BUILDING EXPERIENCEDEEL 2

1990 - 2009

De honderdjarige geschiedenis van de Belgische bouwonderneming BESIX

Besix2_2.indb 1 19/12/11 00:59

BUILDING EXPERIENCE

Besix2_2.indb 2 19/12/11 00:59

BUILDING EXPERIENCEDEEL 2

1990 - 2009

De honderdjarige geschiedenis van de Belgische bouwonderneming BESIX

Besix2_2.indb 3 19/12/11 00:59

werkten mee aan dit boek

Interviews, redactie en eindredactie: onder de leiding van Laurence VerweeVertaling: Communicationwise, Sint- Martens-LatemFotografie: BESIX archievenDrukkerij: Pure Print, OostkampVormgeving: Johan DuyckAlgemene coördinatie: Laurence Verwee uitgever Yin Books

laurence@yinbooks.comwww.yinbooks.com

D/2011/10.788/3ISBN 9789491233012

Deze uitgave wordt beschermd door het auteursrecht en mag niet worden gereproduceerd en/of openbaar gemaakt op welke wijze en onder welke vorm ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Yin Books of BESIX Group.

© Yin Books & BESIX Group

Alle redelijke inspanningen werden geleverd om de rechten op het gebruikt beeldmateriaal te respecteren. Bijkomende informatie kan bekomen worden bij BESIX Group. Een redelijk volledige lijst van architecten werd op het einde van dit boek opgenomen.

Besix2_2.indb 4 19/12/11 00:59

Besix2_2.indb 5 19/12/11 00:59

Besix2_2.indb 6 19/12/11 00:59

Besix2_2.indb 7 19/12/11 00:59

8 DE HONDERDJARIGE GESCHIEDENIS VAN DE BELGISCHE BOUWONDERNEMING BESIX

INLEIDINGJOHAN BEERLANDT

CHIEF EXECUTIVE OFFICER

BESIX GROUP

Besix2_2.indb 8 19/12/11 00:59

9

Voor het realiseren van dit herinneringsboek werden vele prominente medewerkers

van de Groep geïnterviewd. Zij hebben aan dit honderdjarige verhaal kleur en mense-

lijke authenticiteit gegeven die de loutere opsomming van cijfers en feiten zoals die in

jaarverslagen aan bod komen, met warmte overstijgen.

Het is passend de gewaardeerde Werner Dekkers hier voor de geest te halen en hem

postuum te danken voor zijn medewerking aan dit boek. Hij was aanwezig bij alle

interviews, stelde pertinente vragen, herwerkte de teksten. Zonder hem waren beide

boeken er nooit gekomen.

Vele honderden, neen, duizenden verdienstelijke medewerkers van de top tot op de

werkvloer wereldwijd hebben wij niet kunnen ondervragen omdat dit de mogelijkhe-

den van dit tweedelige boek te boven zou zijn gegaan. Maar ongetwijfeld zouden ook

zij zeer boeiende verhalen hebben laten optekenen, want door de woorden en over de

foto’s en feiten heen reveleert zich een klaarblijkelijke, onstuitbare drang om te pio-

nieren, zowel in geografische als technische en avontuurlijke zin. Die drang heeft veel

in beweging gebracht, veel geloof en hoop, veel gedachten en emoties en het heeft

uiteindelijk veel opgebracht. Dit boek is daarvan in woord en beeld het onomstotelijke

bewijs. Weinig andere menselijke activiteiten dan de bouwkunst – de andere kunsten

niet te na gesproken – hebben een even grote impact op cultuur en samenleving.

De bouwkunst en de bouwer als uitvoerder zijn bovendien heel apart. Is er wel een

product dat in de loop van zijn ontstaan in zulk een hoge mate onderhevig is aan

twijfel, bespreking, discussie, verandering, wijziging en aanpassing dan een bouw-

werk? Bouwlieden zijn flexibele mensen. De complexiteit en onverhoedsheid van het

werk, de taaiheid van de natuur en haar wetten dwingen hen daartoe. En er zijn ook

nog de tijd en de altijd wurgende deadlines. Keer voor keer pareren zij deze aanvallen

op de puurheid van het gedroomde plan met deskundigheid en vindingrijkheid.

Vandaag kan BESIX terugblikken op een rijke, gevarieerde, soms riskante maar vaak

ook glorierijke geschiedenis en put daaruit de niet geringe ambitie om de beste te zijn

en te blijven in kwaliteit, aanbod en degelijkheid. BESIX is onder meer een bouwer van

bruggen en een bruggenbouwer brengt bijeen wat van elkaar verschilt en gescheiden

is. Wanneer er vandaag gespannen en hoge verwachtingen zijn, dan is dat bijgevolg

terecht. Er ligt nog veel moois en groots in het verschiet. BESIX is klaar om nieuwe

grote stappen te zetten.

Besix2_2.indb 9 19/12/11 00:59

10 DE HONDERDJARIGE GESCHIEDENIS VAN DE BELGISCHE BOUWONDERNEMING BESIX

IN MEMORIAM

Besix2_2.indb 10 19/12/11 00:59

11

In Memoriam Werner Dekkers

Het is passend om ons bij het begin van deel 2 van de geschiedenis van BESIX de

figuur van wijlen Werner Dekkers voor de geest te halen. Hij was de bezieler van

dit omvangrijke project. Hij controleerde de feiten nauwgezet, paste waar nodig de

teksten aan, zocht de meest treffende foto’s en schreef de juiste onderschriften.

Maar zo betrokken was hij, dat hij meer deed dan dat. Hij bestudeerde de

vormgeving, stapte mee naar de drukker en uiteindelijk zelfs naar de binderij,

op weg naar een zakelijke meeting in de buurt. Het verraadt zijn betrokkenheid bij

dit project en reveleert zijn engagement voor ‘zijn’ bedrijf.

Hoewel zijn ziekte zich al manifesteerde bij de aanvang van het eerste boek, werd

Werner Dekkers pas echt zwaar ziek bij het opstarten van deel twee. Maar opgeven

stond niet in zijn woordenboek. Hij werkte door, dwars door alle medische

behandelingen heen. Het bleek een ongelijke strijd. Boek twee geraakte niet

afgewerkt. Na zijn overlijden bleven wij als verweesd achter. Het verklaart mede de

achterstand die dit boekproject heeft opgelopen.

Dit is de plaats en het moment om te benadrukken dat wij het als een eer hebben

ervaren om met hem te mogen samenwerken. Van ons, zo zei hij, leerde hij de

finesses van het boekenvak kennen. Wij van onze kant hebben een man ontmoet die

een grote passie had voor boeken, voor cultuur en bij uitstek voor bouw en

architectuur. Hij had een brede interesse voor vele zaken. Hij had een snel inzicht en

ging met grote integriteit om met mensen, feiten en meningen.

Zijn onbevooroordeelde geest maakte dat ook de mensen met wie hij omging, hem

op een spontane wijze open tegemoet traden. Hij was, zo hebben wij het ervaren, op

vele manieren een nastrevenswaardig voorbeeld. Het is onze vaste overtuiging dat dit

boek mede een hommage is aan een veelzijdige en intelligente heer, een bouwer in

hart en nieren.

Laurence Verwee

Yin Books

Besix2_2.indb 11 19/12/11 00:59

Besix2_2.indb 12 19/12/11 00:59

Besix2_2.indb 13 19/12/11 00:59

INHOUD

Inleiding, Johan Beerlandt ................................................................................................ 8In memoriam Werner Dekkers ........................................................................................ 10

X INTENSIEVE INTERNATIONALE ACTIVITEITEN OP HET EINDE VAN DE 20STE EEUW ............ 19Mee op het ritme van de tijd .......................................................................................... 22Beloftevolle nieuwe markten in Oost-Europa ................................................................. 24Een onfortuinlijke ervaring met Halle-West Bau ............................................................. 30Chaos in het gebied van de Grote Meren ...................................................................... 31Niet a!atende inspanningen elders in Afrika .................................................................. 34Op en af in het Midden-Oosten ...................................................................................... 43Tot in India ...................................................................................................................... 56In Egypte samen met een partner .................................................................................. 60Bescheiden Europese intermezzo’s ............................................................................... 64De aanlegsteigers en kademuren van BESIX ............................................................... 66-71

XI GEVARIEERD WERK IN DE BENELUX VEELAL SUCCESVOL ............................................. 73In het oog springende kenmerken .................................................................................. 76Inmiddels op de Belgische thuismarkt ........................................................................... 78Opnieuw voet aan Nederlandse wal ............................................................................... 94De drie Belgische BESIX-dochtermaatschappijen ....................................................... 100Wisselend succes voor diversi"catie-initiatieven ......................................................... 108Met Betonimmo meer worden dan alleen maar bouwer .............................................. 110Verschuivingen op Groepsniveau ................................................................................. 116Succesvolle BESIX’ tandems .................................................................................. 118-121

XII OMSTREEKS DE EEUWWISSELING ............................................................................. 123Vrees voor millenniumchaos bleek ongegrond ............................................................ 126In de richting van corporate governance ..................................................................... 127Muller TP of een poging om Frankrijk te heroveren ..................................................... 130Dan toch een opmerkelijke herstart in Frankrijk ........................................................... 132Op volle toeren in Nederland ........................................................................................ 136Eerder rustig in België .................................................................................................. 140Voortbordurend op hun elan ......................................................................................... 142In het Midden-Oosten en elders in de wereld .............................................................. 146De torens van BESIX .............................................................................................. 152-159

XIII DE BELGISCHE BETONMAATSCHAPPIJ OP EEN TOTAAL NIEUWE KOERS .................... 161Veel bleef zoals het eerder was .................................................................................... 16404-04-04: LMBO ......................................................................................................... 165Reorganisatie en kerntaken .......................................................................................... 170

3

2

1

Besix2_2.indb 14 19/12/11 00:59

15

Een thuisbasis die zorg draagt voor de eigen mensen ................................................ 172BESIX Real Estate Development of bouwen en vastgoed gaan hand in hand ............ 174Een nieuwe markt, een andere aanpak ........................................................................ 178De eeuw is nog jong, maar reeds rijk aan verwezenlijkingen ....................................... 183Engineering op topniveau ....................................................................................... 184-187

XIV GROTE DRUKTE OP DE BESIX-THUISMARKT ............................................................. 189Groeiende synergie in de Groep ................................................................................... 192De dochters na de LMBO ............................................................................................. 194BESIX op de Belgische bouwmarkt ............................................................................. 204Mooie realisaties in de drie Belgische gewesten ......................................................... 208In het kleine, maar actieve Luxemburg ........................................................................ 215In het complexe thuisland Frankrijk .............................................................................. 216Stations, tunnels en torens in het nijverige thuisland Nederland ................................. 220Een nieuwe stap in de diversi"catiestrategie ............................................................... 227Het materiaal en het materieel ................................................................................ 228-231

XV OP DE INTERNATIONALE SCÈNE

Een global player .......................................................................................................... 236Europa zonder de thuislanden ..................................................................................... 237Grote en minder grote projecten in Afrika .................................................................... 239In één jaar vijf nieuwe landen aan het palmares toegevoegd ...................................... 244Rond de Arabische Golf gonst het van de activiteiten ................................................. 252Parels aan de BESIX-kroon in de Verenigde Arabische Emiraten ................................ 256Sanotec op internationale koers .................................................................................. 270Qatar en Oman ............................................................................................................. 273Een laatste stand van zaken ......................................................................................... 278Doeners en durvers, avonturiers en toeverlaten ...................................................... 280-281

XVI DE 100STE VERJAARDAG - EEN NIEUW BEGIN ......................................................... 283Wereldsolidariteit via BESIX Foundation ...................................................................... 286100 jaar jong ................................................................................................................. 287Grootse feestelijkheden ................................................................................................ 288Respect voor de ‘harde’ werkers ............................................................................ 292-293

Toespraak The Bridge op 11 september 2011, Johan Beerlandt ................................. 294Een woord van dank ..................................................................................................... 298Bestuurders .................................................................................................................. 302Architectenlijst .............................................................................................................. 306

5

4

6

7

Besix2_2.indb 15 19/12/11 00:59

Besix2_2.indb 16 19/12/11 00:59

Besix2_2.indb 17 19/12/11 01:00

BOTSWANA, BURUNDI , CONGO-BRAZZAVILLE , DUITSLAND, EGYPTE , INDIA, ITALIË, KAMEROEN, MAURITIUS, POLEN, PORTUGAL, QATAR , RWANDA, SLOWAKIJE, SOVJET-UNIE, TSJECHIË, VAE , ZAÏRE , ZUID-AFRIKA

De aanlegsteigers en kademuren van BESIX p. 66-711

Besix2_2.indb 18 19/12/11 01:00

INTENSIEVE INTERNATIONALE ACTIVITEITEN OP HET EINDE VAN DE 20STE EEUW

MEE OP HET RITME VAN DE TIJD P. 22

BELOFTEVOLLE NIEUWE MARKTEN IN OOST-EUROPA P. 24

EEN ONFORTUINLIJKE ERVARING MET HALLE-WEST BAU P. 30

CHAOS IN HET GEBIED VAN DE GROTE MEREN P. 31

NIET AFLATENDE INSPANNINGEN ELDERS IN AFRIKA P. 34

OP EN AF IN HET MIDDEN-OOSTEN P. 43

TOT IN INDIA P. 56

IN EGYPTE SAMEN MET EEN PARTNER P. 60

BESCHEIDEN EUROPESE INTERMEZZO’S P. 64

1990

Pagina 20-21: Telecom hoofdkwartier, Gaborone, Botswana

X

Besix2_2.indb 19 19/12/11 01:00

Besix2_2.indb 20 19/12/11 01:00

Besix2_2.indb 21 19/12/11 01:00

22 DE HONDERDJARIGE GESCHIEDENIS VAN DE BELGISCHE BOUWONDERNEMING BESIX

X INTENSIEVE INTERNATIONALE ACTIVITEITEN OP HET EINDE VAN DE 20STE EEUW

MEE OP HET RITME VAN DE TIJD

De jaren negentig gingen de geschiedenis in als het decen-nium van de communicatie: kabeltelevisie, mobieltjes, digita-lisering van de informatie, het internet begon aan zijn wereld-wijde veroveringstocht. De Sovjet-Unie desintegreerde en in plaats kwam het Gemenebest van Onafhankelijke Staten, waarvan de meeste voormalige Sovjetrepublieken lid werden. Joegoslavië loste op in het niets en er ontstonden bloedige conflicten tussen de diverse bevolkingsgroepen. In Zuid-Afrika luidde de vrijlating van Nelson Mandela het einde in van het apartheidsregime. Irak viel Koeweit binnen. Vanaf 1994 worden De Ondernemingen S.B.B.M. en Six Construct kortaf

BESIX genoemd. Het decennium was voor bouwbedrijf BESIX een periode van grote buitenlandse expansie met het accent op het Midden-Oosten, dit ongeacht de Golfoorlog. Maar er zijn ook de opening naar Oost-Europa en de instap in Egypte. Op de Nederlandse en Franse markten wordt het bedrijf een belangrijke medespeler. Zoveel is zeker: geen van de voorheen zo kenmerkende karakteristieken van het bedrijf — zoals expertise, kwaliteit, betrouwbaarheid en beredeneer-de durf — boette in aan belang tijdens dit laatste decennium van de twintigste eeuw.

Rasin Building, Praag, Tsjechische Republiek

Besix2_2.indb 22 19/12/11 01:00

23

Besix2_2.indb 23 19/12/11 01:00

24 DE HONDERDJARIGE GESCHIEDENIS VAN DE BELGISCHE BOUWONDERNEMING BESIX

BELOFTEVOLLE NIEUWE MARKTEN IN OOST-EUROPA

Eind 1989 deed zich een plotse evolutie voor in de politieke en economische situatie van de Oost-Europese landen. Dat gaf ineens uitkijk op gigantische markten waar de behoefte aan infrastructuur enorm was. Het was een onverhoopt interessant alternatief voor het wegzinken van de Afrikaanse markt. BESIX deed dan ook zijn intrede op de Oost-Europese markt: eerst in Rusland, dan in Slowakije, Tsjechië en ten slotte in Polen. Maar ook dichter bij het thuisland kwamen er nieuwe mogelijkheden: in Nederland werd een permanente zetel geïnstalleerd. Op dat ogenblik was de algemene directie van BESIX in handen van Fernand Rossey en Jean-Pierre Sorel. Zij kenden elkaar uit hun studententijd, aan de universiteit van Gent. De eerste had zijn volledige carrière doorlopen in België en de tweede was een specialist in de internationale markten geworden.

Het eerste grote werk in Oost-Europa was een hotel aan de internationale Sheremetyevo-luchthaven van Moskou. Het ging om een ruim viersterrenhotel met 6 verdiepingen en 514

kamers. De financiële structuur van het project was baanbre-kend voor die tijd. We schrijven 1989. Moskou is dan nog de hoofdstad van de Sovjet-Unie. Er werd een ‘special purpose company’ (SPC) opgericht, met als hoofdaandeelhouder Aeroflot, de Russische luchtvaartmaatschappij, en als mede-aandeelhouders BESIX, de hotelgroep Accor en de Moscow-Narodny Bank uit Londen. De SPC investeerde in het project en organiseerde de projectfinanciering. Zij vertrouwde de bouw van het hotel toe aan BESIX en het latere management van het hotel aan de groep Accor. Voor BESIX was het de eerste vast-goedontwikkeling in het buitenland, en de zoveelste Design & Build-opdracht. Voor de architectuur werd een beroep gedaan op het Belgische architectenbureau van Michel Jaspers. Jean-Pierre Darche, die daarvoor uit Kameroen werd teruggeroepen, waar intussen nog slechts aan overlevingspolitiek kon worden gedaan, leidde het project vanuit Brussel. Roger Lagard, wiens moeder van Russische afkomst was, werd de plaatselijke projectmanager. Hij was duidelijk de juiste man op de

Sberbank, Moskou, Rusland

Besix2_2.indb 24 19/12/11 01:00

25

juiste plaats, want hij voelde zich al snel als een visje in de Moskovitische wateren. De betonstructuur van het hotel werd door het studiebureau van BESIX in Brussel berekend en uitgetekend. Luc Maertens, directeur van het BESIX-studiebureau, herinnert zich de vele praktische moeilijkheden en de lange discussies met de Russische specialiste in grondmechanica toen hij — na analyse van het grondonderzoek — tot het besluit was geko-men dat het hotel niet noodzakelijk op palen moest worden gefundeerd en dat een algemene vloerplaat zou volstaan. In een officieel Russisch document stond echter dat het gebouw gefundeerd zou worden op palen! Bijkomend grondonder-zoek werd uitgevoerd en na lange discussies, met de nodige spraakverwarring omwille van de communicatie via tolken, kon de paalfundering worden vermeden. Bovendien was het vechten geblazen tegen de Russische winters die eerder al in de loop van de Europese geschiedenis hadden bewezen dat je er best terdege rekening mee moet houden. Dit alles kon niet

beletten dat het Sheremetyevo Novotel eind 1991, vier maan-den zelfs voor de geplande datum, in gebruik werd genomen. Een voor BESIX in alle opzichten geslaagd bouwproject was voltooid.

Intussen was de Sovjet-Unie uiteengevallen. Moskou was alleen nog maar hoofdstad van Rusland. Door de voorzichtigheid van de financiële instellingen tegenover deze nieuwe situatie, was de financiering van projecten in het nieuwe Gemenebest van Onafhankelijke Staten praktisch onmogelijk geworden. Toch tekende BESIX enkele jaren later, om nauwkeurig te zijn in 1996, eveneens in Moskou, het Design & Build-contract voor het nieu-we hoofdkwartier van de Sberbank, de grootste spaarbank van de Russische Federatie, gelegen nabij het Rode Plein. Maar een echte grote doorbraak bleef nog steeds uit. Uiteindelijk werden de verwachtingen ten aanzien van Rusland bijgesteld wegens de economisch-financiële beperkingen daar. De Russische ervaring van BESIX bleef bijgevolg tot deze twee mooie projecten beperkt.

Cardio-vasculair hospitaal, Bratislava, Slowakije

Besix2_2.indb 25 19/12/11 01:00