19Kleuters & ik Jrg. / – -

PRO

JEC

T: BR

EDE

SCH

OO

L

De EuropaschoolDe Europaschool in Genk is een multiculturele school die gelegen is in een kansarme buurt. van de kinderen op school is van Turkse of Marokkaanse oorsprong. Ze groeien op in een thuisomgeving die taalarm is, zowel voor het Nederlands als voor hun eigen taal. Ze hebben vaak een beperkte belevings-wereld. Veel ouders hebben zelf weinig schoolerva-ring. Ze hebben vaak onvoldoende zicht op zinvolle vrijetijdsbesteding, zijn weinig vertrouwd met goed educatief materiaal en komen soms moeizaam tot in-teractie met hun kinderen. Hun woningen zijn klein, waardoor sommige kleuters elke dag uren stilzitten en computerspelletjes spelen of naar televisie kijken. Omwille van deze problematiek vinden we de onder-steuning van de ouders en de gelijkgerichtheid tussen de ouders en de school enorm belangrijk voor de op-voeding, de totale ontwikkeling, de schoolloopbaan en de integratie van de kinderen. We ervaren een grote bezorgdheid van de ouders als het om hun kin-deren gaat. Wanneer ze deelnemen aan programma’s die door de school zijn georganiseerd, stellen we vast dat hun betrokkenheid bij de school toeneemt.

BindingenDaarom spant de school zich maximaal in om de ouders meer en beter te betrekken bij het onderwijs

en de opvoeding van hun kinderen. Dat doen we uiteraard niet alleen. De

school gaat bindingen aan met de wijk, met het ont-

wikkelingsgebeuren in de wijk en met buitenschoolse partners. Zo maken we deel uit van de werkgroep ‘Koldertof’ waarin verschillende partners (de school, de onderwijsondersteunende diensten van de stad Genk, de dienst wijkontwikkeling, de jeugdwerking, het CLB, het schoolopbouwwerk, de opvoedings-winkel,...) duurzaam samenwerken. Deze samenwer-king werd opgestart omdat er gedeelde signalen en zorgen waren over het opgroeien, de kansen en het gedrag van kinderen, de relaties tussen kinderen van verschillende leeftijdsgroepen en tussen ouders, jonge volwassenen en senioren in de wijk. Sinds sep-tember werken we met dit netwerk ook aan een proefproject: ‘Brede School’.

Het ‘School-wij’-projectSinds vorig schooljaar worden er op woensdagnamid-dag activiteiten voor de kleuters en hun ouders geor-ganiseerd. Dit project noemen we ‘School-wij’. Twee kleuterjuff en voorzien twee keer per maand leuke activiteiten. De ouders voeren samen met hun kleu-ters activiteiten uit in groepjes. Het aanbod varieert telkens, zodat de ouders een duidelijk zicht krijgen op educatieve materialen en activiteiten. Ouders en kleuters ervaren en ontdekken zo samen heel wat mogelijkheden. Er staat van alles op het programma, onder meer vingerverven, spelen in water en zand, gezelschapsspelen, spelen met klei, samen puzzelen, een kleuterpoppenkast, knutselen, poppen wassen, bewegingsspelletjes en dans.Mama’s en papa’s krijgen via dit samenspel opvoe-dingsondersteuning van de kleuterleidster, de ouders en het kind. Er worden ideeën aangereikt om ook thuis op een zinvolle educatieve en interactieve ma-nier met de kinderen om te gaan. De kleuters krijgen door deze activiteiten meer en betere aandacht van hun ouders. Via deze activiteiten bevorderen we niet enkel de interactie tussen ouders en kinderen maar er wordt ook gewerkt aan de eigen of de Nederlandse taal, de sociaal-emotionele en de motorische ontwik-

Brede School in Vlaanderen en Brussel

doen we uiteraard niet alleen. De doen we uiteraard niet alleen. De school gaat bindingen aan school gaat bindingen aan

Elena“Ik ga een

prinses zijn en een babypoesje

hebben.”

Zeventien proefprojecten Brede SchoolSinds het schooljaar - volgt het Steunpunt GOK gedurende drie schooljaren zeventien proefprojecten Brede School op. De bedoeling hiervan is om succesfactoren en valkuilen voor de uitbouw van een Brede School in kaart te brengen. Op basis van wat er in de proefprojecten gebeurt, ontwikkelen we praktijkfi ches rond thema’s, zoals de opstart van een Brede School, de coördinatie van een Brede School, samenwerking en netwerkvorming in een Brede School,.... Deze thema’s kun je raadplegen op onze website.De ervaringen met de projecten inspireren ons ook om be-leidsaanbevelingen te formuleren rond Brede School in Vlaan-deren en Brussel.

20Kleuters & ik Jrg. / – -

PRO

JEC

T: BR

EDE

SCH

OO

L

keling. De sociale competen-ties van de kinderen vergroten al spelend en de ouders leren elkaar beter kennen. Ze wisselen hun ideeën en ervaringen uit in verband met ‘kleuters opvoeden’. We vergroten zo het contact tussen de verschillende bewoners van de wijk. We merken dat de drempel tussen ouders en school verlaagd wordt en dat ou-ders gemakkelijker over de problemen praten die ze ervaren bij de opvoeding van hun kinderen.Het project is geïnspireerd op ‘Speel-wij’, een project van de opvoedingswinkel voor ouders en hun kinde-ren tot drie jaar. We wisselen geregeld ervaringen en kennis uit met de opvoedingswinkel. Al naargelang de weersomstandigheden gaan de activiteiten bui-ten of binnen door. Vorig schooljaar werd de kleu-terspeelplaats in het kader van dit project volledig vernieuwd. Er kwam een nieuwe zandbak, een prach-tige trein, een brandweerwagen, een paar wippen en een veilig tapijt van boomschors. Zo hebben we een krachtige en veilige leeromgeving voor onze kleuters gecreëerd. We merken nu duidelijk dat de betrokken-heid van onze kleuters tijdens de speeltijden is ver-beterd. Er wordt vaak tussen de kleuters onderling onderhandeld over wie aan de beurt is om de brand-weerwagen of de trein te besturen en er zijn minder confl icten. Als Brede School is het ook onze bedoe-ling om de speelplaats buiten de schooltijd ter be-schikking te stellen van andere partners. Op woens-dagnamiddag kunnen de kleuters er terecht tijdens de ‘School-wij’-activiteiten. Tijdens vakantieperiodes kan de kinderwerking onze speelplaats gebruiken.

keling. De sociale competen-keling. De sociale competen-ties van de kinderen vergroten ties van de kinderen vergroten al spelend en de ouders leren elkaar al spelend en de ouders leren elkaar

Sander“Ik word later

fotograaf, zoals mijn papa nu.”

Memory met juf Elke, Mohamed en zijn mamaMohamed is tweeënhalf jaar oud. Hij zit met zijn mama aan tafel met memorykaarten. Mohamed legt de kaartjes op een rijtje. Mama vindt het vervelend dat Mohamed niet volgens de spelregels speelt. Mama weet niet hoe ze haar zoon de spelre-gels moet aanleren.Juf Elke geeft de mama van Mohamed een aantal tips, ze be-geleidt de mama en Mohamed stap voor stap en verwoordt daarbij wat ze doet. Ze geeft aan dat het belangrijk is om han-delingen te verwoorden: “Ik neem een kaartje, nu neem jij een kaartje. Waar denk je dat er eenzelfde kaartje ligt?” Na enkele minuten speelt Mohamed het memoryspel fi jn samen met zijn mama. Hun betrokkenheid is hoog en mama verwoordt de handelingen die worden uitgevoerd. Ze stelt vragen aan Moha-med en komt zo tot interactie met haar kind. De volgende dag vraagt de mama aan juf Elke waar ze het memoryspel heeft gekocht. Ze wil het thuis ook spelen, samen met haar zoontje.

Ali en zijn papa spelen met het mozaïekspelPapa zit samen met Ali (drie jaar) aan tafel. Het mozaïekspel dat ze spelen verloopt niet zo vlot. “Zoek dat kleurtje”, her-haalt papa steeds. Ali weet niet wat hij moet doen. Hij kijkt zijn papa vragend aan. Juf Marina geeft het spel een stimulans. Ze reikt de papa van Ali een aantal alternatieve opdrachten aan: “Zoek dezelfde kleur” of “Zoek een rood, groen,... blokje”. Je kunt ook vragen: “Waar is er nog een rood blokje”? Of je kunt zeggen: “Neem nog een gele blok”.Juf Marina zorgt ervoor dat Ali bij ieder klein stapje positief bevestigd wordt. “Goed zo”, “Flink Ali”,... Ali ervaart succes en is zo meer gemotiveerd en meer betrokken. Naarmate dat het spel vordert, geeft juf Marina het woord aan de vader van Ali. Hij stelt goede vragen en let erop dat hij goede opdrachten geeft. Vader en zoon genieten samen van het spel, Ali glundert omdat hij al de opdrachten kan uitvoeren en papa is fi er op zijn fl inke zoon.

Samen boeken lezenEsin is een zelfstandige, taalvaardige kleuter. Hij is enorm ge-interesseerd in boekjes.Het prentenboek ‘We gaan op berenjacht’ werd uitvoerig be-sproken. Op een volgende activiteit van ‘School-wij’ maken juf Elke en juf Marina een knus en rustig hoekje waar de ouders samen met hun kind in kunnen vertellen en lezen.Esin vertelt het verhaal volledig na in het Turks aan zijn mama. Ze is enorm verrast. Ze zegt dat ze niet besefte dat Esin zo veel van verhaaltjes houdt. Vanaf nu gaan ze samen naar de bibliotheek.

“Door verschillende Brede School-activiteiten

wordt de drempel tussen de ouders

en de school verlaagd.”

21Kleuters & ik Jrg. / – -

PRO

JEC

T: BR

EDE

SCH

OO

L

Het ‘Bibus’-projectHet ‘Bibus’-project wordt in de Europaschool georga-niseerd door de Cel Educatieve Projecten van de stad Genk, in samenwerking met de bibliotheek. ‘Bibus’ is een programma voor leesbevordering waaraan ou-ders samen met hun kleuters kunnen deelnemen. Via dit project willen we alle kleuters uit Kolderbos een leuk en educatief aanbod geven waarin de omgang met prentenboeken centraal staat.Net zoals bij het ‘School-wij’-project is de belangrijk-ste doelstelling om interactie tussen ouder en kind te stimuleren. Daarnaast streven we met dit project naar stimulering van taalvaardigheid, ontwikkeling van sociaal-emotionele vaardigheden en bevordering van leesgedrag. Tijdens de ‘Bibus’-activiteiten wordt er via prentenboeken veel rond gevoelens gewerkt. Ouders krijgen ideeën aangereikt om thuis met hun kind bezig te zijn en om met een boek aan de slag gaan. Er zijn praatmomenten om de ouders uitleg te geven over ‘leescultuur in de thuissituatie’. Ou-ders krijgen onder meer voorleestips en tips om een boek te kiezen op het niveau van hun kleuter. Om de juiste sfeer te scheppen, wordt er met een pop-penspel gestart. De hoofdfi guren Bibus en Biba, twee boekenel� es die in de bibliotruck wonen, komen daarbij echt tevoorschijn. De ouders en de kleuters worden daarna in groepen verdeeld en voeren leuke en talige activiteiten uit in een doorschuifsysteem: er is een vertel- en voorleesmoment, ze dramatiseren een verhaal, ze maken een muzikaal verhaal en er zijn creatieve en bewegingsactiviteiten. De ouders mogen ook telkens samen met hun kleuter(s) vijf boekjes uitkiezen in de bibliotruck, de rijdende bibliotheek van de stad Genk. De kleuters bekijken het aanbod samen met hun ouders. Tijdens deze activiteiten zijn de ouders interactief bezig met hun eigen kind. De jeugdwerking in de wijk organiseert activiteiten voor kinderen van zes tot tien jaar op hetzelfde moment als de ‘School-wij’- en de ‘Bibus’-activiteiten. De ou-

dere broers en zussen van de kleuters kunnen daar naartoe terwijl de ouders samen met hun

kleuters aan de activiteiten deelnemen. Zo kunnen

de ouders er ten vol-le van genieten.

Per maand zijn

deelnemen. Zo kunnen deelnemen. Zo kunnen de ouders er ten vol-de ouders er ten vol-

naartoe terwijl de ouders samen met hun naartoe terwijl de ouders samen met hun Nabil

“Ik ga tandarts worden want ik kijk

nu al naar de tanden als iemand pijn heeft

aan zijn tand.”

Het referentiekaderEr is heel wat aan de gang rond ‘Brede School’. Maar wat houdt dat in? Het Steunpunt Gelijke Onderwijs-kansen (GOK) kreeg in het najaar van de op-dracht om een visie uit te werken voor de Brede School in Vlaanderen en Brussel. Aangezien er in een Brede School steeds samengewerkt wordt met partners uit verschillende sectoren (onderwijs, maar bijvoorbeeld ook jeugd, sport, welzijn,...) zijn deze sectoren ook be-trokken bij de uitwerking van de visie. Het volgende referentiekader is daarvan het resultaat:

DoelEen Brede School is gericht op het creëren van maxi-male ontwikkelingskansen voor alle kinderen en jonge-ren.

InhoudDoor het ondersteunen en/of creëren van een brede leer- en leefomgeving waarbinnen kinderen en jonge-ren een brede waaier aan leer- en leefervaringen kun-nen opdoen.

OrganisatieOm het doel te realiseren wordt er een breed samen-werkingsverband opgezet tussen organisaties en over-heden uit de verschillende sectoren die samen het leren/leven van kinderen en jongeren mee vormgeven en ondersteunen.

ToetsstenenEen Brede School kan alleen groeien en het verschil maken wanneer er sprake is van diversiteit, verbindin-gen en participatie, zowel op het vlak van de ontwik-keling van kinderen en jongeren als in de leer- en leef-omgeving en binnen het samenwerkingsverband.

Dit samenspel van componenten van de Brede School geeft volgende visuele voorstelling:

22Kleuters & ik Jrg. / – -

PRO

JEC

T: BR

EDE

SCH

OO

L

er al drie woensdagnamiddagen waarop er activiteiten worden georganiseerd voor

kleuters en ouders van Kolderbos. De idee groeit om ook de vierde woensdagnamiddag van de maand in te vullen... Misschien kunnen we dan poppenkast- en theatervoorstellingen organiseren op een andere lo-catie in de wijk?

Tony Schildermans - directeur Europaschool Genk� ea Pipeleers - zorgcoördinator kleuterafdeling Europaschool Genk

Het referentiekader in de praktijkHet ‘referentiekader Brede School’ geeft de krijtlijnen aan van wat een Brede School precies is. Het is een lei-draad die zowel gebruikt kan worden voor een Brede School die nog opgestart moet worden als voor een Brede School met jarenlange ervaring. We bekijken de Brede School Koldertof vanuit het referentiekader.

DoelHet doel van Brede School Koldertof is meer kansen creëren om de taalvaardigheid en de sociale compe-tenties van de kinderen te stimuleren. De weg die daarbij werd gekozen is verrijking van de vrijetijds-mogelijkheden van de kinderen in Kolderbos. De partners overleggen daarbij bijvoorbeeld over hoe ze deze doelstellingen binnen hun eigen werking waar-maken. Er wordt regelmatig nagegaan of de vrijetijds-activiteiten eff ectief tegemoet komen aan de doel-stellingen.

InhoudDeze Brede School wil een ruimer vrijetijdsaanbod creëren voor de kinderen van de wijk. Zo stampte men voor de kleuters met ‘School-wij’ en ‘Bibus’ een activiteitenaanbod op woensdagnamiddag uit de grond. Voor de oudere kinderen maakt men het bestaande aanbod bekend op een vrijetijdsmarkt in de school. Men bespreekt ook met de ouders waar de kinderen in hun vrije tijd terecht kunnen en hoe de ouders zelf hun steentje kunnen bijdragen aan een rijk vrijetijdsgebeuren.

SamenwerkingsverbandDe school kan dit niet alleen realiseren. De partners uit de wijk deelden allemaal de zorg voor een bredere ontwikkeling van de kinderen en jongeren uit de wijk. Als gevolg daarvan werd de werkgroep ‘Koldertof’ opgericht, waarin de school, de Cel Educatieve Pro-jecten van de stad Genk, de dienst wijkontwikkeling, de jeugdwerking, het CLB, het schoolopbouwwerk, de opvoedingswinkel,... participeren. De werkgroep komt ongeveer twee keer per maand samen. Ook tussendoor ontmoeten de partners elkaar om de ac-tiviteiten concreter te maken, verder uit te werken en te evalueren.

Is Koldertof een Brede School?Wanneer we de toetsstenen erbij nemen, wordt dui-delijk hoe sterk dit Brede School-project is en waar er nog groeimogelijkheden zijn. Niet elke samenwerking is immers een Brede School. Een Brede School staat sterker wanneer de toetsstenen meer verweven zijn, zowel op het vlak van doelen, inhoud als organisatie. Koldertof is hier aardig naar op weg!

DiversiteitEen Brede School is sterker naarmate er meer diver-siteit is in de doelen. In Koldertof streeft men er naar om de taalvaardigheid en de sociale competenties van de kinderen te versterken. In de vrijetijdsactiviteiten heeft diversiteit een belangrijke plaats. ‘School-wij’ streeft naar een variëteit aan activiteiten: vingerver-

er al drie woensdagnamiddagen waarop er al drie woensdagnamiddagen waarop

Lieselot“Ik ga juff rouw en

moeder worden en ik weet ook al hoeveel kinderen

ik krijg: één meisje en twee jongens. Een mevrouw heeft

al eens mijn toekomst voorspeld!”

23Kleuters & ik Jrg. / – -

PRO

JEC

T: BR

EDE

SCH

OO

L

ven, spelen in water en zand, gezelschapsspelletjes,... ‘Bibus’ richt zich dan weer op leesbevordering. Het Brede School-project richt zich bovendien niet enkel op kleuters, ook voor oudere kinderen is er een aan-bod. Hoe diverser dit aanbod, hoe sterker de Brede School. Ook in het samenwerkingsverband is er aan-dacht voor diversiteit: er zijn niet alleen partners uit de onderwijssector betrokken, maar ook de wijkma-nager en de opbouwwerkster denken actief mee over nieuwe mogelijkheden. Omdat ze een andere kijk hebben op de dingen, denken ze aan andere zaken. De wijkmanager kijkt bijvoorbeeld toe op de duur-zaamheid van de materialen die men wil gebruiken.

VerbindingenOp zoek gaan naar verbindingen is een andere toets-steen . Op het vlak van doelen wordt het project ster-ker wanneer taalvaardigheid en sociale competentie ook aan elkaar gelinkt kunnen worden. Kinderen kunnen bijvoorbeeld beter met anderen omgaan wanneer ze zich goed kunnen uitdrukken. In ‘Bibus’ wordt er veel gewerkt rond gevoelens met pren-tenboeken. Daarbij komen beide doelstellingen aan bod. Wanneer er in de uitwerking van de activiteiten bewust aandacht wordt besteed aan verbindingen leggen, wordt er harder gewerkt aan de doelen. De leer- en leefomgeving wordt krachtiger wanneer er verbindingen ontstaan tussen activiteiten onderling. Ouders krijgen tijdens de activiteiten van ‘Bibus’ en ‘School-wij’, bij de contacten met de school of in ge-sprekken met de wijkmanager steeds dezelfde signa-len over hoe ze met hun kinderen aan de slag kunnen in de vrije tijd. Daardoor staan ze sterker. De ouders die ‘Speel-wij’ al kennen uit de opvoedingswinkel, hebben er baat bij dat er in ‘School-wij’ op een gelijk-aardige manier wordt gewerkt. Wanneer in de school vanuit dezelfde visie aan de slag wordt gegaan met boekjes zoals in ‘Bibus’, zullen de kinderen daar ster-ker van worden.Daarnaast wil men ook verbindingen creëren tussen partners in het samenwerkingsverband. Elkaar leren kennen is daarbij een eerste stap. Zo houdt de co-ordinator telkens een voorstellingsronde wanneer er een nieuwe medewerker of een stagiaire bijkomt. Er worden ook momenten voorzien waarop gedachten worden uitgewisseld over hoe iedereen binnen zijn ei-

gen werking rond taal werkt. Op het einde van elke Koldertof-vergadering kondigen alle partners de activiteiten aan waarop de andere partners zijn uitgenodigd. Dat een feestje ertoe kan bijdragen dat er verbindingen worden gelegd, hoeft geen betoog...

ParticipatieEen laatste toetssteen is participatie. Het gaat om participaties op drie niveaus. Eerst en vooral is er participatie op het vlak van de doelen van het pro-ject. Werd het project door één partner ingediend en moesten de anderen zich mee achter de doelen scharen? Of werden de doelen samen bepaald? In Koldertof werden de doelen vanuit een gezamenlijke nood geformuleerd. De partners hadden inspraak. De uitwerking van het project wordt daardoor door iedereen mee gedragen. Hetzelfde geldt voor de in-vulling van de brede leer- en leefomgeving. Op de vrije-tijdsmarkt bijvoorbeeld wordt er in de voormiddag ruimte gemaakt voor gespreksgroepen met ouders uit de wijk. Men luistert daar naar hun noden. Het re-sultaat daarvan wordt in het netwerk besproken. Is er veel mogelijkheid tot participatie voor de partners in het samenwerkingsverband? In het Koldertof-project zorgt de coördinatie er door de keuze voor bepaalde methodieken voor dat elke stem wordt gehoord. Op de vergadering wordt bijvoorbeeld aan de hand van een spel gepeild naar het enthousiasme van de partners voor activiteiten of werkpunten die door de ouders werden aangebracht. Daarna wordt er samen beslist met welke activiteiten er wordt gestart.

Marjan Engels, CEGO-medewerker en medewerker Steunpunt GOK

gen werking rond gen werking rond taal werkt. Op het taal werkt. Op het

Renee“Wat ik wil

worden? Maar dat weet je toch... Prinses.

Maar wat moet ik daar dan voor

doen?”

Meer weten of lezen?Meer informatie over Brede School vind je op www.vlaanderen.be/bredeschool. Je kunt er de stand van zaken volgen van de proefprojecten Brede School. Het referentiekader is omschreven in de visietekst: Steunpunt Gelijke Onderwijskan-sen (GOK) (2006). Brede School in Vlaanderen en Brussel. Visietekst. Vlaamse overheid, Brussel. Je kunt deze ook downloaden op bovenstaande website.

“Wanneer we de toetsstenen erbij nemen, wordt

duidelijk hoe sterk een Brede School-project is

en waar er nog groeimogelijkheden zijn.”