De zwaarder wordende machines zorgen vooreen steeds verder toenemende bodemdruk. Ditvertaalt zich in een jaarlijks toenemendeoppervlakte verdichte bodems. Verontrustend isdat de verdichting steeds dieper in de grondreikt.

Dat bodemverdichting leidt tot structuur-schade en slechte doorlaatbaarheid is algemeen bekend, maar het kan ook tot 50 %opbrengstvermindering leiden. Daarnaastverhoogt het risico op overstromingen enmodderoverlast. In het Oost-VlaamseWortegem-Petegem richtte het provinciaalSteunpunt Erosie een informatie- en demonstratienamiddag in rond deze problematiek. Het initiatief kaderde binnenhet LEADER-project ‘Kenniscirkels erosie’. Dedemo focuste vooral op het opsporen vanverdichting en het effect van de bandenkeuzeop de verdichting.

Opsporen verdichtingBodemverdichting kan voorkomen nabij hetoppervlak, op het niveau van de ploegzoolen in de ondergrond. Om verdichtingen opte sporen hoeft men niet te investeren. Hetis voldoende om een spade en een prikstaafbij de hand te hebben. Door het maken van een profielput kan de

bodemtoestand gecontroleerd worden. Bestwordt dit gedaan als de bodem vochtig ismaar niet oververzadigd. Waar men de putmaakt, hangt af van de doelstelling. Wil mende bodem beter leren kennen, dan kiest meneen representatieve plaats voor het perceel.Indien er een probleemstuk is dan gaat men

daar graven om de oorzaak op te sporen. De put dient men minimaal 50 cm diep tegraven zodat de verschillende bodemlagen(bovenlaag, bouwvoor en ondergrond) zichtbaar worden. Bij de beoordeling zijn verschillende aspectenbelangrijk. Een goede grond is egaal van

WWW.DELOONWERKER.NL / NR 4 / APRIL 2012 / UIT ‘T VELD | 23

> U I T ‘ T V E LD

Bodemverdichting: beter voorkomen dan genezenTekst en beeld : Luc Vande Ginste

Prikstaaf en penetrologger doen hetzelfdewerk. De penetrologger registreert bovendien de weerstand. Een weerstand van 8 megapascal op 30 cm diepte, zoals op defoto, duidt ontegensprekelijk op de aanwezigheid van een ploegzool.

Bekijk tijdens het graven op de verschillende dieptes de kluitstructuur. Kluiten dienen te bestaan uit afgeronde blokvormige elementen, diegemakkelijk verkruimelen. Hebben de kluiten gladde zijkanten en scherpe hoeken, dan wijst dit op compactering. Deze elementen zijn niettoegankelijk voor het bodemleven en de plantenwortels. Door met een mesje in de zijkant van de profielput te krabben, komen ook kluitenlos die men kan beoordelen. Door in de zijkant te prikken kan men de weerstand beoordelen.

kleur. Blauw/grijze vlekken duiden op zuurstofloze omstandigheden. Onverteerdegewasresten van vorige jaren wijzen eveneensop niet-optimale bodemomstandigheden.Roestvlekjes wijzen op een schommelendewatertafel. Een ander belangrijk aspect dat de toegankelijkheid van de bodem aantoont, isde intensiteit en het patroon van de beworteling. Rechte diepgaande wortelsmet een gelijke vertakking zijn gewenst. Ten slotte is er de porositeit van de bodem.Dit is vrije ruimte voor lucht en water, wortelsen bodemfauna. Deze ruimten zijn te herkennen aan de kleinere en grotere gaatjesin de kluiten. De aanwezigheid van regenwormgangen in heel het profiel duidtop een goede structuur.

Het gebruik van een prikstaaf is een minderintensieve methode die echter toelaat eenperceel snel te beoordelen. Een prikstaaf iseen één meter lange staaf met maximaal0,5 cm diameter. Door deze telkens tot eendiepte van 80 cm in de bodem te drukken,voelt men hoe gemakkelijk dit lukt. Het vraagtuiteraard enige ervaring om verschillendegraden van verdichting te herkennen. Maarextreme verdichtingen worden vlug herkend,daar men als het ware niet door deze laagraakt. Voor een exactere meting bestaat er ookapparatuur: de penetrologger. Die registreertde indringweerstand tijdens het indrukkenin de bodem en brengt het resultaat op

scherm. Normaal stijgt de weerstand gradueel. Ideaal is dat de weerstand steedskleiner is dan 3 megapascal.

Hoe verdichting voorkomenDe grootste oorzaak van verdichting is dezware mechanisatie. Vooral in de oogstperiodebij het werken in nattere omstandighedenontstaat de grootste verdichting. Algemeenkan gesteld worden dat naarmate de aslasten de contactdruk (= aslast gedeeld doorcontactoppervlakte van de band) verhoogt,ook de verdichting toeneemt. Maar dan nogzijn er verschillen waar te nemen. Een eerstewerkgang heeft steeds de grootste verdichting(50 à 85 % van het totaal), bij het herhaaldelijkrijden neemt de verdichting bijkomend toemet 5 à 10 %. Ook de rijsnelheid speelt een

rol. Hoe sneller er gereden wordt, hoe minderverdichting. Versnellen of vertragen heeftextra drukpieken. Door meerdere assen te plaatsen kan deconstructeur de aslast verlagen en door decontactoppervlakte van de band te vergrotenkan de contactdruk verlaagd worden. Eengroter contactoppervlak betekent grotere enbredere banden. Maar er zijn grenzen en dewetgeving speelt niet in het voordeel omnog breder te gaan. De nieuwste trend gaatin de richting van iets bredere velgen eneventueel het meer afplatten van de band inde lengterichting in plaats van in de breedte.De bredere velgen zorgen voor meer luchtinhoud in de band waardoor bij gelijkebelasting de bandenspanning verlaagd kanworden. <

Effect van de last (links) en van de contactdruk (rechts) op de verdichting. Beide hebbenhetzelfde effect. Een verhoging zorgt voor het dieper indringen van de verdichting.Naarmate het bodemvochtgehalte hoger wordt, zal dit effect nog vergroten (bron: VLM).

Michelin toonde het verschil in draagvermogentussen hun klassieke banden en hun nieuwebanden met Ultraflex-technologie. Hierinheeft Michelin sinds kort een volledig gamma:de Xeobib en Axiobib voor respectievelijktrekkers tussen de 80 en 220 pk en trekkersvan meer dan 250 pk, de CereXbib vooroogstmachines en de Spraybib voor spuit-machines. Dankzij een andere productiewijzewaarbij een speciaal rubbermengsel gebruiktwordt en de versterkte schouders, hebbendeze banden een hoog draagvermogenwaardoor een lage bandenspanning kanworden aangehouden. Bovendien hebben debanden een langere voetprint waardoor hetcontactoppervlak vergroot.

De Ultraflex-banden dragen de codering VFof IF. Dit komt in de praktijk overeen met eenhogere toelaatbare graad van doorbuigingten opzichte van standaardbanden, watbetekent dat de bandenspanning verlaagd kan

worden bij eenzelfde belasting. De Xeobiben de Spraybib zijn beide VF-banden (veryhigh flexion tyre) en buigen iets meer doordan een gewone band. De IF-banden (impro-ved flexion tyre) doen dit nog iets meer. DeAxiobib en de CereXbib zijn van dit type.

Michelin demonstreert Ultraflex-technologie

Michelin toonde het effect van hun nieuwontwikkelde bandentypes op de bodem-druk. Iedere machine werd uitgerust metaan de ene kant een gewone en de anderekant een Ultraflex-band.

24 | WWW.DELOONWERKER.NL / NR 4 / APRIL 2012 / UIT ‘T VELD

WWW.DELOONWERKER.NL / NR 4 / APRIL 2012 / UIT ‘T VELD | 25

Vergelijking bodemdruk bij verschillende spuitmachinebanden. Belasting: 4.250 kg

Agibib RC380/90R46 Spraybib VF380/90R46Bandendruk: 3,8 bar Bandendruk: 2,2 barContactoppervlak: 3.440 cm² Contactoppervlak: 4.601 cm²Bodemdruk: 1,23 kg/cm² Bodemdruk: 0,92 kg/cm²

Vergelijk bodemdruk bij verschillende trekkerbanden. Belasting: 4.600 kg

Multibib 650/65R42 Xeobib VF710/60R42Bandendruk: 1,6 bar Bandendruk: 1 barContactoppervlak: 5.225 cm² Contactoppervlak: 7.084 cm²Bodemdruk: 0,88 kg/cm² Bodemdruk: 0,65 kg/cm²

Vergelijking bodemdruk bij verschillende oogstmachinebanden. Belasting: 6.100 kg

MegaXbib 800/65R32 CereXbib IF800/65R32Bandendruk: 2,2 bar Bandendruk: 1,4 barContactoppervlak: 5.980 cm² Contactoppervlak: 7.470 cm²Bodemdruk: 1,02 kg/cm² Bodemdruk: 0,82 kg/cm²