Bloeyendael bulletin...Bloeyendael bulletin november 2017 Inspiratie Op de knieën Rivierkreeften in...

Bloeyendael bulletin

november 2017

Inspiratie

Op de knieën

Rivierkreeften in Bloeyendael

Het ene doen en het andere niet laten

Partir c’est mourir un peu

Snoeidag, ten strijde

Hesjes

2

Inspiratie

Hoewel de temperaturen somsnog zomers aandoen, maakt denatuur zich op voor haar winter-

slaap. Echter als je goed kijkt dan zijn demossen nog lang niet zover, want diezijn pas midden in de winter op hunmooist. Meer hierover in dit bulletin.

In de afgelopen maanden is weerhard gewerkt in het park. Het maaien enhet hooien was door de regen behoorlijklastig, maar uiteindelijk is het met extrahulp gelukt. Vanwege het zeer groei-zame weer hebben we als experimenteen extra vrijwilligersdag georganiseerdvoor het snoeien van bomen, struikenen vooral bramen langs de slootkantenen paden. Dit bleek een zeer geslaagdexperiment dat we zeker gaan herhalen.

Al deze noeste arbeid zou niet kun-nen zonder de fantastische lunch dieHilly Steins telkens voor ons verzorgt. Endaarom in dit bulletin op veler verzoekeen recept van een van haar heerlijkesoepen!

Deze periode staat ook in het tekenvan de voorbereiding van het afscheid

van Theo de Ronde uit het Bestuur envan zijn rol als coördinator beheer. In ditbulletin staat een mooi en verrassendinterview met Theo. Theo blijft uiter-aard als imker en als vrijwilliger bij onspark betrokken. Daarnaast is en blijft hijmet zijn enorme kennis en kunde eenbelangrijke adviseur en raadgever voorhet bestuur bij het beheer van het park.Vanwege zijn lange staat van dienst inhet Bestuur (inmiddels ruim 26 jaar!) enals ”oervader” van het park organiserenwe een afscheidsreceptie voor hem op29 november. U bent van harte welkom.

Op het gebied van onze fauna kunt uin dit bulletin lezen over een experi-ment dat wordt uitgevoerd door tweestudenten die op jacht zijn naar de Ame-rikaanse rivierkreeft, een ongewenstebezoeker van de Nederlandse wateren.Het goede nieuws is dat onze vogelaarsonlangs de wespendief en groenespecht (weer) hebben gespot.

We werken voortdurend aan goedbeheer en gebruik van het park, voor nuen de toekomst. Ter inspiratie hebbenwe de bekende ecoloog Ger Londo uit-genodigd en gevraagd adviezen te delenover hoe we het park zouden kunnenverbeteren om de diversiteit van zowelde flora als fauna te verhogen.

Ik hoop u komende tijd weer te ont-moeten en dat we weer op u mogen re-kenen als bezoeker, donateur en/of vrij-williger van ons park.

Mirjam Steinbuch, voorzitter

BLOEYENDAELBULLETINNOVEMBER 2017

REDACTIE

Jan Heijmans, Paul Brassé

FOTOGRAFIE

Tessa Brassé, Laurens van Leeuwen, Paul Brassé

en Jan Heijmans

VORMGEVING

KM Grafisch Werk, Utrecht

DRUK

All Print Group, Zaltbommel

BloeyendaelBulletin_nov_2017_Binnen.qxp_BloeyendaelBulletin_juli_2017 06-11-17 12:00 Pagina 2

Het thema van onze laatste excursiedit jaar betreft de mossen: onooglijkgroen waarvoor je op je knieën moet,maar dat bij ‘nader inzien’ bewonde-ring oproept.

Dertien deelnemers melden zichop zondag 15 oktober in het pa-viljoen. Annemiek Meus en Su -

san Bol van het IVN in de Bilt beginnenhun presentatie met het schetsen vanenkele grote lijnen in mossenland, zoalshet onderscheid in bladmossen en lever-mossen. Nederland telt zo’n 400 soor-ten bladmossen en 100 soorten lever-mossen. Een bryoloog (mossendeskun-dige) in ons land kan dus even vooruit.

Ook zonder de falende beamer we -ten de dames ons met grote stappendoor de complexe en uitgebreide mos-senwereld te gidsen, en maken gelukkigslechts spaarzaam gebruik van de velevreemde woorden die bij de beschrij-ving van deze planten worden gebruikt.

Tijd voor actie. Iedere deelnemerkrijgt twee mossennamen en hun kortebeschrijving op een briefje met de op-dracht daar de betreffende mossen-soort bij te gaan zoeken. Dank zij dezewerkwijze zullen we op zijn minst een oftwee soorten mossen onthouden.

Gewapend met loepjes begeven weons in twee groepen het park in. Mos-sen kijken blijkt een spannende, ge-zonde en gezellige activiteit. Het begintmet een speurtocht, en is er een soortgevonden, dan moet er gebukt en ge-plukt, of op de knieën. Gelukkig groeiensommige soorten op bomen. En tot slotmoet worden overlegd wie de betref-fende beschrijving in handen heeft. Iseen mos verdroogd dan komen de fla-connetjes met water van pas. Even spui-ten, en binnen luttele seconden toontde soort zich in volle pracht.

Onder onze loepjes verschijnen mos-sen met prachtige namen als parapluu-tjesmos, fijn laddermos, hangend klauw -t jesmos, helm roestmos en links ge-draaid knikmos. Wat is er eigenlijk ge-woon aan gewone haarmuts, gewoonpurpersteeltje of gewoon puntmos? Wieoog heeft voor detail komt ogen tekort.

Alles bij elkaar hebben we slechts eenklein deel gevonden van de 63 soortendie in 2013 in het park zijn geteld. Maarwe hebben al moeite om met onze leken -ogen een tiental soorten uit elkaar tehouden.

Paul Brassé

Op de knieën


vele jongen die één volwassen wijfje jaar-lijks voortbrengt, nauwelijks invloed op depopulatiegrootte. Op meerdere plaatsenlevert een conservatieve schatting aankreeften al 20 kilo per hectare water op!

Rivierkreeften zijn alles-eters en etenallerlei waterdieren van klein tot groot,zoals watervlooien, vlokreeften, insec-tenlarven (bv. libellenlarven) en jongevis. Komt er schaarste dan vreten zij dezachte waterplanten op, wat ook weernadelig is voor de aquafauna. Volwas-sen dieren graven kuilen en gangen inde oever nabij de waterlijn, die kan af-kalven en op termijn ernstig worden be-schadigd. Deze kreeftengang gaat in Ne-derland voorlopig dan ook gestaag doormet de bijbehorende schade.

Kijk ook opdetermineren.nederlandsesoorten.nl/rivierkreeften

Theo de Ronde

4 BLOEYENDAELBULLETINNOVEMBER 2017

Rivierkreeften in Bloeyendael

Een aantal weken geleden bodentwee bewoners van “De Sterren”aan om te helpen de exotische

kreeften in Bloeyendael te monitoren.Het zijn Jasper Zweistra, student biolo-gie en Yaro Laenen die bezig is met bio-logisch onderzoek voor zijn PhD.

De monitoring is om praktische rede-nen beperkt tot de westelijke vijver en dewaterlelievijver. In beide vijvers zijn almeerdere halfwas en volwassen kreef-ten aangetroffen. Meestal de Rode Ame-rikaanse rivierkreeft (Procambarus clar-kii), maar voor het eerst zijn twee Ge-vlekte Amerikaanse rivierkreeften (Orco-

nectes limosus) gevangen.De exotische kreeften

hebben weinignatuurlijke vij-anden. Het re-

latief kleine aan -tal dat gegeten wordt

door bijvoorbeeld fuut ofmeeuw, heeft door de

Het is alweer zo'n tien jaar geleden, dat wij melding maakten van een grote op-mars van een aantal soorten exotische rivierkreeften, vooral in het midden-wes-telijke deel van Nederland. In de Biltse Grift zijn toen ook enkele Rode Ameri-kaanse rivierkreeften aangetroffen. Verschillende keren zijn die ook wandelendin het park te zien geweest! Na 2007 zijn hiervan geen meldingen meer geweest.Tot augustus dit jaar Laurens van Leeuwen op het pad langs de Biltse Grift weereen wandelende kreeft heeft gefotografeerd. Het lag in de verwachting, dat naverloop van tijd de exoten zeker ook in de watergangen van Bloeyendael zoudendoordringen. Om dit te onderzoeken waren al drie kleine kreeftbestendige fui-ken aangeschaft.


5BLOEYENDAELBULLETINNOVEMBER 2017

Op zondag 15 oktober jl. kreeg hetpark Bloeyendael hoog bezoek. Op onsverzoek kwam dr. Ger Londo eenronde maken door het park. Het vol-tallige bestuur, aangevuld met Theo deRonde, heeft met de heer Londo na derondgang van gedachten gewisseldover de toekomst van het park Bloeyendael.

Eerst iets over Ger Londo: hij is eenNederlandse botanicus die voordiverse wetenschappelijke insti-

tuten botanisch onderzoek heeft ver-richt ten behoeve van natuurbeheer ennatuurontwikkeling. Hij heeft vele we-tenschappelijke en praktijkgerichte pu-blicaties over de vegetatieontwikkelingvan natuurgebieden en heem- of natuur -tuinen op zijn naam staan.1

De natuur, en dusook Bloeyendael, isvol gens Ger Londo, hetmeest gebaat bij eenvariatie aan gradiën-ten. Gradiënten zijnruimtelijke overgangenin tuin en land schap,waarbij milieufactorengeleidelijk ver anderen.Zo kan een grond soortovergaan in een an-dere, bijv. van meerzandig naar meer klei -ig. Maar ook overgan-

gen tussen zuurgraad, grondwaterhoe-veelheid, voedselrijkdom en lichthoe-veelheid zijn gradiënten. En door ver-schillen in maaibeheer, begrazing en be-treding kunnen tenslotte ook gradiëntenontstaan. Samenvattend kun je zeggendat de variatie in milieuomstandighedende soortenrijkdom aan planten en dierenin een gebied bepaalt.2

Het is interessant om aan de handvan deze theorie over gradiënten tegaan nadenken over de toekomst vanBloeyendael. Aan een aantal zaken kanniets veranderd worden, bijv. de grond-soort of het waterpeil, maar anderezaken bieden wellicht wel kansen voorverbetering. Nu moet u niet denken dater bulldozers het park in zullen gaantrekken; het zal zich wat meer subtielen ongemerkt, in lijn met wat er al vele

jaren gebeurt, gaanontwikkelen. ‘Het enedoen en het andereniet laten’, zegt dr.Londo. Als er concre -te acties naar aanlei-ding van dit bezoekaan gaan komen, la -ten wij het u weten!

Ineke Blijleven

1 Bron: Wikipedia.2 Bron: 'Gesprekken met Dr.

Ger Londo', Stichting Oase.

Het ene doen en het andere niet laten


6

Hij is van “Wolk” streektaal voor Waal-wijk. Theo de Ronde, mister Bloeyen-dael, werd daar op 4 januari 1944 ge-boren. In augustus zwaaide hij, nabijna 27 jaar, af als coördinator park-beheer. Ik spreek hem in BloeyendaelBinnen, zijn tweede thuis.

Veel mensen beschouwen jou alseen wandelende encyclopedie. Hoekom je aan al die kennis? “Ik vind dat het wel meevalt. Als kindwas ik al gefascineerd door de mussenin de tuin van ons huis aan de Winter-dijk, waar mijn vader (hoef)smid was.Als driejarige zat ik tot ongenoegen vanvader al aan de slootkant. Hij wilde geenschepnet voor me maken, omdat hij hette gevaarlijk vond. Toen heb ik een zin-ken was-emmer van mijn moeder uithet schuurtje gehaald en die gebruiktals een soort sleepnet. Ik had twee han-den nodig om het lege gevaarte te tillen.Ik heb er mijn eerste stekelbaarsjes meegevangen. Die gingen in een weckflesop de vensterbank. De volgende dagwaren ze allemaal dood. Vader heeft meuitgelegd dat er te veel in zaten met teweinig zuurstof als gevolg en er moes-ten plantjes bij”.

Theo blijkt zijn basiskennis van de na-tuur grotendeels op eigen kracht ver-gaard te hebben. Als vijfjarige kwam hijlangdurig in het ziekenhuis terecht. Eennierkwaal zorgde voor een maanden-

lang verblijf. “De verveling was het erg-ste. Er was geen enkele afleiding, geenspeelgoed, niks. Ik heb mezelf toen lezengeleerd. Achteraf heb ik me afgevraagdhoe ik dat voor elkaar heb gekregen. Ikdenk dat het komt doordat ik opa steedsdezelfde zinnen voor liet lezen, tot hij erkriegel van werd. Kennelijk heb ik dat ofde een of andere manier opgeslagen. Ikverbaasde moeder met het voorlezenvan stukjes uit de krant”.

Zijn ouders vonden hem lastig, hij wasnieuwsgierig en wilde altijd alles weten.Fietsend met oom Waltherus leerde hijde bossen van de Loonse en Drunenseduinen kennen. Theo gaf zijn ogen enoren goed de kost als hij de omgevingsamen met zijn hond doorkruiste. Hijontdekte de boeken van dr Portielje,Heimans en Jac. P. Thijsse.

Op de middelbare school in Waalwijkzag een enthousiaste leraar biologie eensoortgenoot in hem. Hij vroeg Theo zorgte gaan dragen voor een van de tweeschoolaquaria. Eerst het noordzee-aqua -rium, later kreeg hij ook nog het grotetropische aquarium van de schoolonder zijn hoede. Eenmaal per jaarwerd het zeewater ververst, dat hele-maal van Texel werd aangevoerd. Vande rector mocht hij de lijst met zeedie-ren en verse vis samenstellen. Theoglimt er nog bij.

Van dezelfde tijd dateren Theo’s inte-

BLOEYENDAELBULLETINNOVEMBER 2017

Partir c’est mourir un peu


resse voor de bijen en de imkerij. Zijn le-raar betrok hem bij het uitzetten van en-kele bijenvolken en nam hem mee naarzijn kasten. “Ik liep de eerste keer zeker25 steken op, de volgende keer niet veelminder. Maar er ontstond een passiedie nooit meer is overgegaan. Ik bendoor het bijengif aangestoken”.

Hoe kwam je in Utrecht terecht? “Ik wilde biologie gaan studeren, maaromdat er nog de militaire dienst wacht -te, ben ik ter overbrugging een jaar gaanwerken. Als schrijver/chauffeur bij de ra-ketafdeling van de artillerie was ik ondermeer In ’t Harde gelegerd. Ze kenden mijdaar als “de soldaat met het boek”. Ikmaakte vaak wandelingen met een plan-tengids onder de arm”.

Na het leger volgde de universiteit inUtrecht. Hij voltooide zijn studie, inclu-

sief een scriptie over de fysiologie vanvleesvliegen, op het doctoraal examenna. Doctorandus is hij dus niet gewor-den. Theo ging het onderwijs in en be -gon als leraar biologie op zijn oudeschool in Waalwijk. In 1965 verkaste hijnaar Utrecht waar hij nog steeds tot te-vredenheid, in “het Verdomhoekje” (bijde Vleutenseweg) woont.

En welke weg leidde je naarBloeyendael? “Ik heb nooit een volle baan geambieerd,ik had het daar te druk voor, vooral metde bijen. Aanvankelijk stonden de kastenbij mijn ouders in Brabant. In de zomervan 1979 ging ik op zoek naar een ge-schikte plek in Utrecht. Dat viel nog nietmee. Ik fietste door Utrecht Oost, waar ikniet zo bekend was. Ineens besefte ik datik verdwaald was, ik stond voor het ge-



bouw van de AMEV, verderop was de Bilt-sestraatweg. Er stond een bordje “Bloey-endael”. Een mooie plek dacht ik nog.Een jaar later werd ik getipt dat er eenimker gezocht werd bij Bloeyendael. Ikmaakte kennis met groenopzichter Bos-son, die mij daar graag wilde hebben, hijhoopte dat er met de imkerij ook enigtoezicht in het park zou komen”.

In 1990 verweerde de actiegroepBloeyendael zich met succes tegen desnode plannen van de gemeente omBloeyendael te gaan bebouwen. Hetkostte Theo niet veel moeite om zich aante sluiten toen hij gevraagd werd. Hij le-verde vanuit zijn brede kennis van zakende schriftelijke “munitie” waarmee degemeentelijke plannen uiteindelijk vantafel gingen. Toen de strijd gestredenwas, werd Theo gekozen in het bestuurvan de Stichting Bloeyendael en werd hijcoördinator parkbeheer. Zo begon eenlange periode waarin werd samenge-werkt met de gemeente om het parkverder in ecologische zin te ontwikkelen.“Over het algemeen heb ik heel goedkunnen werken met de ambtenaren. Wehebben vaak samen naar oplossingengezocht. Maar ze hebben me ook lerenkennen als iemand die niet zo gemakke-lijk opzij gaat als hij denkt het gelijk aanzijn kant te hebben!” Om zijn kennismeer naar de praktijk te kunnen verta-len en daarmee een nog betere ge-sprekspartner te zijn voor de gemeentebezocht Theo als 48-jarige de AgrarischeHogeschool van de STOAS (in Den Bosch),

een opleiding die hij parttime volgde enmet succes afrondde.

Terugkijkend op al die jaren, watzie je als het hoogtepunt?“Dat is ongetwijfeld de enorme inzetvan al die vrijwilligers, mensen die meewillen helpen. Zonder hen zijn we ner-gens. Het is niet altijd gemakkelijk omde boodschap van het ecologisch be-heer over te brengen. Ik moet dan blij-ven herhalen, bijvoorbeeld dat al diestokjes met roodwitte linten er moetenstaan. En dat het gemaaide gras in zijngeheel moet worden verwijderd en nietalleen de bulk”.

Wat doet het met je, dit afscheidvan toch een beetje jouw kindje?“Een beetje wennen, ik zag het natuur-lijk al een paar jaar aankomen. Mijn ge-zondheid, dat wil zeggen vooral mijnrug, speelt me parten. De Fransen zeg-gen het zo mooi: Partir c’est mourir unpeu. Zo voel ik dat ook wel. Ik ben blijdat we samen zoveel tot stand hebbengebracht. Het beheerplan van toen isnog steeds uitgangspunt voor de he-dendaagse werkzaamheden. Ik hoopdat ik straks als ik aan “de andere kantben” kan zien dat het goed blijft gaan.Voor het zover is zullen de vrijwilligersmij nog vaak zien, want ik blijf natuurlijkmijn imkerij houden en er zijn genoegklusjes te doen.

Jan Heijmans



ROMIGE SPRUITJESSOEP MET LINZENMaaltijdsoep voor 2 tot 3 personen

(naar een recept van Loethe Olthuis)

Deze heerlijke soep werd vorig najaar bereid en geserveerd door HillySteins tijdens een van de lunches op een zaterdagse vrijwilligersdag.

• 100 g klein bruine of groene (Puy)linzen of 300 g linzen uit blik

• 500 g spruitjes, schoongemaakt, gehalveerd• 1 l (half)volle melk• ¼ eetlepel gedroogde tijm• 1 teen knoflook, fijngehakt• ½ blokje groentebouillon• ½ tot 1 eetlepel gembersiroop• 3 lente-uitjes of 10 sprietjes bieslook• 4 eetlepels volle yoghurt• zonnebloempitjes, geroosterd

Kook de linzen gaar in 20 tot 25 minuten en giet ze af.(Spoel bliklinzen af onder de kraan en laat ze in een zeefuitlekken).Doe de spruitjes met melk, tijm, knoflook enbouillonblokjes in een pan, verhit tot tegen de kook aan enkook verder op laag vuur in ongeveer 10 minuten gaar. Roerregelmatig om aanzetten en overkoken te voorkomen.Pureer de soep met een staafmixer glad en roer de linzenen de gembersiroop er door. Breng op smaak met zout enpeper.Schep de soep in warme kommen, voeg een lepel yoghurttoe en bestrooi met lente ui of bieslook en geroosterdezonnebloempitjes. Serveer er grof brood bij.



Op zaterdag 21 oktober werd voor heteerst een snoeidag ingelast in de seriewerkdagen. De natuur in het park doetvoortdurend zijn best om alle kantenuit te groeien, en zonder snoei mes en–zaag overwoekeren de bramenstrui-ken de paden, en groeien de water-kanten dicht met elzen. Tijd voor maat -regelen. Hoewel slecht weer voor speldwas, maar niet kwam, meldden zich

17 vrijwilligers die met mes en schaar(op stok) ten strijde trokken. Al snelgroeiden de stapels takken en bra-men, en werden bomen en waterkan-ten ontzet. Enkele dagen later zijn destapels met paard en wagen opge-haald. De snoeidag zal standaard inhet activiteitenprogramma wordenopgenomen.

Ten strijde



Afscheidsreceptie Theo Na 27 jaar heeft Theo de Ronde afscheid genomen van het

bestuur en van zijn functie als coördinator beheer. Dat afscheid vieren we met een receptie op

woensdag 29 november van 16.00 - 19.00 uurin Restaurant Griftpark 1, gelegen aan de

Blauwkapelseweg 36 in Utrecht.

U bent van harte welkom.

Hesjes

Sinds kort beschikken we over een 10-tal hesjes die gedragen kunnen

worden tijdens het werk in het parkbuiten de werkdagen. Op het

rugdeel van de groene hesjes prijktin witte letters de naam

Bloeyendael. Voor bezoekers van het park is niet altijd duidelijkwie daar de prullenbak leegt, met

een kruiwagen loopt of een nestkastschoonmaakt.

Het dragen van een hesje laat ziendat vrijwilligers aan

het werk zijn om het park te onderhouden.


Stichting BloeyendaelPostbus 850173508 AA Utrecht

www.bloeyendael.nl

NL74 INGB 0003 4466 50

Tel. 06 4500 5700

Bloeyendael bulletin...Bloeyendael bulletin november 2017 Inspiratie Op de knieën Rivierkreeften in...

Documents

Transcript of Bloeyendael bulletin...Bloeyendael bulletin november 2017 Inspiratie Op de knieën Rivierkreeften in...