Bureauonderzoek Stougjesdijk te Mijnsheerenland, gem. Binnenmaas

45
Laagland Archeologie Rapport 15 Bureauonderzoek Stougjesdijk 117-119 te Mijnsheerenland, gemeente Binnenmaas (ZH) juni 2016 Versie 1.0 (concept) In opdracht van: mevr. I. Sluijmers Stougjesdijk 117-119 3271 KB Mijnsheerenland

Transcript of Bureauonderzoek Stougjesdijk te Mijnsheerenland, gem. Binnenmaas

Page 1: Bureauonderzoek Stougjesdijk te Mijnsheerenland, gem. Binnenmaas

Laagland Archeologie Rapport 15

Bureauonderzoek

Stougjesdijk 117-119 te Mijnsheerenland,

gemeente Binnenmaas (ZH)

juni 2016

Versie 1.0 (concept)

In opdracht van: mevr. I. Sluijmers

Stougjesdijk 117-119 3271 KB Mijnsheerenland

Page 2: Bureauonderzoek Stougjesdijk te Mijnsheerenland, gem. Binnenmaas

Bureauonderzoek Stougjesdijk 117-119 te Mijnsheerenland, gemeente Binnenmaas (ZH)

Colofon Laagland Archeologie Rapport 15 Bureauonderzoek Stougjesdijk 117-119 te Mijnsheerenland, gemeente Binnenmaas (ZH) . Auteur: E.W. Brouwer

In opdracht van: mevr. I. Sluijmers Foto’s en tekeningen: Laagland Archeologie Status rapport: concept 1.0 Autorisatie: E.W. Brouwer

ISSN 2468-4759 Laagland Archeologie V.O.F Woenselse Markt 43d 5612 CS Eindhoven Tel 040-426796 E-mail: [email protected] KvK-Nummer: 60294418 © Laagland Archeologie V.O.F, Eindhoven, 27 juni 2016 Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt worden door middel van druk, fotokopie of op welke wijze dan ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgevers. Laagland Archeologie V.O.F. aanvaardt geen aansprakelijkheid voor eventuele schade voortvloeiend uit de toepassing van de adviezen of het gebruik van de resultaten van dit onderzoek.

Page 3: Bureauonderzoek Stougjesdijk te Mijnsheerenland, gem. Binnenmaas

Bureauonderzoek Stougjesdijk 117-119 te Mijnsheerenland, gemeente Binnenmaas (ZH)

Samenvatting ____________________________________________ 5

1 Inleiding ______________________________________________ 61.1 Aanleiding onderzoek ______________________________________________ 61.2 Afbakening plan- en onderzoeksgebied ________________________________ 61.3 Administratieve gegevens ___________________________________________ 71.4 Huidige situatie en toekomstig gebruik_________________________________ 71.5 Voorziene bodemverstoringen _______________________________________ 81.6 Onderzoeksdoel __________________________________________________ 9

2 Inventarisatie _________________________________________ 112.1 Inleiding _______________________________________________________ 112.2 Landschappelijke ontwikkeling ______________________________________ 112.2.1 Geologie _____________________________________________________ 112.2.2 Geomorfologie _________________________________________________ 142.2.3 Bodem_______________________________________________________ 152.3 Archeologie _____________________________________________________ 152.4 Historie ________________________________________________________ 172.5 Milieukundig onderzoek ___________________________________________ 19

3 Conclusie ____________________________________________ 20

4 Verwachtingsmodel en Selectieadvies ______________________ 22

literatuur ______________________________________________ 24

BIJLAGE 1 AMZ-cyclus ___________________________________ 25

BIJLAGE 2 Archeologische perioden _________________________ 26

BIJLAGE 3 Geomorfologische kaart _________________________ 27

BIJLAGE 4 Actueel Hoogtebestand Nederland _________________ 28

BIJLAGE 5 Raaiprofiel DINO-loket __________________________ 29

BIJLAGE 6 Boorpuntenkaart DINO-loket ______________________ 31

BIJLAGE 7 Bodemkaart ___________________________________ 32

BIJLAGE 8 Waarnemingen, AMK-terreinen en onderzoeksmeldingen 33

BIJLAGE 9 Boorstaten Milieukundig onderzoek en DINO-loket _____ 34

Page 4: Bureauonderzoek Stougjesdijk te Mijnsheerenland, gem. Binnenmaas

Bureauonderzoek Stougjesdijk 117-119 te Mijnsheerenland, gemeente Binnenmaas (ZH)

Page 5: Bureauonderzoek Stougjesdijk te Mijnsheerenland, gem. Binnenmaas

Bureauonderzoek Stougjesdijk 117-119 te Mijnsheerenland, gemeente Binnenmaas (ZH)

Laagland Archeologie heeft in juni 2016 een bureauonderzoek uitgevoerd voor een terrein aan de Stougjesdijk 117-119 te Mijnsheerenland, gemeente Binnenmaas (ZH). Het onderzoek vond plaats in verband met de ruimtelijke procedure vanwege het voornemen op het terrein een nieuwe woning te bouwen. De bestaande woningen worden gesloopt en de bodem dient te worden gesaneerd. Het bureauonderzoek heeft tot doel een archeologisch verwachtingsmodel op te stellen. Op grond van het onderzoek dient een advies te worden opgesteld voor eventueel aanvullend onderzoek danwel het terrein ten aanzien van het omgevingsaspect archeologie vrij te kunnen geven. De bodemopbouw bestaat in de top uit een antropogene laag (dijklichaam) uit de eerste helft van de 16e eeuw. Aan weerskanten van het dijklichaam komen poldervaaggronden van kleiig zand/ zandige klei en siltige klei voor. Onder het dijklichaam ligt een omvangrijke stroomrug, die door differentiële klink boven het omliggende terrein is komen liggen. Hierdoor was het gebied relatief droog en daardoor in principe geschikt voor bewoning. Vermoedelijk echter raakte de stroomgordel pas na circa 700 buiten gebruik, zodat pas vanaf dat moment bewoning een optie was. In het gebied komt weinig bewoning uit de vroege middeleeuwen voor, terwijl bewoning uit de late middeleeuwen – zeker vóór aanleg van de dijken – vrijwel altijd op huisterpen plaatsvond. Ter hoogte van het plangebied is de bodem tot een diepte van ruwweg 1 m –mv verstoord (verstoring in het antropogene (dijk)lichaam). Dijklichamen zijn in dit deel van Nederland vanaf de nieuwe tijd gebruikt als uitvalsbasis om het omliggende land in cultuur te brengen. In die zin zijn op de dijklichamen bewoningslinten ontstaan. Het dijktracé is vrijwel ongewijzigd gebleven. Het in te polderen gebied bevond zich aan de westkant van de dijk. Het westelijke deel was daarom oorspronkelijk onbewoond. Tussen ongeveer 1856-1882 was het plangebied voor het eerst bewoond. In het plangebied worden daarom alleen bewoningsresten vanaf ongeveer 1856 verwacht. Deze bestaan naar verwachting vooral uit ingegraven resten, zoals funderingen en uitbraaksleuven. Mogelijk zijn sommige van de tijdens het milieukundig booronderzoek aangetroffen puinresten afkomstig van deze eerste bewoningsfase. Deze resten kunnen tot een diepte van ongeveer 1 m –mv worden verwacht. Waarden uit de periode voordat de dijk werd aangelegd worden niet of nauwelijks door de geplande ingrepen aangetast en worden ook niet verwacht. Gezien de lage archeologische verwachtingswaarde zoals die in onderhavig onderzoek is vastgesteld wordt door Laagland Archeologie geadviseerd geen aanvullend archeologisch onderzoek te laten uitvoeren en gelden er ten aanzien van archeologische waarden in het plangebied geen verdere bezwaren tegen de voorgenomen ontwikkeling.

Samenvatting

Page 6: Bureauonderzoek Stougjesdijk te Mijnsheerenland, gem. Binnenmaas

Bureauonderzoek Stougjesdijk 117-119 te Mijnsheerenland, gemeente Binnenmaas (ZH)

6

HO

OFD

ST

UK

Aanleiding voor het onderzoek vormt de geplande sloop van het huidige panden, de sanering van de bodem de bouw van een nieuwe woning. Hiertoe is een bouwvergunning vereist. De gemeente Binnenmaas heeft een eigen archeologiebeleid. Op basis van het bestemmingsplan dient archeologisch onderzoek uitgevoerd te worden om aan te tonen dat eventueel aanwezige archeologische waarden niet onevenredig worden of kunnen worden geschaad door de geplande bouwactiviteiten. Het plangebied heeft een omvang van 830 m2. De geplande verstoring heeft een omvang van ongeveer 830 m2 en reikt tot een diepte van ongeveer 100 cm -mv De omvang van de geplande verstoringen overschrijdt de vrijstellingsgrenzen zoals die in het vigerende gemeentelijk archeologiebeleid zijn aangegeven.

Het plangebied ligt aan de Stougjesdijk 117-119 te Mijnsheerenland, gemeente Binnenmaas (ZH).

Afbeelding 1. Ligging van het plangebied (rode ster) en onderzoeksgebied (blauwe streepjeslijn).

1INLEIDING

1.1 AANLEIDING ONDERZOEK

1.2 AFBAKENING PLAN- EN ONDERZOEKSGEBIED

Page 7: Bureauonderzoek Stougjesdijk te Mijnsheerenland, gem. Binnenmaas

Bureauonderzoek Stougjesdijk 117-119 te Mijnsheerenland, gemeente Binnenmaas (ZH)

7

Voor een beter begrip van de bodemkundige omstandigheden en de archeologie van de planlocatie is een groter gebied bestudeerd. Een zone van 500 m rondom het plangebied wordt voldoende geacht om de archeologische potentie van het plangebied in kaart te brengen. Deze zone wordt aangeduid als ‘onderzoeksgebied’.

OBJECTGEGEVENS PLANGEBIED

Projectnaam Bureauonderzoek Stougjesdijk 117-119 te Mijnsheerenland, gemeente Binnenmaas (ZH)

Plaats Mijnsheerenland

Gemeente Binnenmaas

Provincie Zuid-Holland

Kaartblad 43F

Coördinaten hoekpunten noord 89410/423965

oost 89420/423935

zuid 89400/423930

west 89390/423960

Oppervlakte perceel circa 830 m2

Omvang bodemverstoring circa 830 m2

Diepte geplande bodemverstoring c 100 cm –mv (geschat, exacte diepte nog niet bekend)

Onderzoeksaanmelding ArchisIII 4004286100

Uitvoeringsperiode onderzoek juni 2016

Beheerder en plaats documentatie Laagland archeologie VOF, vestiging Ommen.

Tabel 1. Objectgegevens.

Het plangebied ligt op een dijklichaam. De functie wordt door de sloop- en bouwactiviteiten niet aangetast. De bestemming blijft onveranderd.

1.3 ADMINISTRATIEVE GEGEVENS

1.4 HUIDIGE SITUATIE EN TOEKOMSTIG GEBRUIK

Page 8: Bureauonderzoek Stougjesdijk te Mijnsheerenland, gem. Binnenmaas

Bureauonderzoek Stougjesdijk 117-119 te Mijnsheerenland, gemeente Binnenmaas (ZH)

8

Afbeelding 2. Locatie van het plangebied (rood omlijnd).

De bodemverstoring is het gevolg van de sloop van de huidige en bouw van de nieuwe woning. De bodem wordt hier gesaneerd en naar schatting tot een diepte van ongeveer 100 cm -mv geroerd. Daarnaast zullen waarschijnlijk nieuwe fundamenten worden geslagen. Het perceel bevindt zich op de Stougjesdijk. De nieuwe woning is gepland op de helling van het dijklichaam, maar de bouwlocatie zal met zand worden opgehoogd tot ongeveer het dijkniveau. De omvang van de geplande verstoring bedraagt ongeveer 830 m2. Ter hoogte van het plangebied ligt de top van de dijk (rood, zie afbeelding 3) op een hoogte van 2,35 m +NAP. Aan de westkant van de sloot ligt het maaiveld op een hoogte van ongeveer 0,11 m –NAP (lichtblauwgeel). Ter hoogte van de groene pijl heeft het dijklichaam een hoogte van ongeveer 0,60 m +NAP.

1.5 VOORZIENE BODEMVERSTORINGEN

Page 9: Bureauonderzoek Stougjesdijk te Mijnsheerenland, gem. Binnenmaas

Bureauonderzoek Stougjesdijk 117-119 te Mijnsheerenland, gemeente Binnenmaas (ZH)

9

Afbeelding 3. Detailkaart: het plangebied (geel omlijnd) geprojecteerd op het AHN2. Rood: hooggelegen (dijklichaam), blauw: laaggelegen (watergang). De groene pijl geeft de locatie aan waar de nieuwbouw is gepland. Het bestaande dijktalud wordt hier opgehoogd.

Het uitgevoerde onderzoek behoort tot de eerste fase in het huidige archeologische onderzoeksproces (zie bijlage 1). Het bureauonderzoek heeft tot doel een archeologisch verwachtingsmodel op te stellen aan de hand van bestaande bronnen, en te bepalen of en zo ja welke delen van het plangebied in aanmerking komen voor vervolgonderzoek. Op grond van de resultaten van dit onderzoek kan worden beoordeeld of en zo ja, welke vorm van vervolgonderzoek nodig is om de archeologische waarde van het gebied te kunnen vaststellen. Voor realisering van de doelstelling wordt de volgende vraagstelling gehanteerd:

1.6 ONDERZOEKSDOEL

Page 10: Bureauonderzoek Stougjesdijk te Mijnsheerenland, gem. Binnenmaas

Bureauonderzoek Stougjesdijk 117-119 te Mijnsheerenland, gemeente Binnenmaas (ZH)

10

Wat is de fysisch-geografische situatie van het gebied? Hoe is de bodemopbouw in het plangebied en in welke mate is deze nog intact? Wat is

de invloed van de geomorfologische en bodemkundige aspecten van het plangebied op bewoning en gebruik in het verleden?

Welke bekende archeologische waarden (complextype, archeologische periode) bevinden zich in het plan- en onderzoeksgebied?

Wat is bekend over het historisch gebruik van het plangebied in het verleden? Wat is de specifieke verwachting van het plangebied ten aanzien van archeologische

waarden? (complextype, diepteligging, periode en kenmerken)? In hoeverre worden eventueel aanwezige archeologische waarden bedreigd door de

voorgenomen bodemingrepen? Indien mogelijk aanwezige archeologische waarden worden bedreigd door de

geplande bodemingrepen, hoe kan planaanpassing schade aan deze resten voorkomen of beperken?

Page 11: Bureauonderzoek Stougjesdijk te Mijnsheerenland, gem. Binnenmaas

Bureauonderzoek Stougjesdijk 117-119 te Mijnsheerenland, gemeente Binnenmaas (ZH)

11

HO

OFD

ST

UK

In dit hoofdstuk worden de relevante landschappelijke ontwikkeling en huidige bodemkundige situatie beschreven. Tevens wordt ingegaan op de bekende archeologische waarden in de omgeving van het plangebied en de historische situatie. Voor wat betreft de in de tekst genoemde archeologische perioden wordt verwezen naar bijlage 2.

De geologische ontwikkeling wordt beschreven aan de hand van paleogeografische kaarten (afbeelding 4).

Afbeelding 4. Paleogeografische ontwikkeling van circa 9000 – 3850 voor Chr. De locatie van het plangebied is met een rode stip aangegeven. Bron: Vos et al., 2013.

Tot recente tijd hebben mariene processen (erosie en sedimentatie) hun stempel op het landschap gedrukt.1 Aan het einde van de laatste ijstijd (Weichselien, 116.000 – 11.500 voor heden, zie afbeelding 4 links) waren de Rijn en Maas ondiepe, vlechtende rivierstelsels die in brede rivierdalen stroomden. In de loop van het Holoceen steeg

1 Berendsen, 2005.

2INVENTARISATIE

2.1 INLEIDING

2.2 LANDSCHAPPELIJKE ONTWIKKELING

2.2.1 GEOLOGIE

Page 12: Bureauonderzoek Stougjesdijk te Mijnsheerenland, gem. Binnenmaas

Bureauonderzoek Stougjesdijk 117-119 te Mijnsheerenland, gemeente Binnenmaas (ZH)

12

wereldwijd de temperatuur. Dat ging gepaard met het smelten van het landijs, dat grote delen van het noordelijk halfrond bedekte. Het smeltende landijs veroorzaakte een stijging van de zeespiegel. Enerzijds kwam hierdoor de afwatering van de rivieren onder druk te staan, wat tot gevolg had dat de grondwaterspiegel steeg. Anderzijds kreeg de zee meer invloed op het land, waarbij regelmatig overstromingen voorkwamen. Nabij het plangebied ontstond geleidelijk een lagunair gebied (afbeelding 4, midden) met overstromingsvlakten en kweldergebieden. Door de hoge grondwaterstand ontstond op de grens van het dekzand en het lagunaire gebied veen. Ter hoogte van het plangebied ontwikkelde de kustlijn zich rond 4000 voor Chr. in oostwaartse richting (afbeelding 4, rechts). Veengroei was ondertussen sterk toegenomen. De rivieren hadden het karakter van een estuarium (een verbrede, meestal trechtervormige riviermonding waar zoet- en zoutwater vermengd worden en waar een getijdenverschil aanwezig is).

Afbeelding 5. Paleogeografische ontwikkeling van circa 2750 – 500 voor Chr. De locatie van het plangebied is met een rode stip aangegeven (Bron: Vos et al., 2013).

In het estuarium werden mariene kleien en zanden afgezet (Wormer Laagpakket). De top van deze afzettingen wordt tegenwoordig op een diepte van circa 6 m –NAP aangetroffen. Tussen circa 2750 voor Chr. en 1500 ontstond een strandwallencomplex voor de kust, die het achterland beschermde tegen de invloed van de zee. Het estuarium nam in omvang af en er kon zich tot circa 1600 voor Chr. op grote schaal veen (Hollandveen Laagpakket) ontwikkelen. Het plangebied lag daarbij grotendeels in een grensgebied tussen het veenlandschap enerzijds en een rivierenlandschap anderzijds. Watervoerende geulen verzandden geleidelijk en raakten opgevuld met relatief grof zand. Het grote geulenstelsel ten noorden en oosten van het plangebied bleef open, maar nam wel in de breedte af. De (deels) verzande geulen bleven later in het landschap achter als hoger gelegen zandlichamen. Rond 1000 voor Chr. deed de zee zich via het mondingsgebied van de Maas tijdens overstromingen weer in het achterland gelden. Daarbij werden bestaande kreken uitgeschuurd en ontstonden nieuwe getijdenkreken. In de kreken werd sterk gelaagd zand en zandige klei afgezet. In de overstromingsvlakten van de kreken werd een dik kleipakket afgezet, waardoor de veengroei werd onderbroken: aan weerskanten van de

Page 13: Bureauonderzoek Stougjesdijk te Mijnsheerenland, gem. Binnenmaas

Bureauonderzoek Stougjesdijk 117-119 te Mijnsheerenland, gemeente Binnenmaas (ZH)

13

kreek werden relatief grove sedimenten (kleiig zand/zandige klei en sterk siltige klei) afgezet en ontstonden oeverwallen. Verder van de kreken werden lichtere sedimenten gedeponeerd. Hier ontstonden komgebieden van zware (= zwak/matig siltige) klei. Deze sedimenten worden gerekend tot het Laagpakket van Walcheren.

Afbeelding 6. Paleogeografische ontwikkeling van circa 100 – 1500. De locatie van het plangebied is met een rode stip aangegeven (Bron: Vos et al., 2013).

Tussen 500 voor Chr. en 100 was een fase waarin de zee omvangrijke kleipakketten op het veen kon afzetten langs de toenmalige Maasarm (afbeelding 6 links en midden) . Het veenpakket was hierdoor sterk aan klink onderhevig. Rond het begin van de jaartelling ontstond een nieuwe Maasarm, die hier grotendeels de ligging van de reeds aanwezige geulen volgde. Deze stroomrug is tegenwoordig bekend als het Oude Maasje.2 Deze vormde de toenmalige monding van de Maas. De Binnenbedijkte Maas, ongeveer 3 km ten zuidoosten van het plangebied, is een restant hiervan. Rond deze tijd ook kreeg, door toenemende invloed van de zee, de Maas opnieuw de eigenschappen van een estuarium in plaats van een rivier. Vanaf ongeveer 1100 trad een periode van heftige overstromingen op, waarbij grote delen van het veengebied werden weggeslagen of vanuit het rivieren- en krekenstelsel werden bedekt met klei (afbeelding 6, rechts). Het gehele gebied raakte vervolgens bedekt met een kleidek van circa 1 m dik.3 In die periode vonden de eerste bedijkingen plaats in een poging de overstromingen te bedwingen en nieuwe erosie te voorkomen en werd begonnen met het bedijken van de omliggende polders.

2 Berendsen en Stouthamer, 2001 3 Rijks Geologische Dienst, 1980.

Page 14: Bureauonderzoek Stougjesdijk te Mijnsheerenland, gem. Binnenmaas

Bureauonderzoek Stougjesdijk 117-119 te Mijnsheerenland, gemeente Binnenmaas (ZH)

14

Afbeelding 7. Paleogeografische situatie rond circa 1850. De locatie van het plangebied is met een rode stip aangegeven. (Bron: Vos et al., 2013).

Het Oude Maasje werd in 1270 afgedamd bij Maasdam met het doel verdere overstromingen en erosie landinwaarts te voorkomen.4 De Binnenbedijkte Maas ontstond met de aanleg van een dijk bij Westmaas in 1439. Het omliggende veen is sindsdien ingeklonken en de grondwaterstand gestegen, waardoor de oorspronkelijke oevers onder water zijn gelopen. De Binnenbedijkte Maas lijkt hierdoor breder dan ze in oorspronkelijk was.

De geomorfologische kaart is afgebeeld in bijlage 3. Op de geomorfologische kaart ligt het plangebied op een getij-inversierug (stroomrug) temidden van een vlakte met getij-afzettingen. Deze is als verhoging duidelijk zichtbaar op het AHN (bijlage 4). De getij-inversierug bestaat uit zandige en kleiige afzetting. Door differentiële klink (het omliggende veenlandschap klinkt meer in dan de inversierug) is deze laatste boven het landschap uit komen te steken. De stroomrug ten noorden en oosten van het plangebied is tot ongeveer 700 na Chr. actief geweest (Cohen et al., 2012). In DINO-loket zijn enkele (niet-archeologische) boringen in de omgeving geregistreerd. Samen met milieukundige boringen in het plangebied is op basis daarvan is een geologisch profiel opgesteld (bijlage 5). De bijbehorende boorpuntenkaart is opgenomen in bijlage 6; de boorbeschrijvingen zijn afgebeeld in bijlage 9 (boringen 1044 – 1049). Van west naar oost bestaat dit profiel uit een zeer dik pakket Walcheren-afzettingen, dat in oostelijke richting geleidelijk dunner wordt. In het plangebied ligt het Walcheren-pakket vermoedelijk op een diepte tussen ruwweg 1 en 3 m -NAP. De diepere Walcheren-afzettingen bestaan overwegend uit niet-nader gespecificeerd zand, dat vanuit het rivierstelsel moet zijn afgezet tijdens heftige overstromingen. De top van de Walcheren afzettingen bestaat uit (meestal niet nader omschreven) klei. 4 Berendsen en Stouthamer, 2001.

2.2.2 GEOMORFOLOGIE

Page 15: Bureauonderzoek Stougjesdijk te Mijnsheerenland, gem. Binnenmaas

Bureauonderzoek Stougjesdijk 117-119 te Mijnsheerenland, gemeente Binnenmaas (ZH)

15

Bijlage 7 toont de bodemkaart. Het plangebied ligt hier in een zone met kalkrijke poldervaaggronden met lichte klei (sterk/uiterst siltige klei), temidden van een zone met kalkrijke poldervaaggronden met zware zavel (kleiig zand/zandige klei). De aanwezigheid van een kalkrijke poldervaaggrond duidt op (zeer) jonge gronden waaruit het kalk nog niet verdwenen is door begroeiing of andere oorzaken en waar nog geen of nauwelijks bodemvorming heeft plaatsgevonden. Kleiig zand/zandige klei en zeer siltige klei zijn typeren voor oeverafzettingen, waarbij tijdens overstromingen de wat zwaardere sedimentdeeltjes het dichtst bij de waterloop zijn afgezet en geleidelijk een oeverwal hebben gevormd.

Bijlage 8 toont de locaties van de bekende archeologische waarden en de uitgevoerde archeologische onderzoeken in de omgeving van het plangebied. Op de gemeentelijke archeologische verwachtingskaart ligt het plangebied in een zone met een middelhoge verwachting voor archeologische waarden vanaf de ijzertijd tot en met de nieuwe tijd (zie onderstaande afbeelding).

Afbeelding 8. Uitsnede uit de gemeentelijke archeologische verwachtingskaart.

2.2.3 BODEM

2.3 ARCHEOLOGIE

Verwachting Periode Complextype hoog Neolithicum-late middeleeuwen nederzetting

middelhoog ijzertijd – nieuwe tijd nederzetting

laag late middeleeuwen en nieuwe tijd nederzetting

middelhoog ijzertijd – nieuwe tijd nederzetting

Page 16: Bureauonderzoek Stougjesdijk te Mijnsheerenland, gem. Binnenmaas

Bureauonderzoek Stougjesdijk 117-119 te Mijnsheerenland, gemeente Binnenmaas (ZH)

16

In de omgeving van het plangebied zijn de volgende waarnemingen bekend (tabel 2).

WAAR-

NEMING

DATERING COMPLEX-

TYPE

OMSCHRIJVING

49481 Late middeleeuwen huisterp dierlijk bot, maalsteenfragmenten, 83 fragmenten aardewerk,

fragment schoenzool

60362 Nieuwe tijd huisplaats,

onverhoogd veel aardewerk, scheldesteentjes (eind 16e – begin 17e eeuw)

400340 Romeinse tijd nederzetting,

onbepaald fragment aardewerk, gevonden op diepte van 100 cm

400505 ijzertijd – Romeinse

tijd inheems fragmenten van aangepunte elzenhouten paal, Ø ca. 20 cm

400507 ijzertijd - Romeinse

tijd inheems

brokken houtskool, aangepunte elzenhouten palen, Ø ca. 16

cm

401529 nieuwe tijd landbouw funderingsresten van 17e eeuwse boerderij

407931 vroege – late

middeleeuwen -

ophogingspakket en resten van kogelpotten, gevonden op

diepte van 100 cm

408127 ijzertijd – late

middeleeuwen -

cultuurlaag

416509 nieuwe tijd molen fragment keramiek, funderingsresten

Tabel 2. Waarnemingen in en rond het plangebied. Waarnemingen binnen het plangebied zijn cursief gedrukt. Bron: ArchisIII.

In de omgeving van het plangebied zijn de volgende AMK-terreinen geregistreerd (zie tabel 3).

AMK-NR WAARDERING DATERING OMSCHRIJVING

16156 hoog nieuwe tijd

terrein met resten huisplaats/boerderij. Funderingsresten

bevinden zich ca 60 cm onder het maaiveld. De

huisplaats ligt op een kreekrug. Hangt samen met

waarneming 60362

16157 hoog middeleeuwen

terrein met resten van een huisplaats onder een dijk uit

de middeleeuwen. Er zijn ruim 100 scherven aardewerk,

botmateriaal en maalsteenfragmenten geborgen. Hangt

samen met waarneming 49481

Tabel 3. AMK-terreinen in en rond het plangebied. AMK-terreinen binnen het plangebied zijn cursief gedrukt.

In de directe omgeving (onderzoeksgebied) zijn geen bekende archeologische waarden geregistreerd. De geregistreerde archeologische resten uit de wijdere omgeving hebben bijna uitsluitend betrekking op de Romeinse tijd en de late middeleeuwen-nieuwe tijd. Resten uit de late middeleeuwen liggen daarbij op de hogere delen van het landschap, hetzij huisterpen, kreekruggen of een combinatie daarvan.

Page 17: Bureauonderzoek Stougjesdijk te Mijnsheerenland, gem. Binnenmaas

Bureauonderzoek Stougjesdijk 117-119 te Mijnsheerenland, gemeente Binnenmaas (ZH)

17

In de omgeving van het plangebied hebben eerder diverse archeologische onderzoeken plaatsgevonden. In tegenstelling tot ArchisII biedt de huidige archeologische database (ArchisIII) geen inzage in de onderzoeksresultaten en selectieadviezen van deze onderzoeken.

De dijken in de Hoeksche Waard zijn één van de belangrijkste cultuurhistorische restanten van het voormalige polderlandschap. De Stougjesdijk ligt in de Westmaas-Nieuwlandse polder. Dit land is rond 1539 ingepolderd. De Stougjesdijk (voorheen Stongiesdijk) dateert uit deze periode.

Afbeelding 9. Uitsnede uit een kaart uit 1573 van Christiaan Sgrooten. De locatie van het plangebied is (bij benadering) aangegeven met een blauwe cirkel

Op bovenstaande kaart is de Hoeksche Waard nog een eiland. Mijnsheerenland (Moerkercken) is aangeduid. De vroegere benaming is een samenstelling van moernering (het proces waarbij zout wordt gewonnen uit veen) en ‘kerk’. Moernering kwam op grote schaal voor in de middeleeuwen. Oud-Beijerland – ten noorden van het plangebied – is nog niet aangegeven. Onderstaande kaart uit circa 1681 toont de huidige Stougjesdijk (toen aangeduid als ‘Nieuwlandse Dyck’ (1). Op de kaart is voorts onder andere de Blauwesteenweg te zien (2). Het traject van deze weg is tot op heden vrijwel ongewijzigd gebleven, en de benaming is vermoedelijk een verwijzing naar een stenen bestrating. De Blauwesteenweg wordt deze tegenwoordig doorsneden door de A29. Oud-Beijerland is inmiddels op de kaart aangeduid en daar vlakbij staan een tweetal molens voor de bemaling.

2.4 HISTORIE

Page 18: Bureauonderzoek Stougjesdijk te Mijnsheerenland, gem. Binnenmaas

Bureauonderzoek Stougjesdijk 117-119 te Mijnsheerenland, gemeente Binnenmaas (ZH)

18

Afbeelding 10. Uitsnede uit: Delflandia Schielandlia et circumjacentes et Voona Overflackea van Nicolaas Visscher, 1681. De locatie van het plangebied is geel omcirkeld. Bron: geheugen van Nederland.nl

Langs de dijk is bebouwing aangegeven. De woningen/boerderijen zijn inmiddels verdwenen/vervangen. Langs het westelijke deel van de dijk – en daarmee het plangebied – is geen bebouwing aangegeven. Ten westen van de dijk lag de nieuwe polder Oud-Beijerland; pas nadat deze ingepolderd was kon het westelijk deel van de dijk bebouwd worden. Op kaarten uit latere perioden5 is het dijktracé binnen het onderzoeksgebied ongewijzigd gebleven, maar er is geen bebouwing anders dan kernen (DeGroep, het tegenwoordige Greup) aangegeven. Dat betekent niet dat de reeds bestaande bewoning inmiddels weer was verdwenen, maar dat het detailniveau van deze kaarten te klein is. Op een kaart uit 1882 is inmiddels volop bebouwing te zien (afbeelding 11). Op de locatie van het plangebied is inmiddels bebouwing aangegeven (gele pijl). Vóór 1856 was het plangebied onbebouwd. De huidige bebouwing stamt uit de eerste helft van de vorige eeuw.6

5 Geraadpleegd zijn kaarten uit 1816 en 1858 (bron: Topotijdreis.nl) en de Kadastrale kaart

Hoekschen Waard van J.A. Marcadant uit 1849 6 Schutter, 2016: p. 3.

Page 19: Bureauonderzoek Stougjesdijk te Mijnsheerenland, gem. Binnenmaas

Bureauonderzoek Stougjesdijk 117-119 te Mijnsheerenland, gemeente Binnenmaas (ZH)

19

Afbeelding 11. Uitsnede Topografisch Militaire Kaart uit ca. 1882. De gele pijl geeft de toenmalige bebouwing binnen het plangebied aan (bron: topotijdreis.nl).

In 2015 heeft in het plangebied een milieukundig bodemonderzoek plaatsgevonden. Een aantal van de hiervoor uitgevoerde boringen zijn opgenomen in het specifiek voor archeologisch booronderzoek ontwikkelde softwarepakket Boorstaten!, waarna een raaiprofiel is gemaakt (bijlage 5). De betreffende boorstaten zijn opgenomen in bijlage 9 (boringen 1, 7 en 8). In totaal zijn op het perceel 8 milieukundige boringen gezet. In de meeste boringen is puin aangetroffen tot een diepte van ongeveer 1 m –mv. Op grond hiervan kan worden aangenomen dat het bodemprofiel (voornamelijk dijklichaam uit eerste helft 16e eeuw) tot deze diepte verstoord is.

2.5 MILIEUKUNDIG ONDERZOEK

Page 20: Bureauonderzoek Stougjesdijk te Mijnsheerenland, gem. Binnenmaas

Bureauonderzoek Stougjesdijk 117-119 te Mijnsheerenland, gemeente Binnenmaas (ZH)

20

HO

OFD

ST

UK

De conclusie wordt gegeven aan de hand van de beantwoording van de onderzoeksvragen uit paragraaf 1.6.

Wat is de fysisch-geografische situatie van het gebied?

Het plangebied ligt op een stroomrug van een Maastak die tot circa 700 actief is geweest. In de bovengrond zijn dikke zandige of kleiig zandige afzettingen te verwachten tot een dikte van mogelijk 3 m –NAP (circa 3,80 m –mv) of meer. Mogelijk bevindt zich Hollandveen onder deze afzettingen maar de kans is groot dat de oude waterloop het veen heeft uitgeschuurd.

Hoe is de bodemopbouw in het plangebied en in welke mate is deze nog intact? Wat is de invloed van de geomorfologische en bodemkundige aspecten van het plangebied op bewoning en gebruik in het verleden?

De bodemopbouw bestaat in de top uit een antropogene laag (dijklichaam) uit de eerste helft van de 16e eeuw. Blijkens milieukundige boringen bestaat deze waarschijnlijk uit zand- en/of kleilagen. Aan weerskanten van het dijklichaam komen poldervaaggronden van kleiig zand/ zandige klei en siltige klei voor. Ter hoogte van het plangebied is de bodem blijkens dezelfde milieukundige boringen tot een diepte van ruwweg 1 m –mv verstoord (verstoring in het antropogene (dijk)lichaam). Dijklichamen zijn in dit deel van Nederland vanaf de nieuwe tijd gebruikt als uitvalsbasis om het omliggende land in cultuur te brengen. In die zin zijn op de dijklichamen bewoningslinten ontstaan. Onder het dijklichaam ligt een omvangrijke stroomrug, die door differentiële klink boven het omliggende terrein kwam te liggen. Hierdoor was het gebied relatief droog en daardoor in principe geschikt voor bewoning. Vermoedelijk echter raakte de stroomgordel pas na circa 700 buiten gebruik, zodat pas vanaf dat moment bewoning een optie was. In het gebied komt weinig bewoning uit de vroege middeleeuwen voor, terwijl bewoning uit de late middeleeuwen – zeker vóór aanleg van de dijken – vrijwel altijd op huisterpen plaatsvond.

3CONCLUSIE

Page 21: Bureauonderzoek Stougjesdijk te Mijnsheerenland, gem. Binnenmaas

Bureauonderzoek Stougjesdijk 117-119 te Mijnsheerenland, gemeente Binnenmaas (ZH)

21

Welke bekende archeologische waarden (complextype, archeologische periode) bevinden zich in het plan- en onderzoeksgebied?

In het plan- en onderzoeksgebied bevinden zich geen bekende archeologische waarden. Buiten het onderzoeksgebied zijn waarden uit de Romeinse tijd en late middeleeuwen – nieuwe tijd bekend.

Wat is bekend over het historisch gebruik van het plangebied in het verleden?

Vanaf de eerste helft van de 16e eeuw is de huidige dijk aangelegd. Het tracé is sindsdien vrijwel ongewijzigd gebleven en er zijn geen aanwijzingen voor dijkdoorbraken. Het in te polderen gebied bevond zich aan de westkant van de dijk. Het westelijke deel was daarom oorspronkelijk onbewoond. Tussen ongeveer 1856-1882 was het plangebied voor het eerst bewoond.

Page 22: Bureauonderzoek Stougjesdijk te Mijnsheerenland, gem. Binnenmaas

Bureauonderzoek Stougjesdijk 117-119 te Mijnsheerenland, gemeente Binnenmaas (ZH)

22

HO

OFD

ST

UK

In dit hoofdstuk worden de laatste onderzoeksvragen uit paragraaf 1.6 beantwoord.

Wat is de specifieke verwachting van het plangebied ten aanzien van archeologische waarden? (complextype, diepteligging, periode en kenmerken)?

Op basis van de aanwezigheid van het dijklichaam en de bewoningsgeschiedenis op basis van oude kaarten worden alleen bewoningsresten vanaf ongeveer 1856 verwacht. Deze bestaan naar verwachting vooral uit ingegraven resten, zoals funderingen en uitbraaksleuven. Mogelijk zijn sommige van de tijdens het milieukundig booronderzoek aangetroffen puinresten afkomstig van deze eerste bewoningsfase. Deze resten kunnen tot een diepte van ongeveer 1 m –mv worden verwacht. Waarden uit de periode voordat de dijk werd aangelegd worden niet of nauwelijks door de geplande ingrepen aangetast en worden ook niet verwacht. De stroomrug in/nabij het plangebied was tot ongeveer 700 actief, waardoor bewoning op de stroomrug pas na 700 kan worden verwacht. Uit deze periode (vroege – late middeleeuwen) zijn in de omgeving weinig resten bekend.

In hoeverre worden eventueel aanwezige archeologische waarden bedreigd door de voorgenomen bodemingrepen?

Aangezien de nieuwe woning deels op een al bestaand, nog te verhogen deel van het dijklichaam wordt gebouwd, blijft de bodemverstoring in onderliggende lagen beperkt. De huidige bebouwing wordt gesloopt, waarna het terrein wordt gesaneerd. In principe vormt met name de geplande sanering een bedreiging voor eventuele 19e eeuwse resten, maar waarschijnlijk bestaan deze vooral uit bouwafval en puin. De aard, ouderdom en verstoorde context van deze resten maken het plangebied vanuit archeologisch oogpunt weinig interessant. Mogelijk wordt de nieuwe woning op (hei)palen gebouwd. De verstoring als gevolg van het aanbrengen van heipalen is over het algemeen zeer gering en worden niet gezien als substantiële bedreiging voor eventuele archeologische resten.

4 VERWACHTINGSMODEL EN SELECTIEADVIES

Page 23: Bureauonderzoek Stougjesdijk te Mijnsheerenland, gem. Binnenmaas

Bureauonderzoek Stougjesdijk 117-119 te Mijnsheerenland, gemeente Binnenmaas (ZH)

23

Indien mogelijk aanwezige archeologische waarden worden bedreigd door de geplande bodemingrepen, hoe kan planaanpassing schade aan deze resten voorkomen of beperken?

Eventuele resten dateren op basis van de onderzoeksresultaten van dit bureauonderzoek uit de tweede helft van de 19e eeuw en bevinden zich waarschijnlijk in verstoorde context. Het dijklichaam wordt tot een diepte van ongeveer 1 m –mv gesaneerd. Tot deze diepte is de oorspronkelijke opbouw van het dijklichaam waarschijnlijk verstoord. Op de locatie van de nieuwe woning zal ophoging plaatsvinden. Het eventueel aanbrengen van heipalen veroorzaakt slechts een geringe verstoring van onderliggende lagen. Om deze reden adviseren we geen nader archeologisch vervolgonderzoek uit te voeren. Het bureauonderzoek is hiermee de laatste stap in het archeologisch onderzoeksproces (AMZ-cyclus). De implementatie van deze aanbeveling is in handen van de bevoegde overheid, de gemeente Binnenmaas. De gemeente wordt hierin vertegenwoordig door haar deskundige, mevr. C. Cohen-Stuart.

Page 24: Bureauonderzoek Stougjesdijk te Mijnsheerenland, gem. Binnenmaas

Bureauonderzoek Stougjesdijk 117-119 te Mijnsheerenland, gemeente Binnenmaas (ZH)

24

literatuur

Bakker, H. de & J. Schelling, 1989. Systeem van bodemclassificatie voor Nederland. Stating Centrum Wageningen.

Berendsen, H.J.A., 2005 (1997). Landschappelijk Nederland. De fysisch geografische regio’s. Assen.

Berendsen, H.J.A. en E. Stouthamer, 2001. Geological – Geomorphological map of the Rhine-Meuse delta, The Netherlands. In: H.J.A. Berendsen en E. Stouthamer (red.) Paleaeographical development of the Rhine-Meuse delta, The Netherlands, Addendum 1. Assen.

Berendsen, H.J.A., 2008. De vorming van het land. Assen. Bosch, J.H.A.,2008. Archeologische Standaard Boorbeschrijvingsmethode versie 1.1.

Op basis van de Standaard Boorbeschrijvingsmethode versie 5.2. Deltares-rapport 2008-U-R0881/A.

Cohen, K.M., E. Stouthamer, H.J. Pierik en A.H. Geurts, 2012. Rhine-Meuse Delta Studies’ Digital Basemap for Delta Evolution and Palaeography. Utrecht.

Mulder, E.F.J. de., 2003. De ondergrond van Nederland. Groningen. Nederlands Normalisatie-instituut, 1989. Nederlandse Norm NEN 5104, Classificatie

van onverharde grondmonsters, Nederlands Normalisatie-instituut Delft. Rijks Geologische Dienst, 1980. Geologische kaart van Nederland (1:50.000),

toelichting bij kaartblad 43 Oost, Haarlem. Schutter, A.J., 2015. Verkennend onderzoek Stougjesdijk 117-119 te Greup

(Mijnsheerenland). Oud-Beijerland. Vos, P. & S. de Vries 2013: 2e generatie palaeogeografische kaarten van Nederland

(versie 2.0). Deltares, Utrecht. Op 15 mei 2015 gedownload van www.archeologieinnederland.nl.

Archeologische databases/internetbronnen

ArchisIII www.boorstaten.nl www.topotijdreis.nl www.hisgis.nl

Page 25: Bureauonderzoek Stougjesdijk te Mijnsheerenland, gem. Binnenmaas

Bureauonderzoek Stougjesdijk 117-119 te Mijnsheerenland, gemeente Binnenmaas (ZH)

BIJLAGE 1 AMZ-CYCLUS

Page 26: Bureauonderzoek Stougjesdijk te Mijnsheerenland, gem. Binnenmaas
Page 27: Bureauonderzoek Stougjesdijk te Mijnsheerenland, gem. Binnenmaas

Bureauonderzoek Stougjesdijk 117-119 te Mijnsheerenland, gemeente Binnenmaas (ZH)

BIJLAGE 2 ARCHEOLOGISCHE PERIODEN

Page 28: Bureauonderzoek Stougjesdijk te Mijnsheerenland, gem. Binnenmaas
Page 29: Bureauonderzoek Stougjesdijk te Mijnsheerenland, gem. Binnenmaas

Bureauonderzoek Stougjesdijk 117-119 te Mijnsheerenland, gemeente Binnenmaas (ZH)

BIJLAGE 3 GEOMORFOLOGISCHE KAART

Page 30: Bureauonderzoek Stougjesdijk te Mijnsheerenland, gem. Binnenmaas
Page 31: Bureauonderzoek Stougjesdijk te Mijnsheerenland, gem. Binnenmaas

Bureauonderzoek Stougjesdijk 117-119 te Mijnsheerenland, gemeente Binnenmaas (ZH)

BIJLAGE 4 ACTUEEL HOOGTEBESTAND NEDERLAND

Page 32: Bureauonderzoek Stougjesdijk te Mijnsheerenland, gem. Binnenmaas
Page 33: Bureauonderzoek Stougjesdijk te Mijnsheerenland, gem. Binnenmaas

Bureauonderzoek Stougjesdijk 117-119 te Mijnsheerenland, gemeente Binnenmaas (ZH)

BIJLAGE 5 RAAIPROFIEL DINO-LOKET

Page 34: Bureauonderzoek Stougjesdijk te Mijnsheerenland, gem. Binnenmaas
Page 35: Bureauonderzoek Stougjesdijk te Mijnsheerenland, gem. Binnenmaas

Bureauonderzoek Stougjesdijk 117-119 te Mijnsheerenland, gemeente Binnenmaas (ZH)

BIJLAGE 6BOORPUNTENKAART DINO-LOKET

Page 36: Bureauonderzoek Stougjesdijk te Mijnsheerenland, gem. Binnenmaas

Bureauonderzoek Stougjesdijk 117-119 te Mijnsheerenland, gemeente Binnenmaas (ZH)

BIJLAGE 7 BODEMKAART

Page 37: Bureauonderzoek Stougjesdijk te Mijnsheerenland, gem. Binnenmaas
Page 38: Bureauonderzoek Stougjesdijk te Mijnsheerenland, gem. Binnenmaas

Bureauonderzoek Stougjesdijk 117-119 te Mijnsheerenland, gemeente Binnenmaas (ZH)

BIJLAGE 8 WAARNEMINGEN en AMK-TERREINEN

Page 39: Bureauonderzoek Stougjesdijk te Mijnsheerenland, gem. Binnenmaas
Page 40: Bureauonderzoek Stougjesdijk te Mijnsheerenland, gem. Binnenmaas

Bureauonderzoek Stougjesdijk 117-119 te Mijnsheerenland, gemeente Binnenmaas (ZH)

BIJLAGE 9 BOORSTATEN MILIEUKUNDIG ONDERZOEK EN DINO-LOKET

Page 41: Bureauonderzoek Stougjesdijk te Mijnsheerenland, gem. Binnenmaas

10

Boring 1 RD-coördinaten: 89402/423957

-mv (m) NAP(m)

0 2,02

Boring 1 RD-coördinaten: 89402/423957

-mv (m) NAP(m)

1 1,02

Boring 1 RD-coördinaten: 89402/423957

-mv (m) NAP(m)

2 0,02

Boring 1 RD-coördinaten: 89402/423957

-mv (m) NAP(m)

3 -0,98

volledig beton30

Zand, matig fijn, matig siltig, bruin, sterk baksteenhoudend, gevlekt/verstoord, brokken beton60

Klei, zwak siltig, zwak humeus, donkerbruin, gevlekt/verstoord

100

Zand, zwak siltig, zwak humeus, donkerbruin, gevlekt/verstoord

150Zand, matig fijn, matig siltig, donkerbruin, sterk baksteenhoudend

360

Zand, matig fijn, sterk siltig, grijs/bruin, matig roesthoudend

50

Boring 7 RD-coördinaten: 89393/423953

-mv (m) NAP(m)

0 -0,71

Boring 7 RD-coördinaten: 89393/423953

-mv (m) NAP(m)

1 -1,71

Zand, matig fijn, matig siltig, zwak grindig, zwak humeus, donkergrijs/bruin, zwak puinhoudend, gevlekt/verstoord

100

Zand, matig fijn, matig siltig, grijs/bruin, zwak puinhoudend, gevlekt/verstoord

13

Boring 8 RD-coördinaten: 89409/423958

-mv (m) NAP(m)

0 2,16

Boring 8 RD-coördinaten: 89409/423958

-mv (m) NAP(m)

1 1,16

volledig beton

50 Zand, matig fijn, matig siltig, donkerbruin, gevlekt/verstoord, brokken beton

100Klei, zwak siltig, bruin

Page 42: Bureauonderzoek Stougjesdijk te Mijnsheerenland, gem. Binnenmaas

90

Boring 1044 RD-coördinaten: 89911/423921

-mv (m) NAP(m)

0 -0,42

Boring 1044 RD-coördinaten: 89911/423921

-mv (m) NAP(m)

1 -1,42

Boring 1044 RD-coördinaten: 89911/423921

-mv (m) NAP(m)

2 -2,42

Boring 1044 RD-coördinaten: 89911/423921

-mv (m) NAP(m)

3 -3,42

Boring 1044 RD-coördinaten: 89911/423921

-mv (m) NAP(m)

4 -4,42

Boring 1044 RD-coördinaten: 89911/423921

-mv (m) NAP(m)

5 -5,42

Boring 1044 RD-coördinaten: 89911/423921

-mv (m) NAP(m)

6 -6,42

Boring 1044 RD-coördinaten: 89911/423921

-mv (m) NAP(m)

7 -7,42

Klei, Laagpakket van Walcheren

110

Klei, Laagpakket van Walcheren

500

Zand, matig fijn, zwak siltig Laagpakket van Wormer

620

Klei, matig humeus Laagpakket van Wormer

680

Veen, Formatie van Naaldwijk

Page 43: Bureauonderzoek Stougjesdijk te Mijnsheerenland, gem. Binnenmaas

40

Boring 1045 RD-coördinaten: 89429/452896

-mv (m) NAP(m)

0 2,3

Boring 1045 RD-coördinaten: 89429/452896

-mv (m) NAP(m)

1 1,3

Boring 1045 RD-coördinaten: 89429/452896

-mv (m) NAP(m)

2 0,3

Boring 1045 RD-coördinaten: 89429/452896

-mv (m) NAP(m)

3 -0,7

Boring 1045 RD-coördinaten: 89429/452896

-mv (m) NAP(m)

4 -1,7

Boring 1045 RD-coördinaten: 89429/452896

-mv (m) NAP(m)

5 -2,7

Boring 1045 RD-coördinaten: 89429/452896

-mv (m) NAP(m)

6 -3,7

Klei, uiterst siltig Laagpakket van Walcheren

90

Klei, sterk zandig Laagpakket van Walcheren

300

Zand, zeer fijn, zwak siltig Laagpakket van Walcheren

340

Klei, zwak humeus Laagpakket van Walcheren

420

Veen, zwak kleiig Hollandveen Laagpakket

510

Klei, matig humeus Laagpakket van Wormer

560

Klei, Laagpakket van Wormer

600

Klei, zwak zandig Laagpakket van Wormer

Page 44: Bureauonderzoek Stougjesdijk te Mijnsheerenland, gem. Binnenmaas

100

Boring 1048 RD-coördinaten: 89307/423916

-mv (m) NAP(m)

0 -0,14

Boring 1048 RD-coördinaten: 89307/423916

-mv (m) NAP(m)

1 -1,14

Boring 1048 RD-coördinaten: 89307/423916

-mv (m) NAP(m)

2 -2,14

Boring 1048 RD-coördinaten: 89307/423916

-mv (m) NAP(m)

3 -3,14

Boring 1048 RD-coördinaten: 89307/423916

-mv (m) NAP(m)

4 -4,14

Boring 1048 RD-coördinaten: 89307/423916

-mv (m) NAP(m)

5 -5,14

Boring 1048 RD-coördinaten: 89307/423916

-mv (m) NAP(m)

6 -6,14

Klei, Laagpakket van Walcheren

260

Zand, Laagpakket van Walcheren

400

Veen, zwak kleiig Hollandveen Laagpakket

580

Klei, Laagpakket van Wormer

600

Zand, Laagpakket van Wormer

Page 45: Bureauonderzoek Stougjesdijk te Mijnsheerenland, gem. Binnenmaas

120

Boring 1049 RD-coördinaten: 89060/423928

-mv (m) NAP(m)

0 0,08

Boring 1049 RD-coördinaten: 89060/423928

-mv (m) NAP(m)

1 -0,92

Boring 1049 RD-coördinaten: 89060/423928

-mv (m) NAP(m)

2 -1,92

Boring 1049 RD-coördinaten: 89060/423928

-mv (m) NAP(m)

3 -2,92

Boring 1049 RD-coördinaten: 89060/423928

-mv (m) NAP(m)

4 -3,92

Boring 1049 RD-coördinaten: 89060/423928

-mv (m) NAP(m)

5 -4,92

Boring 1049 RD-coördinaten: 89060/423928

-mv (m) NAP(m)

6 -5,92

Boring 1049 RD-coördinaten: 89060/423928

-mv (m) NAP(m)

7 -6,92

Klei, zwak zandig Laagpakket van Walcheren

600

Zand, Laagpakket van Walcheren

700

Zand, matig grof, Laagpakket van Walcheren