Brazilie I Smart grids: Brazllre koploper rn Latijns-Arnerika

BrazilieSmart grids: Brazilie koploper inLatijns-Amerika

Brazilie heeft zich tot doel gesteld om in 2030driekwartvan zijn energiebehoefte duurzaam teproduceren. Daanmee loopt het land voorop inLatijns-Amerika. Ook de meeste verder ontwik-kelde landen hebben minder ambitie op ditgebied. Brazilie beschikt volgens Smart Grid Newsal over een substanriele schone productiecapaci-teit, aangezien 77% van de met waterkracht wordtopgewekt.

De Innovation Observatory voorspelt dat tegen2030 ongeveer tachtig procent van de investerin-gen in smart grids door tien landen zal wordengedaan. Het schat Brazilie daarbij in op een zesdeplaats. Veel intemationale technologiebedrijventonen belangstelling voor Brazilie. Dit valt ondermeer te verklaren doordat het land zich relatiefsnel heeft hersteld van de wereldwijde economi-sche crisis en dat het als gevolg daarvan investeer-ders stevige economische groei en hoge renteper-centages kan bieden.

De Braziliaanse energiemixBrazilie kan grotendeels in zijn eigen energiebe-hoefte voorzien. Het land importeert slechts achtprocent van de totale behoefte aan elektriciteit.Waterkracht is veruit de belangrijkste bron vaneigen bodem voor elektriciteitsopwekking. Opgrote afstand volgen biomassa met 5,4%, olie met2,9%, aardgas met 2,6%, nuc\eaire energie met2,5%, kolen met 1,3%en tot slot wind met 0,2%. Eris daanmee sprake van een zeer onevenwichtigemix, waarin alleen het aandeel van biomassa in detoekomst sterk zal kunnen toenemen.

UitdagingenEnkele belangrijkste kenmerken en uitdagingenvan de huidige energiemarkt in Brazilie zijn:a. De energiemarkt in Brazilie verschilt sterk van

die van andere, meer ontwikkelde landen, metname door het lage energieverbruik per capita.

Vanwege het lage verbruik is het moeilijk omeconomische modellen te ontwikkelen die opredelijke tenmijn winstgevend zijn en eenrechtvaardig energietarief garanderen.

b. Er is in het huidige productie- en distributiesys-teem sprake van aanzienlijke verliezen, zoweltechnische als niet-technische. Deze leiden deaandacht sterk af van smart grid-programma's.

c. In lokale en regionale grids bieden nieuwespelers vaak innovatieve diensten aan envervullen eindgebruikers een steeds actievererol binnen energiesystemen.Energieleveranciers beschikken over onvol-doende kennis over deze nieuwe spelers.

d. ICTis van essentiele betekenis voor de inzet vansmart grids, maar er is nog onvoldoendeaandacht voor de ontwikkeling van protocollenen normen voor deze ICT-omgeving.

e. Er zullen modellen ontwikkeld moeten wordenom consumenten en gebruikers te motiverenom gedragsveranderingen te bewerkstelligen enook om, zoals in andere landen, van consumers'prosumers' te maken.

f. De onevenwichtige energiemix zal verdergaan-de diversificatie vragen.

g. Meer aandacht zal moeten uitgaan naar desocia Ie en milieuaspecten van grootschaligeenergieopwekkings-projecten.

Het Braziliaanse Ministry of Mines and Energy heeftaangegeven deze uitdagingen te willen aangaan. Erzijn diverse road maps uitgezet. Er zijn strategischeprojecten ontwikkeld die door de NationalDistribution Utilities Association (ABRADEE)enandere instanties zijn gestart. Deze projectenbestuderen vooral de impact van smart grid-syste-men op de bestaande netwerken en zullenuiteindelijk cruciaal zijn in de definitie van eenbetrouwbare en haalbare roadmap voor deBraziliaanse energiemarkt.

1211A Special ro -ernber 20'2

Brazilie I Smart grids: Brazilie koploper In l.atijns-Amerika

Smart grid-projectenOndanks het feit dat Brazilie eerst zwaar zalmoeten investeren in automatisering entechnologie om storingen en uitval van hethuidige energienetwerk te voorkomen,heeft de regering besloten de intelligentievan het totale netwerk snel aanzienlijk teverbeteren.

Illegaal gebruik en diefstal van elektriciteitis een omvangrijk probleem in Brazilie. Hetbetreft naar schatring ruim twintig procentvan het totale verbruik. De overheid heeftonder meer om deze reden besloten in dekomende tien jaar ruim 68 miljoen slimmemeters te installeren. Deze zouden volgensde directeur van de Agencia Nacional deEnergia Eletrica (ANEEL)4,5 miljard US $per jaar kunnen terugverdienen. Het landstaat onder grote druk om de betrouwbaar-heid van de energiedistributie te verbete-ren, mede met het oog op het wereldkarn-pioenschap voetbal in 2014 en deOlympische Spelen in 2016.

Dit biedt grote kansen voor Nederlandsetechnologie en kennis.Enkele voorbeelden van smart grid-initia-tieven die in Brazilie zijn gestart:1. De grootste energieleverancier in

Brazilie, AESEletropaulo, is eensamenwerking gestart met GEEnergy enTrilliant, gericht op onderzoek enontwikkeling voor een omvangrijksmart grid-project in de grootste stadvan Brazilie, Sao Paulo. Slimme metersvan GEworden via het draadlozecommunicatienetwerk van Trilliantverbonden met een nieuw te bouwendata management center. Doel is vooraleen 'early warning' systeem tegenmisbruik te ontwikkelen en hoeveel-heid en duurvan levering van elektrici-teit te reduceren.

2. 'Remote energy management'. HetItaliaanse Enel heeft in samenwerkingmet het Braziliaanse Coelce, onderdeelvan Endesa, honderd op afstanduitleesbare meters geplaatst intransformatorstations om meer data tekunnen verzamelen en analyseren overde energiedistributie, als input bij deontwikkeling van smart grid-systernen.Volgens Reuters is Brazilie het eersteLarijns-Amerikaanse land dat normen

L

ontwikkelt voor telemetrischenergiemanagement.

3. Slimme meters. De grootste privateenergieleverancier van Brazilie, CPFLEnergia, is een samenwerking aange-gaan met IBM om nog dit jaar 25.000

slimme meters te installeren, eenmanagement- en cornmunicatie-systeem te ontwikkelen en 6,5 miljoeneindgebruikers in een gebruikersonder-zoek te betrekken.

Brazilie is de belangrijkste marktvoorsmart grid-systemen in Latijns Amerika. Demeeste technologiebedrijven gebruikenBrazilie om toegang te krijgen tot de restvan het continent. Recent organiseerde deUtilities Telecom Council de eersteLatijns-Arnerikaanse 'Summit on SmartGrid' in Rio de Janeiro, waar ook Nederlandeen inbreng heeft geleverd, met name opgebied van kennis en onderzoek.

Een indrukwekkend recentvoorbeeld vanbuitenlandse inbrengvan technologie enkennis is het Italiaanse Ene!. Dat tekendeeen overeenkomst met de staat Rio deJaneiro om de stad Buzios, ongeveer 170 kmten noorden van Rio, om te toveren in deeerste smart city in Latijns-Amerika, Middelseen investering van bijna 19 miljoen USDollar, deels gedragen door de lokalegemeenschap, zullen 'cutting-edge smarttechnologies' worden geimplernenteerd.Het project zal het gehele elektriciteitdistri-butienetwerk veranderen door onder meerinzet van elektronische bemetering enautomatisering, door integratie vanmeerdere vormen van energieopwekking,door herwinning van energie en het gebruikvan elektrische auto's. Verder zal het projectgebruikers in staat stellen een keuze temaken uitverschillende tarieven, zodat zeeen tariefkunnen kiezen dat past bij hunconsumptiepatroon. Het project neemtLED-technologie in de open bare verlichtingmee en zal financiele incentives bieden voorefficient energiegebruik in openbaregebouwen.

Behoefte aan beleidEr bestaat al een sterke steun voor schonevormen van energieproductie in deBraziliaanse wet- en regelgeving, vooralvoor biomassa, wind en zonne-energie.

131Innovation on Smart Grids and energy storage

Maar het ontbreekt nog aan een sarnen-hangend beleid voor smart grids. Ditgebrek zou de ontwikkeling en voortgangkunnen vertragen.Momenteellopen er veel pilotprojecten entesten leveranciers en producenten allerleisystemen. Electropaulo heeft inmiddelszestigduizend slimme meters geinstalleerden haar grid omvat nu tachtigduizendeindgebruikers. De ontwikkeling vannormen voor slimme producten encomponenten is even belangrijk als testen.ANEELhad beloofd de richtlijnen eind 2011

te hebben afgerond. Inmiddels blijkt dewet- en regelgeving het lastigste onderdeelin de ontwikkeling van een Braziliaanssmart grid.Door de sterk groeiende economie, degroeiende middenklasse en omvangrijkeinvesteringen in urbane inftastructuur, ziethet er naar uit dat Brazilie de nieuwste'hot-spot' wordt voor smart grids. Naarverwachting zal al voor 2020 een bed ragvan 37 miljard US dollar geinvesteerdworden in de Braziliaanse smartgrid-rnarkt.

Een rapport van Northeastgroup genaamd'The Brazil Smart Grid: Market Forecast2012-2022', meldt dat de Braziliaanseinstanties deze investeringen zullengebruiken om diefstal van energie terug tebrengen, de betrouwbaarheid van hetnetwerk te verhogen en de elektriciteitsin-frasrructuur sterk uit te breiden. Ook zalzwaar worden geinvesteerd in slimmemeters en monitoringsystemen.

Terwijl de smart grid-rnarkt feitelijk sterkwordt gedomineerd door grote nutsbedrij-yen en ondernemingen, wordt de ruimteen rol voor MKB,start-ups en innovatievebedrijven, vooral in software, gebruiks- endata-analyse, steeds belangrijker. Ook hierdoen zich kansen voor voor Nederlandsehightech en ICT-bedrijven.The Northeast Group benadrukt datinvesteringen in smart grid 'kritisch' zijnvoor Brazilie. aangezien zijn huidigeelektriciteitsinfrastructuur moeite heeftom de economische groei bij te benen. Erwordt gewerkt aan een regulerend enfinancieel kader om smart grids uit tekunnen rollen. Experts verwachten datde komende tien jaar grote groei zal

plaatsvinden op het gebied van disrributie-automatisering, 'home energy manage-ment'systemenenanderesmarrgrid-technolo-gieen. Het Recife Center for AdvancedSystems and Studies (CESAR)werkt aan deontwikkelingvan een open cornmunicatie-protocol voor het Braziliaanse slimmemeter-programma. Het Braziliaanse'System of Advanced Multimetering'(Sibma) is gebaseerd op internetarchitec-tuur en zal onder meer toepassingen voorvermogensbewaking en vooruitbetalingbevatten.Het Center for Management andStrategic Studies (CGEE)is een omvangrijkestudie gestart met het doel een visie teontwikkelen voor Brazilie en de regering teadviseren op gebied van beleidontwikke-ling met betrekking tot smarr grids.

Nederlandse inbrengKEMAmet zijn vestiging in Rio de Janeirobestudeert in opdrachtvan ABRADEEdeenergieopwekking, het elektrisch vervoeren de energieopslagmogelijkheden voor dekomende dertig jaar. Ook brengt hetbedrijfin kaart welke lokale bedrijven enindustrieen smarr grid-systernen initieren.Een succesvolle uitnuttingvan een smartgrid-systeem wordt vooral bepaald dooreffectieve regelgeving en evaluatie van denieuwe initiatieven. Risicoreductie is nodigin elke fase van de ontwikkeling van eengrootschalige smart grid.

Er schijnt inmiddels consensus te bestaanin Latijns-Arnerica over het feit dat smartgrids een enorme ontwikkeling en groeizullen doormaken. In een interview metKEMAzei directeur Andre Pepitone daN6brega van ANEEL,het Braziliaanseagentschap verantwoordelijk voor deregelgeving, dat "het land een gigantischuniversum wacht om te exploiteren". Naarmen hoopt zal ANEEL63 miljoen slimmemeters hebben geinstalleerd in 2021. Demarkt in Latijns Amerika zal naar verwach-ting in 2020 een omvang hebben van bijna105 miljoen slimme meters en een omzetvan 25 miljard US dollars. Brazilie zal heteerste Latijns-Arnerikaanse land zijn meteen dergelijke grootschalige ontwikkeling.Chili en Argentinie zullen snel volgen,maar de overige landen beginnen pas in detweede helft van dit decennium.Voor detopsector Energie is het interessant om na

te gaan welke kansen er liggen voor deNederlandse industrie, consultancybedrij-yen en kennisinstellingen.

BronnenBloomberg - Power Theft Spurs Demand for

Smart Meters at Brazilian Utilities http://www.

bloomberg.com/news/zoIZ·03·08/electricity-

theft-driving-demand-for-smart-meters-at-brazi-

lian-utilities. html

Clean Tech News - Brazil's Smart Grid Market Will

Reach $36.6 Billion by zoaz-Report http://www.

c\eantechnews.com/zolz/04/0S/

Braziis-Smart-Grid-Market-Will-Reach-366-

Billion-aozz-Report

Minas e Energia - Smart Grid on Brazil [pdf]

http://www. iea.org/Platform/workshops/

Mexico/I_Grudtner.pdf

NorthEast Group - Brazil Smart Grid: Market

Forecast (zorz-zozzjjpdf]

http://www.northeast-group.com/reports/

Brazil_Smart_Grid_MarkeCForecasczolz-zozz_

Brochure Northeasr jlroup Ltc.pdf

PR Newswire - Brazil's Smart Grid Market Will

Reach $36.6 Billion by aozz http://www.

prnewswire.com/news-releases/brazils-smart-

grid-market-will-reach-jee-billion-

by-zoZZ-146z39Sls·htmlPV Magazine - Brazil's smart grid market to grow

http://www.pv-magazine.com/news/details/

beitrag/

brazils-srnart-gnd-rnarket-to-

grow_100006363/#axzzzBRpZ9P9X

Reuters - Brazil's Smart Grid Market Will Reach

$36.6 Billion Byzozz http://www.reuters.com/

artic\e/zolz/04/0S/idUS86zI0+os-Apr-zolz+PRNzoIZ040S

Sugar, Oil and inventive minds (Siemens)

http://www.siemens.com/innovation/apps/poC

m icrositerpof-fall-zo II/_h trnl_ en/in novatio It-

in-brazil.hrml

Brazil (KEMA)http://smartgridsherpa.com/

region/americas-region/brazil

The next hot smart grid market: Brazil http://

gigaorn.corn/cleantech/

the-next-hot-smart-grid-market-brazil/

http://smartgridnews.com.br/(interessante

bron, Portugees)

Meer informatieTheo Groothuizen

Email: saopaulo@ianetwerk.nl

IA Brazi/ii!

141lA Special r vember 201l