Bureauonderzoek - gemeenteraad.denhelder.nl · Bureauonderzoek Julianadorp Oostte Den Helder ĩ t 5...

B u r e a u o n d e r z o e k

Julianadorp Oost te Den Helder

ĩ

t 5

I

è mm

tr í r 4

5

i j Syrrthegra BV

us I llttlt

Opdrachtgever G e m e e n t e D e n Helder , afdel ing R u i m t e , W o n e n e n O n d e r n e m e n P o s t b u s 3 6 1 7 8 0 A A D E N H E L D E R

Projectnummer S y n t h e g r a R a p p o r t P 0 5 0 1 6 1 8

Kenmerk D H A / U I T / S A D / P 0 5 0 1 6 1 8

Autorisatie Redactie: paraaf drs. E.E.A van der KuiJI, m.m.v, drs. D. Hagens Endredaclie/kwalitellscontrole: paraaf drs. E.EA. van der Kuljl

datum Januari 2007, aangepast 27 februari 2007 datum 27 februari 2007

Synlhegra bv, C.J.K. Van Aalstweg 8k, NL-1625 NV Hoorn Telefoon +31 (0)229 212444 Fax +31 (0)229 24 99 98, Internet: www.synthegra.com Bankrelatie Friesland Bank, nr. 295191155, BTW nr. NL819631286B01, HR 01113557

Pro jec t K e n m e r k

B u r e a u o n d e r z o e k , Ju l i anadorp o o s t t e D e n He lder D H A / U I T / S A D / P 0 5 0 1 6 1 8

Co lo fon

Opdrachtgever; Gemeente Den Helder, afdeling Ruimte, Wonen en Ondernemen Project Julianadorp oost te Den Helder Projectnummar: PÛ501618 Ti te l : Bureauonderzoek, Julianadorp oost te Den Helder Datum: 27 februari 2007 Redactie: drs. E.E.A. van der Kuìjl, m.m.v. drs. D. Hagens Projectleider drs. D. Hagens Met bijdragen van: drs. SM. Koeman Tekenaar: drs. S . Diependaal Eindredactie: drs. E.E.A. van der Kuijl Druk: Synlhegra bv, Doetinchem ISSN: 1574-0838

Syntbegra bv C.J.K. Van Aalstweg 8k. NL 1625 NV Hoorn Telefoon +31 (0)229 212444 Fax +31 (0)229 24 99 98, Internet: www.synthegra.com Bankrelatie Friesland Bank, nr. 295191155, B T W nr. NL819631288B01, HR 01115557

© Synthegra bv, 2007

De rechten van Intellectueel eigendom verblijven te allen tijde bij Synthegra bv.

© Synlhegra bv, C.J.K. Van Aalslweg fik, NL-1625 NV Hoorn 2 van


B u r e a u o n d e r z o e k , Ju l i anado rp o o s t te D e n He lde r D H A / U I T / S A D / P 0 5 0 1 6 1 8

I N H O U D

1 In le id ing 4 1.1 K a d e r e n doels te l l ing 4 1.2 P langeb ied 4 1.3 O n d e r z o e k s o p z e t e n r icht l i jnen 5 1.3 A d m i n i s t r a t i e v e g e g e v e n s 5

2 B u r e a u o n d e r z o e k 6 2.1 M e t h o d e n 6 2 . 2 R e s u l t a t e n 6

Inle id ing 6 G e o l o g i e e n geomorfologîe 6 B o d e m 8 A r c h e o l o g i e 10 G e g e v e n s u i t he t k a a r t m a t e r i a a l 15

3 A rcheo log i sch v e r w a c h t i n g 16

A d v i e s 16 L i te ra tuu r 18

B i j l agen : B i j lage 1 : C o m b i n a t i e k a a r t I K A W , A M K e n A rch i s w a a r n e m i n g e n B i j lage 2 : Geo log i sche pe r ioden e n l i jst m e t geb ru i k te a fko r t i ngen

Afbeelding voorblad: Een luchtfoto van het plangebied.

© Synthegra bv, C.J.K. Van Aalslweg Bk, NL-1625 NV Hoorn 3 van 18


B u r e a u o n d e r z o e k , Ju l ianadorp o o s t t e D e n He lde r D H A / U I T / S A D / P 0 5 0 1 6 1 8

1 In le id ing

1.1 Kader en doelstelling In opdrach t v a n de g e m e e n t e D e n He lde r hee f t S y n t h e g r a bv in j a n u a r i 2 0 0 7 e e n b u r e a u o n d e r z o e k u i tgevoerd be t re f fende e e n p langeb ied , da t bekend s t aa t a l s p langeb ied Ju l i anadorp Oos t , g e l e g e n a a n de Langev l i e t e n de S c h o o l w e g te Ju l i anadorp ( g e m e e n t e D e n He lde r ) . D e resu l ta ten v a n h e t o n d e r z o e k zu l l en w o r d e n o p g e n o m e n in de a rcheo log i sche pa rag raa f v a n he t b e s t e m m i n g s p l a n da t w o r d t opges te ld ten b e h o e v e v a n d e he ron tw ikke l i ng v a n de hu id ige ag ra r i sche (bollenļgronden t o t e e n w o o n w i j k . D e m a x i m a a l t e v e r s t o r e n d iepte is t i j dens het u i t voe ren v a n het b u r e a u o n d e r z o e k n ie t b e k e n d . H e t doe l v a n het b u r e a u o n d e r z o e k w a s h e t v e r w e r v e n v a n i n fo rmat ie , a a n de h a n d v a n b e s t a a n d e b r o n n e n , o v e r de b e k e n d e o f v e r w a c h t e archeo log i sche w a a r d e n , b i n n e n h e t p langeb ied . Dit o m v a t de a a n - o f a f w e z i g h e i d , het ka rak te r e n de o m v a n g , de da te r ing , gaa fhe id e n conse rve r i ng e n d e re la t i eve kwal i te i t v a n d e a rcheo log i sche w a a r d e n . M e t behu lp v a n d e z e i n fo rma t ie is e e n gebledspec l f iek archeo log isch v e r w a c h t i n g s m o d e l opges te ld . D a a r n a a s t word t z o v e r moge l i j k i ngescha t w a t de c o n s e q u e n t i e s be t re f fende d e archeo log ie v a n de v o o r g e n o m e n o n t w i k k e l i n g e n .

1.2 Plangebied H e t p langeb ied (c i rca 5 0 h a . g roo t ) l igt t en o o s t e n v a n h e t c e n t r u m v a n Ju l i anado rp (a fbee ld ing 1 ) . H e t p langeb ied s taa t a fgebee ld op kaar tb lad 14B v a n de topogra f ische kaa r t v a n N e d e r l a n d ( schaa l 1:25 .000) . T e n t i jde v a n het o n d e r z o e k w a s h e t p langeb ied In gebru ik v o o r d e bol lentee l t .

I ÿr

l Hoay r

0.3 ~—Oĵ I

i i G

f ùliańad 0.2 '- jhsnna t f

51 a B i

De Stolp 1.0

as

I

Ŭ3 110 0.3

í. Watevredao

i SynÖwgraBV 1UM

Afbeelding 1: de ligging van het plangebied (rode kader). Inzet rechtsboven ligging in Nederland (zwarte kader).

© Synthegra bv, C.J.K. Van Aalstweg Bk, NL-1625 NV Hoorn 4 van 18


B u r e a u o n d e r z o e k , Ju l i anado rp o o s t t e D e n He lde r D H A / U I T / S A D / P 0 5 0 1 6 1 8

1.3 Onderzoeksopzet en richtlijnen H e t o n d e r z o e k bes tond u i t e e n b u r e a u o n d e r z o e k . H e t b u r e a u o n d e r z o e k is u i t gevoerd c o n f o r m de K N A 3 . 1 ,

1.3 Administratieve gegevens

T o p o n i e m P l a a t s G e m e e n t e P r o v i n c i e P r o j e c t n u m m e r B e v o e g d g e z a g O p d r a c h t g e v e r U i t v o e r e n d e ins tan t ie D a t u m u i tvoer ing Kaartbìad P e r i o d e Oppe rv l ak te G rondgeb ru i k G e o m o r f o l o g i e B o d e m B e h e e r e n p laats d o c u m e n t a t i e

: Ju l i anadorp O o s t : Ju l i anadorp : D e n H e l d e r : Noo rd -Ho l l and : P 0 5 0 1 6 1 8 : g e m e e n t e D e n He lde r : g e m e e n t e D e n He lder : S y n t h e g r a bv : j a n u a r i 2 0 0 7 : 1 4 B : n i e u w e ti jd : c i rca 5 0 h a : bo l len tee l t : i nges lo ten s t randv lak te : k a l k h o u d e n d e v l a k v a a g g r o n d e n in ma t ig f i jn z a n d : Kon ink l i j ke B ib l io theek , B ib l i o theek R A C M , S y n t h e g r a D o e t i n c h e m

D e onde rzoeks loca t i e w o r d t o m s l o t e n doo r de vo lgende 4 coördinaten:

W e s t :

X 1 : 1 1 2 2 4 4 , 1 2 X 1 : 1 1 2 2 4 4 , 1 2 x 2 : 1 1 3 1 5 6 , 8 3 x 2 : 1 1 3 1 5 6 , 8 3

y 1 : 5 4 5 0 2 4 , 5 7 y 2 : 5 4 5 6 9 9 , 7 4 y 2 ; 5 4 5 6 9 9 , 7 4 y 1 : 5 4 5 0 2 4 , 5 7

O o s t :

x 1 : 1 1 3 0 7 3 , 2 3 x 1 : 1 1 3 0 7 3 , 2 3 x 2 : 1 1 3 2 9 6 , 3 3 x 2 : 1 1 3 2 9 6 , 3 3

y 1 : 5 4 5 2 9 8 , 5 7 y 2 : 5 4 5 5 8 8 , 0 7 y 2 : 5 4 5 5 8 B , 0 7 y 1 : 5 4 5 2 9 8 , 5 7

© Synthegra bv. C.J.K. Van Aaistweg 8k, NL-1625 NV Hoorn 5 van 18

Pro jec t : B u r e a u o n d e r z o e k , Ju l i anado rp o o s t te D e n Helder K e n m e r k : D H A / U I T / S A D / P 0 5 0 1 6 1 8

2 B u r e a u o n d e r z o e k

2.1 Methoden H e t b u r e a u o n d e r z o e k i s u i tgevoerd o m na t e g a a n o f e r r e e d s archeo log i sche v o n d s t e n uit het p langeb ied gereg is t ree rd s t a a n , o m de l andschappe l i j ke (geo log ische e n b o d e m k u n d l g e ) k e n m e r k e n a l s m e d e de gespec i f i ceerde a rcheo log i sche v e r w a c h t i n g t e bepa len . In h e t k a d e r v a n h e t b u r e a u o n d e r z o e k zíjn ve rsch i l l ende b r o n n e n geraadp leegd (z ie l i teratuur l i js t ) .

O m inz icht t e kr i jgen in h e t v o o r k o m e n v a n archeo log i sche v indp laa t sen in o f nab i j h e t p langeb ied is het A R C H e o l o g i s c h I n fo rma t ie S y s t e e m ( A R C H I S ) v a n d e Ri j ksd iens t v o o r Archeo log ie , Cu l tuu rh i s to r i e e n M o n u m e n t e n z o r g ( R A C M ) te A m e r s f o o r t geraadp leegd . E r is o o k con tac t o p g e n o m e n m e t d e He lde rse His to r i sche V e r e n i g i n g , de h e e r R. S c h e n d e l a a r , au teu r v a n h e t b o e k " D e n Helder in d e T w e e d e W e r e l d o o r l o g 1 9 4 0 - 1 9 4 5 " , e n de h e e r R, v a n B e e k h o v e n ,me t be t rekk ing t o t (de l igging v a n ) de verded ig ings l in ies in e n nabi j Ju l i anadorp .

2.2 Resultaten

Inleiding E r bes taa t e e n s te rke re la t ie t u s s e n d e on ts taansgesch ieden i s v a n het l andschap e n de archeo log i sche v e r w a c h t i n g v a n e e n geb ied . D a a r o m is h e t belangr i jk o m de g e n e s e v a n e e n l andschap g o e d t e bes tude ren . D e geo log i sche on tw ikke l i ng l igt t e n gronds lag a a n de g e o m o r f o l o g i e e n b o d e m . In dit hoo fds tuk w o r d t n a d e r i n g e g a a n op de l a n d s c h a p s g e n e s e op d e onde rzoeks loca t i e . V o o r de geo log ische e n geomor fo l og i sche beschr i j v ing is gebru ik g e m a a k t v a n de n i e u w e lithostratìgrafische inde l ing v a n d e ond iepe o n d e r g r o n d .

1

V o o r e e n overz i ch t v a n d e geo log i sche per ioden , z i e bi j lage 2 .

Geologie en geomorfologie D e o n t s t a a n s w i j z e v a n h e t geb ied hang t n a u w s a m e n m e t de s t i jgende zeesp iege l in het H o l o c e e n (de l aa ts te 1 0 . 0 0 0 j a a r ) . D e i nv loed v a n d e z e e i s , o n d a n k s d e v o o r t d u r e n d e zeesp iege ls t i j g ing , ech te r n ie t alt i jd e n z e k e r n ie t ove ra l cons tan t m e r k b a a r g e w e e s t . P e r i o d e n m e t e e n gro te m a r i e n e i nv loed ( t r ansg ress ie ) w e r d e n a fgew isse ld m e t per ioden , w a a r i n de z e e z i ch t e rug t rok ( r e g r e s s i e ) .

2

O n d e r i nv loed v a n d e zeesp iege ls t i jg ing e n de d a a r m e e s a m e n h a n g e n d e st i jg ing v a n de g rondwa te rsp iege l ís op het P le i s t ocene opperv lak v e e n g e v o r m d . Dit is de z o g e n a a m d e B a s i s v e e n L a a g , b e h o r e n d t o t de F o r m a t i e v a n N i e u w k o o p . In de P o l d e r h e t K o e g r a s , w a a r h e t p langeb ied g e l e g e n i s , l igt de o n d e r k a n t v a n de B a s i s v e e n L a a g op e e n d iepte v a n circa 4 , 5 - 6,0 m e t e r b e n e d e n N A P e n is g e v o r m d t i jdens het At l an t i cum (c i rca 8 .000 - 5 .000 B P

3

) . D o o r m a r i e n e eros ie is tijdens t r ansg ress ies tijdens h e t At l an t i cum e n V r o e g -

S u b b o r e a a l h e t v e e n op v e e l p laa tsen o p g e r u i m d e n is h e t L a a g p a k k e t v a n W o r m e r , b e h o r e n d t o t d e F o r m a t i e v a n Naa ldw i j k a f g e z e t .

4

1 De Mulder eí al. 2003 'De ondergrond van Nederland' 2 Stiboka, Bodemkaart van Nederland schaal 1:50.000, toelichting bíj de kaartbladen blad 9 West Texel (gedeeltelijk), 14

West Medembllk, 14 Oost Medemblik, 15 West Stavoren (Noordhollands gedeelte), blad 19 West Alkmaar (Wageningen 1995) p.16

3 BP staat voor Before Present, waarin Present Is gedefinieerd als het jaar 1950 AD. Dit Is het jaar waarin de koolstofdaterīngsmethode werd geïntroduceerd, waarmee de ouderdom van organisch materiaal kan worden bepaald.

" Ibidem, p. 18

© Synthegra bv, C.J.K. Van Aalstweg Bk, NL-1625 NV Hoorn 6 van 1


B u r e a u o n d e r z o e k , Ju l i anado rp o o s t t e D e n He lder D H A / U I T / S A D / P 0 5 0 1 6 1 8

D e a f n a m e v a n de sne lhe id v a n d e zeesp iege ls t i jg ing o m s t r e e k s 4 0 0 0 v . Ch r . le idde e e n per iode in w a a r i n de z e e g a t e n l angs de kus t gele idel i jk w e r d e n opgevu ld . L a n g s de kus t w e r d v e e l z a n d a fgeze t e n e r o n t w i k k e l d e n 2 lch gele idel i jk a a n s t r andwa l l en . O p d e s t r a n d w a l l e n k o n d e n doo r ve rs tu iv ing d e o u d e du inen o n t s t a a n . O o k t e n n o o r d e n v a n B e r g e n had de z e e g e e n d i rec te inv loed op he t geb ied dicht ach te r de kus t l i j n . In he t geb ied w e r d v e e l s t r a n d z a n d g e s e d i m e n t e e r d e n v o n d t e v e n s v e e l du i nvo rm ing p laats . D e kust l i jn k o n z ich to t v e r ten w e s t e n v a n de hu id ige kus t u i t b o u w e n . O p g rond v a n t h a n s besch ikba re C 1 4 - d a t e r i n g e n 5 n e e m t m e n a a n dat o m s t r e e k s he t begin v a n de R o m e i n s e ti jd e e n e ind is g e k o m e n a a n de u i t bouw v a n de Ho l l andse k u s t . 6

i n h e t M i d d e n - S u b b o r e a a l on t s t ond ach te r he t s t r a n d w a l l e n s y s t e e m e e n l agune , w a a r i n Dp g ro te schaa l v e e n v o r m i n g k o n o p t r e d e n . Di t is he t H o l i a n d v e e n Laagpakke t , beho rend to t de F o r m a t i e v a n N i e u w k o o p . H e t g roo t s te dee l v a n h e t v e e n p a k k e t is v e r d w e n e n d o o r ox idat ie o f e r o s i e . 7

M e t de v o r m i n g v a n n i e u w e z e e g a t e n a ls h e t Marsd iep ( t ussen D e n He lde r e n T e x e l ) , he t Hee rsd iep ( te r h o o g t e v a n Ju l i anado rp ) e n d e Z i j pe ( t u s s e n C a l l a n t s o o g e n P e t t e n ) in d e l a ie m i d d e l e e u w e n , k reeg d e z e e w e e r m e e r inv loed op h e t geb ied e n t rad a a n v a n k e l i j k voo ra l a a n de r a n d e n v e e l e ros ie op . H ierb i j i s he t L a a g p a k k e t v a n W a l c h e r e n , b e h o r e n d to t Naa ldw i j k , g e v o r m d . H ie rdoo r is o n d e r a n d e r e in de P o l d e r K o e g r a s ka lk r i j ke z a v e l e n k le i a fgezet . D i t m a t e r i a a l is in h e t a l g e m e e n niet vo l led ig g e r i j p t . 6 O m s t r e e k s 1 5 0 0 k w a m h ie r in ve rande r i ng e n w e r d e n a l s gevo lg v a n de s te rke kus te ros ie e n o r m e p a k k e t t e n z a n d a fgeze t . In d e P o l d e r K o e g r a s e n in h e t wes te l i j k dee l v a n de A n n a P a u l o w n a p o l d e r w e r d v i a h e t Hee rsd iep e n moge l i j k o o k h e t M a r s d i e p v o o r n a m e l i j k k a l k h o u d e n d , f i jn z a n d a fgeze t . D e s t randa fze t t i ngen z i jn ca. 5 0 - 1 5 0 c m dik, waa rb i j d e d ik te e n o o k de g ro fhe id v a n h e t z a n d v a n w e s t n a a r oos t gele idel i jk a f n e e m t . Nada t de z a n d p l a t e n v o l d o e n d e h o o g w a r e n opges l ibd e n s o m s t i jdel i jk d roog v l e i e n , v o n d ve rs tu i v ing v a n h e t z a n d p laa ts . H i e r d o o r o n t s t o n d e n v o o r in de P o l d e r h e t K o e g r a s v e e l k le ine du in t jes , l okaa l v a a k ' n o l l e n ' g e n o e m d . D e no l l en z i jn doo r a f g r a v e n e n ega l i se ren t e n b e h o e v e v a n de b loembo l len tee l t b i jna a l l emaa l v e r d w e n e n . D e v o r m i n g v a n d e j o n g e d u i n e n t e n n o o r d e n v a n P e t t e n is v o o r e e n g roo t dee l bepaa ld doo r d e a a n l e g v a n z o g e n a a m d e s tu i fd i jken rond 1 6 0 0 . L a n g s d e z e d i jken h e b b e n z ich in e e n s m a l l e s t r o o k stuifduînen o n t w i k k e l d . In de P o l d e r h e t K o e g r a s is d i rect t e n o o s t e n v a n de d u i n e n e e n laag ka lk loos , f i j n du inzand o v e r h e t a a n w e z i g e s t r andzand a fgeze t . 0

O p de geomor fo l og i sche kaar t is t e z i e n da t h e t p langeb ied in e e n i nges lo ten s t randv lak te l igt al d a n n ie t m e t v e r v l a k t e d u i n e n ( l egenda -eenhe id 2 M 4 0 o p a fbee ld ing 2 ) . In h e t p langeb ied zeíf k o m e n g e e n d u i n e n voor , m a a r w e l in de buur t (de ge le l e g e n d a - e e n h e d e n ) . N e t t e n o o s t e n v a n h e t p langeb ied ligt e e n v l a k t e v a n get i j -a f ze t t i ngen ( 2 M 3 5 ) d ie doo r de z e e g a t e n z i jn a fgeze t . V o o r e e n groot dee l v a n h e t p langeb ied is a a n g e g e v e n da t h e t p laatse l i j k v e r g r a v e n e n / o f geëgaliseerd te r re in is (ho r i zo ta le p i j len) . In d e z u i d w e s t h o e k l iggen s t o r t h o p e n m e t ìjzerkuilen e n / o f g r ind - , z a n d - e n k ie iga ten ( 3 L 2 2 ) . D i t gedee l t e is p laatse l i jk a f g e g r a v e n e n p laa tse l i j k o p g e h o o g d o f o p g e s p o t e n t e r re i n . E e n laa ts te e e n h e i d d ie o p d e g e o m o r f o l o g i s c h e kaa r t is a a n g e g e v e n in he t o o s t e n v a n h e t p langeb ied , bet re f t e e n di jk o f soor tge l i j k k u n s t w e r k m e t e e n hoog teve rsch i l v a n 0 ,5 to t 1.5 m e t e r ( r oze l e g e n d a - e e n h e i d ) .

s Met de C14-daleringsmethode kan de ouderdom van organische stof worden bepaald aan de hand van de meting van de hoeveelheid " C (een radioactief kaolstofìsoloop) ten opzichte van het stabiele " C isotoop. De ouderdom van (dastische afzettingen kunnen dus worden bepaald door de ouderdom van organische stof uit dit sediment te bepalen, (Berendsen 1996).

6 Stiboka. (Wagenlngen 1995) p. 26 7 Ibidem, p. 28 0 Ibidem, p.29 en 33 9 Ibidem, p. 35

© Synthegra bv, C.J.K. Van Aalstweg 8k, NL-1625 NV Hoorn 7 van 18


B u r e a u o n d e r z o e k , Ju l i anado rp o o s t t e D e n He lder D H A / U I T / S A D / P 0 5 0 1 6 1 8

1 2MA9

4L7 tl i 4 ,

r -O

0 1 ' 4 5̂" r

22 a

2 M 4 0 r 2 M

M

135 it ia Synthegra BV mg tiíwi «IBM

Afbeelding 2: uitsnede uit de geomorfologísche kaart van Nederland 1:50.000. Het plangebied is aangegeven met het rode kader.

Bodem In he t h e l e p langeb ied k o m e n v l a k v a a g g r o n d e n in ma t ig fijn z a n d v o o r ( l egenda -eenhe id Z n 5 0 A op a fbee ld ing 3 ) . T e n o o s t e n v a n h e t p langeb ied ligt h ie r e e n z a v e l - o f k le idek v a n 15 ~ 4 0 c m op ( t oevoeg ing k op a fbee ld ing 3 ) , D e oo rsp ronke l i j ke k a l k l o z e , h u m e u z e b o v e n g r o n d e n v a n de v l a k v a a g g r o n d e n , z i j n m e t de ka lk r i j ke o n d e r g r o n d d iep v e r w e r k t . S o m s is de boveng rond a fgevoe rd e n v e r v a n g e n d o o r ka lkr i jk z e e z a n d , da t v a n e lders is a a n g e v o e r d . D e b o v e n g r o n d is in h e t a l g e m e e n 2 5 - 5 0 c m dik. D e d i ks te b o v e n g r o n d e n w o r d e n aange t ro f f en op g r o n d e n die r e e d s langdur ig v o o r de b loembo l len tee l t w o r d e n gebru ik t . D e m e e s t e b o v e n g r o n d e n zíjn h u m u s a r m . W a n n e e r z e langere ti jd in geb ru i k zi jn a ls g r a s l a n d , is de b o v e n s t e 10 c m v a a k h u m e u s . D e z a n d o n d e r g r o n d bes taa t v r i jwe l o v e r a l u i t ka lkr i jk , l e e m a r m mat ig f i jn z a n d . D e g r o n d e n in h e t p langeb ied z i jn v o o r e e n g roo t gedee l t e d iep v e r w e r k t (ho r i zon ta le p i j len o p a fbee ld ing 3 ) . M e e s t a l g ing de d iepe g r o n d b e w e r k i n g tot 6 0 - 9 0 c m . P laa tse l i j k k o m e n ech te r o o k v e e l d iepere g r o n d b e w e r k i n g e n voor , s o m s w e l to t c i rca 2 m e t e r . Derge l i j k d iepe g ro n d b e we rk i n g e n z i jn u i t gevoerd o m d e gesch ik the id v o o r d e b loembo l len tee l t t e v e r b e t e r e n . 1 0

In e e n dee l v a n h e t p langeb ied is g rondwa te r t r ap II* a a n g e g e v e n o p de b o d e m k a a r t D e z e g rondwa te r t rap k o m t v e e l v o o r bij v l a k v a a g g r o n d e n die v o o r de b loembo l len tee l t in gebru ik z i j n . Z e h e b b e n dankz i j e e n be te re begreppe l ing , d ra inage e n / o f o n d e r b e m a l i n g e e n w a t i n t e n s i e v e r e o n t w a t e r i n g d a n g r o n d e n m e t e e n g rondwa te r t rap I I . 1 1 D e gemidde ld h o o g s t e g rondwa te r s t and is m i n d e r d a n 4 0 c m b e n e d e n m a a i v e l d e n de gemidde ld laags te g rondwa te r s t and ligt t u s s e n de 5 0 - 8 0 c m .

1 0 St iboka , (Wageningen 1995) p. 127 " i b i d e m , p. 195

©SynJhBB/a bv. C.J.K. Van Aalstweg 8k, NL-1625NV Hoorn 8 van 18


B u r e a u o n d e r z o e k , Ju l i anadorp o o s t t e D e n He lder D H A / U I T / S A D / P 0 5 0 1 6 1 8

Jttr*

IV K4* - O

Ha í IV f -1 7 \1 f .—,

«7 Kt 11

f i t ei: 3 İ ļ ïĥ-i f «ft 7 . IV f i 1 / f Z :

1 i

\ ì

'I - O ř

IV LV V ī

įć Synthegra BV BB I Tl IMS

1 , 1 0 5 0

Afbeelding 3: uitsnede uit de bodemkaart van Nederland 1:50.000. Het plangebied is aangegeven met het rode kader.



B u r e a u o n d e r z o e k , Ju l i anadorp o o s t t e D e n He lde r D H A / U 1 T / S A D / P 0 5 0 1 6 1 8

Archeologie

Bewoningsgeschledenis Ju l i anadorp i s e e n dorp da t b e h o o r t to t de g e m e e n t e D e n He lder . H e t dorp w e r d ges t i ch t in 1 9 0 9 doo r de h e e r P . Loopuy t . In dit j a a r w e r d n a m e l i j k e e n kerk g e b o u w d in h e t buu r t schap Loopuy t . H ie rdoor on t s t ond e e n echt dorp . D e n a a m Ju l i anadorp is a fkoms t ig v a n d e n a a m v a n de in 1906 g e b o r e n p r i nses J u l i a n a , de la tere kon ing in v a n N e d e r l a n d . In da t j a a r w e r d name l i j k a a n kon ing in Wíihelmina gev raagd o f h e t dorp de n a a m Ju l i anadorp m o c h t v o e r e n . Ju l i anado rp bev indt z ich in de po lder K o e g r a s . H e t w a r e n v o o r n a m e l i j k b o e r e n die h ie r w o o n d e n e n v e e h ie l den o f g r a a n v e r b o u w d e n . In d e j a r e n tw in t i g k w a m e n d e e e r s t e b loembo l l en te le r s h ie r w o n e n . M e t n a m e s inds de j a r e n z e v e n t i g ís he t dorp f l ink gegroe id e n z i jn e r enke le n i e u w b o u w w i j k e n g e k o m e n , w a a r o n d e r M idde l zand , V o g e l z a n d , Kruïszwin, W i e r b a l g , M a l z w i n , B o t e r z w i n , Z w a n e n b a l g e n D o o r z w i n . 1 2

H e t g rondgeb ied v a n Ju l i anado rp , D e n He lde r e n o m g e v i n g is in de loop v a n d e e e u w e n qua v o r m s terk v e r a n d e r d . In de R o m e i n s e ti jd w e r d d e reg io b e w o o n d doo r F r i e s e s t a m m e n , e n v o r m d e h e t F l e v o m e e r (de la te re Z u i d e r z e e e n I J s s e l m e e r ) n o g e e n v a s t o m s l o t e n w a t e r g e b i e d . 1 3 Vee l vu ld ig w e r d d e reg io ge t ro f f en door s t o r m v l o e d e n e n o v e r s t r o m i n g e n , de du inenr i jen w e r d e n d o o r b r o k e n , e n h ie rdoo r z i jn l a n g z a m e r h a n d de W a d d e n e i l a n d e n e n de w a t e r g e b i e d e n op he t v a s t e l a n d o n t s t a a n . V a n a f de v r o e g e m i d d e l e e u w e n g ing de reg io tot he t g e w e s t T e x l a b e h o r e n . Di t g e w e s t o f g o u w b e h o o r d e In d e z e ti jd to t d e ze l f s tand ige reg io W e s t -F r i e s l a n d . H e t g e w e s t o m v a t t e g r o f w e g de hu id ige g e m e e n t e D e n He lder , de l en v a n d e hu id ige g e m e e n t e n Z i j pe e n A n n a P a u l o w n a e n de e i l anden V l i e l a n d e n T e x e l . 1 4 Ui t de v r o e g e m i d d e l e e u w e n z i jn in e n nab i j de hu id ige s tad D e n He lde r e n k e l e v o n d s t e n b e k e n d . H e t be t re f fen nede rze t t i ngs res ten u i t d e Merov ing i sche pe r i ode . T e n z u i d w e s t e n v a n de s tad be t re f t he t e e n t e r p . 1 5

D e po lder K o e g r a s k e n t e e n gesch ieden is die t e ruggaa t to t beg in 1 7 9 e e u w . i n h e t j a a r 1 6 1 0 w e r d de O ldebameve ldsd i j k aange legd (de t e g e n w o o r d i g e Zandd i j k ) . D e z e m o e s t e e n bevei l ig ing v o r m e n t egen de s t o r m v l o e d e n vanu i t de N o o r d z e e . D e reg io w e r d nog v a a k ge te is te rd doo r s t o r m v l o e d e n z o a l s de A l le rhe i l i genv loed u i t 1 5 7 0 . 1 6 D e e i l anden C a l l a n t s o o g e n H u i s d u i n e n k w a m e n h ie rdoo r m e t e l k a a r in ve rb ind ing , a a n g e z i e n doo r d e a a n l e g v a n de di jk e e n rus t ige aans l ibb ing v a n k w e l d e r g r o n d e n o n t s t o n d . H e t d a n nog g e n o e m d e V e l d K o e g r a s w e r d doo r de di jk t e n w e s t e n a fgesche rmd v a n de N o o r d z e e . Beg in 1 8 0 0 begon de po lder v a s t e v o r m e n a a n t e n e m e n , t o e n op in i t ia t ie f v a n kon ing W i l l e m I h e t N o o r d h o l l a n d s K a n a a l w e r d g e g r a v e n . D i t k a n a a l z o u v o o r e e n g o e d e verb ind ing z o r g e n v o o r h e t s c h e e p v a a r t v e r k e e r t u s s e n de N o o r d z e e e n A m s t e r d a m . V o o r d ie ti jd m o e s t e n s c h e p e n , o m de hoo fds tad t e k u n n e n be re i ken , v i a de Z u i d e r z e e v a r e n . H i e r l agen v e e l z a n d b a n k e n w a a r d ikwi j ls s c h e p e n op v a s t l i e p e n . 1 7 V o o r h e t r ea l i se ren v a n dit k a n a a l w e r d t u s s e n 1 8 1 9 e n 1 8 2 5 e e n di jk (de t e g e n w o o r d i g e K o e g r a s Zeed i j k ) a a n g e le g d , die h e t w a t e r v a n d e W a d d e n z e e e n d e Z u i d e r z e e m o e s t a f d a m m e n . In deze l fde per iode w e r d h e t k a n a a l ge rea l i see rd . V a n de bagger die vr i j k w a m w e r d e e n w e g a a n g e le g d , de hu id ige N 9 , d ie he t p langeb ied a a n de oos te l i j ke z i jde a fbaken t . D e K o e g r a s Zeed i j k loopt v a n a f he t N i e u w D iep t o t a a n de Z i j pe , t en o o s t e n v a n he t Noo rdho l l ands K a n a a l . 1 8 D e d roogge legde polder, v o o r a l bes taand u i t s tu i f du inen , w a s erg a r m e n w a s z o d o e n d e w e i n i g v ruch tbaar . N a de inpo lder ing w e r d h e t m e t h e l m g r a s ingep lan t . D o o r k u n s t m e s t te g e b r u i k e n , h e e f t m e n de g r o n d e n v ruch tbaa r k u n n e n m a k e n e n k w a m d e v e e h o u d e r i j tot on tw i kke l i ng . M i d d e n 1 9 B e e u w b e v o n d e n z i ch

"wvw.nl.wlklpedia.org/wiki/Julianadorp 1 3 Lertdering, 2000,107. 14 Blok, 1979, 90. 15 J.K. Schendelaar, 2000, 97-100. 1 6 www.obaodenhelder.nl 17 www.nl.wikipedia.org/wikí/Koegras 1 8 Alders 2006,13-14; www.heldersemolens.nl.

© Syntfiegra bv, C.J.K. Van Aalstweg 8k, NL-1625 NV Hoorn 10 van 18


: B u r e a u o n d e r z o e k , Ju l i anado rp o o s t t e D e n Helder : D H A / U 1 T / S A D / P 0 5 0 1 6 1 8

in de polder e e n aan ta l boerder i j en a l s m e d e (b i j behorende) a rbe ide r swon ingen . E r w a r e n in d e z e t i jd nog m a a r w e i n i g ( ve rha rde ) w e g e n . V e e l s lo ten e n v a a r t e n w a r e n n o g niet a a n g e l e g d .

1 9

Ju l i anado rp va l t b i n n e n de g e m e e n t e D e n Helder . D e z e s tad on t s t ond circa 1 5 0 0 a is v i sse rsdo rp . In 1 7 8 1 ging D e n He lde r f u n g e r e n a ls o o r l o g s h a v e n e n i n 1 7 9 9 w e r d de p laa t s en ige t i jd beze t doo r t r o e p e n v a n e e n A n g l o -

R u s s i s c h exped i t i ekorps . Ie ts l a te r l iet N a p o l e o n de h a v e n u i t b o u w e n to t e e n z e e r s te rke ves t i ng , "He t Gibra l ta r v a n het N o o r d e n " . D e n He lde r e n de nab i j g e l e g e n p laa ts H u i s d u i n e n w a r e n v a n w e g e de s t ra teg ische l igging in d e kop v a n Noord -Ho l l and a l s inds de laat 1 6

ö e e u w t o n e e l v a n o o r l o g s h a n d e l i n g e n . T i j d e n s de N e d e r l a n d s e O p s t a n d ( 1 5 6 8 - 1 6 4 8 ) w e r d bij H u i s d u i n e n e e n ve rs te r k i ng / schans aange legd . V l a het G r o o t - N o o r d h o l l a n d s k a n a a l groe ide D e n He lde r v a n 1 8 2 5 t o t 1 8 7 8 ui t t o t de v o o r h a v e n v a n A m s t e r d a m , m a a r door de vo l too i ing v a n h e t N o o r d z e e k a n a a l b lee f e e n v e r d e r e groe i ui t . D e n He lde r b lee f w e l de N e d e r l a n d s e o o r l o g s h a v e n .

2 0

De Tweede Wereldoorlog en de Atlantlkwall T i j d e n s de T w e e d e W e r e l d o o r l o g v e r k r e e g de s tad d e s t a t u s v a n 'Ve r te id igungsbere ich ' v a n d e Du i t se rs . H e t w a s o n d e r d e e l v a n d e t w e e d e f a s e v a n de At l an t l kwa l l , e e n verded ig ings l in ie m e t v e r s t e r k i n g e n , f o r ten e n b u n k e r s die v a n u i t N o o r w e g e n e n D e n e m a r k e n v i a Du i t s l and , N e d e r l a n d , België, Frank r i j k n a a r S p a n j e z o u m o e t e n g a a n l open . D e z e noo i t h e l e m a a l vo l t oo i de lînîe z o u v o o r de Du i t se r s e e n verded ig ing v o r m e n t egen gea l l i ee rde a a n v a l l e n .

2 1 N a d e her fs t v a n 1 9 4 2 b o u w d e n d e Du i t se r s m e e r d a n 3 0 0 b u n k e r s , w a a r v a n 150 s t u k s ' R e g e l b a u ' ( s tandaard typen ) . L a n g s de gehe le kus t w e r d e n h o n d e r d e n h u i z e n ges loop t v o o r dit groo tscha l ige project . T e n z u i d e n v a n Ju l i anadorp groe f m e n v a n u i t het N o o r d h o l l a n d s k a n a a l t o t a a n de du in rand e e n nat te ant i - tankgrach t díe in de d u i n e n o v e r g i n g e n in b e t o n n e n o b s t a k e l s / h i n d e m i s s e n . T e r hoog te v a n Ju l i anadorp w e r d t e v e n s e e n z w a a r verded igd l andfor t g e b o u w d .

2 2 A l in m e i 1 9 4 0 begon de Du i t se i n v a l . T e n e i n d e de o p m a r s t e s tu i t en w e r d het h e l e geb ied t e n z u i d e n v a n D e n He lde r o n d e r w a t e r g e z e t doo r d e N e d e r l a n d s e au to r i t e i t en . Di t w a s ech te r t e v e r g e e f s e n acht dagen n a de capi tu la t ie v ie l h e t l a n d w e e r d roog . O p 2 4 e n 2 5 j u n i 1 9 4 0 v o n d e e n h e v i g e l u ch taanva l p laa ts d o o r E n g e l s e v l ieg tu igen . D e n He lde r w a s e e n s t ra teg isch belangr i jk p u n t g e w o r d e n . D o o r de At lan t l kwa l l w a s d e s tad in f e i te één g roo t f o r t g e w o r d e n . H e t gedee l t e v a n d e At lan t l kwa l l t e n w e s t e n , z u i d e n e n o o s t e n v a n Ju l i anado rp d iende a ls verded ig ings l in ie t e g e n a a n v a l l e n v a n u i t h e t z u i d e n o v e r l and e n a a n v a l l e n o v e r z e e vanu i t h e t w e s t e n . D e verded ig ing w a s bedoe ld v o o r h e t op v ie r k i l o m e t e r t e n n o o r d e n v a n Ju l i anado rp g e l e g e n v l i egve ld D e K o o y e n de rijksscheepswerf e n m a r i n e h a v e n i n d e s tad D e n Helder . R o n d o m Ju l i anadorp w e r d d e z e verded ig ings l in ie g e v o r m d door de A l t e Südllnie (evenw i jd ig a a n de Middenvlíet, t e n n o o r d e n v a n Ju l i anado rp ) , de N e u e Südlinie ( ten z u i d e n v a n h e t dorp) , d e kus t l in ie in de du inen e n d e l in ie l angs de r i j ksweg N 9 n a a r het n o o r d e n .

2 3 D e zu ide l i j ke verded ig ings l in ie ( N e u e Südlinie) vo lgde e e n t ra ject v a n a f h e t N o o r d h o l l a n d s k a n a a l , k ru is te ee rs t de R i j k s w e g N 9 bij de afs lag S c h o o l w e g e n g ing o m Ju l i anadorp h e e n , ve rde r t o t de Zanddd i j k bij s t rands lag Ju l i anadorp , v e r v o l g e n s aans lu i t end o v e r de du inen v i a de Zandd i j k t o t a a n de N o o r d z e e k u s t m e t a ls e indpun t s t randpaa l n u m m e r 6

2 4 D e l in ie bes tond u i t e e n w e g v e r s p e r r i n g o v e r e n l angs de R i j k s w e g , e e n ant i - tankgrach t v a n a f de R i j k s w e g N 9 t o t a a n de d u i n e n v a n 2 0 m e t e r breed , m e t e e n d i e p e g e u l o v e r d e h a l v e breed te . L a n g s de an t i - tankgrach t w e r d e n , ve rsp re id , o n g e v e e r 2 5 b u n k e r s g e b o u w d , v a n versch i l l end f o r m a a t , m e t e e n e igen func t ie , z o a l s g e s c h u t s b u n k e r s , gevech tsschu i l p l aa tsen , w o o n s c h u i l p l a a t s e n , w a t e r t a n k b e r g p l a a t s e n e n m u n i t i e b e r g p l a a t s e n .

2 0 D e an t i - tankgrach t l iep d w a r s doo r h e t huid ige Ju l i anadorp , e n l iep paral le l a a n de S c h o o l w e g ( t oekoms t i ge n a a m : ve r l engde Z u i d e r h a a k s ) (zu ide l i j ke rand v a n het

www.nl.wikipedia.org/wikl/Koegras 2 0 Oosthoeks Encyclopedie 7, 65. 2 1 R. Schendelaar, 2004. 2 2 www.ww2sites.com 3 3 www.hame.hetneLnlZ~ļu!ianadorp-lnfb 2 Ą R. Schendelaar, 2004. 2 5 R. Schendelaar, 2004.

CĒJ Synthegra bv, C.J.k. Van Aalstweg Sk, NL-1625 NV Hoorn 11 vania


B u r e a u o n d e r z o e k , Ju l i anadorp oos t t e D e n He lde r D H A / U I T / S A D / P 0 5 0 1 6 1 8

p langeb ied) . N e t bu i ten h e t p langeb ied , a a n d e Parks t raa t , g r e n z e n d a a n de L a n d b o u w s t r a a t , w e r d e e n k le in c o m p l e x v a n dr ie b u n k e r s (wa te rbunke r , schu i lbunker e n e e n gro te b u n k e r a l s gevech tsschu i lp laa ts ) g e b o u w d . T e n n o o r d e n v a n d e S c h o o l w e g , t e g e n o v e r he t L o o p u y t p a r k (ne t noorde l i j k v a n h e t p langeb ied) s t a a n t e v e n s twee b u n k e r s . 2 6 D o o r de h e e r R. S c h e n d e i a a r , a u t e u r v a n e e n w e r k o v e r D e n He ide r in de T w e e d e W e r e l d o o r l o g , w e r d m e d e g e d e e l d da t e r nog g a v e res tan ten v a n de an t i - tankgrach t a a n w e z i g ėn z i ch tbaar z i j n , m a a r dat die z i ch oos te l i j k v a n het p langeb ied b e v i n d e n . D a a r n a a s t is z e k e r dat b i n n e n het p langeb ied l a ten te s p o r e n a a n w e z i g z i jn v a n de ant i - tankgrach t .

33S35 IV ...I 1

í: I

t Uit lil •t ,-toĩia.M

1 t ř

) I

I ' V» D e [)r K»o\ tl». K'

HM ['Mn li i V

u i I

ś t

r

S i (IK fā 'I i.1

'í - J I Jl.« -,

ŕ I;

Afbeelding 4: De verdedigingslinies rondom Julianadorp. De Aite Sŭdlinie, de Neue Sŭdlinie met de anti

tankgracht zijn hier aangegeven.

wvvw.home.hetnet.nl/-jufianadorp-info

© Synthegra bv. C.J.K. Van Aalstweg 8k. NL-1B25 NV Hoorn 12van16


B u r e a u o n d e r z o e k , Ju l i anadorp o o s t te D e n Helder D H A / U I T / S A D / P 0 5 0 1 6 1 8

IX rif 4

I I ft 1 í

J u l i a n v

i t l

í

ĩ

— SB I —I ... *

1 ī 1 - 1— itioaa tiiesa tiara» ti«ea Afbeelding 5: Detail van het verloop van de anti-tankgracht door (het huidige) Julianadorp. Het plangebied is

aangegeven met het rode kader.



B u r e a u o n d e r z o e k , Ju l i anadorp o o s t t e D e n He lde r D H A / U 1 T / S A D / P 0 5 0 1 6 1 8

ARCHIS-metdìngen in en rondom de onderzoekslocatie O p d e Cu l tuu rh i s to r i sche W a a r d e n k a a r t v a n de prov inc ie N o o r d - H o l l a n d z i jn g e e n g e g e v e n s be t re f fende a rcheo log ie bekend m e t be t rekk ing t o t h e t p l a n g e b i e d . 2 7 V o l g e n s de Ind icat ieve Kaa r t v a n A rcheo log i sche W a a r d e n ( I K A W ) geldt v o o r he t p langeb ied e n de gehe le o m g e v i n g e e n lage k a n s o p h e t a a n t r e f f e n v a n a rcheo log i sche w a a r d e n . B i n n e n he t p langeb ied s t a a n g e e n v i ndp laa t sen o f m o n u m e n t e n ge reg is t ree rd in A R C H I S (pe i l da tum 2 2 j a n u a r i 2 0 0 7 ) . W e l is e r b i n n e n h e t p langeb ied e e n o n d e r z o e k s m e l d i n g g e d o c u m e n t e e r d ( o n d e r z o e k s m e l d i n g s n u m m e r 1 6 7 6 7 ) . H e t be t re f t e e n a rcheo log isch b o o r o n d e r z o e k in m e i 2 0 0 6 doo r R A A P u i tgevoerd in he t zu ide l i j ke dee l v a n h e t p langeb ied . E r w e r d e n 11 bo r ingen g e z e t to t op e e n d iepte v a n 4 0 0 c m o n d e r he t m a a i v e l d . O p g rond v a n de resu l t a ten w e r d ech te r g e e n v e r v o l g o n d e r z o e k a a n b e v o l e n . N e t noorde l i j k v a n h e t p langeb ied in de Níeuwe Rfepe l , noorde l i j k v a n de S c h o o l w e g e n in he t ve r l engde v a n he t Loopuy tpark , ís in m a a r t 2 0 0 6 door A D C e e n a rcheo log i sch b o o r o n d e r z o e k g e d a a n m e t e e n t o taa l v a n 4 0 bo r i ngen . E r is ve rde r g e e n toe l ich t ing g e d o c u m e n t e e r d h i e r o m t r e n t ( o n d e r z o e k s m e l d i n g s n u m m e r 1 6 5 9 6 ) . V e r d e r w e r d ooste l i j k v a n de rijksweg N 9 doo r h e t S t e u n p u n t Cu l t u ree l E r f g o e d N o o r d - H o l l a n d e e n b u r e a u o n d e r z o e k u i tgevoerd m e t be t rekk ing to t d e a rcheo log i sche w a a r d e v a n h e t bu i tengeb ied v a n A n n a P a u l o w n a ( o n d e r z o e k s m e l d i n g s n u m m e r 1 8 6 7 8 ) . 2 3

A a n h e t M idde i zand op circa 5 5 0 m e t e r t e n w e s t e n v a n h e t p langeb ied w e r d v o l g e n s h e t a r ch i e f u i t A R C H I S In 1 9 7 7 "ma te r i ee l g e v o n d e n în u i t gewo rpen g rond uit e e n b e r m s l o o t n a a s t e e n n i e u w e w e g , op o f uit h e t v e e n ? " . H i e r Is (d ier l i jk ) bo tma te r i aa l e n f r a g m e n t e n v a n e e n koge lpo t uit d e la te m i d d e l e e u w e n a a n g e t r o f f e n ( A R C H I S w a a m e m i n g s n u m m e r 3 7 7 7 1 } . O p ko r t e a f s t a n d h i e r van w e r d e n m e n s e l i j k e ske le t res ten g e v o n d e n , opgesp i t u i t e e n rioleringssleuf. D e d iepte is o n b e k e n d . D e vonds ten b e v o n d e n z ich op o f in he t v e e n e n z i jn moge l i j k v e r s p o e l d ( A R C H I S w a a m e m i n g s n u m m e r 3 7 7 6 7 ) . He t be t re f fen de bo t res ten v a n m e e r d a n één p e r s o o n . 2 9

O p circa 4 0 0 m e t e r t e n w e s t e n v a n h e t p langeb ied w e r d v o l g e n s h e t a rch ie f v u u r s t e e n m a t e r i a a l uít he t m e s o l i t h i c u m g e v o n d e n in e e n bouwpu t , a f k o m s t i g v a n e e n a fgedek te d e k z a n d d u i n w e l k e de top v a n h e t l aag te r ras v o r m t ( A R C H I S w a a m e m i n g s n u m m e r 3 9 3 0 2 ) . D e z e r e s t e n w e r d e n g e v o n d e n in 1 9 5 6 in e e n d iepe b o u w p u t o p h e t h o o g s t e dee l v a n e e n s tu l f kop v a n d e k z a n d . 3 0 A a n d e Ca l l an t soge rvaa r t o p c i rca 1,3 k i l o m e t e r t e n z u i d e n v a n he t p langeb ied w e r d e n s p o r e n v a n v e e n w i n n i n g a a n g e t r o f f e n . H e t be t re f f en g r o n d s p o r e n o f v e r k l e u r i n g e n uit de late m i d d e l e e u w e n e n de 1 6 a e n 1 7 e e e u w ( A R C H I S w a a m e m i n g s n u m m e r 4 2 7 3 9 ) . V e r d e r w e r d a a n d e C a l l a n t s o g e r v a a r t e e n g e s l e p e n e n gepo l i j s te Fe l s -Ova lbe i l u i t h e t neo l i t h i cum g e v o n d e n ( A R C H I S w a a m e m i n g s n u m m e r 1 5 0 5 7 ) . In d e z o m e r v a n 1 9 7 8 w e r d t e v e n s e e n meso l i t h i sch v u u r s t e n e n w e r k t u i g g e v o n d e n . H e t be t ro f e e n d o n k e r b r u i n e pi j lpunt, e n w e r d t e n w e s t e n v a n h e t hu id ige Ju l i anado rp g e v o n d e n . H e t w e r d g e v o n d e n op e e n s to r t hoop bij e e n te r re in w a a r wa te rpa r t i j en w e r d e n g e g r a v e n , d u s n ie t in s i t u , m a a r w e l u i t d e d i recte o m g e v i n g . 3 1

1 7 www.chw.noord-riolland.nl 2 8 Alders 2006. 2 3 J.K. Schendelaar 2000,110. 3 0 J.K. Schendelaar 2000, 86. 3 1 J.K. Schendelaar 2000, 86-87.

©Synthegra bv, C.J.K, Van Aalstweg Bk. NL-1625 NV Hoorn 14 van1B


B u r e a u o n d e r z o e k , Ju l i anadorp o o s t t e D e n Helder D H A / U I T / S A D / P 0 5 0 1 6 1 8

Gegevens uit het kaartmateriaal In het k a d e r v a n het b u r e a u o n d e r z o e k is t e v e n s h is to r i sch kaa r tma te r i aa l bes tudeerd (z ie l i te ra tuur l i j s t ) . O p de h is tor ische k a a r t e n uit 1 9 0 3 is t e z i e n dat h e t p langeb ied in de t i jd n o g bes tond ui t po lde r landschappen w e l k e m a a r sporad isch b e w o o n d w a r e n . Ju l i anado rp bes tond in 1 9 0 3 dus n o g nie t . Z e s j a a r n a de vervaard ig ing v a n d e z e kaar t , w e r d pas de kerk g e b o u w d in het geb ied dat Ju l i anado rp z o u w o r d e n . W e l is de L a n g e V l i e t e n het Noordho l l ands K a n a a l op d e kaar t t e z i e n , a l s m e d e H e t S c h o o l p a d . Dit z o u la ter de S c h o o l w e g w o r d e n .

HP I 1' I

I s 3

ř i Kt hooi z ~7Í u I

f f 'f.

Z N I i

lľ'J/B f 7

f 7

r í f ii Z

f t

Z t i W'MU' s I

Z II" Synthegra Bv t ton n —I , —.—— 1 —

1 1 ' 1— 11JM0 11 MM 11«ŪO ItSOM

Afbeelding 6: De situatie van het gebied Julianadorp In 1903. Het plangebied is aangegeven in het rode kader.

M Groíe Historische Topografische Atlas van Noord-Holland, ca. 1894-1933, blad 193.

© Synlhegra bv, C.J.K. Van Aalstweg Bk, NL-1625 NV Hoorn 15 van 18


: B u r e a u o n d e r z o e k , J u l i a n a d o r p o o s t t e D e n He lde r ; D H A / U I T / S A D / P 0 5 0 1 6 1 8

3 A r c h e o l o g i s c h e v e r w a c h t i n g

O p bas i s v a n de resu l ta ten v a n h e t b u r e a u o n d e r z o e k ( b o d e m k u n d e , g e o m o r f o l o g i e , h is to r ie e n a rcheo log ie ) is v o o r h e t p langeb ied Ju l i anadorp o o s t e e n geb iedsspec i f iek v e r w a c h t i n g s m o d e i opges te ld . O p bas i s v a n de besch ikba re g e g e v e n s is a a n h e t p langeb ied e e n lage a rcheo log ische v e r w a c h t i n g v o o r nede rze t t i ngen uit de per iode s teen t i jd to t e n m e t de m o d e r n e tijd t o e g e k e n d . D e z e is enerz i j ds g e b a s e e r d o p d e g e g e v e n s v a n d e I K A W e n d e Cu l tuu rh i s to r i sche W a a r d e n k a a r t v a n d e prov inc ie Noo rd -Ho l l and . A n d e rz i j d s is d e z e gebasee rd op de o m v a n g , ka rak te r e n l igging v a n w a a r n e m i n g e n u i t A R C H I S , a l s m e d e de o n d e r z o e k s m e l d i n g e n e n de d a a r a a n v e r b o n d e n conc lus ie (s ) . V e r d e r is d e z e o o k g e b a s e e r d op de geb iedsspec i f i eke g e g e v e n s u i t de l i te ra tuur d ie h i e r o m t r e n t is g e s c h r e v e n . D a a r n a a s t d ient o o k nog v e r m e l d t e w o r d e n da t in 1 9 4 0 , t ene inde de D u i t s e o p m a r s te s tu i ten , h e t h e l e geb ied t e n z u i d e n v a n D e n He lder o n d e r w a t e r w e r d geze t . Dít h e e f t ongetw i j fe ld gele id to t e e n aanz ien l i j ke ve r s to r i ng v a n h e t bodempro f i e l .

B e t r e f f e n d e de a a n w e z i g h e i d v a n r e s t a n t e n u i t d e T w e e d e W e r e l d o o r l o g , k a n w o r d e n m e d e g e d e e l d da t de v e r w a c h t i n g en igsz ins g ro te r ìs. Ui t h e t b u r e a u o n d e r z o e k is n a a r v o r e n g e k o m e n da t Ju l i anadorp t i jdens de T w e e d e W e r e l d o o r l o g t e n w e s t e n , z u i d e n e n o o s t e n o m g e v e n w a s d o o r v e r d e d i g i n g s w e r k e n , aange legd door de D u i t s e r s . Di t t e r besche rm ing v a n h e t v l iegve ld D e K o o y , de rijksscheepswerf e n de m a r i n e h a v e n v a n de s tad D e n He lder , da t s i nds 1 9 4 0 b e z e t geb ied w a s . D e z e ve rded ig i ngswe rken v o r m d e n e e n onde rdee l v a n de 2 6 8 5 k i l o m e t e r lange verded ig ings l in ie d e A t l an t l kwa l l . U i tgaande v a n h e t besch ikba re k a a r t m a t e r i a a l , de beschr i j v ingen v a n de loop v a n de verded ig ings l in ies in de l i te ra tuur e n d e pe rsoon l i j ke beves t i g ingen v a n enerz i j ds d e h e e r R . S c h e n d e l a a r , au teu r v a n " D e n He lder in d e T w e e d e W e r e l d o o r l o g " , e n anderz i j ds de h e e r R. v a n B e e k h o v e n , ve rvaa rd ige r v a n e e n g e m e e n t e l i j k e bas i skaa r t m e t h i e rop a l l e b e k e n d e loca t ies v a n T w e e d e Wereldoorìogresten, k a n ges te ld w o r d e n da t e r z i ch b i n n e n he t p langeb ied m issch ien n o g la ten te s p o r e n k u n n e n bev inden v a n d e an t i - t ankg rach t d ie v o o r a l s n o g n ie t b e k e n d z i j n . D e z e k a n s is ech te r k le in , ge tu ige d e a l besch ikba re i n fo rma t ie op k a a r t m a t e r i a a l . Z ich tbare overb l i j f se len z i jn b e k e n d t e n o o s t e n v a n he t p langeb ied . V o o r t s is e r e e n k le ine k a n s da t b i n n e n he t p langeb ied o o k n o g res ten a a n w e z i g z o u d e n k u n n e n z i jn v a n l oopg raven , schu t te rspu t jes o f a t va i ku i l en a a n o f v l a k o n d e r h e t m a a i v e l d . H ie r d ient w e l bij t e w o r d e n v e r m e l d da t b i n n e n he t p langeb ied hoo fdzake l i j k b loembo l len tee l t p laa ts h e e f t g e v o n d e n . Di t za l in d e m e e s t e dee lgeb ieden b innen he t p langeb ied to t e e n ve rs to r ing v a n he t bodempro f ie l h e b b e n ge le id . D e g ronden w e r d e n bi j b loembo l len tee l t no rma l i t e r b e w e r k t t o t op d iep tes v a n 6 0 - 9 0 c m . T e r ve rbe te r ing v a n d e z e b loembo l len tee l t k o m e n op s o m m i g e p l aa t sen ech te r n o g d iepe re g r o n d b e w e r k i n g e n voor , s o m s to t e e n d iepte v a n circa t w e e m e t e r .

D e v o o r g e n o m e n bes temmingsp lanw i j z i g i ng v a n h e t p langeb ied z a l n a a r v e r w a c h t i n g k u n n e n le iden to t aan tas t i ng o f vern ie t ig ing v a n moge l i j ke r e s t e n . D a t ge ld t v o o r d ie geb ieden b innen h e t p langeb ied w a a r g e e n b loembo l len tee l t hee f t p l a a t s g e v o n d e n , e n w a a r z i c h n o g de len v a n d e an t i - tankgrach t o f a n d e r e r e s t e n uit de T w e e d e W e r e l d o o r l o g o n d e r de g rond k u n n e n b e v i n d e n . N a a r a l le waarsch i jn l i j khe id h e e f t dit be t rekk ing op e n k e l e perce len t e n z u i d e n b innen h e t p langeb ied . D e z e k a n s is ech te r k l e i n , g e z i e n d e voor rad ige i n fo rma t ie op kaa r tma te r i aa l e n de i n fo rma t ie v a n z o w e l d e h e e r S c h e n d e l a a r a l s de h e e r V a n B e e k h o v e n .

O m de a a n - o f a fwez ighe id e n de f y s i e k e kwa l i te i t v a n e v e n t u e l e res ten v a s t t e k u n n e n s te l l en , w o r d t e e n i nven ta r i se rend b o o r o n d e r z o e k voo rges te l d b i n n e n he t p langeb ied . D e z e za l ín elk g e v a l be t rekk ing hebben op h e t zuidel i jk g e l e g e n dee l v a n h e t p langeb ied , w a a r nog e v e n t u e l e res ten v a n de verded ig ings l in ie v e r w a c h t k u n n e n w o r d e n , a l s m e d e a n d e r e res ten u i t de T w e e d e W e r e l d o o r l o g . D i t a r e a a l h e e f t e e n opperv lak te v a n circa 2 0 h a , e n bes laa t d e g e h e l e b reed te v a n h e t p langeb ied . D e b o v e n g r o n d e n b e s t a a n uit kaJkhoudende v l a k v a a g g r o n d e n in ma t i g f i jn z a n d . D e o n d e r g r o n d e n b e s t a a n u i t kalkr l jk , l e e m a r m ma t i g f i jn z a n d . H e t o n d e r z o e k d ient u i tgevoerd te w o r d e n c o n f o r m de richtlijnen d ie de g e m e e n t e D e n He lde r h an tee r t t .b.v. e e n Inven ta r i se rend boo ronde rz o e k . E r za l in e e r s t e ins tan t ie d i e n e n t e w o r d e n ge toe ts t op :

Advies



B u r e a u o n d e r z o e k , Ju l i anadorp o o s t t e D e n Heider DHA/UİT/SAD/P0501618

1) D e a a n w e z i g h e i d v a n het soo r t e n de in tac the id v a n het bodempro f i e l ; 2 ) A a n w e z i g h e i d v a n s p o r e n : a n t r o p o g e n e l agen ( schu t te rspu t jes , l o o p g r a v e n , a fva l ku i l en ) 3 ) A a n w e z i g h e i d v a n mobi l l a die k u n n e n du iden op an t ropogene a a n w e z i g h e i d in h e t v e r l e d e n ; 4 ) D e ru imte l i j ke re la t ie t u s s e n mobi l i a e n s p o r e n .

D o o r het s to r ten v a n vu i l e n d e a a n l e g v a n w o o n w i j k e n in Ju l i anadorp , z i jn gro te g e d e e l t e n v a n de a n t i -

t ankg rach t v e r d w e n e n . E v e n t u e l e r es ten b i n n e n h e t plangebied z o u d e n m e e g e n o m e n k u n n e n w o r d e n b innen h e t n i e u w a a n t e l eggen slraíenpatroon v a n Ju l i anado rp oos t . H e t l i jkt o m die r e d e n aanbeve l i ngswaa rd ig o m voor t i jd ig contac t o p t e n e m e n m e t d e h e e r S c h e n d e l a a r e n d e h e e r V a n B e e k h o v e n . Zi j besch i kken o v e r e e n gedeta i l leerde k e n n i s m e t be t rekk ing t o t l oca t ies v a n r es ten e n k u n n e n t e v e n s adv ies u i tb rengen o v e r e e n p lan v a n aanpak .

© Synthegra bv, C.J.K. Van Aalstweg Bk, NL-1625 NV Hoorn 17van1B


B u r e a u o n d e r z o e k , Ju l i anadorp o o s t t e D e n He lde r D H A / U I T / S A D / P 0 5 0 1 6 1 8

Literatuur

A l d e r s , G . P . , 2 0 0 6 : Bureauonderzoek naar de archeologische waarde van het bestemmingsplan buitengebied, gemeente Anna Paulowna, W o r m e r . { A a n w e z i g op w w w . a n a p a u l o w n a . o r g )

B lok , D .P . , 1 9 7 9 : De Franken in Nederland, B u s s u m .

L e n d e r i n g , J . , 2 0 0 0 : De randen van de aarde. De Romeinen tussen Schelde en Eems, A m s t e r d a m .

Mu lde r de , E . F . J . , M . C . G e l u k , l .L. R i t s e m a , W . E . W e s t e r h o f f e n T . E . W o n g , D e ondergrond van Nederland, ( H o u t e n 2 0 0 3 ) .

O o s t h o e k s Encyc loped ie , dee l 7 , 1 9 6 8 e.v, , U t r e c h t

S c h e n d e l a a r , J .K. , 2 0 0 0 : Archeologie In het puntje van Noord-Holland: een overzicht, ín: W e s t e r h e e m 4 9 - 3 , A m s t e r d a m , pp .86 -115 ,

S c h e n d e l a a r , R . , 2 0 0 4 : Den Helder In de Tweede Wereldoorlog 7 9 4 0 - 1 9 4 5 , D e n He lde r (He idense H is to r i sche V e r e n i g i n g ) (v ia foto-copieën).

St i ch t ing v o o r B o d e m k a r t e r i n g , Bodemkaart van Nederland schaal 1:50.000, blad 9 West Den Helder en 14 West Medemblik ( W a g e n i n g e n 1 9 9 4 ) .

S t i ch t ing v o o r B o d e m k a r t e r i n g , Bodemkaart van Nederland schaal 1:50.000, toelichting bij de kaartbladen blad 9 West Texel (gedeeltelijk), 14 West Medemblik, 14 Oost Medemblik, 15 West Stavoren (Noordhoilands gedeelte), blad 19 West Alkmaar ( W a g e n i n g e n 1 9 9 5 ) p.16

S t i ch t ing v o o r B o d e m k a r t e r i n g , Geomorfologische kaart van Nederland schaal 1:50.000, blad 14 Medemblik, 9 Den Helder, 10 Sneek, 15 Staveren, ( W a g e n i n g e n 1 9 8 1 ) .

Geb ru i k t e i n te rne ts i t es : w w w . c h w . n o o r d - h o l l a n d . n l w w w , h o m e . he tne t . n l / - Ju l i anado rp - i n fo www.n i .w i k iped ia .o ra /w ik i / Ju l i anado rp www.n l .w i k i ped ia .o rg /w i k i /Koeq ras w w w . o b a o d e n h e l d e r . n l w w w . w w 2 s i t e s . c o m

© Synthegra bv, C.J.K. Van Aalstweg Sk, NL-1625 NV Hoorn 18 van

B i j l a g e n :

B i j l a g e 1 : C o m b i n a t i e k a a r t I K A W , A M K e n A R C H I S - w a a r n e m i n g e n

ë Ē Ē o ra

»rnra Ba,

SM ŕĚ

'

Í S " ,

0009PS OŪOSfrS

B i j l a g e 2 : G e o l o g i s c h e p e r i o d e n e n l i jst m e t g e b r u i k t e a f k o r t i n g e n

UJ Uil J"1S s I

114 îq di

11 LU ••FR"!

Cl I

B nis 9 I ř.iř

i 8 r'i

Pd ľ 111=11! 2

t UB

O» a 8 po a ff 5 UJ (0

ľllld tl flUJ'f Cl O O UJ 8 Ē

2 BB f I SB 0)

s 1 8 01 Cl ra ñ sfi s UJ 8 3 a 1 I S a s 5 t)

^ LU U ÜJ UI U S

.D 0) Ui QJ E

5 S

: Ē Ē E Ē tï,sĘ i b d d ïi g „ 1 E ŕ Ĉ ï S ? ! "a-s " Ě? S Ē'Ü Ě S3 Ë

! | f | | SJÍİ2 J . iDTJTJ'DutinSí; — ę Ē ÏÏ Ę ş s^Ş'äS

1 c x Lc 'c Jĵ jf í c Ő |i . " H Ľ ^ r̂. ë S < < Ç (Ľ -ţ I

I S

UUOÎZÏ «

9 *i sĵ LOÍÍiíííţïlIUlllüUĽIĪZlt»!

UJ X

LU ^

3 3 1 VM

EB O

LU 5 >

O 1LI -: >

UJ Ē

•c UI 2

a UJ -i

Ē m Ē z

X ìí

U U O U U O U O u u c O w m O O a o O a O S O "J a O ÏÏ ŗļ Ŝ «i »

u 1 O O a in

n 1 O

1 O i O

1 1 g

1 O O a D LT) s O D rì e u

1 c e > > 5

Q ë >

5 •ċ" 1 g

m

í •n -n í 5 ŝ 0

K O

ra O

> UI 2 O m

O UJ

3 O K O s

O eļ O

ra O 0 O

UI 2 O z a

z O

O z z 2 2 z 2 m m al O m m y O

U > O u O

y O

y O

a O

V O

O a y •í

O •ŕ a

5 s O O S ? •a 1 ó i

n r O 1

Q L O O 1

O i a

c 1 8 E] n s

5 'Ē •n új

Ē

« m U > a 1 a e E

tŕ Ě >

'Ě e ra 1 'E

n > 1 O a '•f

IDS |

cc u iň < 01

5 UI

c: c n Ā Tï

Ö 'ĉ E Ľl 3

a. UI 3 ī

O c a

»r 1 1

2 ui

O tn ľl 1 ST

U D > UI ñ

f

X X i

tn 0

CĽ UJ i:

a: •ť -i U) -

| s O

c u ñ

1 1-

c

1-

g 3 c N

c Jt t: 0

> ž Ō

'Ē E i: úi

< ca Q 0

ŪJ 5 0 Q

0 I D 0

2 O. O 5 0

-1 a O

X 0 X D O

X O

X d O m a O

T5 ĉ

c ie c 2 ^ c

Ë E Ē

Ë í "5 | 5 f -Ē Ū 1

1 m

f ID 'Ī U

Ē I

X X

| O

'E Ō E O

'Ē rz Õ

a ui

Bureauonderzoek - gemeenteraad.denhelder.nl · Bureauonderzoek Julianadorp Oostte Den Helder ĩ t 5...

Documents

Transcript of Bureauonderzoek - gemeenteraad.denhelder.nl · Bureauonderzoek Julianadorp Oostte Den Helder ĩ t 5...