te houden voor Ieper

(de Ieperboog) [18]. Beide legers nemen stellingen in achter een uitgebreid netwerk van loopgraven: de stellingenoorlog is begonnen en zal vier jaar lang duren. In die vier jaar zal geen enkele partij erin slagen een doorbraak te forceren.

8 Het begin van een wereldoorlog …

Het front liep van Nieuwpoort tot aan de Zwitserse grens (700 km) [12]. Ook aan de grens met Rusland werd gevochten. Alle bondgenoten (= vrienden) van de oorlogvoerende landen (Duitsland, Frankrijk, Rusland …) geraakten bij deze oorlog betrokken. Omdat al deze landen ook kolonies hadden in Afrika en Azië, werden ook die kolonies erbij betrokken. Aan het westelijk front sneuvelden niet alleen Duitsers, Belgen, Fransen, Britten, Australiërs, Nieuw-Zeelanders, Ieren, Amerikanen en Canadezen, maar ook Congolozen, Turken, Indiërs …

bron 12 Het westers front (www.devinkmapdesign.co.uk)

bron 11 Franse uniformen voor en na 1916 (www.forumeerstewereldoorlog.nl)

bron 13 Kaarten van de frontstreek

9 Stellingenoorlog aan de IJzervlakte

Het Belgische leger had zich na de IJzerslag teruggetrokken achter de IJzer. Doordat aan Duitse kant de hele IJzervlakte gedurende vier jaar onder water werd gezet, kon ons leger behoorlijk goed stand houden. Maar in vergelijking met het Britse beroepsleger, waren onze, voornamelijk Vlaamse, soldaten vaak ondervoed, kregen ze te weinig rust en begrepen ze de Franstalige legerleiding niet …

10 Stellingenoorlog in de Ieperboog

Ten zuiden van de IJzervlakte, vanaf Ieper, kon men het land niet onder water zetten en moest dit stukje België tot aan de Franse grens

verdedigd worden vanuit de loopgraven [14 en 15]. De geallieerden

hielden de Duitser na de Eerste Slag om Ieper staande. Beide legers groeven zich in in de loopgraven. Het waren vooral de Britten die dit stuk verdedigden. Vanaf de Franse grens hielden de Fransen, gesteund door de geallieerden, stand tegen de Duitse aanvallers.

Het Duitse leger had vanaf 1914 tot 1917 vooral de hoger gelegen delen van ‘de Ieperboog’ in handen (o.a. De Wijtschate Heuvelrug). Dit betekende voor hen een enorm voordeel: zij hadden overzicht en konden alle bewegingen van de geallieerden gadeslaan. Bovendien had de frontlijn er de boogvormen van een omgekeerde S. Dit was zeer gevaarlijk omdat de vijand je vanuit drie hoeken kon beschieten. Dit stuk front kreeg van de geallieerden dan ook de naam: Salient (= saillant of frontboog). In dit gedeelte van de Westhoek werd dan ook heel hevig strijd gevoerd. bron 14 Foto’s Duitse (links), Franse (rechtsboven) en Ierse (midden rechts) en Britse

soldaten (rechtsonder) op verschillende locaties langs het front.

bron 15 Foto’s van het leven aan het front.

11 Van stellingenoorlog naar oorlog onder de grond …

De geallieerden hadden de Duitsers bij Ieper wel tot staan gebracht, maar moesten de tactisch interessantere heuvels dus aan de Duitsers laten … Om de vijand uit de loopgraven te krijgen, werden nieuwe

wapens uitgevonden [17]: in 1915 gebruikten de Duitsers voor het eerst chloorgas. Dit nieuwe wapen betekende het startschot voor de Tweede Slag bij Ieper waarbij Duitse troepen enige terreinwinst boekten (onder andere Hooge en Hill 60).

In 1915 wisten de geallieerden met succes een netwerk van onder-

aardse tunnels te graven [15, 16, 18]. Die liepen tot vlak onder Duitse doelwitten waar dieptemijnen werden geplaatst en tot ontploffing werden gebracht.Ook de Duitsers groeven tunnels. Zij hadden echter meer dan de geallieerden af te rekenen met een laag drijfzand in de bodem waar ze moeilijk door geraakten. De geallieerden, die in de lager gelegen delen zaten, kwamen die bodemlaag minder vaak tegen en vonden bovendien een manier om er toch door te geraken. Daardoor hadden zij een voorsprong in de ondergrondse oorlog en wisten zij meer vijandelijke stellingen te ondergraven.

bron 16 Kanaries werden gebruikt om de tunnel-bouwers te waarschuwen wanneer er te weinig zuurstof in de tunnels was. (www.beneathhill60.com.au/background.htm)

bron 17 Kaart van de tunnels in de Wijtschateboog. (http://www.zerohour.be/Plan/kaart.html)

bron 18 Krantenartikel De Morgen, 6 februari 2014 (www.demorgen.be)

bron 19 Hooge, 18 September 1917, een tunnel, 25 meter onder grond, gegraven door de 1st Australian Tunnelling Company. Omwille van de natte bodem moesten de gangen verstevigd worden met hout. Sergeant A. Hood is tot aan zijn knieën in de modder gezakt. (http://fffaif.org.au/?p=7495)

12 De Mijnenslag van 7 juni 1917

Na drie jaren stellingenoorlog en talloze verliezen aan beide kanten, was de frontlijn tot 1917 haast ongewijzigd gebleven. Op 7 juni wisten de geallieerden de heuvelruggen op de Duitsers te veroveren dankzij een

geniaal plan. Via het tunnelnetwerk [16] hadden ze twintig dieptemijnen onder verschillende vijandelijke strategische stellingen in de Ieperboog

[19] geplaatst. Negentien ervan wisten ze op de nacht van 7 juni om 03.10 u. tot ontploffing te brengen. De explosies waren enorm en de vijand was totaal verrast. Deze Mijnenslag van Mesen bereidde de Derde Slag bij Ieper (ook wel de Slag bij Passchendaele genoemd) voor. Deze aanval had de geallieerden de doorbraak tot aan de Vlaamse havens Oostende en Zeebrugge moeten bieden, maar eindigde slechts tien kilometer verderop in … de modder. Bij deze veldslag zetten de Duitsers

voor het eerst mosterdgas (of ‘Yperiet’) in [21]. Een kwart miljoen soldaten lieten bij deze slag, de Hel van Passchendaele, het leven.

Amper enkele maanden later (in april 1918) zouden de Britten dit zopas veroverde terrein alweer aan de Duitsers verliezen bij het Lente-offensief.

bron 20 De Ieperboog

bron 22 Nieuw-Zeelandse soldaten kijken naar de tanks die oprukken naar de heuvelrug van Mesen tijdens de aanval van 7 juni 1917. (www.ww1westernfront.gov.au)

bron 21 Australische soldaten met gasmaskers.

13 Het eindoffensief

Vanaf 28 september 1918 organiseerden de geallieerden samen met België een eindaanval. Het Belgische leger viel de vijand aan tussen Diksmuide en Ieper en tegelijkertijd viel het Britse leger aan ten zuiden van Ieper. Zo drongen ze de Duitsers tegen half oktober terug buiten het frontgebied.

14 Ondertussen in Verdun en de Somme …

In het noorden van Frankrijk vonden vier jaar lang al even hevige gevechten plaats aan de frontlijn ter hoogte van Verdun en de Somme … En ook aan het oostfront woedde de oorlog in alle hevigheid tussen Duitsland en Rusland. Een wereldoorlog weet je nog …

15 Een wapenstilstand brengt een einde aan Wereldoorlog I

De Groote Oorlog maakte ondertussen meer dan tien miljoen doden en nog veel meer gewonden. Bovendien brak in 1918-1919 wereldwijd de ‘Spaanse ‘ griep uit, een ziekte die mensen massaal de dood in joeg (20 miljoen doden).

De oorlog én deze griepepidemie zorgden ervoor dat Europa letterlijk uitgeteld was. Grote delen van Europa waren verwoest en de oorlogvoerende landen waren failliet. De Duitse en Oostenrijkse keizers waren ondertussen afgetreden en de Russische tsaar vermoord … Zij die de oorlog begonnen waren, waren dus van het toneel verdwenen! Bovendien werden de Verenigde Staten meer en meer wereldleider. Dit alles zorgde ervoor dat aan de Eerste Wereldoorlog een eind kwam door een wapenstilstand, een vrede die door de Amerikaanse president Woodrow Wilson werd onderhandeld.

Bronnen

De Groote Oorlog, Het Koninkrijk België tijdens de Eerste Wereldoorlog, De Schaepdrijver Sophie. Houtekiet-Atlas contact, 2013.

bron 23 Foto genomen juist na het ondertekenen van de Wapenstilstand op 11 november 1918 in het bos van Compiègne.

bron 24 Australische soldaten in Chateau Wood, dichtbij Hooge in de Ieperboog, 29 oktober 1917 (www.wikimedia.com)

bron 25 Europa in 1914 en in 1923.(www.forumeerstewereldoorlog.nl)

Samenstelling bundel

LESTEKST

D. Degraeve

BRONNEN

K. Decoster en S. Van Damme

LAY-OUT

S. Van Damme

Sint-Jozef Sint-Pieter

Weststraat 86

8370 Blankenberge