20/10/2018

1

Brainstormen, het

creatieve denken

Dirk van Nimwegen

Docent onderzoekstechnieken

Consultant – bvba van Nimwegen

dirk@vannimwegen.be

Drs. Gezondheidswetenschappen &

linguistiek

20/10/2018

2

Wetenschappelijke methode

• Focus

•Observatie

•Hypothese

• Experiment

• Evaluatie

Wetenschappelijke methode

• Poogt bestaande dingen te begrijpen

• En in een doosje te leggen

De creatieve aanpak probeert nieuwe

dingen te maken en te vergeten dat er ooit

een doos was …

20/10/2018

3

Wat is creativiteit?

CREATIVITEIT is

NIET COPIEREN

CREATIVITEIT is

Met

iets

Nieuws

komen

los van

conventies

20/10/2018

4

CREATIVITEIT is

Begrip van een

situatie herstructureren

op een niet vanzelf sprekende manier

Wat als ik geen idee heb?

Out of the box

20/10/2018

5

Outside the box

Inside the box

Wat

was er

vóór

de

CHAOS?

20/10/2018

6

Toeval helpt iets Toeval helpt iets Toeval helpt iets Toeval helpt iets in beweging zettenin beweging zettenin beweging zettenin beweging zetten

20/10/2018

7

Voorbereiding:Probleem definiëren

Inzicht verwerven

Richting bepalen

Voorbereiding:Probleem definiëren

Inzicht verwerven

Richting bepalen

Divergeren:Brainstormtechnieken

KwantiteitKwantiteitKwantiteitKwantiteit

Nieuwe benadering

20/10/2018

8

Voorbereiding:Probleem definiëren

Inzicht verwerven

Richting bepalen

Divergeren:Brainstormtechnieken

KwantiteitKwantiteitKwantiteitKwantiteit

Nieuwe benadering

Analyse:Organiseer ideëen

Leg verbanden

Voorbereiding:Probleem definiëren

Inzicht verwerven

Richting bepalen

Afwijken:Brainstormtechnieken

KwantiteitKwantiteitKwantiteitKwantiteit

Nieuwe benadering

Analyse:Organiseer ideëen

Leg verbanden

Synthese:Unieke uitdrukking

Wijk af van standaard

Voorbereiding:Probleem definiëren

Inzicht verwerven

Richting bepalen

Divergeren:Brainstormtechnieken

KwantiteitKwantiteitKwantiteitKwantiteit

Nieuwe benadering

Analyse:Organiseer ideëen

Leg verbanden

Synthese:Unieke uitdrukking

Wijk af van standaardEvaluatie:Beoordeling,meet af tegen doelstelling

20/10/2018

9

Actie

Combineren

AFWIJKEN

TECHNIEK!

1. Wat zei de turnleraar altijd?

2. Weten en geloven zijn twee verschillende dingen,

gelijk en ongelijk ook

3. Elk probleem kan in een vraag worden vertaald

4. Onze creativiteit wordt gestuurd door vermogens die we allemaal hebben

5. Een nieuw idee hoeft niet splinternieuw te zijn

20/10/2018

10

6. Onze geest is trager dan wijzelf

7. Twee weten niet noodzakelijk méér dan één, maar

komen samen gemakkelijker tot ideeën.

8. Dwarsliggers houden de sporen bij mekaar

9. Zot zijn doet echt geen zeer10. Door het je moeilijker te maken, komt de oplossing

gemakkelijker

Wat zei de turnleraar altijd?

20/10/2018

11

Weten en geloven zijn twee verschillende

dingen, gelijk en ongelijk ook

• Hoe we kijken is belangrijk

• Oriëntatie

• Positie

• Identificatie

• Richting

• Niet weten kan ook

Elk probleem kan in een vraag worden vertaald

20/10/2018

12

34

Vaststelling vs Probleemstelling

35

Vaststelling vs Probleemstelling

• Ik wil buiten gaan en het regent

• Ik zal nat worden!

• Ik hou er niet van om door de regen te lopen

• ik moet nu dringend weg

• Vaststelling

• Vaststelling

• Vaststelling

• Vaststelling

36

Probleemstelling

• Hoe blijf ik droog?

• Hoe kan ik bereiken wat ik wil, zonder buiten te moeten gaan?

• Hoe zorg ik er voor dat iemand me brengt?

• …

20/10/2018

13

37

Probleemstelling

• Betrokkenheid

• Startpunt van actie

• Feiten zijn géén probleemstelling

• Tegenwoordig

• Probleem-eigenaar(s)

• Eerste stap op weg naar een oplossing

• “Wat bereiken” vs “hoe oplossen”

• Actief geformuleerd

38

Overweging: hoe sta je ‘s morgens op?

� Beginnen we eraan, of niet?

� Een doel is belangrijk als idee (werk leidt tot het doel

� Een ideaal (algemeen) en een doel (specifiek)

zijn niet hetzelfde

39

Het gewenste resultaat

� Wat wil je precies?

� Hoe weet je dat je het resultaat bereikt hebt?

� Waar, wanneer, … wil je dat resultaat bereiken?

� Welke voordelen zal je dat geven?

20/10/2018

14

40

Het gewenste resultaat

� Wat houdt je momenteel tegen?

� Welke hulpbronnen of vaardigheden

kunnen je behulpzaam zijn?

� Welke andere hulpbronnen of

vaardigheden heb je nog nodig?

DE VRAAGSTELLING STUURT

HET RESULTAAT

20/10/2018

15

43

Startformulering

• Formuleer doel in één zin (35 wrdn)

• Concrete focus

• Hoe abstracter hoe algemener

• Probleemeigenaar

• Hoe-vraag → ‘manier waarop’

• Bedenk-vraag → eindresultaat

• Aantrekkelijk/uitdagend doel

44

Pas het toe!

• Probleemformulering genereren

• Hoe Kunnen We?

• Op Welke Manier?

• Zou Het Niet Fantastisch Zijn Als?

• Zou Het Niet Verschrikkelijk Zijn Als?

• Selectie

• Probleemformuleringen

45

Selectie

Clusteren

Selectie

20/10/2018

16

46

Onze creativiteit wordt gestuurd door

vermogens die we allemaal hebben

48

Drie belangrijke vermogens

ASSOCIATIE

VERBEELDING

VERSPRINGEN VAN PERCEPTIE

20/10/2018

17

49

Associatie

�Analogieën

�Geheugen

�Aandacht

Wet van de

�Tegenstelling

�Nabijheid

50

51

Waarneming

�Voorstelling

�Herkenning

�Begripsvorming

�Zinsvorming

�Redenering

20/10/2018

18

52

Bloem-associatie

53

Ketting-associatie

• Gras

• Tuin

• Zwembad

• Band

• Auto

• Toeter

• Muts

54

Verbeelding

�Wat als …

�Ombeelding

20/10/2018

19

55

Verbeelding

56

Verbeelding

57

Verbeelding

20/10/2018

20

58

Verbeelding

59

Verbeelding

Tijgerspreeuw

60

Verbeelding

20/10/2018

21

61

Verbeelding

62

Verspringen van perceptie

20/10/2018

22

64

Wat?

65

Welk dier?

66

20/10/2018

23

67

Hoe oud?

68

Hoeveel poten?

69

Wat?

20/10/2018

24

Onze geest is trager dan wijzelf

71

72

Het Müller-Lyer effect

20/10/2018

25

73

Selectieve waarneming

Gezichtspunt

waarneming

Grondslag is steeds:

• Bepaald gezichtspunt

• Leidend beginsel

• Bepaalde belangstelling

Daardoor ziet iedereen

maar een stuk van

dezelfde (sociale)

werkelijkheid.

Vanuit bepaalde

(sociale) positie

(materieel beperkt,

belangen)

Hoeveelheid en aard

informatie waarover

beschikt, bepalend

voor wat

waargenomen.

(Sociaal bepaalde /

gesocialiseerde)

voorkeur voor- of

afkeer van personen

en toestanden.

74

75

20/10/2018

26

76

77

78

20/10/2018

27

79

Belemmeringen

Wat staat er?

80

Belemmeringen

Parijs in

in de lente

81

Parijs in

in de lente

Er stond …

20/10/2018

28

82

Hoeveel vierkanten?

83

Vul aan …

• U S …• U N …• U S S …• U N E S C …• N A T …• E T D V …

84

20/10/2018

29

85

Twee weten niet noodzakelijk méér dan één,

maar komen samen gemakkelijker tot ideeën

87

Spelregels

• Alle ideeën worden serieus genomen

• Iedereen doet mee

• Iedereen is gelijk

• Fantaseren mag

• Voorrang voor ideeën die inpikken op andere

• Geen oordelen

• Snelheid

20/10/2018

30

88

Spelregels: groepstechniek

• Kwantiteit aan ideeën

• “Meerijden” – inhaken op ideeën van anderen

• Free-wheelen: bloemassociatie rond vér afliggende term + terugkoppeling

89

Basisflow

• Probleemstelling, vragen, antwoorden

• Precieze probleemomschrijving

• Wat is er al uitgeprobeerd, en waarom is dit mislukt

• Probleemformulering en herformulering

• Invalshoeken verwerven

90

Basisflow

• Genereren van ideeën

• 1ste ronde

• Incubatie

• Tussen-brainstorm

• Creativiteitstechnieken

• Evaluatie-fase

20/10/2018

31

91

Spelregels

• … en lachen mag!

20/10/2018

32

Dwarsliggers houden de sporen bij elkaar

95

Een nieuw idee hoeft niet splinternieuw te zijn

20/10/2018

33

De creatieve aanpak probeert nieuwe

dingen te maken …

Door te putten uit:

Onze fantasie

Wat vlak onder onze ogen is

20/10/2018

34

Strategieën

102

Klimtechnieken

• Associatie

• Bloem (K)

• Ketting (K)

• Matec (K)

• Brainwriting

• Klassiek (schriftelijk)

• Dynamisch

• + clusteren!

• Aannames zijn grondstof om verder te gaan

20/10/2018

35

103

Mogelijke technieken

• Vóóronderstellingen

• Eigenschappen van onderwerp omdraaien

• Boektitel-analogie

• Paradox

• Zoek natuuranalogie

• Maak terugkoppeling

104

Mogelijke technieken

• Natuuranalogie

• is oplossing niet al bedacht in de natuur

• Vb. vergelijking tussen het landingsgestel van een vliegtuig en het gewricht in de poten van een

sprinkhaan

105

Mogelijke technieken

• Kortom:VERVREEMD JE VAN HET ONDERWERP, en maak

dan een GEFORCEERDE TERUGKOPPELING

20/10/2018

36

106

Geforceerde terugkoppeling

• Gebruik beschikbare denkvermogens

• Koppel terug naar het probleem

• Maw elke aanleiding gebruiken om je te laten inspireren voor een oplossing

• Geforceerd-systematisch

• Vrijlaten

• VORMGEVEN

107

Zweeftechnieken

• Analogie

• Fantastische analogie

• Super hero (Z)

• Metafoor (K)

• Directe analogie (K + Z)

• Natuuranalogie (K)

• Persoonlijke analogie (Z)

• Boektitelanalogie

Door het je moeilijker te maken wordt de

oplossing soms makkelijker

20/10/2018

37

110

Deviator vs creativiteitstechniek

• Geforceerde omweg

• Verwijderen van de vraag

• Naar een andere context

111

Deviatoren

• Maak de opdracht moeilijker

• Ambitieuzer

• Erger dan in werkelijkheid

• Extra beperkingen

20/10/2018

38

112

Deviatoren

• Maak de opdracht gemakkelijker

• Stel je tevreden met een klein(er) resultaat

• Gemakkelijker dan in werkelijkheid

113

Deviatoren

• Vertrek vanuit de ideale oplossing

• Idealiteits-checklist

• Gratis

• Nu!

• Zelf

• Geen inspanningen

• Simpel

• (Versterk) voordelen

• Multiplicator

114

Deviatoren

• Meer complexiteit

• Maak het systeem complexer

• Versterk het alledaagse

20/10/2018

39

115

Deviatoren

• Benut de schadelijke effecten

• Schijnbaar schadelijke effecten omdraaien naar waardevolle extra’s

116

Deviatoren

• De houding van de luiaard

• Meer bereiken met minder inspanningen

• Selfservice

117

Deviatoren

• De abstractieladder

• Waarom (x 5)

• Hoe? (afdalen op de abstractieladder)

20/10/2018

40

118

Deviatoren

• Herschik de componenten van de probleemsituatie

• Wat zijn de basiscomponenten?

• Herschik ze

• Hernoem de zaken

• Anagrammen

119

Deviatoren

• Contradicties

• Zoek naar contradicties in de probleemsituatie en formuleer ze in een vraagstelling

• Bedenk oplossingen hiervoor

120

Deviatoren

• Perspectief

• Speel met perspectief

• Tijdsperspectief

• Speels perspectief

20/10/2018

41

121

Deviatoren

• Omkering

• Zet de zaken op zijn kop

• Foute antwoorden

• Keer onderwerp en lijdend voorwerp om

• Vrije omkering

Veel succes!!