bulletin - KNR KNR... · positief. Ik had verwacht dat dit de samenwerking op andere terreinen de...

knrbulletin 2 | 2017 1

bulletin jaargang 20 • nummer 2 • juli 2017

KonferentieNederlandseReligieuzen

In beeld • Een leerzame en rijke periode • pagina 4

Gerechtigheid & vrede • Je moet je altijd vragen blijven stellen • pagina 16

Religieus erfgoed • Stichting Katharina Kasper dienstbaar aan menslievende zorg • pagina 19

knrbulletin 2 | 2017 knrbulletin 2 | 20172 3

inhoud22017

Het volgende nummer van het KNR-bulletin verschijnt in december 2017Sluitingsdatum van kopij: 6 november 2017

ColofonHet KNR-bulletin (ISSN: 1569-9447) is een uitgave van de afdeling communicatie van de KNR en verschijnt drie maal per jaar. Door middel van dit bulletin wil de redactie religieuzen in Nederland en belangstellenden informeren over ontwikkelingen die zich afspelen in de wereld der religieuzen in brede zin. De redactie behoudt zich het recht voor om toegezonden kopij in te korten. Aan ieder bestuur van de bij de KNR aangesloten religieuze instituten en aan de redacties van congregatiebladen wordt een exemplaar verstrekt. Daarnaast ontvangen leden van commissies van de KNR het blad. Afzonderlijke communiteiten en individuele religieuzen kunnen het bulletin op aanvraag toegezonden krijgen. Artikelen mogen met bronvermelding overgenomen worden. Een interactieve vorm van dit blad is te vinden op de website www.knr.nl

Illustratie voorzijde: Drie Norbertijnen staan klaar om het bezoek te ontvangen in de Abdij van BerneIn de cirkel: Brandkruid in de abdijtuin. | Foto’s Erica Op ‘t HoogVormgeving en lay-out: Vormweijs, Nijmegen

KNR-afdeling communicatie, Postbus 111, 5201 AC ’s-HertogenboschRedactiesecretariaat/Eindredactie: Erica Op ’t HoogT: 073 – 6921321, E: [email protected] / www.religieuzen.nl / www.bewogenheid.nl

RedactioneelOp 8 juni kozen de leden van de Algemene Vergadering van de KNR een nieuw bestuur en werd afscheid genomen van br Cees van Dam die acht jaar lang voorzitter was. In de rubriek IN BEELD blikt hij terug op deze ‘leerzame en rijke periode.’De nieuwe voorzitter, abt Bernardus Peeters, gaf bij zijn intro-ductie tijdens deze AV al aan dat hij wil blijven kijken naar de toekomst “Het vuur onder de as gloeit en zal altijd weer oplaai-en, al is het misschien anders en kleiner dan wij verwachten of zouden willen” zei hij over de toekomst van religieus le ven in ons land. Dat er nog steeds interesse is in religieus leven blijkt wel uit de goedbezochte Open Kloosterdagen en de verschil-lende publicaties die uitkwamen over het kloosterleven.

Verder in dit nummer veel aandacht voor het jaarthema Ge-weldloosheid en Rechtvaardige Vrede. Iemand op wie deze termen zeker van toepassing is, Titus Brandsma o.carm. Dit jaar wordt zijn 75ste sterfdag herdacht. Reden om in gesprek te gaan met zuster Hettie Berflo over deze vriendelijke maar onverzet-telijke karmeliet.

We wensen u veel leesplezier en een mooie zomer.

In beeld . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4• Een leerzame en rijke periode | Br Cees van Dam blikt terug 4• Bestuurswisselingen 7

Religieus leven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8• De ‘Do’s & Dont’s’ van internationalisering – voortschrijdende inzichten 8

Projecten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10• Landelijk Ongedocumenteerden Steunpunt 10

Gerechtigheid & vrede . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12• Het is verkeerd om de aarde te vernietigen

en het is verkeerd om daaraan te verdienen! 12• Titus Brandsma: moedig en mild 14• Je moet je altijd vragen blijven stellen | In gesprek met broeder Jan Heuft m. afr. 16• De Witte Karavaan 18

Religieus erfgoed . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19• Stichting Katharina Kasper – dienstbaar aan menslievende zorg 19

Geweldloosheid en rechtvaardige vrede . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22• Titus Brandsma over vrede – teksten om over na te denken… 22

Varia / korte berichten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24• AfscheidvanRogierMoulenJanssen•Hogeonderscheidingvoor zusterLucieGimbrère•Gevraagd:tekstenovervrede•Gezocht:eenvoudigehostiebakmachine•Regiodagen2017•OpenKloosterdagen2017 •ParticipantendagEdukans•AMA-dag•MigrantenProjectenSiciliëen Griekenland•ScholingsaanbodvanuitdeCOR 29

De exegeet . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30• De liefde gelooft alles – 1 Korinthe 13,7: Paulus en de secularisatie 30

Boeken en beelden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32• Dragersvanhoop.Eenlevenlangmissie•Kloosterleven•Hetverhaalvan denonnenvanVught•Franciscus,SacroMonteenhetOrtameer.Reizenom stíltestaan•Klooster!•TweenieuwebundeltjesvanGuyDilwegofm 35

Agenda . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36

mailto:communicatie%40knr.nl

http://www.knr.nl

http://www.religieuzen.nl

http://www.bewogenheid.nl

i n b e e l d


In beeld

Tijdens het bezoek van mgr Tobin aan de KNR.

I N B E E L D

Een leerzame en rijke periodeBr Cees van Dam blikt terug

Br Cees van Dam volgde in 2009 pa-ter Tjeu Timmermans op als tweede voorzitter van de ene KNR. Als Alge-meen Overste van de broeders van Saint Louis was hij al bekend met de SBCN en later de KNR. De SBCN ken-de hij als een hechte groep waarin in een prettige sfeer goed werd samen-gewerkt. Cees: “Voor mij als nieuwe Hogere Overste was de SBCN destijds heel belangrijk. Er is geen opleiding voor deze functie. Je moet het in de praktijk leren. De KNR en destijds de SBCN zijn bij uitstek plaatsen waar je als nieuweling in de samenwer-king en uitwisseling met andere Ho-gere Oversten het ‘vak’ kunt leren. De grote openheid heb ik altijd zeer op prijs gesteld.”De termijn van Tjeu Timmermans was al verlengd met anderhalf jaar omdat er in eerste instantie geen op-volger was. “Het was moeilijk deze te vinden, er waren wel Hogere Over-sten genoemd, maar mensen waren terughoudend. Het is misschien religieuzen eigen om te zeggen ‘dat kan ik niet’. Bovendien gaven veel be-sturen geen toestemming omdat ze bang waren dat hun oversten te veel tijd met de KNR kwijt zouden zijn ten koste van het eigen instituut. Ik heb toen voorgesteld om met alle over-sten die genoemd waren bij elkaar te komen om te kijken hoe dit opgelost

kon worden. Het is te vrijblijvend alle leden van de KNR te vragen om kan-didaten te noemen, mensen moeten meer persoonlijk benaderd en voor-bereid worden. Het appel moet drin-gender. En ja… als je dan zelf het voortouw neemt, wordt er natuurlijk al snel naar jou gekeken. Het past bij onze constituties waarin staat dat je gehoor moet geven aan het appel dat op je wordt gedaan ook al kan dat ri-sico’s met zich meebrengen.”

Na zijn eerste termijn van vier jaar werd Cees van Dam nogmaals voor vier jaar herkozen. Dat had waar-schijnlijk vooral te maken met het dossier misbruik. “We zaten er nog midden in, voor de continuïteit daarin was het voor de hand liggend dat ik aanbleef.”

Zwaar dossierHet misbruikdossier heeft een be-langrijke stempel gedrukt op de be-stuursperiode van br Cees van Dam. Enkele maanden na zijn aantreden barstte het in volle hevigheid los. “Natuurlijk hing er al lang wat in de lucht,” zegt hij hierover, “in het buitenland speelde het al veel langer en er waren al enkele concrete geval-len waar ik over gehoord had. Maar dat het zo’n omvang zou hebben en zo tijdrovend zou zijn heb ik nooit

kunnen bevroeden. Misschien is het wat naïef van mij geweest te denken dat het in het religieuze leven min-der voor zou komen dan in de rest van de maatschappij. Je verwacht dat toch niet bij een ideële instelling. Ik heb er wel moeite mee gehad dat de cijfers vergelijkbaar waren. Je ziet nu dat ook in andere delen van de sa-menleving er meer aandacht is voor misbruik in situaties van macht en afhankelijkheid, zoals in de sport. Dat is belangrijk, het komt overal voor. Wel is het moeilijk voor de slachtoffers. Door die blijvende aan-dacht, krijgen zij geen moment om het goed af te sluiten. Dat is wel be-langrijk, volgens hulpverleners. Dat heeft ook meegespeeld bij het besluit om een einddatum vast te leggen.”Br Cees van Dam heeft het als een zwaar dossier ervaren dat naast veel tijd ook veel energie heeft gekost. Toch wil hij ook een paar positieve aspecten ervan benoemen. “Het is goed dat we vrijwel direct het heft in eigen hand hebben genomen, zelf opdracht hebben gegeven tot onder-zoek, en niet de Tweede Kamer alles hebben laten bepalen. Dat we hierin, weliswaar deels daartoe gedwongen, samen hebben opgetrokken met de bisschoppenconferentie is zeker positief. Ik had verwacht dat dit de samenwerking op andere terreinen

de wacht bij de Congregatie in Rome is er wel wat veranderd. Deze heb-ben voor uitstel, besluiteloosheid en terughoudendheid gezorgd. En dat terwijl er vanuit Nederland een grote druk werd uitgeoefend om te komen tot oplossingen. Nederland loopt erg voorop in de ontwikkelingen.”Veel contacten met de Congregatie in Rome en de Bisschoppen in Ne-derland leidden uiteindelijk tot de vaststelling van de Richtlijnen voor instituten van diocesaan recht. Br Cees van Dam is blij met deze richt-lijnen waar volgens zijn zeggen Ad Leys nog een belangrijke rol in heeft gespeeld. “Dat de plaats van de leek in de instituten sterk verminderd is, is jammer. Er is vanuit Rome de hoop dat als het aantal beschikbare religieuzen minder wordt, priesters taken kunnen overnemen in de be-sturen. Maar voor de toekomst is dat niet de oplossing. Ook daar wordt de spoeling steeds dunner. Er is goed overleg geweest met de bisschop-pen over deze richtlijnen. Wel blijkt nu dat de interpretatie van de regels door sommige bisschoppen anders is, wat tot problemen kan leiden. Rome zal echter nooit aan het gezag van de bisschoppen tornen” weet hij.Door de hele kerkgeschiedenis heen is er altijd sprake geweest van een zeker spanningsveld tussen

bisschoppen en religieuzen. “Dat zit in de aard van het beestje. Religieu-zen spelen in op de situaties waar zij zien dat iets niet goed gaat of een revival nodig is. Dat is in feite altijd een kritiek op de bestaande situatie waar bisschoppen voor verantwoor-delijk zijn en daarmee een kritiek op de hiërarchie. Deze gezonde span-ning kan soms leiden tot vooruit-gang maar kan ook verlammen.”

Cees is zelf lid van een congregatie waarin de afbouw al jaren duidelijk zichtbaar is. “Het document ‘Sterven of Werven ?’ (1987) van mijn voorgan-ger br Theo Sponselee leidde tot veel reacties, zowel positief als negatief. Het is belangrijk te aanvaarden dat congregaties nu eenmaal ophouden te bestaan. Veel actieve congregaties die in de 19de eeuw zijn ontstaan en een grote bloei kenden tot halver-wege de jaren ’60 van de vorige eeuw, zijn nu in een fase van afbouw. In Nederland is dat, door de praktijk gedwongen, nu inmiddels meer ge-accepteerd. Maar daarbuiten rust er nog vaak een taboe op. Ook in Rome lijkt niet gesproken te mogen wor-den over voltooiing. Dat maakt het bijzonder dat er toch Richtlijnen zijn gekomen. Het is echter niet alleen van belang aandacht te hebben voor de bestuurlijke en beleidsmatige

ook zou bevorderen, dat is helaas minder gebeurd dan ik had gehoopt. Zeer positief vond ik de openheid en de bereidheid tot samenwerking van de Hogere Oversten in dit dossier. Er was veel uitwisseling en weinig terughoudendheid in het delen van pijnlijke en moeilijke zaken.”

BestuurbaarheidEen ander thema dat de laatste ja-ren veelvuldig terugkwam op de agenda van het Bestuur KNR is de bestuurbaarheid van de religieuze instituten. De oud-voorzitter ziet dit niet als een zwaar dossier, wel in-tensief maar vooral ook interessant. “In feite is er in het kerkelijke recht niet voorzien in de afbouw van insti-tuten, dat is ook wat de voormalige secretaris van de Congregatie voor de Religieuzen, mgr. Gardin al zei. Het enige dat geregeld is, is dat de Heilige Stoel moet ingrijpen als de situatie niet langer verantwoord is. Mgr. Gardin was onder de indruk van de relatie tussen religieuzen en leken in Nederland. Dat het bureau KNR voornamelijk uit leken bestaat is tamelijk uniek in de wereld, net als de betrokkenheid van veel leken bij de besturen van congregaties. Ook zijn opvolger mgr. Tobin zag hier de voordelen wel van in. Maar door verschillende wisselingen van

Tijdens de Algemene Vergadering van 8 juni 2017 nam de KNR afscheid van voorzitter broeder Cees van Dam. Na twee termij-nen van vier jaar was hij niet meer herkiesbaar. Kort voor dit af-scheid blikt hij terug op acht toch wel bewogen jaren met enkele moeilijke maar ook interessante dossiers.

inhoud

i n b e e l d


Bestuurswisselingen

Bestuur KNRTijdens de Algemene Vergadering van de KNR van 8 juni 2017 werden er Bestuursverkiezingen gehouden. Het nieuwe Bestuur KNR is als volgt samengesteld:

– Abt Bernardus Peeters ocso, voorzitter – Zuster Sara Böhmer, dominicanessen van Bethanië, vice-voorzitter – Frater Wilfried van der Poll, fraters van Utrecht, secretaris – Abt Denis Hendrickx, o praem, penningmeester – Zuster Gertrudis van der Donck ocso, lid – Pater Jan van den Eijnden ofm, lid – Zuster Gerda van Gogh, franciscanessen van Veghel, lid – Zuster Ancilla Martens, franciscanessen van Etten, lid – Zuster Mary Ringnalda fdnsc, lid

Broeders van Maastricht – W. Luiten, voorzitter – G. Sukarman, lid – F. School, lid – T. van Baaren, lid – Th. De Groot, lid – L. Huybregts, lid

Generaal Bestuur Zusters Franciscanessen FIC (Veghel)

– A. Tony, generale overste – J. Aldana, raadslid – J. Concepcion, raadslid – D. Tumin, raadslid

Franciscanessen van de Heilige Jozef – S. Ortmeyer, provinciaal overste – R. Haubrich, plaatsvervangster – T. Heerdt, raadslid – G. van Heur, raadslid

Zusters Franciscanessen van St Lucia – J. van den Eijnden is benoemd tot commissioner

Zusters Franciscanessen Alles voor Allen – V. de Haas is benoemd tot algemeen administrator

Franciscanessen Charitas – N. Schnell is benoemd tot algemeen administrator

Franciscanessen Bergen op Zoom – J. Foesenek is benoemd tot algemeen administrator

Sociëteit voor Afrikaanse Missiën – F. Mulders, overste – J. Pijpers, vice-overste – A. Bakker, lid

Nederlandse Karmelieten – J. Brouns, prior provinciaal – A.-M. Bos, co-provinciaal – B. Wolbers, co-provinciaal – T. Buitendijk, bestuurslid – S. van Driel, bestuurslid – E. Koning, bestuurslid – H. Welzen, bestuurslid

Ongeschoeide Karmelieten – A. Smits, provinciaal – R. Willemsen, eerste consiliarius – H. van der Westen, tweede consiliarius

Generaal Bestuur Congregatie Dochters van Maria en Joseph

– A. Ardatin, algemeen overste – T. Vink, secretaris en vicares – A. van Haren, raadzuster – W. Triningsih, raadzuster – E. Tri Winarni, raadzuster

Generaal Bestuur Zusters van Liefde scmm – H. Bu’ulölö, algemeen overste – D. Drost, vicares – E. Ferreira Belo, bestuurslid – J. Corpuz, bestuurslid

vlnr:zusterAncilla,zusterMary, zuster Sara en abt Bernardus

moeten daarbij ook vertrouwen op de Heilige Geest, we hoeven het niet alleen te doen!In deze multiculturele samenleving kunnen zeker internationale con-gregaties en communiteiten een getuigenis zijn en laten zien dat het mogelijk is om werkelijk met elkaar samen te leven. Het samenleven als religieuzen wordt in de Vaticaanse documenten omschreven als een getuigenis van de Drie-eenheid met Christus als model, God de Vader als bron en de gaven van de Heilige Geest als doel, om daarmee het Rijk Gods te bewerkstelligen. Dat is wat het religieus leven in wezen doet: getuige zijn van God die zich het lot van de mensen gelegen laat in zijn zorgende aanwezigheid.

Hoe de KNR er in de toekomst uit zal zien weet hij niet precies. “Dat hangt af van wat de religieuze instituten willen. Zij bepalen hoe zij hun samen-werking in de toekomst vorm zullen geven. Voorlopig zal het bureau nog wel een belangrijke dienstverlenende rol blijven spelen, zeker op het gebied van bestuurbaarheid. Maar de insti-tuten moeten ook niet geheel afhan-kelijk worden van de KNR.”Hij hoopt dat in de toekomst in het Bestuur meer zal ‘verkleuren’. Er is een grote verscheidenheid onder de Nederlandse religieuzen die ook in het Bestuur zichtbaar zou moeten zijn. Er zijn vier zetels die niet door een Hogere Overste ingevuld hoe-ven te worden: hier zouden jonge (buitenlandse) religieuzen al veel ervaring op kunnen doen. Zo wordt er ook meer recht gedaan aan de verscheidenheid.Terugkijkend op de acht jaar zegt hij tenslotte: “Het is vooral ook een leerzame en rijke periode geweest waarin ik veel verschillende mensen heb mogen ontmoeten, soms zeer intens. Ik heb veel vertrouwen gekre-gen van de religieuzen en daar ben ik dankbaar voor.”

E R I C A O P ’ T H O O g

kanten. Juist de spirituele aspecten hebben aandacht nodig. We mo-gen onze medebroeders en –zusters hierin niet laten zwemmen. De ‘ars moriendi’ vraagt om een eigen spiri-tualiteit.” Maar juist dit ligt interna-tionaal nog heel gevoelig. Dat bleek wel toen op het laatste moment een inleiding van Cees hierover bij de USG, de Unie van mannelijke Gene-rale Oversten, van de agenda werd geschrapt. “Het werd slechts zijde-lings tijdens een ander onderdeel geïntroduceerd, waarbij bleek dat er toch zeer grote belangstelling voor was. We moeten niet vast wil-len houden aan het oude, maar ook gehoorzaam zijn aan de tekenen van de tijd. De Heilige Geest was actief bij het ontstaan van de congregaties, maar we zijn nu in een andere tijd. Die vraagt om een speciaal charisma om het einde goed te bereiken.”

Nieuwe vormenVeel actieve congregaties zijn des-tijds opgericht om in te spelen op bepaalde noden van die tijd in on-derwijs, zorg en dienstverlening aan armen. Daar ligt hun charisma en apostolaat. Deze activiteiten worden door de maatschappij op andere ma-nieren overgenomen. Cees: “Religi-euzen springen vaak in een gat. Dat gat ligt nu op een ander vlak. Hoewel Nederland een van de meest gesecu-lariseerde landen ter wereld is, is er nog steeds, ook onder jonge mensen veel behoefte aan zingeving. Dat is een nood waarin de religieuzen nu een rol kunnen spelen.Ik ben ervan overtuigd dat er altijd vormen van religieus leven zullen blijven. De aandacht verschuift mis-schien meer van het verlichten van nood naar het getuigenis zijn. Ge-tuigenis van andere vormen van sa-menleven waarbij het broederlijk of zusterlijk leven in gezamenlijkheid een belangrijke rol speelt. Er zullen nieuwe vormen komen: religieuze families van mannen en vrouwen, en ook oecumenische vormen. We

I N B E E L D

inhoud


R E L I G I E u S L E V E N

Religieus leven

De ‘Do’s & Dont’s’ van internationalisering – voortschrijdende inzichten

Zowel Nederlandse als buitenlandse leden deelden hun ervaringen en inzichten. Als er één conclusie mag worden getrokken is dat, dat er geen stappenplan bestaat, dat – als je dit maar netjes volgt – tot een mooi re-sultaat leidt. Het gaat immers om mensen en elk mens is uniek. Toch zijn er de afgelopen jaren inzichten gegroeid die voor alle instituten die leden uit het buitenland willen uit-nodigen van belang zijn. Hieronder volgt een samenvatting.

Welk type religieus?Het is belangrijk dat de zendende provincie een geschikt iemand stuurt: iemand die openstaat voor een andere cultuur en niet bang is om in de harde realiteit van een gesecula-riseerde samenleving te gaan werken.

Voorbereiding op de komstHet is aan te bevelen dat mensen al tijdens hun opleiding stage lopen in een interreligieuze samenleving en in een andere cultuur. Deze erva-ring helpt bij een nieuwe missie in Nederland.

BeginperiodeEerste indrukken zijn voor nieuwko-mers belangrijk. Een gastvrije ont-vangst is een goede basis. Er is zoveel dat anders is: taal, klimaat, voedsel, het liberale denken, de directheid en zakelijkheid. Ja zelfs de beleving van het gemeenschapsleven, omgaan

met gezag en de manier van bidden. Terwijl ze in eigen land het gevoel hebben nodig te zijn, krijgen ze hier - zeker in de beginperiode - het ge-voel overbodig te zijn, niet gekend in wie ze zijn en wat ze allemaal al ge-daan hebben.

Een seculiere samenlevingDe overstap naar een sterk gesecula-riseerde samenleving is moeilijk. Ze moeten het beeld van hun religieuze status loslaten, want daar heeft men in Nederland geen boodschap aan. Van polarisatie in de kerk, van libe-rale opvattingen over allerlei religi-euze, maatschappelijke en sociale kwesties begrijpen ze weinig. Voor buitenlandse religieuzen is contact met de lokale kerk heel belangrijk. Zij hebben sterk de behoefte bij de kerk te horen.

Priesterreligieuzen en pastoraatPriesterreligieuzen zijn opgeleid als priester en willen hun priesterschap vorm geven in pastorale taken. Een parochie is een goede plek om thuis te raken in de cultuur van het land, ook de religieuze cultuur. Tegelijk moeten priesterreligieuzen zoeken naar een eigen invulling van het pa-rochiepastoraat. Missionair kerkzijn betekent ook: aandacht voor de ar-men, voor dialoog. De apostolische brief van paus Franciscus over mis-sionair kerkzijn is erg behulpzaam hierin.

Wet- en regelgevingEen groot knelpunt zijn de verblijfs- en werkvergunningen voor buiten-landse religieuzen. Deze kunnen veel irritaties en frustraties oproe-pen. Bij aankomst verwachten ze immers dat ze aan de slag kunnen, maar al snel komen ze erachter dat ze pas een werkvergunning kun-nen krijgen als ze een staatsexamen Nederlands behaald hebben en ge-slaagd zijn voor hun maatschappe-lijke inburgering.

Nederlanders leren begrijpenHet belang van het leren van de Ne-derlandse taal kan niet genoeg wor-den benadrukt. De taal is wezenlijk en voor een groot deel de basis van het werken en samenleven in Neder-land. Een taal leren vraagt veel in-spanning en uithoudingsvermogen.Maar behalve taalvaardigheid moet de nieuwe missionarissen ook liefde en begrip hebben voor de mensen hier. Als zij missionair en pastoraal werk gaan verrichten, zullen ze moe-ten leren hun aanvankelijk soms wat negatieve opstelling t.a.v. de Neder-landse cultuur en kerk bij te stellen.Het volgen van cursussen of een studie helpt om de taal beter te le-ren en meer te begrijpen van de si-tuatie van de Nederlandse kerk en samenleving. Vrijwilligerswerk is in de beginperiode een goede ma-nier om in contact te komen met mensen. Helaas is betaald werk voor

niet-priesters moeilijker te regelen dan voor priesterreligieuzen. Dat kan heel frustrerend zijn. Want een betaalde baan levert niet alleen een salaris, maar ook een stuk eigen-waarde, vooral als je nog in de ‘prime of your life’ bent.

Persoonlijke begeleidingHet is raadzaam om iemand die er-varing heeft op het vlak van intercul-turele communicatie aan te stellen als persoonlijke begeleider, met wie de nieuwe missionaris kan bespre-ken wat hij of zij op het hart heeft, zonder dat van dat gesprek iets naar buiten hoeft te komen. Ook hebben ze op z’n tijd aanmoediging en be-vestiging nodig, zodat ze voelen dat ze gewaardeerd worden. Zonder be-geleiding lopen nieuwe missionaris-sen het risico alle kanten uit te gaan of verloren te lopen.

Begeleiding vanuit de communiteitDe ervaring leert dat de communi-teit regelmatig rond de tafel moet gaan zitten om het gezamenlijke wel en wee te bespreken. Zeker in het begin ontstaan er vrij gemakkelijk misverstanden, vaak veroorzaakt door de nog gebrekkige taalkennis, soms ook door de Nederlandse di-rectheid van spreken en niet te ver-geten door het verschil in leeftijd.

Communicatie vindt niet alleen plaats met woorden, maar ook met houding en levenswijze. Hartelijk-heid is belangrijk. Af en toe kan de aanwezigheid van een externe bege-leider wonderen doen.

Ruimte gevenNieuwe missionarissen nemen niet automatisch de missionaire werk-zaamheden van hun Nederlandse medereligieuzen over of voeren ze niet op dezelfde manier uit. Zij heb-ben immers een andere bagage dan hun Nederlandse collega’s. Zij moe-ten hun eigen weg zoeken.

Werken aan interculturaliteitEen communiteit verandert wan-neer iemand uit een andere cultuur arriveert. De uitdaging is om uit de onderlinge culturele diversiteit iets nieuws te scheppen. En wel een ‘thuis’ waar ieder, zonder de kern van zijn eigen cultuur te verliezen, bereid is zich te laten veranderen door de aanwezigheid van de ander. Interculturele gemeenschappen zullen zich geleidelijk aan ontwik-kelen, en niet zonder pijn, naarmate de individuen leren de onderlinge verschillen te respecteren. God heeft verschillen geschapen. Een intercul-turele gemeenschap kan volharden als ze durft te leven uit het geloof in God, als ze gemotiveerd is door het

charisma van de congregatie en zich inspant om een afstraling te zijn van de zending van Jezus.

Nieuwe eis IND: een controleverklaringZoals gezegd is de weten regelge-ving een groot obstakel. Tijdens de platformdag werd een nieuwe eis toegelicht van de IND. Per 1 april 2017 heeft de IND zonder enige vooraan-kondiging of zonder overgangsre-geling aangekondigd dat een religi-euze organisatie een jaarrekening met een controleverklaring dient te overleggen. Een controleverklaring is de duurste verklaring die een ac-countant kan afgeven. Merkwaardig is dat alleen religieuze organisaties deze moeten overleggen, terwijl an-dere werkgevers alsook de erkende referenten zo’n verklaring niet hoe-ven te overleggen. Het gevolg is dat het voor religieuze organisaties nog moeilijker, zo niet onmogelijk wordt gemaakt om buitenlandse religieu-zen naar Nederland te halen. Advo-catenbureau Everaert en KNR zullen de IND wijzen op het discriminatoi-re karakter van de beleidswijziging. Indien de IND niet genegen is om het beleid aan te passen tot een gunsti-gere regeling, dan zit er niets anders op dan de beleidswijziging te laten toetsen door een rechter.

g E R A R D M O O R M A N

Tijdens de jaarlijkse platformdag Internationalisering Religieuze Instituten op 21 april jl. vertelden leden van internationale gemeenschappen welke lessen men al doende heeft geleerd.

Een uitgebreid verslag van de IRI-platformdag is te vinden op de KNR-website of op te vragen bij via [email protected]. Als u op problemen stuit bij procedures, neemt u dan contact op met Janneke Doe, juridisch stafmedewerker van de KNR.

Buitenlandse religieuzen tijdens een bijeenkomst voor Kleurrijk Religieus Leven.

inhoud

mailto:[email protected]


ProjectenP R O J E C T E N

Landelijk Ongedocumenteerden SteunpuntIn ons land bestaan verschillende organisaties die zich bezig houden met opvang en begeleiding van mensen zonder verblijfsvergunning ofwel ongedocumenteerden. Vaak werken zij op lokaal of regionaal niveau. Enkelen hebben een landelijke func-tie. Het Landelijk Ongedocumenteerden Steunpunt (LOS) is het netwerk dat als taak heeft deze organisaties te ondersteunen en te verbinden. Rian Ederveen is al jaren coördinator van het LOS.

In de jaren ’80 van de vorige eeuw ontstonden er lokale groepen die hulp en ondersteuning boden aan groepen vluchtelingen die op cen-trale plaatsen in gemeenten werden gehuisvest. Ook boden sommigen onderdak aan vluchtelingen van wie het asielverzoek werd afgewezen en die het land uitgezet dreigden te worden. Verschillende van deze groepen kwamen al sinds 1988 met enige regelmaat bij elkaar in het zo-genaamde PMZV, Platform Migran-ten Zonder Verblijfsvergunning.

In 1998 kwam er een nieuwe wetge-ving rond de opvang van vluchtelin-gen en asielzoekers, waardoor er veel meer mensen op straat terecht kwa-men. Dat gold ook voor asielzoekers die nog niet uitgeprocedeerd waren. Hierdoor was er steeds meer opvang nodig.Deze opvangorganisaties zijn vaak afhankelijk van verschillende fond-sen zoals PIN. In 2003 is het LOS opgericht op aandringen van een aantal van deze fondsen. Zij vonden het noodzakelijk dat er meer coör-dinatie kwam en dat niet elke orga-nisatie zelf opnieuw het wiel hoefde uit te vinden. Dit leidde uiteindelijk tot de oprichting van Stichting LOS. Rian Ederveen, eerder o.a. werkzaam

voor het Netwerk Religieuzen voor Vluchtelingen en bij de opvang van de zusters van de Hoogstraat werd gevraagd als coördinator.

MeldpuntHet werk van Stichting LOS is grof-weg te verdelen in drie onderdelen: 1. het faciliteren en informeren van opvangorganisaties en andere geïn-teresseerden. 2. Beleidsbeïnvloeding en bewustwording. 3. Het meldpunt vreemdelingendetentie. “Het laatste is het meest concrete en zichtbare onderdeel van ons werk,” zegt Rian. “Dit project biedt eerstelijns hulp-verlening aan mensen die in vreem-delingendetentie zitten en klachten hebben. Mensen die geen verblijfs-vergunning hebben, kunnen worden opgepakt en vastgezet met als doel uitgezet te worden. Het meldpunt is dagelijks bereikbaar en is gratis voor de mensen in detentie. De vragen en klachten hebben betrekking op de behandeling daar, zoals geboeid ver-voeren, opsluiting in een isoleercel, slechte toegang tot medische zorg etc. We zijn er niet voor de juridische zaken en om vrijlating te regelen. Daar zijn advocaten voor. Soms faci-literen we wel het contact daarmee. Het verzamelen, inventariseren en onderzoeken van de klachten samen

met Amnesty International en Dok-ters van de Wereld, heeft ertoe geleid dat de omstandigheden in de deten-tie wel zijn verbeterd.”

ExperiseHet informeren en faciliteren van opvangorganisaties is een tweede belangrijk onderdeel van het werk. “We zien dat dit door deze organi-saties erg wordt gewaardeerd. We geven enkele nieuwsbrieven uit met daarin informatie over activitei-ten, wetgeving en vooral veel juris-prudentie. Wij informeren over de rechtspositie van migranten zonder verblijfsvergunning, over legali-seringsmogelijkheden en over de risico’s die ongedocumenteerde mi-granten lopen bij contacten met de Nederlandse samenleving. Wat we niet doen is dossieronderzoek en begeleiding van individuele proce-dures. In de loop der jaren hebben we veel kennis opgedaan en Stich-ting LOS wordt door anderen wel gezien als centrum van expertise. Daarnaast hebben we op onze web-site overzichten van diverse opvang-adressen en andere instanties. Ook die wordt vaak geraadpleegd. Ook coördineren we het PMZV-overleg en andere overleggen waar nodig.”

Beleidsverandering vraagt een lange ademEen derde taak is het werken aan beleidsbeïnvloeding. “Dat is wel de meest lastige taak, zeker met het huidige politieke klimaat. De con-tacten met gemeenten zijn vaak wel goed. Daar zien ze de directe gevol-gen van mensen die op straat komen te staan. Ook hierbij werken we veel samen met andere organisaties als Amnesty of Kerk in Actie. Stichting LOS is daarbij niet altijd zichtbaar, maar we staan wel vaak mee aan de wieg van grote acties. Zoals de proce-dures bij het Europees Comité voor Sociale Rechten om een uitspraak te krijgen over het recht op Bed, Bad en Brood”. Deze heeft ertoe geleid dat sommige gemeenten toch weer meer voorzieningen zijn gaan treffen. Mo-menteel proberen we met de actie ‘Iedereen -aan de slag’, te pleiten voor de activering van ongedocumenteer-den. Formeel mogen deze mensen helemaal niets doen, geen opleiding volgen, geen vrijwilligerswerk doen, niets. Dat is heel slecht voor hen. Hiermee sluit je mensen nog meer uit en het kan leiden tot uitbuiting. Een humaan leven is meer dan alleen voedsel en onderdak. Daar hoort ook ontplooiing bij en jezelf kunnen ontwikkelen.” Stichting LOS heeft ook een rol gespeeld bij de lobby die uiteindelijk heeft geleid tot het gene-raal pardon.

Doordat het LOS veel contacten heeft met opvangorganisaties ziet het wel-ke problemen er spelen. Daar wordt onderzoek naar gedaan. “We willen heel graag meer werk maken van de problemen van ongedocumenteerde ouderen. Soms zijn mensen al 30 jaar in ‘illegaal’ in Nederland. Of er zijn mensen die na 20 jaar hier, nu in-eens een inburgeringsexamen moe-ten doen en dat niet halen en daar-mee hun status kwijt raken en het land uit moeten. Maar deze mensen zullen niet terug kunnen gaan. Daar moet een oplossing voor komen.”

Rian: “In feite zijn we een soort pa-rallelle samenleving aan het creë-ren. De focus van veel organisaties is langzaam verschoven van het recht op een status naar het recht op hu-mane opvang. Hierdoor komen er al-lerlei initiatieven naast de reguliere samenleving: aparte opvang, aparte onderwijsvoorzieningen voor on-gedocumenteerden, en straks mis-schien aparte bejaardenhuizen voor ouderen zonder verblijfstatus. Maar in feite is dit een zwaktebod. We zul-len moeten erkennen dat een deel van deze mensen nooit terug zal ke-ren en daarmee onderdeel van onze samenleving zijn. De strijd voor legalisering is daarom heel belang-rijk. Deze kritiek zullen we harder

Meer informatie: www.stichtinglos.nl | www.meldpuntvreemdelingendetentie.nl

Coördinator Rian Ederveen tijdens een informatiemarkt. | Foto: Piet den Blanken

moeten laten klinken. Het huidige beleid maakt mensen illegaal. Maar zeker in deze tijd, zal een verande-ring van beleid een hele lange adem vragen.”

Steun van de religieuzenStichting LOS is een zeer kleine or-ganisatie met twee parttime krach-ten en enkele stagiaires. Het kan-toor is sinds een jaar gehuisvest bij MARA een katholieke organisatie voor maatschappelijke activering in Rotterdam. “Ik heb nu bijna een een-manspost” vertelt Rian, “Mijn col-lega is alleen verantwoordelijk voor het meldpunt vreemdelingendeten-tie. Gelukkig heb ik goede contacten met veel andere organisaties, daar haal ik de energie uit om het vol te houden.”Voor onze financiering zijn we gro-tendeels afhankelijk van de fondsen, maar ook daar ligt het onderwerp ongedocumenteerden vaak moei-lijk. De PIN heeft ons altijd loyaal gesteund en een lans voor ons ge-broken bij andere fondsen. De religi-euzen hebben daarin echt een voor-trekkersrol gespeeld en daar ben ik ze erg dankbaar voor.”

E R I C A O P ’ T H O O g

inhoud

knrbulletin 2 | 2017 knrbulletin 2 | 20171 2 13

Gerechtigheid & vredeG E R E C H T I G H E I D & V R E D E

“Het is verkeerd om de aarde te vernietigenen het is verkeerd om daaraan te verdienen!”

Laudato Si’ daagt kerken uit om in beweging te komen. De boodschap heeft ook een impact op financieel beleid. Wat betekent het bijvoorbeeld wanneer de paus schrijft dat het “ab-soluut noodzakelijk is om politieke maatregelen te treffen om de ko-mende jaren de uitstoot van CO2 en andere vervuilende gassen drastisch te beperken, door bijvoorbeeld het gebruik van fossiele brandstoffen te verminderen en hernieuwbare ener-giebronnen te ontwikkelen?” (LS 26)

VerbondenheidMgr. Gerard de Korte gaf als eerste

een aanzet tot een antwoord. Lauda-to Si’ heeft een sterke boodschap dat niet alleen mensen broeders en zus-ters zijn, maar alle elementen van de schepping delen in deze broeder-schap. We moeten met elkaar ‘onze Moeder, Zuster Aarde’ behoeden, want wij zijn onlosmakelijk met haar verbonden.

Het blijkt in de praktijk echter las-tig om mooie woorden om te zetten in inspirerende daden. Dat geldt ze-ker voor financieel beleid. Mgr. de Korte wees erop dat de situatie van krimp en vergrijzing binnen de kerk penningmeesters en economen tot voorzichtigheid dwingt. Inkomsten uit de actie Kerkbalans en collec-tes nemen elk jaar af met zo’n drie procent. Om die reden wordt de op-brengst uit het vermogen van kerke-lijke instellingen steeds belangrijker voor de voortgang van de kerkelijke organisatie. Parochies aarzelen om te investeren in het verduurzamen van hun kerkgebouw, omdat men onzeker is over de toekomst van de parochie.

De meeste kerkelijke instellingen kennen bij beleggen een uitsluiting-beginsel: geen tabak, alcohol, porno, offensieve wapens e.d. Mgr. de Korte stelde de vraag of wij een stap ver-der durven te gaan: gericht beleggen

met een sociale of duurzame doel-stelling. Een nieuw denkkader is volgens de bisschop van belang. Het gaat om het verbinden van verschil-lende belangen: de continuïteit van de eigen kerkelijke organisatie waar-borgen en tegelijk de eisen van de ka-tholieke sociale leer serieus nemen. Dat laatste betekent aandacht voor globale sociale gerechtigheid en een meer duurzame wereld.

‘Groene gelovigen’Wij moeten in de praktijk brengen wat wij verkondigen: door te in-vesteren in duurzame, sociale be-drijven en door oog te hebben voor milieuaspecten bij het beheer van kerkelijke gebouwen. Alleen zo kun-nen wij geloofwaardig zijn, aldus de bisschop. Maar nog belangrijker dan een bordje ‘Groene Kerk’ op de gevel van het kerkgebouw is het om kerkleden tot ‘groene gelovigen’ te maken. De zes miljoen christenen in Nederland beschikken ook over kapitaal, ook zij moeten zich bewust worden van de invloed die zij met hun keuzes kunnen maken.

In Laudato Si’ spreekt de paus over de noodzaak tot een ecologische be-kering. Er worden overal in kerkelij-ke kring al stappen gezet. Maar het is zeker nog geen succesverhaal. “Er mag nog wel een tandje bij”, zei mgr.

de Korte, “in het belang van een cul-tuur van leven, een meer rechtvaar-dige wereld en een meer duurzame omgang met ‘Moeder Aarde die ons draagt en voedt’.”

400.000 klimaatdodenJan Juffermans, in Nederland al de-cennialang pionier op het vlak van duurzaamheid, vertelde dat zijn ‘ecologische bekering’ had plaats gevonden na verschijning van ‘De grenzen aan de groei’, het rapport van de Club van Rome in 1972. Hij was lange tijd werkzaam bij de Klei-ne Aarde in Boxtel en is nu, na zijn pensionering, onder andere lid van de Werkgroep Voetafdruk Neder-land en Transition Town Boxtel. Hij is ook actief binnen de Nederlandse divesteringsbeweging ‘Fossielvrij NL’. Divesteren is het tegenoverge-stelde van investeren; je verkoopt je aandelen, obligaties of andere fond-sen, omdat je vindt dat deze inves-teringen moreel of ethisch niet ver-antwoord zijn. In het verleden waren kerken in Nederland sterk betrokken bij de ‘divestment’ campagne tegen het apartheidsregime in Zuid-Afri-ka in de jaren ’80.

Investeringen in de fossiele indus-trie zijn puur economisch gezien een groot risico voor investeerders, maar erger nog: een ramp voor het klimaat op aarde. Juffermans ver-telde dat de klimaatverandering nu al duur wordt betaald. Volgens het Climate Vulnerability Monitor uit 2012 vallen er 400.000 klimaatdoden per jaar, vooral in de armere landen ter wereld. Om de opwarming van de aarde te temperen mag nog maar een klein gedeelte van de fossiele brand-stoffen die er zijn worden gewonnen.

Tot dusver hebben bijna 700 instel-lingen wereldwijd, samen goed voor zo’n 5 biljoen dollar, een divesteer-

belofte gemaakt. Onder hen zijn universiteiten, religieuze institu-ten, zorginstellingen en steden; in Nederland was Boxtel de eerste ge-meente, later volgden Amsterdam, Den Haag en Utrecht.

HuishoudkundeHuub Lems, nauw betrokken bij het verduurzamen van het beleggings-beleid van de PKN, gaf als eerste commentaar op de inbreng van de sprekers tijdens het panelgesprek. Hij herinnerde eraan dat de We-reldraad van Kerken al in 1983 wees op de nauwe samenhang tussen de thema’s van gerechtigheid, vrede en heelheid van de schepping. Kerken wereldwijd hebben deze samen-hang verkend tijdens het Conciliair Proces van de Wereldraad van Ker-ken. Lems pleit voor een ‘huishoud-kundige’ benadering van economie (oikosis huis, nomosis wet). Hij be-treurt de centrale plek die geld is gaan innemen in het economisch denken. Dat heeft ertoe geleid dat we “flink zijn gaan huisgehouden in ons huishouden!”

Lems constateert dat kerkrentmees-ters vaak gescheiden optrekken van de inhoudelijke afdelingen van de gemeente (de kerkraad en diaco-nie). Een gangbare opvatting onder kerkrentmeesters is dat het hun taak is om te zorgen voor financiering van kerkelijke activiteiten. Dat is een te beperkte visie, zegt Lems. Ook be-heerders van kerkelijk geld moeten inclusief denken, d.w.z. dat inhou-delijke, principiële overwegingen een rol moeten spelen bij hun finan-ciële keuzes.De PKN heeft sinds 2006 een eigen beleggingsbeleid. In 2016 is deze tegen het licht gehouden en aan-gescherpt. Enkele van de recente besluiten zijn om te divesteren van fossiele grondstoffen en om

aandelen Shell aan te schaffen om een eigen geluid te laten horen in aandeelhoudersvergadering.

Maatschappelijk rendementIn verschillende workshops konden deelnemers ’s middags aan de slag rond concrete vragen die men heeft over ethisch beleggen en duurzaam investeren in kerkgebouwen. Aan het eind van de dag ondertekenden Abt Denis Hendrickx en ds. Karin van den Broeke, preses van de Pro-testantse Kerk in Nederland, een intentieverklaring voor ‘De Nieuwe Beurskoers’. De Nieuwe Beurskoers is een vereniging die namens haar leden – christelijke organisaties en particulieren – gesprekken voert met beursgenoteerde bedrijven over hun maatschappelijk rendement. De Nieuwe Beurskoers wil bedrijven op de huid zitten wat betreft hun soci-ale en duurzame impact. Inzet is dat beursgenoteerde ondernemingen meer gaan koersen op lange termijn doelen die niet alleen hun bankre-kening, maar ook mens en aarde ten goede komen. Aandeelhouder zijn in een onderneming geeft een bepaalde verantwoordelijkheid. De Nieuwe Beurskoers wil daarom tevens het bewustzijn onder kerken vergroten van hun verantwoordelijkheid als beleggers.

Terugblikkend op de dag, waar-schuwde Denis Hendrickx de deel-nemers dat we ons geen contradic-ties veroorloven tussen boodschap en handelen. “Het is verkeerd om de aarde te vernietigen en het is verkeerd om daaraan te verdienen,” zei hij. Hij citeerde kardinaal Peter Turkson, die opriep om in bewe-ging te komen. “Langzaam of snel, maar nu is de tijd om in beweging te komen!”

g E R A R D M O O R M A N

Op 22 april jl., Earth Day, vond in het Landelijk Dienstencentrum van de PKN een symposium plaats over Laudato Si’ en financieel beheer. De KNR had bewust voor een protestantse locatie gekozen om het oecumenische karakter van de dag te be-nadrukken. Paus Franciscus stelt immers aan alle christenen indringende vragen over de keuzes die we als kerken maken bij ons financieel beleid.

De werkgroep die het symposium heeft voorbereid is van plan een praktische handleiding te maken voor een ethisch verantwoord financieel beheer. Ook zal de werkgroep de komende tijd aandacht blijven vragen van economen in zowel religieuze instituten als bisdommen voor dit onderwerp. T.z.t. hoort u hier meer over.

Mgr. de Korte

inhoud

i n b e e l d i n b e e l d


Jaarthema: Geweldloosheid en rechtvaardige vredeTitus Brandsma: moedig en mildOp 26 juli 2017 is het precies 75 jaar geleden dat Titus Brandsma in concentratie-kamp Dachau overleed. Ter gelegenheid hiervan wordt op die datum een herden-kingsbijeenkomst gehouden in de Titus Brandsma Memorial in Nijmegen. Voor zuster Hettie Berflo o.carm, een goede reden om nog eens te duiken in de vele ge-tuigenissen van medegevangenen, collega’s en anderen die verzameld zijn voor het proces van zijn Zaligverklaring in 1985. Een gesprek over vriendelijkheid en onverzettelijkheid.

Een beeld dat uit veel van deze ge-tuigenissen naar voren komt is de vriendelijkheid en mildheid. Tij-dens de Tweede Wereldoorlog zat Titus Brandsma gevangen in Sche-veningen, Amersfoort en Dachau, waar hij uiteindelijk overleed. Me-degevangenen schetsen een beeld van een tengere man met een broze gezondheid, die onder alle omstan-digheden vriendelijk bleef en een groot Godsvertrouwen had. Kape-laan Fogteloo bracht hem in Scheve-ningen dagelijks zijn scheermesjes en vertelt dat hij die altijd met een stralende glimlach en in dankbaar-heid in ontvangst nam.

Hettie: “Uit de getuigenis van pro-fessor Mohrmann lees ik dat zijn zwakke gezondheid voor Titus zelf geen probleem was. Hij stelde zich-zelf niet in het middelpunt. Was on-bekommerd over zichzelf. Titus had een enorm Godsvertrouwen, hij was gegrond in God en niet afhankelijk van zijn eigen kracht en sterkte. Zelfs in Dachau waar hij enorme vernede-ringen en ontberingen heeft moeten doorstaan, bleef hij vertrouwen op God. Een van zijn grote voorbeelden was Teresa van Avilla die al zei: ‘laat niets je verstoren’. Die houding zie ik ook bij Titus Brandsma”.

Die mildheid en vriendelijkheid zijn een innerlijke houding van Titus, denkt Hettie. “Het is geen morele opdracht, je moet het integreren in jezelf. Ik vind deze houding heel

inspirerend. Met een klein beetje vriendelijkheid en jezelf niet op de eerste plaats willen zetten bereik je al veel. Heel basaal zeggen ‘ga maar voor’. Het vraagt een zekere terug-houdendheid en rust. Gewone vrien-delijkheid vraagt respect en aan-dacht voor je medemens.”

OnverzettelijkheidOndanks zijn broze gestel was Titus Brandsma een enorme harde wer-ker. Hij heeft heel veel betekend voor

Tegenwoordig zou je dit kunnen zien als zwak, maar dat was Titus Brandsma allerminst. Als het er op aan kwam was hij onverzettelijk, waar hij voor stond was niet onder-handelbaar. Dat heeft uiteindelijk geleid tot zijn gevangenneming en dood. Al heel vroeg waarschuwde hij voor de ontwikkelingen in Duits-land toen Hitler daar aan de macht kwam, die hij zag als verkeerd en bedreigend. Toen begin 1942 de ka-tholieke dagbladen verplicht werden

als gevaarlijk gezien. Maar hij bleef bij zijn standpunt. Tijdens de vele verhoren wilde hij niet terugnemen waar hij voor stond. Ook hier werd hij gesterkt door zijn enorme Gods-vertrouwen en zijn geloof in God geborgen te zijn. Een van de getui-gen zegt: ‘Professor Brandsma was fysiek zeer zwak, maar geestelijk een van de allersterksten. Hij stond psychisch volkomen boven zijn li-chamelijk lijden. Als je zo los van je-zelf kunt komen, moet je dat wel als een enorme vrijheid ervaren,” vult Hettie aan. “In een van zijn laatste brieven schreef hij aan zijn zus: ‘Ik heb zoveel goeds ontvangen in mijn leven. Ik ben dankbaar voor het le-ven dat ik heb gekregen’. Dat gunt hij ook aan anderen. Uit deze dankbaar-heid, komt zijn volledige inzet voor de ander.”

Aandacht voor de zielMisschien wel juist door zijn vroeg-tijdige dood in Dachau is Titus Brandsma zo bekend geworden. Niet alleen in Nederland maar op veel plaatsen in de wereld. In Nijmegen worden zijn nagedachtenis in leven gehouden in de Titus Brandsma Me-morial. “Het is een project van de Nederlandse provincie van de Kar-melieten,” benadrukt ze. De grote drijfkracht van Titus was zijn Gods-ervaring. Dat kan een stevige bodem

zijn in je leven en dat gun je anderen ook. Veel mensen zijn zoekend in deze tijd. Door in gesprek te gaan kom je daarachter en kun je de ver-halen beter bij de mensen brengen.Er is honger naar een volwassen ge-loof. Je ziel moet gevoed worden en je moet je ziel kwijt kunnen ergens in. De ziel is heel beweeglijk, wil zich laten zien en uitbotten. Daar heb je contact met anderen voor no-dig. Goede zorg voor je ziel werkt door in geweldloosheid. Het maakt mensen meer open, rustig en vrij, zoals Titus. Als je je kunt verwonde-ren over dingen, wordt je rustiger, vriendelijker.”Zelf gaat Hettie ook in gesprek met mensen hierover en begeleidt ze workshops. “Als je het woord ‘ziel’ gebruikt zie je iets veranderen, het gezicht wordt opener, meer ont-spannen. Mensen zijn niet gewend een gesprek met hun ziel aan te gaan, zoals bijvoorbeeld Clara op haar sterfbed deed. Maar als we in gesprek gaan met onze ziel worden we stiller en nadenkender. Je komt er niet zomaar, het is een andere laag die je moet vinden, bijvoorbeeld door meditatie.”

Op het plein achter de Titus Brand-smakerk en het karmelieten-klooster waar de Titus Brandsma Memorial is gevestigd, staat een

Wereldvredesvlam, waar elke maand een korte vredesmeditatie wordt gehouden. Daarnaast is dit steeds vaker de plek voor speciale herden-kingen. Op het plein staat ook een kunstwerk ter nagedachtenis aan Titus en er is een vredesmuur met inspirerende teksten. Ook op deze manier proberen de Karmelieten het gedachtengoed van hun bekende medebroeder, zijn mildheid en moed en zijn grote Godsvertrouwen, be-waren en door te geven aan volgende generaties.

E R I C A O P ‘ T H O O g

Laten we ons niet opsluiten in onszelfen ons blindstaren op het louter eigenbelang,

maar beseffen geroepen te zijnde ander gelukkig te maken.

Titus Brandsma, 1935

Herdenking 26 juli 2017 10.30 – 16.30 uur, Titus Brandsma Memorial Stijn Buijsstraat 11 Nijmegen | Sprekers: Hubert Bruls, burgemeester Nijmegen, Fernando Millan, prior generaal Karmelieten, Inigo Bocken, directeur Titus Brandsma Instituut | Meer informatie: www.titusbrandsmamemorial.nl | Tel: 024 – 360 2421

de emancipatie van de katholieken en de Friezen. Hij vond het belang-rijk ieder mens zijn waardigheid te geven. Hij probeerde God bij de mensen te brengen en zette zich in voor onderwijs en de journalistiek, voor kennisoverdracht. In een van de getuigenissen is te lezen dat hij voor zijn studenten alles over had. Prof. Mohrmann zegt ook van hem: “Hij bezat een waarlijk universele behulpzaamheid.”

NSB advertenties op te nemen, kwam hij in verzet. De denkbeelden van deze partij stonden haaks op zijn visie op het katholieke geloof. Sa-men met de bisschoppen riep hij alle hoofdredacteuren en directies van katholieke media op een manifest te ondertekenen en de NSB adverten-ties te boycotten. Als officieel gees-telijk begeleider van de katholieke journalisten, had hij veel gezag en werd daarom door de Duitse bezetter

G E R E C H T I G H E I D & V R E D E

zuster hettie Berflo o.carm

vredesvlam

inhoud

http://www.titusbrandsmamemorial.nl

i n b e e l d i n b e e l d


Je moet je altijd vragen blijven stellenIn gesprek met broeder Jan Heuft m. afr.

Broeder Jan Heuft m.afr. is al 48 jaar missionaris in Algiers, de hoofdstad van Alge-rije. 35 jaar lang was hij werkzaam op een school voor dove kinderen, de laatste 13 werkt hij voor een interconfessionele organisatie samen met protestanten en mos-lims in de zorg voor vluchtelingen en migranten in de stad. In juni was hij voor een korte periode in Nederland. Hij hield een inleiding over dialoog en vreedzaam sa-menleven, bij de tentoonstelling ‘De Witte Karavaan’ over 150 jaar Witte Paters en Witte Zusters. Kort hiervoor hadden we een gesprek over hetzelfde thema.

“Ik zag een TV-programma dat ‘Mas-kers af’ heet,” begint Jan zijn verhaal. “Hierin nodigt de interviewster haar gasten uit in te gaan op belangrijke levensproblemen waarvoor een ie-der van ons gesteld staat. Het ge-beurt nog als eens dat wij in zulke situaties ons ware gezicht moeten laten zien en verplicht zijn ‘kleur’ te bekennen”. Het gaat er dan om de uiterlijke schijn te laten vallen en de werkelijkheid te erkennen. Je kunt je in deze tegenwoordige tijd inder-daad afvragen of de maskers afgezet zijn en of we de bittere realiteit nu onder ogen moeten zien. Is de islam eigenlijk alleen maar op pad om ons te bekeren, al is het met geweld, of is er toch iets anders gaande?

het bestaan van God te komen. Zoals de abt van de vermoorde Trappisten in Tibhirine in zijn geestelijk testa-ment schreef dat hij hoopte dat, ook al zou zijn dood gewelddadig zijn, hij toch samen met de moslims in het aangezicht van God zou staan.”

Gezien de huidige toestand van de wereld kun je je de vraag stellen of we de moslims nog wel kunnen ver-trouwen. Zijn we niet naïef geweest? Zijn we niet te veel opgeslokt door mooie woorden en hebben we het slechte niet gezien?Het antwoord van Jan is duidelijk ‘nee’. “In de 47 jaar in Noord Afrika heb ik beleefd hoe we samen de weg van de Schepper ontdekken. God openbaart zich ook in de islam en in het boeddhisme. Op verschillende manieren kunnen er mooie dingen ontstaan en groeien. Tijdens die donkere periode in de jaren ’90 zijn 19 paters en monniken vermoord, maar zeker duizenden moslims zijn omgekomen, omdat zij hun vrijheid opeisten in de burgeroorlog.Toen vier van mijn medebroeders werden omgebracht riepen de mos-limbewoners van het dorp ‘Waarlijk dit waren mensen van God, in wie wij ons vertrouwen hadden gesteld’ Toen bekend werd dat de monniken in Tibhirine waren vermoord, kwa-men de dorpsbewoners bij onze do-venschool hun excuses aanbieden aan ons voor deze gruwelijke daad, waarin zij zich totaal niet herken-den. Vorige week nog bezocht ik met zo’n 200 pelgrims de beide plekken

en de moslimburgemeester van het dorp kwam om bloemen te leggen en we werden op onze tocht beschermd door de moslimbevolking. Deze mensen zijn voor mij een voorbeeld van hoe je in de wereld met elkaar om moet gaan.”

Het leven delenToen Jan begon te werken bij het Na-tionale Doveninstituut in Algiers kwamen ouders hun kind brengen. “In sommige stromingen van de is-lam werd gedacht dat het een straf van God was, dat hun kind niet kon horen. Toch hadden ze vertrouwen in ons en vroegen ons ‘Maak iets van het leven van mijn kind.’” Jan heeft het ervaren als hele mooie tij-den waarin hij het leven van de kin-deren, hun ouders en de mensen in het dorp heeft meegeleefd. “We wa-ren daar niet om mensen te bekeren, wel om diepte aan het leven te geven. Omgekeerd waren zij ook getuigen van hun geloof naar ons toe.”Na 35 jaar op het Doveninstituut ging Jan werken bij een organisatie voor vluchtelingen en migranten. Het is een interconfessionele organisatie: er werken christenen en moslims. Tijdens zijn werk merkt hij dage-lijks hoe het samen leven, vieren en rouwen een klimaat van vertrouwen schept. “Als een jonge vluchteling sterft aan aids of andere ziekten, is de hele gemeenschap aanwezig bij de begrafenis om samen te bidden. Het gebeurt met enige regelmaat dat moeder, vanaf duizenden en duizen-den kilometers ver, haar overleden

zoon of dochter, via een mobieltje, dat op de kist ligt, geëmotioneerd toespreekt. Dat doet nog steeds heel veel met me.Onlangs hebben we samen met enke-le christenen en moslims het breken van de Vasten tijdens de Ramadan gevierd en samen gegeten. Samen zijn we ons bewust dat deze wereld ons geschonken is door een hogere macht. In de wereld van vandaag is in gesprek gaan en blijven belang-rijk. Conservatisme en fanatisme leiden tot oorlog en geweld. Je moet altijd blijven luisteren en het goede in iedere mens en in iedere religie blijven zien. In het contact van mens tot mens komt religie op de achter-grond. In ieder mens is iets goeds te vinden.”

In het begin richtte de organisatie zich vooral op studenten uit het zui-den van Afrika, die door de ontwik-kelingen in Algerije op een bepaald moment geen studiebeurs meer kre-gen. In de loop der tijd verschoof de focus naar vluchtelingen, allereerst uit de Westelijke Sahara, nu uit heel Afrika. Jan: “Het zijn vaak jonge mensen die naar Algerije komen voor een beter leven. Als het niet

lukt om iets op te bouwen in Noord Afrika, wagen ze de oversteek naar Europa. Maar we zien steeds meer dat de EU probeert de buitengrens te verleggen van het zuiden van Eu-ropa naar het noorden van Afrika. Er wordt vanwege allerlei verdragen met de EU door Algerije steeds meer jacht gemaakt op de (illegale) mi-granten. Hun situatie wordt moeilij-ker en nijpender. Daarnaast komen er meer en meer Afrikanen die door Europa teruggestuurd worden. Als dat na een korte tijd is kunnen zij wel weer wat opbouwen, maar in an-dere gevallen, als iemand al 20 jaar in Europa heeft geleefd, lukt dat niet meer. We zijn geen voorstander van gedwongen terugkeer, maar helpen deze mensen omdat ze in nood zijn.”

Kleur bekennen“In Europa zijn we ook medeverant-woordelijk voor al die vluchtelingen. De situatie in Afrika is catastrofaal: droogte en honger door klimaatver-andering en slecht leiderschap, wat weer leidt tot conflicten en oorlogen. En onze regeringen blijven maar vriendelijk doen tegen deze corrupte leiders.Soms hoor ik wel eens ‘we hebben

geen roepingen meer, wat moeten we nog, zijn we nog nodig?’ Maar dan vraag ik me af ‘hebben we dan niets meer te zeggen?’ Als missionarissen van Afrika moeten we meer kleur bekennen en ons eigen gezicht la-ten zien. Het charisma van de Witte Paters is ‘op weg met de islam’. Die islam is in onze tijd meer aanwezig dan ooit te voren. Er is meer en meer behoefte aan dialoog, er is werk ge-noeg en het is urgent! De kerkplan-ting in Afrika is wel gelukt, maar het continent verkeert in een catastrofe. Is dit wat we droomden? Wat doe je vandaag de dag met de boodschap van het evangelie en met de bood-schap van bijvoorbeeld Laudato Si’?We moeten mensen zoeken die ge-engageerd zijn. Missie vandaag is aanwezig zijn daar waar de nood het hoogst is. Het is niet alleen so-ciaal werk. We willen ieder mens een plaats in deze wereld geven en zijn waardigheid teruggeven. Als het ware een steunpilaar voor men-sen zijn. Maar omgekeerd heb ik als mens ook anderen nodig. We moeten elkaar vasthouden. In mijn werk in Algerije beleven we de dialoog in de praktijk en juist in die praktijk komt het vaak tot uitwisseling over de zin

“We waren daar niet om mensen te bekeren, wel

om diepte aan het leven te geven. Omgekeerd waren zij ook getuigen van hun

geloof naar ons toe.”

In de begin jaren dat ik in Algiers woonde spraken we over ‘ontmoe-ting’ als het achtste sacrament,” gaat Jan verder. “Ons streven was samen op weg te gaan en te proberen God onder woorden te brengen om zo sa-men tot een dieper bewustzijn van

G E R E C H T I G H E I D & V R E D E

Jan Heuft | Foto: Erica Op ‘t Hoog br Jan Heuft aan het werk in Algiers. | Foto: WNM

inhoud


Religieus erfgoedG E R E C H T I G H E I D & V R E D E

Stichting Katharina Kasper dienstbaar aan menslievende zorgWat doe je als congregatie die zich altijd met hart en ziel heeft ingezet voor de zorg aan de medemens als je eigen zusters zelf zorg nodig hebben? Dan richt je je eigen zorginstelling op. Dat is in ieder geval wat de Arme Dienstmaagden van Jezus Chris-tus deden. Op 6 december 2013 werd de stichting Katharina Kasper voor menslie-vende zorg opgericht. Een gesprek met zuster Hermana Brand, provinciaal overste en Ivo Schlenter, directeur van de stichting.

In 1851 is de congregatie van de Arme Dienstmaagden van Jezus Christus gesticht in het Duitse Dernbach door Katharina Kasper. Haar doel was de zorg voor ouderen en zieken. Niet lang daarna, in 1859, vroeg de gravin van Amstenrade in Limburg haar of

er niet enkele zusters naar Neder-land konden komen ten behoeve van de zorg voor zieke en oudere men-sen. De gravin zelf zou een klooster voor hen bouwen. Op 6 december 1936 werd de Nederlandse provincie opgericht. Later volgende nog En-geland, de Verenigde Staten, India, Mexico, Brazilië, Kenia en Nigeria.Jarenlang zetten de zusters zich in voor allerlei aspecten van de zorg, wijkverpleging, verzorgingshuizen, psychiatrische zorg en jeugdzorg. Nu zijn de Nederlandse zusters zelf oud geworden, gemiddeld 82, en in aantal sterk afgenomen. In Neder-land waren geen nieuwe intredes, wel in het buitenland en enkele Indiase zusters zijn naar ons land gekomen.

HandreikingOp een gegeven moment kwam de tijd dat de zusters die altijd dienst-baar waren aan anderen zelf zorg nodig hadden. Een van Hermana’s medezusters werd zodanig ziek dat zij veel verzorging nodig had. “Zelf waren we te oud om dat te kunnen doen, dus kregen we hulp van een grote zorginstelling,” vertelt Her-mana daarover. “Maar we waren er niet tevreden over. Voor alle zorg-handelingen stond een beperkte tijd

en de verzorgenden en verpleegsters moesten altijd klokken. Onze me-dezuster had soms wel zes verschil-lende mensen aan haar bed.” Het lag zeker niet aan die verzorgenden zelf, benadruk Hermana, zij wilden dit vaak ook niet zo. “Het ligt aan het systeem dat verkeerd is. Jarenlang was veel van de zorg in handen van de religieuzen. Toen deze in de jaren ’70 en ’80 van de vorige eeuw werd overgenomen door de staat was al-les nog prima. Maar de laatste jaren is de zorg enorm verschraald. Mijn medezuster werd er echt ongelukkig van.”In diezelfde periode kreeg Hermana bezoek van twee mensen van de zor-ginstelling van de Duitse medezus-ters in Gangelt. “Zij kregen vaak vra-gen van Nederlanders die in eigen land geen indicatie kregen en wel zorg nodig hadden. In Gangelt kon-den ze die niet geven. Daarom kwa-men ze naar ons.”“Ik zie het als een handreiking die ik kreeg van onze stichteres, zo voel ik dat echt,” zegt Hermana. “Zij gaf op deze manier te kennen dat wat zij ooit gestart was niet zomaar gestopt kon worden en dat we de zorg weer zelf zouden moeten gaan opzetten zoals zij in 1859 heeft gedaan.”

van het bestaan omdat we te maken hebben met situaties rond leven en dood. Onze boodschap is er een van vrede. Christus zelf is een geweld-dadige dood gestorven maar toch sprak hij over vrede en verzoening.

Niet verstarrenAls kerk en missionarissen moeten we soms de moed hebben om weer opnieuw te beginnen. We moeten voorkomen dat het systeem ver-stard. Het mag niet te veel stabilise-ren maar moet flexibel en draaiend blijven zoals het Arabische schrift. Creativiteit maakt blij. We zijn ge-schapen om zelf te scheppen.

Je moet altijd blijven vertrouwen in het goede van de mens en in de rela-tiviteit van ieders opinie. We moeten voorkomen dat we de waarheid zien als een blok graniet. Het moet te bewegen zijn. Dat is iets anders dan vervormen. We moeten ons altijd af blijven vragen ‘wat is door God inge-geven, en welke regels komen voort uit menselijke interpretatie van bij-bel of koran?’ Dat vraagt ook om cre-ativiteit en intelligentie. Welk recht heb jij om een ander te dwingen om op een bepaalde manier te geloven? In welke mate heb je zelf de bood-schap wel goed verstaan? Je moet je altijd vragen blijven stellen!


De Witte KaravaanDe expositie in het Erfgoedcen-trum Nederlands Kloosterleven in St. Agatha is nog tot en met 29 oktober te bezichtingen. Het veelkleurige leven van de Witte Paters en Witte Zus-ters in Afrika wordt geïllustreerd aan de hand van voor-werpen, archief- en beeldmateriaal. Stichter Lavigerie spoorde de missionarissen aan om zich te verdiepen in de Afrikaanse talen, de culturen en de Islam. Hij geeft hen als richtlijn: “U spreekt hun taal, u eet zoals zij, u kleedt u zoals zij.” Zowel de paters als de zusters gaan – naar de lokale gewoonten – in het wit gekleed. Daarom worden ze in de volksmond Witte Paters en Witte Zusters genoemd.

Paters en zusters zijn actief in jeugdzorg, onderwijs, zie-kenzorg, pastoraat en vrouwenemancipatie. Steeds met het doel om de Afrikanen het werk voort te laten zetten, om de inlandse kerk een Afrikaans gezicht te geven. Het idealisme en de volledige inzet van dezemissionarissen en missiezusters – velen van hen namen voor altijd afscheid van hun familie en hun moederland – spreekt nog altijd tot de verbeelding.Momenteel zijn de Nederlandse missionarissen bijna allemaal teruggekeerd naar hun thuisland. Hun werk wordt voortgezet door Afrikaanse mannen en vrouwen. In Nederland zal deze tentoonstelling de laatste kans zijn om uit de eerste hand hun verhalen over de missie in Afrika te horen en aanschouwen. Op verschillende dagen zijn er Witte Zusters en Paters aanwezig om be-zoekers rond te leiden. Ook worden er diverse lezingen gegeven rondom de expositie.

Meer informatie: www.erfgoedkloosterleven.nl

150 jaar Witte Paters

en Witte Zusters in Africa

zuster Hermana Brands

directeur Ivo Schretler

inhoud

http://www.erfgoedkloosterleven.nl


R E L I G I E u S E R F G O E D R E L I G I E u S E R F G O E D

En zo gebeurde het ook. Samen met Janneke Doe, de juridisch stafmede-werkster van de KNR, Ans Pleunis, een andere juriste en de twee heren van de zorgstichting in Gangelt werd nagedacht hoe een en ander vorm kon krijgen. Dat leidde ertoe dat op 6 december 2013, de Stichting Katha-rina Kasper voor menslievende zorg werd opgericht. Ivo Schlenter, voor-heen werkzaam bij de zorginstelling in Gangelt, werd aangesteld als di-recteur. In december 2013 werd ook de WTZI aanvraag door de overheid goedgekeurd. Dat betekent dat de or-ganisatie ook geïndiceerde zorg mag leveren. Begin 2014 werden er drie mensen aangenomen die in eerste instantie de zorg voor de eigen zus-ters op zich zouden nemen en kort daarna werd gestart met dagopvang in Schinveld.

Anders dan de reguliere zorgDat het anders moest dan bij de regu-liere zorgorganisaties was duidelijk: geen kloksysteem, maar tijd voor de

mensen, zoveel mogelijk vaste ver-zorgers / verplegers voor een cliënt die dan ook alles doet: hulp bij was-sen en aankleden, verzorging van wonden en toedienen van medicatie maar ook zorgen dat de badkamer schoon achtergelaten wordt en de vieze handdoeken in de was gaan. Voordat de medewerkster vertrekt vraagt zij eerst of ze nog iets kan doen. Er moet tijd en aandacht zijn. “Soms betekent dat, dat je de volgen-de patiënt even moet bellen dat het wat later wordt,” licht Hermana toe, “maar dat vinden ze niet erg omdat ze weten dat als ze zelf wat meer tijd nodig hebben, die er ook is.”

De spiritualiteit van de congregatie is heel belangrijk en moet merk-baar zijn in de stichting. Daar waakt Hermana ook voor. “Ik ben zoveel mogelijk aanwezig bij de sollicita-tiegesprekken en dan begin ik met te vertellen wie Katharina Kasper was en waar wij altijd voor stonden en hoe dit doorwerkt in het werk van de stichting nu. Als de sollicitant zich daarbij thuis voelt, draag ik de rest van het gesprek over aan de me-dewerkers van de stichting,” vertelt ze. “Jullie zijn onze handen en armen geworden” zeg ze hen, “jullie zetten ons werk voort. Daar zijn veel mede-werksters trots op.”Om deze spiritualiteit goed te kun-nen ervaren, gaan (nieuwe) mede-werkers eens in de twee jaar naar Dernbach om daar kennis te maken met de spiritualiteit van de zusters. Daarnaast organiseert zuster Her-mana een jaarlijkse vrijwilligersdag met ontmoeting en een film over de congregatie en Katharina Kasper.

“Wij hebben onze tijd gehad hoor je wel eens zeggen, maar dat is niet zo,” meent Hermana. “Zolang als wij le-ven moeten we het werk voortzetten. De medewerksters voelen zich zeer betrokken bij de zusters. De mensen van dit rayon vergaderen meestal

hier en regelmatig lopen medewer-kers binnen voor een korte pauze of een kopje koffie. Ze voelen zich thuis. We hebben geen intredes meer maar we hebben er nieuwe zusters bij ge-kregen. Ook zij zijn geroepen. Het enige verschil is dat ze geen geloften afleggen en niet in de gemeenschap wonen.”

“We verlenen menslievende zorg en daaronder verstaan we een werk-wijze en organisatie waarin de zorgvrager centraal staat en wordt ondersteund op basis van vriende-lijkheid, betrouwbaarheid en hulp-vaardigheid,” vult Ivo aan. “Al snel bleek dat we met onze visie en or-ganisatie goed zouden aansluiten

van vrijwilligers en mantelzorgers actief. “Net als zuster Katharina Kasper in het verleden, is ons uit-gangspunt nog steeds dat we hel-pen waar we gevraagd worden” zegt Ivo. “We bieden niet alleen hulp aan mensen met een WMO-indicatie. De drie dagbestedingsplekken zijn laagdrempelige inloophuizen voor iedereen. Op deze manier kunnen we ook bij mensen zonder indicatie vroegtijdig problemen constateren, ook hen monitoren we. Als het nodig is kunnen we de zorg snel opschalen. Maar ook afschalen als dat mogelijk is. We hebben een zachte grens in onze verhouding wel- en niet-geïn-diceerden. Een harde grens zou niet passen bij onze missie.”Vanaf het begin is er goed contact geweest met de gemeenten en zaten we met hen aan tafel om te praten over de inrichting van de zorg nu veel taken overgedragen zijn naar die gemeenten. Bijkomend gevolg is dat we ons nu ook met jeugdzorg en psychiatrische zorg bezig houden. In eerste instantie vooral rond de be-geleiding maar sinds kort ook meer op het gebied van behandeling.”

Financieel op eigen benenNaast een persoonlijke betrok-kenheid voor het bewaken van de

spiritualiteit, zorgen de zusters van de congregatie ook voor een finan-ciële bijdrage. Meer en meer lijkt de organisatie echter op eigen benen te kunnen staan in de toekomst. Ivo legt uit hoe dit komt: “we werken met zelfsturende teams, we hebben daarom weinig managementlagen waardoor er veel geld beschikbaar is voor de daadwerkelijke zorg. Daar-naast is het niet zo dat het werken zonder kloksysteem betekent dat er minder efficiënt gewerkt wordt. In-tegendeel: doordat zoveel mogelijk dezelfde personen bij een cliënt be-trokken zijn, is er minder tijd nodig voor overdracht en administratie. Het werk in de zorg lijkt te zijn over-geprofessionaliseerd. Teveel regels, te veel administratie en protocol-len. Zorg was gekoppeld aan tijd en geld. Wij kijken naar de zorgvragers als mens. Veel medewerkers in de dat hebben ooit de keuze voor dit vak ge-maakt vanuit hun hart en omdat ze dienstbaar willen zijn aan mensen die dat nodig hebben. Omdat wij juist dit centraal stellen, kunnen ze weer werken vanuit hun hart en dat maakt dat ze vaak veel efficiënter zijn.”

Zuster Hermana wil zo lang moge-lijk betrokken blijven bij het werk.

Meer informatie: www.katharina-kasper.nl

De band tussen de congregatie en de stichting is ook formeel vastge-legd. Er zal altijd iemand vanuit de congregatie in het bestuur van de stichting blijven. “Zo zal wat Katha-rina ooit begonnen is niet verloren gaan. Angst voor het verdwijnen van de Congregatie hebben we niet. We denken eerder dat het de Stichteres zelf is, die ons het oprichten van deze Stichting heeft ingegeven. Zij wil ons waarschijnlijk zeggen: ‘Wat ik begonnen ben mogen jullie niet sluiten’. Zo maakt ze ons duidelijk wat onze taak nog is. We hebben de naam én het werk voor de toekomst behouden en doorgegeven. Terug bij de wortels van onze Congregatie in een nieuwe tijd.”


“Zo zal wat Katharina

ooit begonnen is niet

verloren gaan.”

bij de kanteling in de zorg die voor 2015 gepland werd: in de wijk, dicht bij de bewoners met participatie van vrijwilligers en mantelzorgers. Prin-cipes die de zusters al wereldwijd hanteerden. Daarom hebben we een concept uitgewerkt dat uitgaat van het samenbrengen van geïndiceerde en niet-geïndiceerde zorg, gecombi-neerd met vrijwilligers en mensen die meewerken in het kader van ge-meentelijke regelingen. De basis is een laagdrempelige dagopvang waar iedereen kan binnenlopen.”

In een paar jaar tijd is de organi-satie gegroeid van 3 naar 40 mede-werkers en zijn er drie plekken voor dagopvang. Daarnaast zijn er tal

Katharina Kasper

inhoud

http://www.katharina-kasper.nl


Titus Brandsma over vredeDit jaar wordt herdacht dat het 75 jaar geleden is dat Titus Brandsma o.carm stierf in Dachau. Hij zat daar vast vanwege zijn geweldloze, maar onverzettelijke strijd te-gen de nationaal-socialistische denkbeelden. Deze strookten in zijn ogen niet met de opvattingen over rechtvaardigheid en vrede in het katholieke geloof. In de jaren voor de Tweede Wereldoorlog schreef hij al veel over vrede en geweldloosheid.

Geweldloosheid en rechtvaardige vrede

teksten om over na te denken…

Teksten verzameld door Hettie Berflo o.carm

”VredesherautenHet is merkwaardig,hoe door alle eeuwen heentelkens vredesherauten zijn opgestaan,vredestichtersen verkondigers van de boodschap van de vrede.En al ging na enige tijdhun stem verlorenin het nieuw opkomend strijdgewoel,na de verschrikkingen van de oorlogkwam ook weer de bezinningen weerklonk opnieuw de boodschap van vrede.Vrede en vredelievendheid (1931)

”Wat houdt vrede eigenlijk in?Wij die midden in de wereld staan,wij die meer dan we onszelf bewust zijn,worden beheerst door de publieke opinie om ons heen,laten we ons eens afvragen,of ook wij wel worden geleiddoor de juiste voorstellingen van hetgeende vrede in de menselijke samenleving eigenlijk inhoudt.Willen wij niet teveel water en vuur verzoenen?Willen wij niet teveelaan de maatschappij vrede schenkenzonder dat wij er ons druk over maken,die maatschappij dusdanigerwijzevan inzicht te doen veranderen,dat zij die vrede ook kan aannemen en waarderen.Vrede en vredelievendheid (1931)

”Anderen gelukkig makenLaten we ons niet al te egocentrisch opsluiten in onszelfen ons blindstaren op het louter eigenbelang,maar beseffendat we tot roeping hebbenen dat daarin een groot geluk voor ons bestaat,dat we anderen gelukkig kunnen maken.

De eigenliefde en de hebzuchtzijn de grote kwalen van deze tijden de diepste oorzaken van de oorlog.Daartegen moeten wij stelling nemen.Dan alleenkunnen we vruchtbaar vredeswerk verrichten.

Het is onmogelijkde vrede op enigszins vruchtbare wijze te bevorderen,zonder dat invloed wordt uitgeoefend op de maatschappijen zonder dat in de maatschappijde kwalen worden bestredenwelke de kiem van de oorlog in zich dragen.Vrede en vredelievendheid (1931)

”De inwoning van GodWij moeten allereerst God zienals de diepste grond van ons wezen,verscholen in het meest innerlijke van onze natuur,maar daar toch te zien en te aanschouwen,na eerste beredenering duidelijk kenbaar,bij geregelde instelling daaropzonder telkens herhaalde beredeneringen als bij intuïtie,zodat wij ons zien in voortdurende aanschouwing Godsen Hem niet slechts aanbidden in ons eigen wezenmaar evenzeer in alles wat bestaat,allereerst in de medemens,maar dan ook in de natuur, in het heelal,alomtegenwoordig en alles doordringendmet het werk van zijn handen.Die inwoning en inwerking Godsmoet niet enkel het voorwerp van intuïtie wezen,maar zich in ons leven openbaren,in onze woorden en daden tot uitdrukking komen,uitstralen in heel ons wezen en optreden.Godsbegrip (1932)

”Gewoon helpenJe moet je broeder helpen.Zonder dralen. Zonder dubbelzinnigheid.Je moet het Gelaatvan Christus in hem eren.Achter al de verborgenhedenvan grootsteedse nood,achter al de wildheidvan grootsteedse decadentie,achter al de waanzinvan deze heidense steden staat,het allerdiepst,toch het beeld van de Heer.Lichtend, gebiedend, verhullend.Kniel neer voor het Gelaat van Godin je broeder.Ben ik de hoeder van mijn broeder?Ik ken hem toch niet.Ik heb geen contact met hem…Ja, je bent de hoeder van je broeder.Schep contact.Niet vragen. Niet omzien.Niet oordelen. Gewoon helpen.Heldhaftigheid (1934)

”Liefde voor de vredeAls wij de feiten goed bezien,dan moeten wij tot de erkenning komen,dat wij allen, in en door de maatschappijwaarin wij leven,de oorlog hebben bevorderden er zo schuldig aan zijn.Onze liefde voor de vrede was nog nietde ware welgeordende liefde.Wat had onze liefde voor de vredebeter, volmaakter, werkdadigerkunnen zijn geweest.En als werkelijk de mensenmeer oprecht en naar juister inzichtde vrede hadden liefgehad,niet met woorden, maar metterdaad,zou het er met de kansen op oorlogdan toch niet enigszins anders uitzien?Vrede en vredelievendheid (1931)

Tekst op de Muur van Vrede bij de Titus Brandsma Memorial

inhoud

v a r i a | k o r t e b e r i c h t e n


Varia / korte berichtenV A R I A | K O R T E B E R I C H T E N

Afscheid van Rogier Moulen JanssenOp 21 juni 2017 bereikte Rogier Moulen Janssen de pensioengerechtigde leeftijd en nam hij na 33 jaar afscheid van het bureau KNR. De receptie in de Waalse kerk in Breda was druk be-zocht. Velen waren gekomen om de voormalige secretaris van PIN en KOS voor de laatste maal de hand te schudden: oversten en economen van religieuze instituten, commissieleden, collega’s maar zeker ook veel mensen uit het uitgebreide netwerk van Rogier. Medewerkers van collegafondsen, bestuurders en medewerkers van projecten die in de afgelopen jaren konden rekenen op de steun van PIN en velen uit de wereld van het religieus erfgoed. Tijd voor een laatste interview.

Vanwege het werk voor de PIN was ik ook actief in een aantal overleggen met fondsen zoals het Beukenhofover-leg en het Landelijk Fondsen Overleg waar ik voorzitter van was. Tevens ben ik gastdocent Philantropic Studies aan de Vrije Universiteit in Amsterdam geweest en ui-teraard was er nog een aantal ad hoc activiteiten.

Waar kijk je met tevredenheid op terug?“Met grote tevredenheid kijk ik naar het initiatief dat sa-men met de directeuren van Catharijneconvent en Ons Lieve Heer op Solder is genomen om vanaf nu alle kinde-ren van Nederland inzicht te gaan geven in de universele en culturele waarden van het Christendom en de Bijbel en de invloed daarvan op de Nederlandse samenleving. Ik zie overdracht van kennis over onze joods-christelij-ke wortels aan jongeren als essentieel bestanddeel voor een beter omgaan met elkaar en andere geloven. Scho-len worden goed gefacilieerd om dit programma in de schoolwerkplannen te kunnen opnemen en zijn enthou-siast. Het is uitdrukkelijk geen evangeliserend project.

Daarnaast op het voorzitterschap (ruim elf jaar) van het Landelijke Fondsenoverleg en de ondertekening van het convenant met burgemeester en wethouders van Amsterdam, een Europese primeur! Doel van dit conve-nant: beter samen werken tussen burgemeester en wet-houders enerzijds en de vermogensfondsen anderzijds levert meer rendement voor het publieke belang en dat binnen een langdurig partnerschap van maar liefst 10 jaar. Op het stimuleren van de samenwerking tussen de fondsen, de vele vaak intensieve contacten met de pro-jectaanvragers en gesprekken met bestuurders zie ik met een goed gevoel terug.

Wanneer ben je begonnen bij de KNR?“Ik ben in dienst gekomen bij de KNR op 1 oktober 1984 als secretaris voor de AKOR, de Algemene Kommissie Ouderenzorg Religieuzen, de voorloper van de huidige COR. Dat ben ik gebleven tot 1999. Daarnaast was ik se-cretaris van het Bestuur van de KNR in de oude vorm. Dat wil zeggen voordat SNVR, SBCN, SMB en SNPR op-gingen in de ene nieuwe KNR. In mei 1990 werd er een directeur aangesteld voor de KNR, die ook de functie van secretaris van het bestuur overnam.”

De meeste mensen zullen je nu vooral kennen als secretaris van de commissies PIN en KOS, Welke taken had je nog meer bij de KNR?In januari 1990 ben ik secretaris van de KOS (Kommis-sie Onderlinge Solidariteit) geworden, in 1999 verruilde ik de AKOR voor de PIN (Projecten in Nederland). Sinds 2007 was ik ook stafmedewerker voor religieus erfgoed. Ik ben historicus van oorsprong en mijn eerste baan was onderzoeker 19e -eeuwse stedelijke ontwikkeling bij de gemeente Breda.Vanuit de zorg voor religieus erfgoed was ik lid van het CIO-K (commissie interkerkelijk overleg met de over-heid inzake kerkgebouwen), kerkelijk afgevaardigde van het Catharijneconvent, lid van de Raad van Advies van stichting Behoud en Herbestemming Religieus Erfgoed (BHRE), lid van werkgroep Agenda Toekomst Religieus Erfgoed. Ook was ik lid van de werkgroep Gebouwd Re-ligieus Erfgoed die mede het strategisch Plan voor het Religieus Erfgoed heeft geredigeerd in het kader van het jaar van het Religieus Erfgoed in 2008.

Verder ben ik erg blij met het meedenken en mede bij-dragen (met geld van anderen, de religieuzen!) aan het in stand houden van een aantal spirituele tankstations waar tot in de verre toekomst niet-fossiele brandstof kan worden getankt door tienduizenden bezoekers en gas-ten, waar het evangelie zichtbaar wordt voor geleefd. Te-gen stromen in bleef en blijf ik in deze plekken geloven. Dat we in verband met de toekomst van het religieus erf-goed de uitdagingen rond kloostergebouwen op de kaart hebben gezet, want aanvankelijk werd landelijk alleen over de toekomst van kerkgebouwen gesproken. Tijdens de slotbijeenkomst van de Agenda Toekomst Religieus Erfgoed in de Grote Kerk in Naarden werd dat nog eens uitdrukkelijk publiekelijk naar voren gebracht.Ook de contacten met provinciale bestuurders en amb-tenaren over de toekomst van de kloostergebouwen, waarbij niet alleen herbestemming maar ook bestendig gebruik centraal stond. Mijn grootste voldoening haal ik uit het met succes oormerken van Essentgelden voor dit doel door de provincie Noord-Brabant. Miljoenen euro’s zijn ingezet en een aantal religieuze instituten heeft hier zeer veel profijt van gehad.In het algemeen kijk ik met voldoening en in dankbaar-heid terug op de lange periode bij de KNR, en last but not least: de PIN staat als een huis.”

Je taken worden overgenomen door Janneke Doe (PIN) en Jeroen Crajé (KOS en erfgoed). Welk advies heb je je opvolgers gegeven?Daar kan ik kort over zijn: netwerken!

Wat ga je het meest missen?De collega’s op kantoor, die ik allen heb zien komen! Na-tuurlijk in het bijzonder Ellen Daemen die mij als secre-taresse gedurende al die jaren en functies heeft onder-steund. De vele contacten, de enorme afwisseling, want elke dag was weer totaal anders.

Tot slot: wat ga je doen met de tijd die nu vrij komt?Ik word lid van het bestuur van een lokaal fonds in Breda, blijf lid van het bestuur van de vrienden van het Katholiek Documentatiecentrum aan de Radboud Uni-versiteit, ben lid geworden van een PROBUS (Rotary voor oudjes) club in Breda en nog een aantal dingen. Maar bovenal houd ik nu veel verzoeken af omdat ik ook van echte vrije tijd wil gaan genieten. Daarbij staan reizen bovenaan de agenda.

Rogier Moulen Janssen

v a r i a | k o r t e b e r i c h t e n v a r i a | k o r t e b e r i c h t e n


foto

: Ram

on M

ango

ld

Regiodagen 2017Ook dit jaar werd er in aanloop naar de Algemene Ver-gadering in juni weer een vijftal regiodagen gehouden waarbij staf en Bestuur van de KNR in gesprek gingen met religieuzen over enkele actuele onderwerpen. De dagen vonden plaats in Tilburg, Maastricht, Heeswijk, Voorschoten en Nijmegen. Belangrijkste agendapunten waren de toekomst van het bureau KNR, de structure-le financiering en het draaiboek voltooiing religieuze instituten.Patrick Chatelion Counet schetste op elk van de regio-dagen in het kort hoe het aantal fte’s op het bureau in de komende jaren zal worden afgebouwd. Het slinken van het aantal religieuzen en religieuze instituten noopt tot deze afslanking. Hoe de taken die er liggen de komende jaren over deze fte’s verdeeld gaan worden zal later wor-den ingevuld. De toekomstige leden van de KNR zullen dat moeten bepalen. Het ligt voor de hand dat de stafle-den breder inzetbaar moeten zijn. Ook de wijzigingen in de commissiestructuur hangen hiermee samen.Om tussen 2020 en 2030 voldoende armslag te kunnen houden heeft het Bestuur de religieuze instituten nu al gevraagd om een extra bijdrage voor de structurele fi-nanciering van het bureau. Een deel van de instituten heeft aan deze oproep reeds gehoor gegeven.

Draaiboek voltooiingHet hoofdthema van de regiodagen was het draaiboek voltooiing. Tom Boesten werkt samen met enkele leden van de staf en de KAR aan een draaiboek rond de voltooi-ing van religieuze instituten. Hierin zullen de vragen en aandachtspunten aan de orde komen die congregaties gaan tegenkomen als zij in de komende decennia de fase van voltooiing gaan bereiken. Omdat voor iedere con-gregatie geldt dat de situatie anders is, is het moeilijk om een duidelijk stappenplan vast te leggen. Toch zijn er algemene aandachtspunten en stappen aan te geven. Het algemene draaiboek kan een aanzet geven tot verder maatwerk. In kleine groepjes werd door de aanwezigen op de regiodagen bekeken welke vragen en onderwerpen in zo’n draaiboek aan de orde moeten komen. Een aantal punten die genoemd werden:

– Het kunnen beleven van het charisma ook bij ouder wordende instituten blijft een aandachtspunt.

– Hoe kan een instituut zo lang mogelijk autonoom blijven?

– Verantwoorde afbouw van het personeelsbestand – Aandacht voor de begraafplaatsen – Het sluiten van communiteiten en het voorbereiden van leden hierop

– Begeleiding bij internationalisering.

– Het aangaan van gesprekken met Generale Besturen over de situatie in Nederland om daar de zaken goed mee te kunnen regelen. Daarmee samenhangend de wisseling van status bijvoorbeeld van Provincie naar Religieus Huis.

– Het regelen van de financiële zaken en het beheer van gelden als het instituut in Nederland niet meer bestaat

– Aandacht voor de zorg voor de oudere leden

Tijdens de middagen was er aandacht voor de bestuurs-verkiezingen en werden de aanwezigen geïnformeerd over de stand van zaken rond het seksueel misbruik, het jaarthema Geweldloosheid en rechtvaardige vrede, de Open Kloosterdagen en enkele financieel economische zaken zoals de ANBI.

Tot slot werd op alle bijeenkomsten gesproken over de relatie tussen AMA, KNR en Mensen met een Missie. AMA is een commissie die is opgericht door de religieu-zen en is in die zin ook een fonds van de religieuzen. De uitvoering van AMA is in handen van Mensen met een Missie. Daarover zijn enkele jaren geleden in een conve-nant afspraken gemaakt. Financiering van projecten via AMA kan een manier zijn om uitdrukking te geven het charisma van het instituut. In dit kader werd ook kort gesproken over het Fonds Gemeenschappelijke Belan-gen Religieuzen (voorheen bekend als fonds apostolaat). Instituten kunnen geoormerkte gelden storten in dit fonds. De gelden worden besteed aan projecten die pas-sen bij de doelen die de instituten vooraf hebben aange-geven. De uitvoering hiervan zal liggen bij de commis-sies PIN, KOS en AMA.

Hoge onderscheiding voor zuster Lucie Gimbrère

‘Evangelarium van Egmond’. En ook de Leidse Talmud, het oudste complete handschrift van de Talmud ter we-reld, is door haar handen gegaan.Uniek zijn haar restauratieverslagen, waarin zij niet al-leen al haar werkzaamheden beschrijft, maar waarin zij tevens de vormgevingsprincipes van de handschrif-ten in een historische context plaatst. Daarmee geeft haar documentatie een schat aan extra kennis over de geschriften. Haar restauratieverslagen, samen met de relevante correspondentie met de conservatoren en lite-ratuur daar omheen, zijn enkele jaren geleden integraal opgenomen in de Leidse Universiteitsbibliotheek, waar het een zeer waardevolle en blijvende bijdrage vormt voor de geschiedenis van het Nederlandse middeleeuw-se boek in het algemeen en voor de restauratiegeschiede-nis in het bijzonder. Heden ten dage is het onmogelijk iets aan boekrestauratie te doen zonder zich rekenschap te geven van haar methodes en technieken. Zij is in haar werk uniek gebleken.”

Zuster Lucie Gimbrère (89), van de benedictinessen van Oosterhout werd op 26 april 2017, door burgemeester Huisman van diezelfde plaats benoemd tot Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw. Deze hoge koninklijke onderscheiding werd haar verleend vanwege haar bij-drage aan de restauratie van oude, Middelnederlandse teksten en documenten.De burgemeester roemde haar kennis en autoriteit het gebied van boekrestauratie in zijn toespraak:“Al meer dan vijftig jaar werkt zuster Lucie in de Onze Lieve Vrouwe Abdij van Oosterhout als handschriften- en boekrestaurateur. Zij is nationaal en internationaal een autoriteit op haar vakgebied en staat bij deskundi-gen bekend als de beste restaurateur van middeleeuwse boeken en manuscripten die naoorlogs Nederland heeft gekend. Zij is zeer deskundig op het gebied van Middel-nederlandse handschriften, incunabelen en postincu-nabelen. Van 1963 tot 1996 leverde zr Lucie vanuit de bin-derij in de abdij totaal 466 gerestaureerde boeken af voor diverse opdrachtgevers. De laatste jaren heeft zij gezien haar hoge leeftijd haar werkzaamheden moeten beper-ken, maar zij is niet gestopt; tot op de dag van vandaag is zij met haar ambacht bezig. Op baanbrekende en weten-schappelijk verantwoorde wijze heeft zij haar werkzaam-heden verricht en vervulde als zodanig een pioniersrol op het gebied van de boekrestauratie in Nederland.Zij heeft het verreweg belangrijkste boek dat in Neder-land bewaard wordt gerestaureerd: het ‘Utrechts Psal-ter’, dat eind vorig jaar op de Werelderfgoedlijst van Unesco is geplaatst. Daarnaast heeft zr Lucie ook twee van de meest vermaarde Nederlandse handschriften gerestaureerd: het beroemde ‘Beatrijs-handschrift’ met teksten uit de Middelnederlandse literatuur en het

Gezocht: eenvoudige hostiebakmachineDe zusters van Onze Lieve Vrouw van de Altijddurende bijstand in Sri Lanka zijn voor hun klooster in Centraal Sri Lanka op zoek naar een hostiebakmachine. Het gaat om een eenvoudige, handmatige of semi-automatische machine, want elektriciteit is er duur en de levering is niet altijd betrouwbaar.Wie weet waar de zusters zo’n machine zouden kunnen aanschaffen, kan contact opnemen met pater Jan van Duijnhoven via: [email protected]

Gevraagd: teksten over vredeIn het kader van het jaarthema Geweldloosheid en recht-vaardige vrede wil de KNR in het najaar van 2017 een boekje met vredesteksten vanuit de verschillende religi-euze instituten uitgeven.De KNR is hiervoor op zoek naar teksten over dit onder-werp vanuit de tradities van verschillende religieuze in-stituten. Het gaat niet om essays of lange betogen; wel om korte, inspirerende teksten die iets zeggen over het werken aan vrede: woorden van hun stichter, een pas-sage uit de constituties of regel, een kort verhaal uit de missie, etc.De teksten kunnen voor 20 augustus gestuurd worden aan [email protected]. Meer informatie bij Gerard Moorman.

Tijdens de regiodag in Maastricht werd in kleine groepen gesproken over voltooiing


v a r i a | k o r t e b e r i c h t e n v a r i a | k o r t e b e r i c h t e n


Open Kloosterdagen 2017

In het weekend van 10 en 11 juni werden voor de achtste maal de Open Kloosterdagen gehouden. Naar schatting hebben tussen de 4000 en4500 mensen een of meer kloosters bezocht deze dagen.

Veertig kloosters zetten een deel van het weekend hun deuren open en nodigden gasten uit kennis te maken met het religieuze leven in deze tijd. Motto van de Open Kloosterdagen was ‘Inzicht in onze spiritualiteit’. De ontmoeting met de religieuzen en hun spiritualiteit stond centraal tijdens deze dag, niet het gebouw waarin zij leven.

Gevarieerde programma’sVoor het eerst waren de Open Kloosterdagen verspreid over een heel weekend. Een deel van de kloosters was op beiden dagen geopend. Andere kozen voor een pro-

Scholingsaanbod vanuit de COR

AMA-dagDe jaarlijkse AMA-dag wordt dit keer gehouden op 14 september in Kloosterhotel ZIN in Vught. Het thema van deze dag is Verbinden, ontmoeten, veranderen. Voor meer informatie: Mensen met een Missie, tel: 070-3136700, [email protected]

Participantendag EdukansIn 2016 hield Dare2go / Jongeren en Missie op te bestaan. Een deel van het werk van de stichting ging over naar Edukans. Deze organisatie zet zich in voor onderwijs aan kinderen in het Zuiden. Dat gebeurt deels door het steunen van projecten in diverse landen in Afrika, Azië en Latijns Amerika. Daarnaast worden ook jongeren voor een kortere of langere periode uitgezonden naar projecten en worden er groepsreizen voor middelbare scholieren georganiseerd.Op 20 september houdt Edukans een participantendag voor religieuze instituten die in het verleden ook Jon-geren en Missie hebben gesteund. De dag wordt gehou-den in Amersfoort en duurt van 11.00 tot 14.00 inclusief lunch. Participanten ontvangen nog een uitnodiging met uitgebreider programma.

Migranten Projecten Sicilië en Griekenland

Intercongregationeel project SiciliëIn Sicilië zijn een half jaar geleden twee communiteiten van vrouwelijke religieuzen van start gegaan. Hun mis-sie: vluchtelingen en migranten bijstaan en een brug slaan tussen hen en de lokale bevolking. Het Migrant Project Sicily is ontstaan vanuit de vraag die twee vrou-welijke religieuzen zich na de scheepsramp bij Lampe-dusa in 2015 stelden: wat kunnen wij, vrouwelijke reli-gieuzen, doen in antwoord op de schreeuw om hulp van de migranten?

De vraag werd onmiddellijk opgepakt door de leden van het bestuur van de UISG (Unie van Vrouwelijke Generaal Oversten), die rond die tijd nadachten over een speciaal solidariteitsproject om het 50-jarig bestaan van de UISG te markeren (1965-2015). Het voorstel om op Sicilië iets te gaan doen voor vluchtelingen werd enthousiast ontvan-gen door de Algemeen Oversten: sommigen stuurden

zusters om het project op te starten, anderen verleenden financiële bijstand.

Het project voorziet in de stichting van een intercon-gregationele, internationale en interculturele commu-niteit, die op twee plekken is gevestigd: een in Ramacca (Bisdom van Caltagirone) en een in Agrigento. De zus-ters zijn uitgenodigd door bisschop Franco Montenegro van het aartsbisdom Agrigento. Ook Calogero Peri van Caltagirone ondersteunt het project.

Tien zusters zijn bij het project betrokken: twee uit India (Zusters van Liefde van het Kruis, Onbevlekte Hart van Maria), twee uit Eritrea (Capuchins van Moeder Rubatto, Dochters van de H. Anna), een uit Congo (Witte Zusters), een uit Ethiopië (Franciscaanse Missionarissen van O.L. Vrouw), een Argentijnse (Zusters van Don Orione), een Italiaanse, een Franse en een Poolse (Sociëteit van het H. Hart). Zij zijn hun missie eind 2016 begonnen.

Missiezusters Dienaressen van de Heilige Geest in GriekenlandOok de Missiezusters Dienaressen van de Heilige Geest (SSpS) zijn een nieuwe communiteit gestart met als mis-sie het helpen van vluchtelingen in kampen en nood-opvangen. Drie Europese zusters uit drie verschillende landen zijn in mei vertrokken naar Athene. Een vierde zuster uit India zal aansluiten zodra haar visa geregeld zijn. De zusters gaan er nauw samenwerken met de Jesuit Refugee Service. Ze krijgen een verdieping in het huis waar de JRS kantoor houdt. In het pand wonen ook twee Afghaanse families. Tijdens hun voorbereiding in Steyl sprak p Jose Ignacia Carcia sj tegen de zusters: “regelma-tig zal een beroep gedaan worden op jullie vaardighe-den, maar vooral op jullie liefde.”

In het vorige Bulletin is de interesse gepeild voor een tweetal scholingen voor medewerkers van religieuze in-stituten. Dat zijn ten eerste het omgaan met oudere reli-gieuzen met beperkingen en ten tweede religieus leven wat is dat? Daarop zijn meerdere reacties gekomen. Dit heeft tot nu toe geleid tot een aantal scholingen op het gebied van omgaan met ouder wordende religieuzen op locatie.

Momenteel zijn we bezig een scholingsaanbod voor ver-schillende groepen medewerkers te ontwikkelen. De scholingen gaan in 2018 van start en zullen plaatsvinden in het kloosterhotel ZIN te Vught. Zodra er meer bekend is, berichten wij u.Mocht u nog vragen hebben dan kunt u contact opne-men met Karin Bos, stafmedewerker Zorg KNR, telefo-nisch: 073 6921321 of per e-mail: [email protected]

gramma op de zaterdag of de zondag. De wijze waarop het programma was ingevuld varieerde per locatie. In Zuid- Limburg was een vier kloosterwandeling georga-niseerd, langs vier kloosters rondom Wittem. In de Ab-dij van Berne konden de bezoekers een speurtocht hou-den door de abdij en de tuin om op deze manier aan de hand van vragen en opdrachten kennis te maken met de geschiedenis en spiritualiteit van de Norbertijnen. Deze vorm trok ook de nodige gezinnen met kinderen naar Heeswijk. Op andere plaatsen waren exposities, rondlei-dingen en lezingen.

Het aantal bezoekers varieerde per locatie van enkele tientallen tot 400 of 500. Deels had dit ook met het pro-gramma te maken. Een aantal kloosters had bewust ge-kozen voor een programma zonder uitgebreide rondlei-ding, maar met een meer verdiepend programma. Juist met een kleiner aantal personen, was het mogelijk om diepgaandere gesprekken te voeren en de gasten goed kennis te laten maken met de spiritualiteit en het cha-risma van het religieuze instituut.

TevredenheidOver het algemeen lijken de deelnemende kloosters zeer tevreden te zijn over de opkomst en het verloop van de dagen. “Geïnteresseerde deelnemers en mooie ontmoe-tingen”, aldus enkele oversten. Op een aantal plekken was de opkomst teleurstellend. Voor een deel wijt men dat ook aan het mooie weer en de grote hoeveelheid an-der activiteiten in sommige regio’s.

twee van de ssps zusters met vluchtelingen in Athene Foto: www.worldssps.org

Bijna veertig kloosters openen hun deuren en heten u welkom. Maak kennis met religieus leven in deze tijd.

www.openkloosterdag.nl • 073 - 6921321 Vorm

gevi

ng: v

orm

weij

s.nl

Foto

: Car

lo te

r Elle

n/ D

e Tw

ents

che

Cour

ant T

uban

tia

In-zicht in onze spiritualiteitOpen Kloosterdagen

10 en 11 juni 2017In-zicht in onze spiritualiteitOpen Kloosterdagen

10 en 11 juni 2017



De exegeet

De liefde gelooft alles1 Korinthe 13,7: Paulus en de secularisatie

Het christendom draagt de secula-risatie in het hart. Alle grote gods-diensten bouwen veiligheidsmecha-nismen in om secularisatie buiten de deur te houden. Want is er een grotere tegenstrijdigheid denkbaar dan het samengaan van religie en se-cularisatie, het sacrale en het profa-ne, het sacramentele en het ordinai-re? Secularisatie biedt geen plaats aan het heilige. Niets kan heilig zijn in een onttoverde wereld waar koude natuurwetten heersen, waar moraal teruggebracht is tot de consensus van de meerderheid, waar liefde een werking van ‘ons brein’ is en de wereld een willekeurige samenstel-ling van moleculen, al dan niet or-ganisch of ‘begeesterd’. Hoe kan het christendom de secularisatie dan in het hart dragen?In 2016 regisseerde Martin Scorcese de film Silence over een Portugese priester, een Jezuïet, die tijdens de kerstening van Japan in de zeven-tiende eeuw aan geloofsafval ten prooi valt. De priester is op zoek naar een ordegenoot die hem voor ging en zich onder druk van de Japanse ter-reur tot het Boeddhisme bekeerde. De seculiere religie bij uitstek die leert dat er geen goden en geen God is, er is alleen het eeuwig draaiende wiel van wedergeboorte en lijden. De Jezuïet weigert van zijn geloof te val-len. Nog liever wordt hij gemarteld en gedood dan ‘zijn Jezus’ op te ge-ven. Tot het hem duidelijk wordt dat de marteling van Japanse christenen doorgaat zolang hij aan zijn geloof vasthoudt. “U bent het voorbeeld

dat wij willen breken. Zolang u uw Christus belijdt, martelen wij zelfs de christenen die al van hun geloof zijn afgevallen”. Het dilemma: de marteling van onschuldigen, die voor zijn ogen plaatsvindt, laten voortbestaan óf zijn geloof opgeven door het beeld van Jezus te vertrap-pen en op het kruis te spugen.

Mijn idee van christendom is dat in de kern ervan ligt opgesloten dat wij (ik beschouw mezelf christen) Chris-tus mogen verloochenen, misschien zelfs moeten verloochenen, om het ultieme karakter van de christelijke religie te bewaren.De theologie van Paulus legt voor deze bizarre paradox de basis. Pau-lus leert dat alles mag (hoewel, “… niet alles is goed”). Zijn leer brengt een ongebreideld vrijheidsideaal mee. Eenmaal in Christus is alles geoorloofd en vrij. Voedselwetten beschouwt hij als afgeschaft, be-snijdenis als vrijblijvend, reinheids-voorschriften als privézaak en de sabbat mag je onderhouden, maar wie dat niet wil doen, ook prima. Val elkaar daar niet mee lastig, luidt zijn opvatting. Wat maak je je druk om die dingen nu het einde der tijden elk moment kan aanbreken. Vrou-wen? Zij zijn gelijk aan mannen. De straf voor de zondeval, dat zij on-dergeschikt zijn aan hun man, is opgeheven door de verzoeningsdood van Christus. Hetzelfde geldt voor slaven, zij zijn vrij in Christus. En ook het onderscheid tussen heide-nen en Joden is opgeheven. Elk mens

behoort tot het uitverkoren volk. God maakt geen onderscheid tussen zijn schepselen.Dit is inderdaad bijna seculier. Niets is meer heilig of onderscheiden van iets anders. Niets is beter of slechter dan iets anders. Daar zijn twee uit-zonderingen op. Christus en de lief-de – in Christus balt Paulus geloof en hoop samen. Maar dan volgt het in-zicht waardoor Paulus’ bijna seculie-re theologie ultiem seculier wordt. “Nu echter blijven geloof, hoop en liefde, de grote drie; maar de liefde is de grootste” (1 Korinthe 13,13).

Christus is het fundament, jazeker, “… want niemand kan een ander fundament leggen dan wat er reeds ligt, Jezus Christus” (1 Korinthe 2,11). Hij is ons geloof en onze hoop. Maar als de liefde – die de grootste is (en we gaan de theologie van Paulus nu tot in zijn uiterste consequenties doortrekken) – door het geloof wordt belemmerd, mogen en moeten we het geloof aan de kant zetten. Dan mogen we Christus vertrappen en in zijn gezicht spugen. Omdat de liefde dit eist. Zij is immers de grootste.

De Jezuïet bidt en smeekt zijn God om in te grijpen. Om aan de martelingen en moordpartijen een eind te maken. Maar God en Christus zwijgen. In de stilte die hij hoort wanneer hij tot zijn Jezus roept, beluistert hij dat God niet bestaat. Niet de God die hij eist te bestaan. Niet de Christus die hij eist in te grijpen. Als hij vervol-gens van zijn geloof valt, doet hij dat

uit liefde. Hij verliest zijn geloof. Hij behoudt de liefde, de onvervreemd-bare kern die zijn geloof hem heeft bijgebracht of willen bijbrengen.

In mijn inaugurale rede zocht ik naar de onvervreemdbare kern van het christendom. Ik vergeleek mijn religie met een huis. Ik wil gastvrij zijn en nodig eenieder uit om bin-nen te komen. Maar mijn huis staat boordevol obstakels en stenen des aanstoots. Voor joden en moslims mik ik de Triniteit het raam uit, zij drinken ongemakkelijk thee als ik hen lastig val met mijn godsbeeld van Vader, Zoon en Heilige Geest. Voor vrijgemaakt gereformeerden en andere protestantse gasten, doe ik mijn verzameling Mariabeelden van de hand; dan voelen zij zich ho-pelijk meer thuis. Voor de Boeddhis-ten en de Hindoe’s vervang ik het vlees en de vissen, opdat ze voor de maaltijd blijven.Ik ben bereid alles uit het raam te kieperen, mits ik mijn gasten

daarmee het gevoel geef thuis te zijn. Er is echter één ding dat ik niet naar buiten kan gooien, en dat is het huis zelf. Zonder huis, de onvervreemd-bare kern van mijn bestaan als chris-ten, kan ik niemand ontvangen. Dus in mijn rede vroeg ik me af wat dit ‘huis’ is. En met Paulus was ik, toen, van mening dat het Christus is, om-dat hij het fundament is. Maar nu ik Paulus beter begrijp, weet ik dat het niet Christus is, maar de liefde. Zijn liefde.Mijn huis is christelijk in al zijn stenen. Maar als het erop aankomt, moet ik het christendom helemaal uithollen. Ik mag mijn geloof in Christus niet boven de liefde stellen. Christus zelf, door Paulus getheolo-giseerd, eist seculariteit, het opge-ven van geloof en geloofsaanspraak, indien de liefde dit vraagt.“Want wie alleen geloof bezit, is een schreeuwlelijk of schel cymbaal. Wie zich alleen op dogma’s beroept, de Codex verabsoluteert of ‘Christus’ claimt, is niets. Dan kan hij heel zijn

bezit uitdelen, zijn lichaam aan de marteldood prijsgeven, maar zonder de liefde baat het niets”.“De liefde”, zegt Paulus, “gelooft al-les” (1 Korinthe 13,7). Zodat een Jezu-iet boeddhist kan zijn; en een chris-ten atheïst, wetend dat Christus dit van hem kan vragen. Uit liefde.

PAT R I C K C H AT E L I O N CO u N E T

inhoud


Boeken en beelden

150 jaar Missiezusters van Onze Lieve Vrouw van AfrikaIn dit boek zijn de verhalen van de laatste generatie Nederlandse Witte zusters opgenomen. Ze vertellen openhartig over hun tijd in Afrika, de soms strenge en pittige vorming, maar ook over hun inzet nu ze terug zijn in Nederland. Het zijn stuk voor stuk verhalen waaruit een kracht en een vuur spreekt om het soms onder zware omstandigheden vol te hou-den. Ieder laat op eigen wijze zien wat het charisma van de zusters is. Zoals hun stichter Kardinaal Lavi-gerie zei ‘wij doen alles voor allen’, ongeacht geloof en achtergrond. Met heel hun hart en hoofd hebben de

Zuster Annette Heere is de laatste Kanunnikes van de H. Augustinus in Nederland. Deze zusters richtten in de jaren ’70 van de vorige eeuw het Taleninstituut Regina Coeli op, dat nog altijd bekend staat als ‘De non-nen van Vught’, hoewel er al jaren geen enkele zuster meer werkt. Zelf is zuster Annette nog tot 1990 lid van de Raad van Bestuur geweest en ook nu loopt ze nog met enige regel-maat binnen. In het boek beschrijft ze nauwkeurig de geschiedenis van het taleninstituut dat de zusters zijn

zusters zich in gezet om mensen in de marge meer eigenwaarde en een beter bestaan te geven. Zoals zr Bep van Grieken het vertelt: “Mensen op eigen benen zetten daar gaat het om. Je kunt wel zaken financieren, maar je moet de dingen wel samen met hen opbouwen. Met enkel geld geven houd je de mensen klein.” Om die re-den heeft ze ook wel eens een grote gift geweigerd.Ook vertellen de zusters hoe zij in Afrika lokale initiatieven en geloofs-gemeenschappen ondersteunen. Immers, vanaf het begin (1868) ha-mert Stichter Lavigerie op een inter-nationaal georiënteerde congregatie die zichzelf overbodig moet maken.

begonnen toen hun oorspronkelijke werk in het onderwijs werd overge-nomen door leken. Zonder duide-lijk bedrijfsplan of marktonderzoek maar met een heldere visie over hoe het onderwijs gegeven moest wor-den, stapten de zusters in dit nieuwe avontuur. Het gedegen onderwijs – alle lessen werden gegeven door zusters die de taal als moedertaal hadden – en de goede en zorgzame sfeer, bleken een groot succes. En hoewel de zusters dat helemaal niet van plan waren gingen ze al snel

Of zoals zuster Tiny Hölscher ver-woordt: “Wij hebben altijd geweten dat wij naar Afrika gingen om het stokje door te geven. Het echte werk wordt gedaan door de mensen zelf.”Ook terug in Nederland zijn de zus-ters zich blijven inzetten voor men-sen die het nodig hebben: vluch-telingen, daklozen of mensen met dementie. Ze blijven missionaris tot het einde.De verhalen worden afgewisseld met korte anekdotes en verhaaltjes van verschillende zusters. Ook is er een kort historisch overzicht opgeno-men en een lijst van alle Nederlandse zusters die ooit zijn ingetreden.

Dragers van hoop. Een leven lang missie. 150 jaar Missiezusters van Onze Lieve Vrouw van Afrika. Ilse van Dongen. Bestellen bij: Missiezusters OLV van Afrika, Achterberghstraat 20, 5281 AB Boxtel, e-mail: [email protected] door overboeking van 14,50 euro incl. verzendkosten op bankrekening NL85 INGB 0001 0967 24 tnv. Missiezrs OLV van Afrika, Boxtel

Het verhaal van de nonnen van Vught. Annette Heere uitgever St. Pierre Fourier Stichting Prijs: € 19,95 ISBN: 978-90-9030-187-7

Dragers van hoop. Een leven lang missie

Het verhaal van de nonnen van Vught

Kloosterleven

winst maken. Het taleninstituut is inmiddels een begrip in binnen- en buitenland en er werken nu zo’n 240 medewerkers. De winst wordt ge-bruikt om te blijven vernieuwen en gaat naar projecten voor goed onder-wijs en vorming aan met name vrou-wen en kinderen in alle landen.Zr Annette beschrijft uit eigen er-varing de ontwikkelingen vanaf het eerste begin en neemt daarbij ook een stukje van de geschiedenis van de zusters zelf mee.

Tijdens de Open Kloosterdagen werd in Egmond de brochure Kloosterle-ven gepresenteerd. In onze moderne samenleving lijkt ‘dynamiek’ in toe-nemende mate de enige constante te zijn. Tegelijk ontdekken steeds meer mensen kloosters als plaatsen waar het leven ‘anders’ wordt geleefd en blijken ze dat te waarderen. Voor De Zinnen was dit de aanleiding om een brochure met bijlagen te laten ver-schijnen over het kloosterleven.

De brochure en bijbehorende short

story, infokatern over Gregoriaans zingen en een korte handleiding zijn bedoeld om mensen in kort bestek meer wegwijs te maken in het kloos-terleven. In het kort wordt de ge-schiedenis en ontwikkeling van het kloosterleven geschilderd en wordt ingegaan op de vraag wat mensen van alle tijden daar zochten en zoe-ken. Daarbij wordt ook aandacht besteed aan de interessante heden-daagse ontwikkeling dat enerzijds kloosters worden gesloten maar anderzijds de belangstelling voor kloosterleven toeneemt en er zelfs allerlei nieuwe ‘kloosterachtige’

initiatieven ontstaan.

De Brochure en bijlagen zijn toegan-kelijk geschreven en zijn te gebrui-ken om het thema kloosterleven o.m. bij bovenbouwleerlingen van mid-delbare scholen, studenten, binnen kerken of binnen andere gremia op behapbare en pakkende wijze onder de aandacht te brengen. De brochure leent zich voor gespreksgroepen, ter voorbereiding van een klooster-bezoek en om na te denken over dat ‘andere leven’ dat al bijna 1500 jaar wordt geleefd.

De brochure en bijlagen zijn voor € 5,95 verkrijgbaar bij De Zinnen en augustus 2017 ook digitaal beschikbaar op de website www.dezinnen.nl Gastenverblijven en bezinningscentra van religieuze instituten hebben via de KNR een aantal exemplaren toegestuurd gekregen.

B O E K E N & B E E L D E N

Dit jaar vieren de Missiezusters van Onze Lieve Vrouw van Afrika samen met de Missionarissen van Afrika hun 150-jarig jubileum. Tijdens de drie jubileumjaren (2017-2019) staan verleden, he-den en toekomst wereldwijd centraal. Dat doen zij dit jaar Ne-derland onder andere met een grote expositie in het Erfgoed-centrum Kloosterleven in St. Agatha, met een nieuwe website: www.wittezusters.nl en met een boek

inhoud

http://www.dezinnen.nl

http://www.wittezusters.nl


Klooster!Abt Ad Lenglet (Vaals)‘In onze liturgie wórdt aan ons gewerkt’Herman Finkers en monnik Marc Loriaux ‘Gregoriaans tilt je op’

Zuster Nadia (38) ‘Mijn habijt is mijn trouwjurk’

‘Help, mijn broer is monnik!’

De keuken in met abdis Chiara in Megen

De abdijkaarsen van Egmond

Gastvrij! 55 adressen om op adem te komen

10 Kloosterbieren over de tong

Met Anselm Grün, Bas Haring, Henk Kroes, Annemiek Schrijver, Jan Marijnissen, Elsbeth Gruteke, Antoine Bodar

D E P L E K K E N • D E M E N S E N • H E T M Y S T E R I E

KLO

OS

TE

R! M

AG

AZIN

E D

E P

LEK

KE

N • D

E M

EN

SEN

• HE

T M

YST

ER

IE

€ 8,95

AD

VE

NIA

T

KLOOSTER OS VAALS.indd 1 07-05-17 11:06

Twee nieuwe bundeltjes van Guy Dilweg ofm

De franciscaan en oprichter van het Franciscaans Milieuproject Stouten-burg Guy Dilweg heeft opnieuw twee bundeltjes uit gebracht met korte verhalen, meditaties, gedachten en gedichten.

Uit liefde voor Uw liefde. Verhalen van en over Franciscus van AssisiBij gelegenheid van de 750ste sterfdag van Franciscus van Assisi schreef Guy Dilweg al een eenvoudige boek-je over het leven van Franciscus. Dit was voor veel mensen een eerste ken-nismaking met deze heilige. Later schreef hij voor zijn communiteit

Stoutenburg meditaties en korte verhalen over Franciscus en zijn metgezel broeder Leo. Al eerder werd een aantal van deze verhalen uitgegeven. Nu zijn ze opnieuw ge-bundeld en aangevuld met nieuwe verhalen en overwegingen rond het leven en de inspiratie van wie Guy liefdevol ‘zijn grote radicale broer’ noemt.

Steeds weer zoeken mijn ogen naar U. Meditaties en mijmeringenOok dit boekje is een bundeling van meditaties en overwegingen die Guy Dilweg schreef voor de communiteit.

Uit liefde voor Uw liefde en Steeds weer zoeken mijn ogen naar U. Guy Dilweg ofm. | Te bestellen door € 4,- plus € 2,50 verzendkosten over te maken op banknummer NL47 TRIO 0197 8504 80 tnv Franc. Milieuproject. Vermeld adres en het gewenste boekje (trefwoord: uit Liefde of Steeds weer). Kosten voor beide boekjes bedragen € 12,-. Vermeld dan: beide boekjes.

In de 26 jaar dat hij in Stoutenburg woont heeft hij meer dan 2000 me-ditaties voorbereid. In eerste instan-tie greep hij daarvoor terug naar de boeken uit de kerkelijke traditie: bijbelfragmenten en psalmen. In de loop der jaren kreeg hij het gevoel dat die teksten niet altijd goed pas-ten en besloot ze zelf te gaan schrij-ven. Terugkijkend op wat hij schreef, ziet Guy Dilweg dat het steeds “gaat om in het leven en werken, vreugde en verdriet en de verschillende tij-den en perioden van het jaar, de fluistering van de Eeuwige te horen, de adem te voelen op mijn huid van Die mij in leven houdt.”

BERNE MEDIA GIDS

Felicia

Dekkers

Franciscus

Sacro Monte

en het Ortameer

Reizen om stí l te staan

Franciscus, Sacro Monte en het Ortameer. Reizen om stíl te staan

Franciscus, Sacro Monte en het Or-tameer is een spirituele reisgids vol met informatie over de streek, de be-zienswaardigheden, de kunst maar tegelijkertijd ook geschikt voor een reis naar binnen, met korte medita-ties en overpeinzingen. Reizen om stíl te staan.Aan het Ortameer (dichtbij het Lago Maggiore) vind je spiritualiteit, kunst en natuur op één plek, gewijd aan Franciscus van Assisi. Twintig

kapellen met fresco’s en honderden beelden vertellen, sinds 1592, Fran-ciscus’ levensverhaal, omgeven door prachtige natuur en vergezichten. Op wandelafstand zijn Orta San Gi-ulio, Armeno, Monte Mesma en Mi-asino. Het is een omgeving die als vanzelf oproept tot nadenken over levensthema’s van nu, zoals kwets-baarheid, verlangen en hoop.Geschikt voor zowel de reiziger als de thuisreiziger. De prachtige

afbeeldingen geven heel goed zicht op wat er allemaal te zien is in dit wonderlijke stukje relatief onbekend Italië.De foto’s zijn van beeldend kunste-naar Franz Hazelzet, de teksten van Felicia Dekkers. Zij studeerde Ne-derlands met kunstgeschiedenis en theologie. Zij onderzoekt hoe kunst en literatuur de ervaring van zinge-ving kunnen verdiepen.

Franciscus, Sacro Monte en het Ortameer Felicia Dekkers. Berne Media | uitgeverij abdij van Berne. Prijs: € 14,90. ISBN: 978-90-8972-167-9. Felicia is ook beschikbaar voor het geven van lezingen over haar reis. www.beeldzin.nl

Vrijdag 19 en zaterdag 20 mei werd de glossy Klooster! gepresenteerd op maar liefst elf verschillende lo-caties in het land. Reden hiervoor is dat de glossy ook elf verschillende covers heeft. Hiermee wordt de ver-scheidenheid van religieus leven uitgedrukt. De glossy verscheen als opmaat van de Open Kloosterdagen op 10 en 11 juni waarbij zo’n veertig kloosters in Nederland aan bezoe-kers de kans boden om het religieuze leven nader te leren kennen.

Dat laatste is ook de bedoeling van deze glossy. De inhoud is er op

gericht om als lezer even in de we-reld van het klooster te vertoeven en op adem te komen in een leven van stilte, aandacht, gastvrijheid, barmhartigheid, naastenliefde en tijdloosheid.

Deze glossy wil de lezer het gevoel geven even buiten de hectische tijd te verkeren en reikt daar ook veel handvatten voor aan in een mix van luchtige artikeltjes en langere inter-views. Er zijn inspirerende verhalen van abten, abdissen, oversten en an-dere religieuzen, die ook hun levens-wijsheden meegeven. Er is een ABC

van het kloosterleven. Actieve reli-gieuzen vertellen over hun dienst aan de naaste, en er zijn concrete voorbeelden van praktische zaken die iedereen buiten het klooster ook kan doen. En tussen al deze verhalen door komen ook bekende Nederlan-ders als Herman Finkers, Bas Ha-ring, Annemiek Schrijver, Jan Ma-rijnissen en Elsbeth Gruteke aan het woord. Maar de glossy biedt bovenal ook bijna 150 pagina’s met prachtige beelden die een kijkje geven in het religieus leven van deze tijd.

Klooster!

Klooster! uitgeverij Adveniat. ISBN 9789492093394 | Prijs: € 8,95. Te koop in boekhandels en kloosterwinkels. Of te bestellen via www.adveniat.nl

Klooster!Overste Henk Erinkveld‘Wittem wil oase voor pelgrims zijn’Herman Finkers en monnik Marc Loriaux‘Gregoriaans tilt je op’ Zuster Nadia (38) ‘Mijn habijt is mijn trouwjurk’‘Help, mijn broer is monnik!’De keuken in met abdis Chiara in MegenDe abdijkaarsen van Egmond Gastvrij! 55 adressen om op adem te komen 10 Kloosterbieren over de tongMet Anselm Grün, Elsbeth Gruteke,

Henk Kroes, Annemiek Schrijver, Jan Marijnissen, Bas Haring, Antoine Bodar

D E P L E K K E N • D E M E N S E N • H E T M Y S T E R I E

KLO

OS

TE

R! M

AG

AZIN

E D

E P

LEK

KE

N • D

E M

EN

SEN

• HE

T M

YST

ER

IE

€ 8,95

AD

VENIA

T

KLOOSTER OS WITTEM.indd 1

07-05-17 11:07

B O E K E N & B E E L D E NB O E K E N & B E E L D E N

inhoud

Agenda

knrbulletin 1 | 201736

7 tot 9 juli 2017 GezamenlijkOriëntatieweekend,EGMONDBINNEN

25 t/m 27 augustus Retraiteweekd over geweldloosheid en Rechtvaardige vrede

rond geweldloosheid, BIEZENMORTEL

1 september 2017 Processie en viering voor de Schepping, ’s-HERTOgENBOSCH

9 september 2017 Wake-up – Barbecue, HILVERSuM

27 september 2017 FKR / COR Themadag, ’s-HERTOgENBOSCH

29 september 2017 Kleurrijk Religieus Leven, uTRECHT

12 oktober 2017 Bijeenkomst Overleg Priesterreligieuzen, ’s-HERTOgENBOSCH

27 oktober 2017 Atelier Huis van de Roeping, TILBuRg

9 november 2017 Algemene Vergadering KNR, ’s-HERTOgENBOSCH

14 november 2017 WOI Studiedag De prijs van vrede: geweldloosheid in een

gewelddadige wereld, ’s-HERTOgENBOSCH

24 november 2017 Catharinadag, ’s-HERTOgENBOSCH

2017

9 september 2017 Wake-up-Barbecue

Dit najaar organiseert de commissie Toekomst Religieus Leven weer een ‘Wake-up-Barbecue’ voor zoekers tot 35 jaar en jonge religieuzen tot 40 jaar. Zoals steeds combineren we daarbij het gezellige samenzijn met be-zinning en gesprek. Deze keer rond het thema “Jongeren, hun geloof en hun roeping.” Deze barbecue wordt gehouden op zaterdag 9 september 2017 bij Casella in Hilversum. Voor nadere informatie en aanmelding kun je mailen naar [email protected]

inhoud


bulletin - KNR KNR... · positief. Ik had verwacht dat dit de samenwerking op andere terreinen de...

Documents

Transcript of bulletin - KNR KNR... · positief. Ik had verwacht dat dit de samenwerking op andere terreinen de...