Pagina 16

Pagina

DRUKWERK

Bonsai in ‘t zonnetje - Opstelling van Rene v.d Oever

Uitgave van Bonsaivereniging KOYA September 2009 Regio West Nederland 18e jaargang nr. 4

Pagina

Bestuursleden Bonsaivereniging KOYA

Eric ter Lingen (mail: erix@casema.nl) Voorzitter Tel.: 071 - 361 38 84 Jos van Liempt (mail: liempt@ziggo.nl) Secretaris / Vice Voorzitter Tel.: 010 - 451 84 47 Jaap Zuyderduyn (mail: jaap.zuyderduyn@casema.nl) Tel: 06 - 14 58 29 05 Ledenadministratie / Beheer website Website: http://www.KOYA.nl Anton v.d Zande (mail: acj@kabelfoon.net) Penningmeester Tel.: 0174 - 29 53 68 Rabobankrekening: 11.55.87.403 t.n.v. Bonsaivereniging "KOYA", Kwintsheul Pauline Smilde (mail: paulinesmilde@casema.nl) Algemeen bestuurslid en Public relations Tel.: 070 - 387 21 86 Kopij voor ons volgende KOYA-bulletin gaarne vóór 10 oktober 2009 inleve-ren bij de redactie: Paul Wolters (mail: pa_wolters@hotmail.com) A. Pakvisstraat 3 2552 HA Den Haag Tel.: 06 - 10 18 68 19. Bijeenkomsten starten altijd om 13.30 uur en worden gehouden in het gebouw "de Luifel" van tuinvereniging "Ons Ideaal" aan de Endehoekseweg 10 in Rijswijk (bij crematorium Eikelenburg). Werkmiddagen 2009: iedere 4e zaterdag van 13.30 tot 17.00 uur op 28 februari, 28 maart, 24 mei, 27 juni, 27 september, 24 oktober en 28 november op Plaats Langeveld 5 in Monster (voorbij Parnassia). Overname van artikelen of gedeelten hiervan uitsluitend toegestaan met toestemming van het bestuur en met duidelijke bronvermelding.

2

Uitgifte KOYA bulletin 2009 Inleveren kopij Uitgifte bulletin 10 februari Maart 10 april Mei 10 augustus September 10 oktober November 5 december Vóór Kerstdagen

Pagina 15

WORKSHOPS voorjaar 2009 Workshops zijn een leuke en constructieve manier om onder begeleiding aan uw bonsai te werken of een nieuwe creatie te maken. Teunis Jan Klein geeft dit voorjaar weer di-verse workshops bij Deshima. Deze zijn per dagdeel of hele dag te boeken: Ochtend: 9.30 tot 12.30 uur, Middag: 13.00 tot 16.00 uur

Het workshoptarief is € 25,00 per dagdeel per persoon. Voor € 5,00 kunt u gebruik maken van een lunch. Data: Zaterdag 21 februari Zaterdag 14 maart Adres: Zaterdag 11 april 1e Tochtweg 41b, Zaterdag 25 april 2913 LN Zaterdag 30 mei Nieuwekerk a/d IJssel Zaterdag 20 juni Tel. 0180 - 63 33 19

Pagina 14

Uit het Japanse binnenhuis architectuur is de tokonoma afkomstig. Al eeuwen geleden kregen de Japanners belangstelling voor Chinese kunstvoor-werpen, w.o. vooral voor de prentkunst. Deze kunstvoorwerpen kregen een ereplaats in huis; zij moesten een blikvanger zijn. Daartoe ontstond een soort alkoof, een open uitstalkast in een nis, de toko-noma. Aan de achterwand van de nis werd de oprolbare prent, ook wel boekrol-prent of scroll genoemd, opgehangen. De scroll was aanvankelijk het belangrijk-

ste voorwerp in de tokonoma. De schilde-ring verwees naar het seizoen of kon een landschap afbeelden, maar kon ook vervan-gen worden door het kalligraferen van een paar wijze woorden. De prent hing nooit in het midden. Op de verhoogde vloer van de nis werd, als een accent, een lage tafel geplaatst met erop een kandelaar, een vaas, een bloemstuk of een bonsai. Ieder traditioneel huis in Japan heeft een tokonoma. Maar ook in moderne huizen is de tokonoma een geliefde plek om bij te zitten en even tot rust te komen. Tegenwoordig kennen wij de tokonoma als een plaats bij uitstek om een mooie bonsai te showen. De boom op een tafel heeft bij ons bonsailiefhebbers de ereplaats gekregen,

terwijl de belangrijkheid van de scroll minder is geworden. Behalve dat de bon-sai begeleidt wordt door een prent, dient er nog een accessoire aanwezig te zijn in de tokonoma. Dit kan een accentplant zijn, of een kijksteen (suiseki) of een klein voorwerp als een beeldje. De afbeelding op de scroll en de aard van het accent verwijzen nog steeds naar het seizoen en de leefomgeving van de boom.

De boom wordt niet in het midden van de tokonoma geplaatst, maar afhankelijk van de groeirichting iets uit het midden. Wijst de hoofdtak van de boom naar links, dan wordt de boom iets rechts van het midden neergezet; zo ontstaat links van de boom meer ruimte. De scroll wordt vervolgens aan de linkerkant van de achterwand opgehangen. De afbeelding op de prent moet hierbij wel naar de boom wijzen. Tenslotte wordt het accent zo geplaatst, dat deze een driehoek vormt met de bon-sai en de scroll. Het inrichten van een tokonoma is, zoals ieder inmiddels zal begrijpen, nog een hele kunst; maar bonsai is toch kunst?

© Copyright Bonsai vereniging Midden Nederland

Tokonoma (nabrander)

Pagina 3

Van de bestuurstafel

- 26 september KOYA feest in Rijswijk. - 10 oktober We’ll meet again (terugkomdag workshopbomen) in Rijswijk. - 24 oktober Locatie: Bonsai Studio Deshima, 1e Tochtweg 41b,2913 LN, Nieuwerkerk aan de IJssel Tijd: 13.30-17.00 uur. - 7 november ALV Vergadering NBV in Leersum.

Wij hopen dat u allemaal een goede vakantie hebt gehad en dat u bij thuiskomst uw bomen, verzorgd door fami-lie, kennissen of buren, ook dit jaar weer mooi in het blad hebt aangetroffen. U heeft dan een goede start van het bonsaiseizoen en het bestuur hoopt dat dit bonsai-jaar een goed jaar mag worden met zich goed ontwikke-lende bonsai. Mooie bonsai zijn een weldaad voor de geest, ze laten je genieten en geven rust. Beide zijn zaken die in deze hectische tijden voor bijna iedereen heel belangrijk zijn. KOYA feest Zoals al aangekondigd vieren we binnen KOYA op zaterdag 26 september een feest. Daarmee is dan meteen de start van het nieuwe KOYA seizoen een feit. Het zal ongetwijfeld een fijne middag worden met mooie bomen, een goede en interessante demonstratie en ook de inwendige mens zal niet worden vergeten. Deze dag dus alstublieft vrijhouden voor KOYA. Via de website van KOYA kunt u het snelst op de hoogte blijven van de belangrijke feiten betreffende het feest (en van overigens alle KOYA ontwikkelingen). Het feest zal plaatsvinden in “De Luifel” te Rijswijk. We’ll meet again Op 10 oktober gaan we weer proberen om veel bonsai die we tijdens eerdere workshops van KOYA hebben gemaakt bij elkaar te krijgen in de Luifel. Leuk om te zien wat er na jaren van de verschillende bonsai terecht is gekomen. Dus maak de bomen schoon, poets de potten op en neem ze mee naar de bijeenkomst. We gaan deze middag ook de meegebrachte bonsai weer te onderwerpen aan een soort deskundigenoordeel waarbij vooral ook de verbeterpunten zullen worden

Programma komende maanden 2009

Pagina 4

aangegeven. U zult zien dat het weer gezellige en uiterst leerzame middag wordt. 5e werkmiddag in Oktober Wegens succes geprolongeerd! Op zaterdag 24 oktober houden we weer een werkmid-dag bij Teunis Jan Klein in Nieuwerkerk aan den IJssel. Teunis Jan is dan weer be-reid om ons te ontvangen. We kunnen dan uiteraard weer bomen meenemen en in de studio er aan werken. Let wel op dat we dus in Nieuwerkerk aan den IJssel zitten, 1e Tochtweg 41b, 2913 LN. De middag begint zoals gebruikelijk om 13.30 uur en zal tot uiterlijk 17.00 uur duren. Werkruimte De ontwikkelingen rond het verkrijgen van een werkruimte, vlakbij “De Luifel” vorderen gestaag. Momenteel wordt er onderhandeld over de mogelijkheden die er zijn om de beoogde ruimte iets aan te passen zodat deze voor KOYA beter bruikbaar is. Ook over de voorwaarden waaronder we gebruik mogen maken van de ruimte wordt onderhandeld. Als iemand ideeën hierover heeft, maak ze dan alstublieft zo snel mogelijk kenbaar aan het bestuur. Zodra we weer meer weten zullen we dat via het KB, op verenigingsbijeenkom-sten en via de website bekend maken. Bonsaivereniging Rijnmond Vergeet niet dat we ook nog steeds welkom zijn bij de bijeenkomsten van Bon-saivereniging Rijnmond. Kijk op onze eigen KOYA website of op die van BV Rijnmond voor het programma. Samenwerking met andere Bonsai verenigingen Tijdens de “Tentoonstelling van het Westen” te Delft hebben we gesproken met een afvaardiging van het bestuur van de Bonsaivereniging Zuid Holland en van Rijnmond. We hebben de intentie uitgesproken om meer samen te gaan werken. Als eerste dachten we aan het gezamenlijk organiseren van een soort markt op bonsai gebied. De komende periode zal dit idee worden uitgewerkt en u zult via de reguliere kanalen hiervan op de hoogte worden gehouden.

Pagina 13

10. Wat zou u bij Koya veranderd willen zien? Ik vind de aanzet die Erik heeft gegeven voor de persoonlijke boom een hele goede. Ik hoop dat het een stevig fundament krijgt binnen KOYA en dat daardoor de kwaliteit van leden en dat van de bomen naar een hoger niveau kan brengen!

Aan wie geeft u de volgende 10 wortels van de boom? Ik geef ‘De 10 wortels van de boom’ door aan Jan de Ridder (onder voorbe-houd). Noot: informeer diegene die je aanwijst vooraf even!

Als u meer reliëf wilt, ben u aangewezen op rotsen.

Pagina 12

1. Wat of wie bracht u in aanraking met bonsai? Als kleine jongen had mijn vader het idee om met bonsai te beginnen. Hij had in de bibliotheek een boekje geleend over bonsai. Ik vond dit helemaal ge-weldig. Uiteindelijk heeft mijn vader er nooit iets mee gedaan en ik pas veel later. Ik liep op een gegeven moment in een tuincentrum en kwam wat bonsai tegen. Ik heb er toen eentje meegenomen en zo ben ik me er in gaan verdie-pen.

2. Waarom bent u met deze hobby begonnen? Als je een mooie bonsai ziet lopen de rillingen over mijn rug. Dat gevoel!

3. Welke stijl vindt u het mooist? Ik heb niet echt een voorkeur. Het is net wat een boom aangeeft.

4. Wat vindt u het leukste aan bonsai? Het leukste is de ontwikkeling van je bomen en natuurlijk ook je inzicht en vaardigheden wat stijlen en onderhouden betreft.

5. Wat vindt u het moeilijkste/vervelendste aan bonsai? Het fijne bedraden vind ik op zichzelf een enorme klus. Als het eenmaal ge-daan is levert het wel veel voldoening op. Na de workshop Pinus van Leen (vroege voorjaar 2008) ben ik 2 dagen bezig geweest met de fijne bedrading, dit kost me erg veel moeite.

6. Vindt uw omgeving het ook leuk? De meeste mensen vinden het een onwijs leuke hobby. Zeker in de zomer maanden als je met vrienden lekker in de tuin zit. De enige die ik hoor dat ze het niet leuk vindt is mijn schoonmoeder. Ja en iedereen weet wat ze van schoonmoeders zeggen!

7. Wat vindt u van KOYA? Ik vind KOYA een gezellige club. Het is altijd leuk om met elkaar je hobby te delen.

8. Wat vindt u van de NBV? Met het NBV heb ik niet zoveel. Hoewel de masterclass en de mentoren op-leiding wel heel leuk zijn om mee te maken.

9. Bent u door de hobby ‘bonsai’ nu ook geïnteresseerd in gerelateerde

zaken als Japan, ikebana, suiseki etc? Ik heb verder niet zoveel met Japan.

“De 10 wortels van de boom” door Jaap Zuyderduyn

Pagina 5

Het beplanten van een Ibigawa steen Al toen ik pas met Bonsai begon was ik al geïmponeerd door de mooie ibigawa rots in het boek van Harry Tomlinson. Later zag ik veel artikelen over rotsen, o.a. in Bonsai Focus no. 78 en Bonsai Art no.93 De rots in Bonsai Focus is van grote klasse, bomen van grote waarde en een ho-ge mooie steen. Kopiëren is geen kunst, schreef Michel Andolpho, maar interpreteren wel.

Ik ben toen begonnen uit de Itoigawa stekken die ik altijd maak een paar geschikte exemplaren te bewaren en te vormen. Omdat Itoigawa Juni-perus niet zo hard groeit duur-de het een aantal jaren voor ik de goede boompjes had. In Mei van dit jaar kon ik een mooie Ibigawa steen kopen met heel veel mooie gaten waar de bomen in zouden pas-sen.

Ik heb in alle gaten van de rots 1 mm dik aluminium draad aangebracht en fijne akadama met Keto vermengd om zo een mengsel te maken om de bo-men aan de rots te bevestigen. Het is best moeilijk om een goede verhouding te vinden tussen de bomen en de rots. De rots van Kimura bijvoorbeeld is ongeveer l meter, de mijne maar 40 cm. Ik moest dus kleinere boom-pjes hebben maar ze moeten toch een volwassen indruk ma-ken. Toen ik de bomen geplaatst had heb ik enkele kleinere planten en mos aange-bracht om het geheel de indruk te geven van een volwassen berglandschap.

Pagina 6

Op de foto's kunnen jullie zien of ik hierin ben geslaagd. De ibigawa rots is duur, dat het ook simpeler kan blijkt uit de laatste foto. Hierop een ge-wone steen met Picea sitchen-sis die ik samen met Wim Co-hen heb gemaakt; materiaal-kosten……….....35 euro! Piet Hoek

Zoals bekend speelde onze Leen al langer met het idee om voor deze stijl een workshop te verzorgen. Wel nu…..Just schrijft hierover een prachtig artikel en Leen is zover dat hij al de rotsen/stenen via Oriëntal Bonsai heeft kunnen aan-schaffen. Alles in een kleur (belangrijk voor de kleur cement die we gaan ge-bruiken) zodat de leden zelf niets meer hoeven te zoeken. Jullie hoeven zelf al-leen te zorgen voor een platte schaal, draad, Jintang, draadtang, steenbeitel en hamer om de boel in op te maken. Wanneer het moet gaan gebeuren weet hij nog niet. Maar als ik dit artikel plaats dan kunnen jullie je alvast gaan voorbereiden in de vorm van lezen, plaatjes kij-ken, model uitzoeken enz. Niets houdt ons nu nog tegen om te starten maar wie zorgt er voor de planten?

Wordt vervolgd!

Vooraf: Saikei, het miniatuurlandschap

Pagina 11

plantkeuze. Een platte steen -slab- vraagt meer nevelen. Geschikte planten zijn : • Hinokicipres ( Chamaecyparis

obtusa ‘Yatsubusa’), heide struik-je

• (Calluna vulgaris’Foxii Nana), Fuchsia microphylla. Dan is uw landschap niet winter-hard, hetgeen gesjouw betekent. Veel juniperus soorten zoals J.chinensis, J.sabina. J.procumbens.

• J.rigida, Picea abies ‘Little Gem (zeer kleine naaldjes), Pinus mugo en P.parviflora’Miyajima (ook kleine naalden), etc.

Accentplantjes, mos en grassen bieden ook veel toepassingsmogelijkheden. Volgend keuzemoment U heeft uw “suiban”, maar hoe vult u die? Kiest u : Rots + grond, Rots + water, Rots + grond en water of Rots + zand.

Waarbij aangetekend moet worden dat zand ei-genlijk water symboliseert en soms, tussen rond/beplanting, een pad. Een rotspartij oprijzend uit het water, compleet met weerspiegeling, zal u veel meditatie moge-lijkheden bieden. Ook ziet u vol welbehagen een plantkundig gunstig microklimaatje ten gevolge van de verdamping. Maar moppert u dan niet als er een merel in heeft zitten badderen op een war-me dag of als het een glibberig groene algzooi is en de suiban zich moeizaam laat kuisen. Hoeveel objecten, van huisje tot herten, u wilt plaatsen, is een kwestie van geloof, smaak en…… liefde. Veel plezier en succes. Just Merks.

Pagina 10

en dus decoratief exemplaar; een sieraad, schoonheid van de natuur en dat lekker dicht bij hun huis. Voor Chinezen is het landschap een plek voor meditatie met duidelijk magische en religieuze aspecten en symboliek. Al die gebouwtjes, bootjes en beestjes kunnen wij dus niet, superieur Westers, gewoon kitsch noemen. Een steile rots

waar een pad met minuscule treetjes over verschillende bruggetjes, langs een thee paviljoen naar een pagode voert, bevat eigenlijk een Boeddhisti-sche levensles. Al zijn de moeilijkheden nog zo groot, er is altijd ’n brug om ze te bedwingen. Al raak je nog zo uitge-put, je vindt toch (thee)verpozing als beloning voor je inspanningen. Als je, ondanks al die tegenslagen en dankzij veel doorzettingsvermogen, de top bereikt, kan je daar de geest vrij maken om de hoogste creativi-

teit, bezinning en verdieping te ervaren. Alleen al om die reden bouwt u toch een landschap! Plantmateriaal Kies voor kleinbladig en compact in moyogi -, kengai- of han-kengaistijl zou ik over de vorm willen opmer-ken. Denkt u bij plaatsing in uw landschap vooral aan het genre land-schap dat u wilt uitbeelden. Wilt u een suggestie van hooggebergte, zet er dan geen loofboom bovenop. Die verdwijnen op berghellingen het eerst als Pinus, Cipres of Rododen-dron het nog even vol houden tot de boomgrens bereikt is. Denkt u bij die laatste soort aan mijn kreet: Een dro-ge Azalea is een dode Azalea. Zorgt u dus voor ruim plantgat met vochtige, zure grond als u die fraaie, kleinbladige rodo kiest. Als u het landschap in een schaal zonder gaten, een “suiban”, plaatst, kunt u planten en bomen ook laten profiteren van capillaire opstijging. Dat verruimt uw

Pagina 7

Inleiding Wij kennen allen die oude Chinese scrolls met loodrechte rotsen oprijzend uit nevelige vlakten. Aan zo’n rots klampt zich een “Kengai” of “Han-Kengai” vast. In grote gedeelten van China bestaat die gesteente- en gebergtevorming “in het echt”. “Penjing” noemen de Chinezen hun landschap, dat echt bij hun cultuurhistorie hoort. In de 4e en 6e eeuw na Christus ontvluchtten veel mandarijnen en geleerden het keizerlijke hof, omdat zij er door gekuip, gekonkel en corruptie hun leven niet zeker waren. In het onherbergzame gebergte waren zij onbereikbaar voor zoek- of wraakacties. Zij voeg-den zich bij de kluizenaars en monniken die zich daar gevestigd hadden om hoog in de bergen dicht bij de energie van het heelal te zijn. Die geestelij-ken hoopten geïnspireerd te worden beïnvloed door een mix van angst, uitputting en het verblijf in ijle lucht op grote hoogte. Bijna in trans ontwik-kelden Taöistische monniken het geloof in “Hsiën”, de Onsterfelijken, medebewoners van het gebergte. De monniken waren uiterst geboeid door hun geheim van onsterfelijk-heid, hetgeen in de optiek van ‘n monnik een bescheiden verlenging van het aardse bestaan betekende van pakweg ’n jaar of honderd.

Juist uit respect voor die Onsterfelij-ken hielden Tao-priesters zich zeer intensief bezig met hun lichaam in relatie tot de natuur. Door diepe rust, vasten en meditatie en ook wel door het nuttigen van allerlei plantextracten slaagden zij er in polsslag en ademha-ling te vertragen in de hoop zo hun leven te verlengen. Op oude Chinese prenten ziet u dan ook monniken afge-beeld mediterend bij een kopie van een heilige berg. Het vervaardigen van

zo’n rotsminiatuur hoorde bij hun zoektocht naar onsterfelijkheid. Zij legden -samen met de aanwezige kunstenaars en geleerden, de literati- er al hun inspira-tie en creativiteit in en de voltooide, kunstzinnige, schitterende exemplaren wer-den objecten voor meditatie, een schakel tussen goden, natuur en mens.

Saikei, het miniatuurlandschap Deel 1

Pagina 8

In de 11e en 12e eeuw introduceerden Chinese boeddhistische monniken de bon-saikunst in Japan en de Japanners, met hun grote liefde voor de natuur, omarm-den bonsai van harte. Het Japanse woord “bonsai” wordt nu over de hele wereld gebruikt, terwijl het eigenlijk de Japanse uitspraak is van het Chinese woord “ pensai”. De Chinezen zeggen nu “pen ching” tegen hun bonsai en de namen “penjing” en “saikei” staan voor landschap. In de historische en culturele ont-wikkeling van bonsai speelde het landschap altijd een belangrijke rol; het is dus bijna vanzelfsprekend, dat een “saikei” niet in uw collectie mag ontbreken.

De rots(en) Rotsen/ stenen zijn niet van wezenlijk belang in een miniatuur landschap. Het zacht glooiende reliëf van een laagland landschap kan ook met grond opge-bouwd worden, die dan bedekt wordt met mos, lage grassen en laagblijvende kruidachtige plantjes, zoals b.v. stekelnootje. Dit ter geruststelling. Als u meer reliëf wilt, ben u aange-wezen op rotsen. In een land van klei, zand en veen is dat dan ook het probleem. Meebrengen van vakantie is een mogelijkheid, maar dan moet men per auto reizen; per vliegtuig reizend loop je tegen de gewicht-grens van de bagage aan. Kopen bij een stenenhandelaar op een bonsai-show kan ook, maar zodra zo’n stuk steen maar enigszins op een suiseki of kijksteen lijkt, betaalt u de hoofd-prijs. Dus moeten wij creatief worden en zelf gaan bouwen uit voordelige materialen die gelukkig in soorten en maten te koop zijn bij tuincentra of in gespecialiseer-de zaken voor tuinverharding, zoal b.v. Pleunis aan Het Haantje in Rijswijk, vlakbij de spoorwegovergang. De steenkeuze wordt bepaalt door het landschap dat u voor ogen staat; Een oud sterk geërodeerd gebergte heeft ronde, afgevlakte glooiingen. Zo’n Chinees kalksteen gebergte heeft steile, smalle pieken. Enkele voorbeelden Die grote brokken lavasteen zijn ruim voorhanden, relatief zacht en zeer poreus. Begin met heel zorgvuldig uitzoeken, dat scheelt u bewerken. Met hamer en steenbeitel kunt u er stukken afslaan, hopend dat de brokken in uw concept pas-sen; door met een slijpschijf stenen dwars door midden te slijpen, krijgt u uit één stuk twee steilere rotspieken die gemakkelijk rechtop gezet kunnen worden,

Saikei, het miniatuurlandschap Deel 2

Pagina 9

voorin of achter in uw landschap i.v.m. perspectiefwerking. In lavasteen kunt u redelijk gemakkelijk gaten voor beplanting maken. Denk daarbij wel aan de drainage. In tuincentra ziet u soms ook die lange, puntige stukken natuursteen die rechtop in b.v. een Oosterse tuin gezet kunnen worden. Als u boft, ligt er tussen die prachtige, natuurlijk ogende zuilen een zielig, gebroken exemplaar die u voor een habbekrats mee kunt krijgen. Thuis kunt u dan met beitel en slijpschijf in de weer om een landschap van smalle, steile pieken te maken dat pracht en kracht uitstraalt. Als u dat grofstoffelijke geweld niet ziet zitten en fijner besnaard wilt gaan bou-wen, kunt u ook stenen gaan samenvoegen met lijm of cement. Er zijn fijne cementsoorten met zeer hoge hechting en afharding in de handel, die ook tijdens het drogen nog gevormd kunnen worden, zodat de cementdelen mooi in het ont-werp gepast kunnen worden. Ik zag bij Pleunis relatief lange, vrij smalle stukjes natuursteen op de markt ge-bracht om een stroom uit te beelden in een Japanse of een Zentuim. Die stukken lenen zich goed voor zo’n steil piekenlandschap. Door met 1 mm. draad de sa-men te voegen stukken bijeen te binden, kunt u het geheel rustig laten drogen, zelfs als u overhangende rotsen of bogen gecreëerd heeft. Bovendien kunt u sta-biele constructies met voldoende plantgaten bouwen. Goed samenbinden, wel-licht met meer helpende handen, en niet op draad kijken; dat kan toch herge-bruikt worden.

Benodigdheden Keuze 1 is: Gaan wij Japans of doen wij Chinees? Onder de naam “Saikei” is het landschap in Japan populair geworden, ook al is het van oorsprong een Chinese stijl. Japanners houden van de natuur en trainen vooral hun tuinbouwkundige vaar-digheden in een landschap. Bij ons zet een bonsaïst boompjes geruime tijd in de volle grond om “ aan te laten dikken”. Een Japanner, vaak klein behuisd en “betuind”, past zijn potentiële bonsai in in zijn landschap om die er na een aantal jaren uit te peuteren en tot shohin te promove-ren. Zijn landschap was kweekbak, maar wel een zeer creatief ontworpen

Saikei, het miniatuurlandschap Deel 3