Verbindingen Versterken!

Brabant buiten:

Verbindingen Versterken!

Brabant buiten:

Brabants Landschap ◆ Jan Baan, directeur

ZLTO◆ Herman van Ham, portefeuillehouder

ruimtelijke ontwikkeling

Brabantse Milieufederatie◆ Nol Verdaasdonk, directeur

ANWB◆ Janique Huijbregts, regiomanager zuid

/ algemeen ledenbelang

Brabants Particulier Grondbezit◆ Jan Hak, voorzitter

Waterschap Aa en Maas◆ Lambert Verheijen, dijkgraaf

Waterschap de Dommel◆ Peter Glas, watergraaf

Waterschap Brabantse Delta◆ Carla Moonen, dijkgraaf

Waterschap Rivierenland◆ Roelof Bleker, dijkgraaf

Natuurmonumenten◆ Christ Rijnen, directeur regio

Noord-Brabant – Limburg

TOP Brabant (Toeristisch OndernemersPlatform Brabant)

◆ Harrie Nuijten, voorzitter

Staatsbosbeheer ◆ Ad van Hees, districtshoofd

Manifest Brabant Buiten, Verbindingen Versterken!

Colofon ˘ Fotografie ˘ Huub Smeding, Marco Renes, Henk Pijnenburg, Dick Klees, Brabants Landschap, ZLTO, Water-schap Aa en Maas, Shutterstock, TOP Brabant Ontwerp ˘ Linda van Eijndhoven, x-hoogte, Tilburg Druk ˘ Dekkers van Gerwen

Inhoud

18 maart 2015

Zet in uw agenda

Inleiding

Economische ontwikkeling gebruiken voor meer welzijn en gezondheid

Onze ambities

◆ Vrijetijdseconomie

◆ Landbouw

◆ Natuur en Landschap

◆ Water

◆ Energie & Klimaat

3

4

6

6

8

10

12

13

2

Verbindingen Versterken!

Brabant buiten:

Inleiding

Op 18 maart 2015 kunnen Brabanders hun stem uit-

brengen voor de verkiezingen voor Provinciale Staten.

Wij, organisaties die in Brabant werken aan een aantrek-

kelijk en economisch sterk buitengebied, grijpen dit

moment aan om een aantal onderwerpen onder de aan-

dacht te brengen van u als Brabantse politieke partijen.

Dit doen wij uiteraard met het verzoek om deze onder-

werpen in de komende bestuursperiode op te pakken.

Vier jaar geleden hebben we een concreet aanbod gedaan, door als

gezamenlijke manifestpartners 160 miljoen euro te investeren in de

Brabantse natuur. De Provincie heeft het bedrag meer dan verdub-

beld en heeft daarmee het Groen Ontwikkelfonds Brabant opgericht.

Die gezamenlijke investeringen maken Brabant een provincie om

trots op te zijn. We zijn nu gestart met de uitvoering . We blijven

samenwerken om de komende jaren duizenden hectares nieuwe Bra-

bantse natuur met verbeterde waterhuishouding te realiseren. Vele

tienduizenden Brabanders genieten daar nu al dagelijks van en veel

ondernemers verdienen hieraan hun boterham. Over de transitie van

de veehouderij is veel gediscussieerd en de opvattingen over de in-

vulling daarvan lopen wel eens uiteen. Maar er wordt ook samenge-

werkt om de beleefde overlast in de veehouderij terug te dringen. Via

het urgentieteam worden burgers, boeren en gemeenten onder-

steund om op een gelijkwaardig niveau het gesprek aan te gaan en

samen naar oplossingen te zoeken. We willen deze werkwijze van

onderaf continueren.

Bovenstaande resultaten zijn voorbeelden van ontwikkelingen die

goed zijn voor het leefklimaat, voor de economie, voor het landelijk

gebied, voor de steden en voor het vestigingsklimaat in Brabant. Er is

al veel bereikt, maar er liggen nog vele uitdagingen voor ons. Als

belangwekkende ontwikkelingen voor de komende jaren zien wij

naast bovengenoemde thema’s: hoe om te gaan met de vrijkomende

agrarische bedrijfsgebouwen, verbetering van toezicht en handha-

ving in het buitengebieden, investeringen van de vrijetijdseconomie.

Met dit Manifest vragen wij u de komende jaren de gezamenlijke

werkwijze vast te houden en de nieuwe thema’s op te pakken. Wij

nemen daarbij graag verantwoordelijkheid vanuit de overtuiging dat

goede en gedragen oplossingen vooral tot stand komen als burgers,

maatschappelijk middenveld en overheid goed samenwerken.

3

Economische ontwikkeling

gebruiken voor meer welzijn

en gezondheid

De kracht van Brabant zit in de sterke verwevenheid van functies,

tussen stad en platteland, economie, water en natuur en in de verbin-

ding tussen mensen onderling en hun maatschappelijke organisaties;

het mozaïek van Brabant.

De verbeeldende aandacht voor Brabant in de Internationale Architec-

tuur Biënnale Rotterdam (IABR) voor het bekende ruimtelijk mozaïek-

model versterken we dan ook graag. In deze structuur schuilt de

cultuur van het Brabantse landschap, van zijn bewoners, van zijn

ondernemingen  en organisaties. Het biedt ook het grootste poten-

tieel voor een welvarende regio, een mooi landschap en een aantrek-

kelijke woonomgeving die uitzonderlijk is in Nederland. 

Om de kwaliteiten en het potentieel van het landschap te versterken

moet er ingezet worden op verdere ontwikkeling daarvan. Hiervoor is

het nodig nieuwe economische dragers rond kwalitatief wonen, land-

schappelijk recreëren en innovatief ondernemen te verbinden met de

water- en natuuropgave. De ruimtelijke ordening van Brabant heeft

zich tot nog toe vooral ingezet op de versterking en verbetering van

de stedelijke omgeving, het watersysteem, de ecologische hoofdstruc-

tuur en het agrarisch gebied als gescheiden werelden. Wij pleiten

ervoor de ruimtelijke en economische dynamiek zo in te richten dat er

meer samenhang ontstaat  tussen deze systemen met aandacht voor

onze rijke cultuurhistorie. Onze gezamenlijke wens om stad en plat-

teland nadrukkelijker te verbinden, moet leiden tot een versterking

van het mozaïek, en niet tot een vervlakking ervan.

Tegelijkertijd en hiermee in lijn wordt voor de uitvoering gezocht naar

nieuwe sturing en samenwerking met verbindingen op lokale en re-

gionale schaal. De uitdaging is om thema’s op het juiste schaalniveau

te organiseren. De energie die ontstaat uit het traject Veerkrachtig

Bestuur kan daarbij helpen. Veel partijen ontmoeten elkaar, en ook de

Provincie, in regionaal overleg. De recente studie over Brabantse net-

werken beschrijft naast de trend van zich krachtig ontwikkelende ste-

delijke relaties, juist ook het versterken van de relaties op regionaal

niveau. Aanbevolen wordt om het provinciaal beleid op deze auto-

nome ontwikkeling af te stemmen.

4

Als vertegenwoordigers van het buitengebied zijn we dan ook blij dat de B5 ge-

meenten het voorliggende manifest van de partijen van het buitengebied onder-

steunen. B5 en Provincie constateren dat de kracht van stad en de regio’s elkaar

aanvullen. En dat de groei van de Brabantse steden niet door uitbreiding moet

plaatsvinden, maar door intensivering van functionele relaties. Dat kan door betere

interne verbindingen, en betere verbindingen met andere regio’s, die gebruik maken

van elkaars massa (borrowed size) of sterkten benutten (borrowed qualities). Deze

metropoolvorming draagt bij aan de agglomeratiekracht en het concurrerend ver-

mogen en vraagt om integrale en integrerende strategieën en beleid waarvoor rijk,

provincie, regio en steden gezamenlijk aan de lat staan. Deze aanpak biedt ook kan-

sen van oplossingen voor maatschappelijke uitdagingen in het landelijk gebied.

De uitdaging voor de komende jaren is om te sturen op meer welzijn en gezondheid

voor de inwoners van Brabant. Dit is ons grootste goed, maar complex om te rela-

teren aan andere beleidsvelden. In Brabant worstelen we met onze kijk op gezond-

heid. We worden regelmatig geconfronteerd met de negatieve blik op gezondheid

zoals gezondheidsrisico’s vanuit de veehouderij. Anderzijds is bewezen dat wonen,

werken en recreëren in een groene leefomgeving en omgang met dieren positieve

effecten op gezondheid heeft. Ook in de vrijetijdseconomie blijkt de markt van een

gezond lichaam en een gezonde geest een groeimarkt te zijn. Laten we in Noord-

Brabant de positieve kijk op welzijn en gezondheid versterken en hier een inte-

grale “One Health” opgave van maken. Die slaagt alleen als de economie

hieraan dienstbaar is en als verdere ontwikkeling leidt tot meer welbe-

vinden van onze inwoners. Het sluit ook aan bij de ontwikkelingen in

het bedrijfsleven dat enkelvoudige oplossingen niet automatisch

meer voldoen. Nieuwe ontwikkelingen moeten naast hun econo-

mische waarde ook iets toevoegen aan kwaliteit van leven. We wil-

len naar een volhoudbare economische ontwikkeling.

De opgaven en uitdagingen van Brabant kunnen niet losgezien worden van

de internationale positie van Brabant: nieuwe en meer intensieve verbindingen

met andere delen van de wereld, nieuwe inwoners en arbeidskrachten (kenniswer-

kers), meer toeristen, maar ook versterking van innovatie en kennis.

De rol van de Provincie verandert, dat onderkent u ook in uw beleid. Het gaat erom

dit in de praktijk waar te maken. Loslaten en faciliteren waar dat mogelijk is. Vol-

doende ruimte geven aan goede initiatieven van onderop. Wij zien de werkwijze

met het ‘Urgentieteam’ bij het veehouderijdossier en de ‘Werkeenheid’ van het

Groenontwikkelfonds, waarbij partijen met hun achterban nauw samenwerken, als

goede voorbeelden hiervan. Maar niet bij elke opgave komt deze gezamenlijke aan-

pak goed van de grond. Juist daar is er vanuit de Brabantse samenleving behoefte

aan regie, bijvoorbeeld bij de Natura2000 gebieden. Die rol kan de Provincie als

middenbestuur uitstekend vervullen om ontwikkelingen in goede banen te leiden.

De bestaande provinciale fondsen van (bijvoorbeeld) groen en innovatie kunnen

deze regierol een belangrijke impuls geven.

Als Brabantse manifestpartners willen we de geschetste uitdagingen graag samen

met u oppakken. Op verschillende onderdelen zien wij mogelijkheden om zelf ook

concreet bij te dragen. Via dit manifest presenteren we per thema onze ambities

voor de komende jaren.

Verbindingen Versterken!

Brabant buiten:

5

Vrijetijds-economie

De huidige Provinciale Staten heeft de vrijetijdsecono-

mie omarmd als speerpunt van de Brabantse economie.

Dat is terug te zien in de versterking van Visit Brabant.

Daarmee zetten we Brabant als toeristisch-recreatieve

bestemming stevig op de kaart, zowel nationaal als in-

ternationaal. Het is zaak hierop ook in de komende

Statenperiode door te pakken. Voor de vrijetijdssector

liggen er groeikansen voor de werkgelegenheid met

specifieke kwaliteiten: een geografische spreiding in

zowel de steden als de kleinste kernen; veel instroom

van lager en middelbaar opgeleid personeel; niet ver-

plaatsbaar naar andere (lage lonen-) landen. De kunst is

om de sector beter te verbinden met andere thema’s als

natuur, cultuur(-historie), water, landschap, leefbaarheid

en techniek, die leiden tot een (nog) beter woon- en

leefklimaat in Brabant. Wij willen onze expertise en

netwerk hiervoor samen met de andere manifestpart-

ners inzetten. Essentieel voor het succes is draagvlak

van onderop met aanhaking door het midden- en klein-

bedrijf. De majeure thema’s op het gebied van product-

ontwikkeling, marketing en innovatie waaraan Visit

Brabant wil werken en die mede door de provincie en de

beschikbare (Europese) fondsen worden geïnitieerd zijn

immers pas echt succesvol als naast de grote ook deze

bedrijven participeren. Naast de vernieuwende thema’s

blijft investeren in een goed wandel- en fietsnetwerk

cruciaal. Dat netwerk vormt het fundament onder de

recreatie-economie.

Onze ambities:

6

Verbindingen Versterken!

Brabant buiten:

7

Landbouw

8

De Brabantse agro- en foodsector heeft de ambitie

toonaangevend te zijn op het vlak van efficiënte, duur-

zame en zorgvuldige voedselproductie. Dat kan alleen

met een robuuste primaire sector en sterke bedrijven

binnen de keten van het complex. Ze hebben elkaar

nodig. Ruimte voor vernieuwing en een betere samen-

werking binnen de keten met cross-overs buiten de

keten leiden tot innovaties met toegevoegde waarde

op niet alleen economisch, maar ook sociaal- en ecolo-

gisch vlak. Goede voorbeelden daarvan zijn precisie-

landbouw en innovatieve stalsystemen in de veehou-

derij. Naast primaire agrarische productie richten

steeds meer bedrijven zich op de maatschappelijke

vraag naar nieuwe producten en diensten uit de groe-

ne ruimte. Het ontwikkelen van nieuwe verdienmodel-

len is daarbij de grote uitdaging. Activiteiten die eer-

der tot het publieke domein behoorden zoals

natuur- en waterbeheer, energie, recreatie en ook zorg

blijken zich beter dan verwacht profijtelijk te combine-

ren met de agrarische bedrijfsvoering. Dit zijn hoop-

volle eerste stappen in de richting van een duurzaam

landbouwsysteem. De Provincie kan die beweging

helpen faciliteren en daarmee aansluiten bij de inge-

zette lijn in het Brabantberaad.

Door de behoefte naar waardebehoud van grondstof-

fen en het terugdringen van afvalstoffen zal een

transitie plaatsvinden van een lineair- naar een meer

circulaire economie. Het is de uitdaging langs deze

weg de concurrentiepositie en economische betekenis

van de Brabantse agro- en foodsector te versterken.

Ook op het gebied van zorgvuldigheid willen we voor-

op lopen. Door het verminderen van emissies naar

omwonenden en het milieu, het verbeteren van de

bodemvruchtbaarheid en het gesprek aan te gaan

met de omgeving versterken we het draagvlak voor

de Brabantse boeren en tuinders. 

Een belangrijke bestuurlijke opgave voor de komende jaren zal zijn hoe om te gaan met de

vrijkomende agrarische bedrijfsgebouwen. Voorkomen moet worden dat het buitengebied

verrommelt. Anderzijds moet de blijvers een ontwikkelingsperspectief worden geboden. Naast

hergebruik voor nieuwe bij het buitengebied passende economische activiteiten lijkt sanering

van deze locaties, voor een deel met publieke middelen, onafwendbaar. Deels kunnen er ook

andere, in het buitengebied passende functies mogelijk zijn. Deze locaties kunnen een kraam-

kamerfunctie bieden voor MKB-bedrijven. Er liggen ook kansen op toeristisch recreatief gebied

al is enige terughoudendheid geboden. Alleen initiatieven die voldoende onderscheidend en

robuust zijn en kunnen bijdragen aan een landschappelijke kwaliteitsimpuls en de vergro-

ting van de recreatieve toegankelijkheid in het buitengebied zijn van toegevoegde waarde. 

Locaties die nu en straks vrijkomen zijn steeds groter en het wordt daarmee moeilijker om ze

te saneren of een passende andere functie te vinden. Vaak past een enkelvoudige oplossing

niet en zijn er nieuwe transformaties nodig. Interessant is te onderzoeken of integratie van

meerdere enkelvoudige thema’s nieuw perspectief biedt. Een VAB zou zo maar kunnen worden

getransformeerd naar een lokale duurzame energieproductielocatie, coöperatief geëxploiteerd

en functioneel ruimtelijk gevestigd.

Verbindingen Versterken!

Brabant buiten:

9

De Provincie nodigt partijen uit om de Eco-

logische Hoofdstructuur, het Brabantse na-

tuurnetwerk, te voltooien. Aaneengesloten

natuurgebieden met rijke natuur en beleef-

bare rust is ook waar wij voor staan. Hierbij

ligt prioriteit bij de opgaven die bijdragen

aan Natura2000- en Kaderrichtlijn Water-

doelen. Wij zijn verheugd dat door de instel-

ling van het Groenontwikkelfonds Brabant

er ruime mogelijkheden zijn voor particulie-

ren, landgoedeigenaren, agrariërs en andere

partijen om bij te dragen aan de doelstelling

van het Brabantse natuurnetwerk inclusief

de bijbehorende waterhuishouding. Wij als

manifestpartners zullen de initiatiefnemers

de helpende hand bieden.

Robuuste, maar tegelijk ook bereikbare en

toegankelijke natuur in de nabijheid van

dorpen en steden is belangrijk voor de inwo-

ners van Brabant. Dit brengt echter ook ver-

antwoordelijkheden met zich mee. Plaatse-

lijk ontstaan problemen door dumpingen

van (drugs)afval, of de overschrijding van

draagkracht van gebieden. Stevige aanpak

van de criminaliteit door samenwerking tus-

sen overheden en beschikbaarstelling van

voldoende opsporingscapaciteit, toezicht en

handhaving, maar ook goede zonering zijn

cruciaal om de functie van deze gebieden

ook in de toekomst te kunnen waarborgen.

Een belangrijke opgave voor de komende

jaren ligt in het verder versterken van pas-

sende mogelijkheden voor natuurbeleving en

–educatie, met daarbij speciale aandacht voor

de jeugd. Het doel hiervan is het versterken

van de binding tussen mensen en de natuur,

met positieve effecten op hun gezondheid als

gevolg. Wij willen ons inspannen om in goede

samenwerking tussen de natuursector en het

toeristisch-recreatief bedrijfsleven bij te dra-

gen aan deze ontwikkeling.

10

Natuur & Landschap

Landschappelijke waarden staan onder druk

door de hoge dynamiek, hoge verstedelij-

kingsgraad en een intensieve agrarische

sector. Tegelijkertijd is er een breed ge-

deeld besef dat een aantrekkelijk en toe-

gankelijk landschap van grote betekenis is

voor het welzijn van de Brabanders en voor

het vestigingsklimaat. Een fraai landelijk

gebied kan letterlijk de brug vormen tussen

stad en de dorpen. Brabant heeft veel erva-

ring opgedaan met de versterking van het

landschap met stimuleringsregelingen. Er is

een actieve samenwerking tussen (agrari-

sche natuurverenigingen, natuurorganisa-

ties, landgoedeigenaren en vrijwilligers.

Aangetoond is dat investeren in akkerran-

den en kleine landschapselementen een

belangrijke ecologische meerwaarde heeft.

Hierdoor ontstaat een fijnmazige doorade-

ring die aansluit op de Ecologische Hoofd-

structuur. Via wandelpaden en ommetjes

wordt dit gecombineerd met een goede

recreatieve toegankelijkheid. De komende

jaren willen we hiermee doorgaan. Via het

Stimuleringskader is een provinciedek-

kende gemeentelijke investering in het

landschap opgebouwd. Voor de continue-

ring hiervan is blijvende provinciale cofi-

nanciering essentieel.

Bijzondere aandacht vragen wij voor ons

cultureel erfgoed dat teruggaat tot de 12e

eeuw. Op veel plaatsen in het buitengebied

getuigen buitenplaatsen, landgoederen en

boerderijen van een bijzondere historie en

geven zij vorm aan het landschap. Het be-

lang van het cultureel erfgoed voor de leef-

omgeving en het welzijn mag niet worden

onderschat. Bij de te maken keuzes pleiten

wij daarom voor meer oog zijn voor de

waarde van het cultuurhistorisch erfgoed.

Dat houdt in dat bij alle activiteiten die de

provincie ontplooit, oog moet zijn voor ver-

sterking van het cultuurhistorisch erfgoed.

11

Verbindingen Versterken!

Brabant buiten:

Water

Water is een belangrijke basisvoorwaarde

voor prettig wonen, werken en recreëren in

Brabant. Schoon, veilig en voldoende water

lijken vanzelfsprekend te zijn. In de toekomst

krijgen we vaker te maken met extreme neer-

slag en hoge waterstanden. Bij extreme

hoosbuien kan het riool vaak de watervloed

niet aan en kan wateroverlast ontstaan. Aan

de rivieren zijn maatregelen noodzakelijk en

de dijken moeten op sterkte worden gehou-

den. Op de hoge zandgronden kan het in de

zomer door watergebrek wel eens veel te

droog worden. Daar wordt juist het waterpeil

verhoogd en worden maatregelen getroffen

om het water langer vast te houden. Het

Brabantse grondwater is van topkwaliteit en

daarmee een belangrijke bron voor ons

drinkwater en een belangrijke economische

factor voor landbouw en industrie. Goede

bescherming van deze voorraad en goed

beheer is voor onze gezondheid, economie

en leefomgeving van grote waarde.

Een forse opgave ligt er op het vlak van de

kwaliteit van het oppervlaktewater. Het wa-

ter wordt gereinigd en er worden waterlopen

onderhouden en aangepast om de kwaliteit

ervan te verbeteren. De waterhuishouding

op orde is een belangrijke voorwaarde voor

het behoud en de ontwikkeling van de natuur

in onze provincie. De afgelopen jaren is een

hoog rendement gehaald uit de gezamenlijke

uitvoering van projecten op gebiedsniveau.

Deze werkwijze willen we de komende jaren

continueren. De waterschappen willen graag

doorgaan met de gezamenlijke investeringen

in waterprojecten.

12

Het klimaat verandert. Om de gevolgen binnen de perken te houden is

het onze opdracht de CO2 uitstoot te verminderen. Door het herstel-

vermogen van de natuur te vergroten kan klimaatadaptatie plaatsvin-

den. Ook is er een energietransitie nodig. Vanuit geopolitieke overwe-

gingen is het noodzakelijk minder afhankelijk te worden van fossiele

brandstoffen. Investeer in energiebesparing en investeer in duurzame

energie en geef ook de ruimte aan lokale initiatieven en coöperaties

waarin burgers zelf het initiatief nemen de transitie vorm te geven.

Wij zijn er van overtuigd dat de energievoorziening meer uit lokale en

regionale bronnen moet komen.

Wij vragen u bovenstaande boodschap te omarmen. Het voortzetten

van onze samenwerking en daarbij streven naar het bereiken van

meerwaarde voor alle Brabanders is waar we voor willen gaan. Wij

gaan graag met u het gesprek aan over de verdere uitwerking hiervan.

Energie & Klimaat

13

Verbindingen Versterken!

Brabant buiten: