LEER ENLEVEN

GELOVEN IS JEZELFTOEVERTROUWEN AAN GOD

DOOR VATICANUM II OPEEN HOOPGEVEND SPOOR

Jaargang 90, oktober 2012

geloof kerk mens maatschappij

Het thema van dit Bisdomblad is 'Leer en Leven' en als dit nummer

verschijnt is het juist een week geleden dat we wereldwijd herdach-

ten dat het tweede Vaticaans Concilie (1962-1965) vijfig jaar geleden

werd geopend. Paus Johannes XXIII had drieëneenhalf jaar eerder

opgeroepen tot deze grote kerkvergadering. De Heilige Vader vroeg

de aanwezige kardinalen om 'aggiornamento', om de Kerk bij de dag

van vandaag te brengen. Paus Johannes mocht de sluiting ervan niet

meemaken, hij overleed in 1963. Zijn oproep heeft vorm gekregen in

zestien (dogmatische) constituties, decreten en verklaringen die ook

na dit 'oecumenisch concilie' de basis zijn voor de leer van de Kerk.

De maatschappij veranderde in menig opzicht echter sneller en vaak

in een andere richting dan het kompas

van Vaticanum II aangegeven had.

Van de redactie

Voor sommige katholieken waren de ramen niet ver genoeg open-

gezet, terwijl weer anderen zich op de tocht voelden staan. In de

kerk ging men op zoek naar de balans tussen leer en leven, een

proces dat nog steeds gaande is.

Mgr. Bluyssen, de enige nog levende deelnemer van het gehele

concilie, zei onlangs in de Volkskrant dat er nog veel naar de geest

van het Vaticaans Concilie moet worden uitgevoerd. "Daarom is

een derde Vaticaans Concilie volgens mij nog lang niet nodig".

Jaap van Eeden, hoofdredacteur

18

24

8

5 Van de redactie 3Bisdomnieuws 4

Woord van de bisschop 5Vaticanum ii is onverminderd actueel 6Mgr. Hendriks over de krachtlijnen van het oecumenisch concilie

twaalf iconen op expeditie door het Jaar van het Geloof 8Wijding van iconen rond de Christusmysteries in de kathedraal van Sint Jan

de Kerk is een Wereldkerk geworden 10Mgr Lescrauwaet: "Nog teveel mensen die de concilieteksten nooit gelezen hebben…"

Kerknieuws 13Homilie van bisschop Hurkmans bij de opening van het Jaar van het Geloof 14

Historische poster tweede Vaticaans concilie 16/17durven opvoeden 18Symposium over de katholieke identiteit in het onderwijs

Heiligenrubriek: H. Willibrordus 20catecheserubriek: Missionair élan 22rozenkrans als middel van evangelisatie 24Kinderen bidden voor kinderen krijgt vaste voet aan de grond

Liturgierubriek: Boete-act en Vredeswens 26Maandlezing 28Decreten en Personalia 29Colofon/Liturgieschema 30Agenda's van de bisschoppen 31

in dit nUMMer

2

Zowel voor bedrijven, particulieren of kerkelijkeorganisaties kunnen wij u van dienst zijn bij:

- hetvoerenvanfinanciëleadministraties- hetopmakenvanjaarrekeningen- het doen van belastingaangiftes- hetvoerenvansalarisadministraties

www.rcoppens.nl•073–6441508Wilhelminastraat1a•5243XARosmalen

beheer vastgoed – pacht – erfpacht – landgoederen – Natuurschoonwet 1928

cultureel erfgoed – verkoop – aankoop – taxatie – mediation – productierechten – subsidies

Is het pachtbeheer van uw landbouwgronden up to date?

Neem voor een gratis en vrij blijvende quick-scan van uw pachtbeheer contact op met ons kantoor.

Postbus 4555240 AL RosmalenHintham 117c Rosmalen

T 073 641 33 12F 073 643 03 98I gloudemans.nl

Wilt u ook adverteren in het

Europalaan 22

5232 BC ‘s-Hertogenbosch

Postbus 1611

5200 BR ‘s-Hertogenbosch

Telefoon : 073-7507000

Fax : 073-7507049

uitgeverij@hmsmediaexploitatie.nl

www.hmsmediaexploitatie.nl

adverteren in het Bisdomblad?

Neem contact op met:

HMS Media Exploitatie

Foto

gra

e: J

ohn

Vos

Voor de toekomst van ons verleden.

Restauratie en herbestemming van monumenten is bij Nico de Bont in vertrouwde handen. Dat bewijzen de 90 restaurateurs elke dag weer. Ook bijvoorbeeld bij de herbestemming van de voormalige Petruskerk in Vught. Minutieus vakmanschap, voor de toekomst van ons verleden...

Aannemingsbedrijf Nico de Bont B.V.Postbus 76, 5260 AB VughtTel. 073-518 94 80, fax 073-518 94 90www.nicodebont.nl

Bouw • Restauratie • Projectontwikkeling

Postbus 115 - 5250 AC Vlijmen - Telefoon 073 - 5119022E-mail bvh@volkerwessels.com - Website www.bonthvanhulten.nl

de Bonth van Hulten bv

Adv_98x126_H.Servatiuskerk_Appeltern.indd 1 01-12-11 13:43

3Bisdomblad oktober 2012

Het thema van dit Bisdomblad is 'Leer en Leven' en als dit nummer

verschijnt is het juist een week geleden dat we wereldwijd herdach-

ten dat het tweede Vaticaans Concilie (1962-1965) vijfig jaar geleden

werd geopend. Paus Johannes XXIII had drieëneenhalf jaar eerder

opgeroepen tot deze grote kerkvergadering. De Heilige Vader vroeg

de aanwezige kardinalen om 'aggiornamento', om de Kerk bij de dag

van vandaag te brengen. Paus Johannes mocht de sluiting ervan niet

meemaken, hij overleed in 1963. Zijn oproep heeft vorm gekregen in

zestien (dogmatische) constituties, decreten en verklaringen die ook

na dit 'oecumenisch concilie' de basis zijn voor de leer van de Kerk.

De maatschappij veranderde in menig opzicht echter sneller en vaak

in een andere richting dan het kompas

van Vaticanum II aangegeven had.

Van de redactie

Voor sommige katholieken waren de ramen niet ver genoeg open-

gezet, terwijl weer anderen zich op de tocht voelden staan. In de

kerk ging men op zoek naar de balans tussen leer en leven, een

proces dat nog steeds gaande is.

Mgr. Bluyssen, de enige nog levende deelnemer van het gehele

concilie, zei onlangs in de Volkskrant dat er nog veel naar de geest

van het Vaticaans Concilie moet worden uitgevoerd. "Daarom is

een derde Vaticaans Concilie volgens mij nog lang niet nodig".

Jaap van Eeden, hoofdredacteur

18

24

8

5 Van de redactie 3Bisdomnieuws 4

Woord van de bisschop 5Vaticanum ii is onverminderd actueel 6Mgr. Hendriks over de krachtlijnen van het oecumenisch concilie

twaalf iconen op expeditie door het Jaar van het Geloof 8Wijding van iconen rond de Christusmysteries in de kathedraal van Sint Jan

de Kerk is een Wereldkerk geworden 10Mgr Lescrauwaet: "Nog teveel mensen die de concilieteksten nooit gelezen hebben…"

Kerknieuws 13Homilie van bisschop Hurkmans bij de opening van het Jaar van het Geloof 14

Historische poster tweede Vaticaans concilie 16/17durven opvoeden 18Symposium over de katholieke identiteit in het onderwijs

Heiligenrubriek: H. Willibrordus 20catecheserubriek: Missionair élan 22rozenkrans als middel van evangelisatie 24Kinderen bidden voor kinderen krijgt vaste voet aan de grond

Liturgierubriek: Boete-act en Vredeswens 26Maandlezing 28Decreten en Personalia 29Colofon/Liturgieschema 30Agenda's van de bisschoppen 31

in dit nUMMer

2

Zowel voor bedrijven, particulieren of kerkelijkeorganisaties kunnen wij u van dienst zijn bij:

- hetvoerenvanfinanciëleadministraties- hetopmakenvanjaarrekeningen- het doen van belastingaangiftes- hetvoerenvansalarisadministraties

www.rcoppens.nl•073–6441508Wilhelminastraat1a•5243XARosmalen

beheer vastgoed – pacht – erfpacht – landgoederen – Natuurschoonwet 1928

cultureel erfgoed – verkoop – aankoop – taxatie – mediation – productierechten – subsidies

Is het pachtbeheer van uw landbouwgronden up to date?

Neem voor een gratis en vrij blijvende quick-scan van uw pachtbeheer contact op met ons kantoor.

Postbus 4555240 AL RosmalenHintham 117c Rosmalen

T 073 641 33 12F 073 643 03 98I gloudemans.nl

Wilt u ook adverteren in het

Europalaan 22

5232 BC ‘s-Hertogenbosch

Postbus 1611

5200 BR ‘s-Hertogenbosch

Telefoon : 073-7507000

Fax : 073-7507049

uitgeverij@hmsmediaexploitatie.nl

www.hmsmediaexploitatie.nl

adverteren in het Bisdomblad?

Neem contact op met:

HMS Media Exploitatie

Foto

gra

e: J

ohn

Vos

Voor de toekomst van ons verleden.

Restauratie en herbestemming van monumenten is bij Nico de Bont in vertrouwde handen. Dat bewijzen de 90 restaurateurs elke dag weer. Ook bijvoorbeeld bij de herbestemming van de voormalige Petruskerk in Vught. Minutieus vakmanschap, voor de toekomst van ons verleden...

Aannemingsbedrijf Nico de Bont B.V.Postbus 76, 5260 AB VughtTel. 073-518 94 80, fax 073-518 94 90www.nicodebont.nl

Bouw • Restauratie • Projectontwikkeling

Postbus 115 - 5250 AC Vlijmen - Telefoon 073 - 5119022E-mail bvh@volkerwessels.com - Website www.bonthvanhulten.nl

de Bonth van Hulten bv

Adv_98x126_H.Servatiuskerk_Appeltern.indd 1 01-12-11 13:43

3Bisdomblad oktober 2012

op Zijn uitnodiging om ons leven met Hem

te delen. Geloven vraagt om intellectuele

doordenking van het geloof.

Het geloof is absoluut zeker. Jezus staat

hiervoor borg. Hij heeft als geen ander

ons God doen kennen. “Wie mij ziet, ziet

de Vader.” In Jezus kennen we ook de vol-

heid van de mens. Hij is verrezen.

Het geloof is niet compleet als het zich

niet uitdrukt in daden van liefde. Geloven

is niet alleen iets van het denken, het

dient zich ook uit te drukken in daden.

Het geloof kan groeien. Door te luisteren

naar God die tot ons spreekt in de

H. Schrift, maar ook door de schep-

ping en door de geschiedenis groeit ons

geloof. Een vertrouwelijke en biddende

relatie met God zal het geloof doen

groeien.

Het geloof geeft ons in dit leven al een

voorsmaak van de hemel. Dit kan men

het sterkst ervaren in de Eucharistie.

Rond het altaar verenigen zich de aardse

en de hemelse Kerk rond de troon van

het Lam.

Met deze situering van het geloof wens

ik u allen een vruchtbaar Jaar van het

Geloof.

Mgr. A.L.M. Hurkmans

Bisschop van 's-Hertogenbosch

Geloven is de weg naar echt geluk

Wanneer ik jongeren het sacrament van het H. Vormsel toedien begint de plechtigheid met een

indringende vraag: beloof je jezelf te verzetten tegen het kwaad en tegen het werk van de Boze? Iedereen

van ons weet dat het “kwaad” in en om ons heen een fikse realiteit is, maar we hebben het er toch liever

niet over. In de leer van de Kerk is heel de werkelijk-heid van het leven van God en van de mens doordacht

en zij is er op gericht om de gelovigen te laten kiezen voor de goede weg. De weg naar echt geluk.

geloof in een liefdevolle, genadige en

barmhartige God geeft de mens kracht

om positief en krachtig in het leven te

staan. Laat ik in zeven punten iets nader

ingaan op het geloof.

Het geloof is een geschenk van God.

Inzake het geloof is de mens afhanke-

lijk van God. Maar God laat Zich aan de

mens kennen. Hij openbaart Zich met

name in Jezus Christus. De mens kan

zich openstellen voor God. Hem leren

kennen. Hij mag met God in gesprek gaan

en intens vragen om geloof.

Het geloof is een bovennatuurlijke kracht.

Als mens hebben wij te doen met natuur-

lijke krachten, maar er is méér. God

schenkt ons de genade van het geloof.

Dit geloof is onmisbaar om het heil te

ontvangen. In ons leven mogen wij groei-

en in heiligheid om hierdoor na onze dood

te leven bij God.

Het geloof is niet alleen iets van het

gevoel. God vraagt van de mens om hele-

maal, ook met ons verstand, in te gaan

Het is voor iedere gelovige niet makkelijk

om altijd voor het juiste te kiezen. De

leer van de Kerk kan helder zijn, maar

het leven is soms heel weerbarstig. Er

zijn driften en hartstochten in ons aan

het werk, die moeilijk te overwinnen of te

reguleren zijn. De Heilige Paulus schrijft

in dit verband: “ik wil het goede, maar

ik doe het kwade.” Iedere mens wordt

uitgedaagd om door het leven heen de

gewoonte om het goede te doen sterker

te laten zijn dan het vervallen in het

kwaad. Vanuit ons geloof zouden wij in

ons leven de deugden moeten ontwik-

kelen. Er zijn drie Goddelijke deugden:

geloof, hoop en liefde. Daarnaast spre-

ken we over vier kardinale deugden (het

woord kardinaal duidt op scharnier, daar

waar het om draait): voorzichtigheid,

rechtvaardigheid, dapperheid en matig-

heid. Door de deugden in ons leven sterk

te ontwikkelen krijgen wij een positieve

grondhouding. De Goddelijke deugd van

het geloof mag in het komende Jaar

van het Geloof centraal staan. Door

het geloof weten wij dat God ons gewild

heeft. Dat wij bestaan in Zijn liefde. Het

Drunen-Elshout en de Bernse Maasparochies fuseren tot één nieu-we parochie

Per 1 januari 2013 fuseren de Parochie Drunen-Elshout en de

Bernse Maasparochies tot één nieuwe parochie. Tijdens twee

goed bezochte informatieavonden werd de fusie toegelicht. Het

proces heeft gevolgen voor de kerken in Heusden en Herpt.

Inmiddels is ook de naam van de Nieuwe Parochie bekend.

Het samenvoegen van de Parochie Drunen-Elshout en de

Bernse Maasparochies is een ingrijpend proces. Over een

aantal ‘hete hangijzers’ werd gesproken tijdens de informatie-

avonden in Heusden en Drunen. In totaal waren ca. 140 paro-

chianen aanwezig. Procesbegeleider Bart Jansen gaf namens

het Bisdom van ’s-Hertogenbosch uitleg over de toekomstvisie

‘Groeien in geloof, geloven in groei’. Mensen moeten letterlijk

nader tot elkaar komen. Daarvoor is het nodig dat geloofsplek-

ken zich meer concentreren om versnippering tegen te gaan.

Aan de vicevoorzitters Wim Nijenhuis en Ton Gelens de moei-

lijke taak om aan te kondigen welke gevolgen deze visie zal

hebben voor de kerken in Herpt en Heusden. Op basis van

kerkbezoek en financiële cijfers kunnen bestuur, pastores en

Bisdom niet anders dan tot de conclusie komen dat beide ker-

ken binnen nu en vijf jaar gesloten dienen te worden. Een ingrij-

pend besluit dat bij veel parochianen de nodige emotie opriep.

Gelukkig kon pastoor Hedebouw de parochianen een hart

onder de riem steken. Hij gaf aan om alle parochianen waar

mogelijk pastoraal nabij te zijn en ook plaatselijk in te staan

voor een wekelijkse eucharistieviering. In het tweede gedeelte

van de avond was er ruimte voor de parochianen om te reage-

ren en vragen te stellen.

Per 1 januari 2013 heeft de nieuwe parochie ook een nieuwe

naam. Om tot deze naam te komen is de procedure gevolgd

zoals het Bisdom die voorstaat. Alle parochianen waren uit-

genodigd om een suggestie te doen voor een nieuwe paro-

chienaam. Er kwamen circa tachtig reacties binnen. Meer

dan tien daarvan hadden als suggestie ‘Wonderbare Moeder’

of een afgeleide daarvan (Moeder Maria, Maria, O.L. Vrouw,

etc.). Uiteindelijk heeft de projectgroep de naam ‘Parochie

Wonderbare Moeder’ als eerste suggestie naar bisschop

Hurkmans gestuurd. De bisschop heeft met deze suggestie

ingestemd. Inmiddels is er een nieuw logo ontwikkeld met als

symbolen de ‘M’ van Maria en Moeder, het kruis, het water en

het duinzand. Op zondag 13 januari 2013 zal om 10.30 uur in

de kerk van Elshout de openingsviering van de nieuwe parochie

plaatsvinden.

...................................

Internationale conferentie rond liturgie en architectuur

In de snel veranderende omstandigheden van de katholieke

Kerk in Nederland vormt het gebruik en de (her)inrichting van

de liturgische ruimte een cruciale uitdaging met het oog op een

nieuwe evangelisatie. Wat zijn de theologische grondslagen voor

het gebruik van de liturgische ruimte? Welke relatie bestaat er

tussen kunst en liturgie en tussen architectuur en liturgie?

Daarover gaat de internationale conferentie ‘Liturgy and Sacred

Space. Architecture for Divine Worship in the 21st Century’ dat

de Tiltenberg, het centrum voor kerkelijke vorming van het bis-

dom Haarlem-Amsterdam, houdt op 5 en 6 november. Sprekers

zijn onder meer Mgr. Guido Marini, ceremoniaris van Paus

Benedictus XVI, en theoloog Uwe Michael Lang.

Het symposium is gericht op diverse doelgroepen. Tijdens dag

1 van het symposium staan de theologische en liturgische

grondslagen centraal; hiervoor zijn in het bijzonder docenten,

priesters, diakens, seminaristen en andere studenten uitgeno-

digd. Tijdens dag 2 komt de concrete toepassing hiervan aan

bod, een onderwerp voor met name degenen die met bouwza-

ken en kerkelijke kunst bezig zijn, pastoors en parochiebesturen

van kerken die heringericht moeten worden, maar ook anderen

die in de pastoraal zijn aangesteld of in besturen zitten, om hen

bewust te maken van de betekenis van de liturgische ruimte.

Voor meer informatie kunt u contact opnemen met de

Tiltenberg: sacredspace2012@tiltenberg.org. Voor het program-

ma zie de website www.sacredspace2012.nl

...................................

5Bisdomblad oktober 20124 Bisdomblad oktober 2012

op Zijn uitnodiging om ons leven met Hem

te delen. Geloven vraagt om intellectuele

doordenking van het geloof.

Het geloof is absoluut zeker. Jezus staat

hiervoor borg. Hij heeft als geen ander

ons God doen kennen. “Wie mij ziet, ziet

de Vader.” In Jezus kennen we ook de vol-

heid van de mens. Hij is verrezen.

Het geloof is niet compleet als het zich

niet uitdrukt in daden van liefde. Geloven

is niet alleen iets van het denken, het

dient zich ook uit te drukken in daden.

Het geloof kan groeien. Door te luisteren

naar God die tot ons spreekt in de

H. Schrift, maar ook door de schep-

ping en door de geschiedenis groeit ons

geloof. Een vertrouwelijke en biddende

relatie met God zal het geloof doen

groeien.

Het geloof geeft ons in dit leven al een

voorsmaak van de hemel. Dit kan men

het sterkst ervaren in de Eucharistie.

Rond het altaar verenigen zich de aardse

en de hemelse Kerk rond de troon van

het Lam.

Met deze situering van het geloof wens

ik u allen een vruchtbaar Jaar van het

Geloof.

Mgr. A.L.M. Hurkmans

Bisschop van 's-Hertogenbosch

Geloven is de weg naar echt geluk

Wanneer ik jongeren het sacrament van het H. Vormsel toedien begint de plechtigheid met een

indringende vraag: beloof je jezelf te verzetten tegen het kwaad en tegen het werk van de Boze? Iedereen

van ons weet dat het “kwaad” in en om ons heen een fikse realiteit is, maar we hebben het er toch liever

niet over. In de leer van de Kerk is heel de werkelijk-heid van het leven van God en van de mens doordacht

en zij is er op gericht om de gelovigen te laten kiezen voor de goede weg. De weg naar echt geluk.

geloof in een liefdevolle, genadige en

barmhartige God geeft de mens kracht

om positief en krachtig in het leven te

staan. Laat ik in zeven punten iets nader

ingaan op het geloof.

Het geloof is een geschenk van God.

Inzake het geloof is de mens afhanke-

lijk van God. Maar God laat Zich aan de

mens kennen. Hij openbaart Zich met

name in Jezus Christus. De mens kan

zich openstellen voor God. Hem leren

kennen. Hij mag met God in gesprek gaan

en intens vragen om geloof.

Het geloof is een bovennatuurlijke kracht.

Als mens hebben wij te doen met natuur-

lijke krachten, maar er is méér. God

schenkt ons de genade van het geloof.

Dit geloof is onmisbaar om het heil te

ontvangen. In ons leven mogen wij groei-

en in heiligheid om hierdoor na onze dood

te leven bij God.

Het geloof is niet alleen iets van het

gevoel. God vraagt van de mens om hele-

maal, ook met ons verstand, in te gaan

Het is voor iedere gelovige niet makkelijk

om altijd voor het juiste te kiezen. De

leer van de Kerk kan helder zijn, maar

het leven is soms heel weerbarstig. Er

zijn driften en hartstochten in ons aan

het werk, die moeilijk te overwinnen of te

reguleren zijn. De Heilige Paulus schrijft

in dit verband: “ik wil het goede, maar

ik doe het kwade.” Iedere mens wordt

uitgedaagd om door het leven heen de

gewoonte om het goede te doen sterker

te laten zijn dan het vervallen in het

kwaad. Vanuit ons geloof zouden wij in

ons leven de deugden moeten ontwik-

kelen. Er zijn drie Goddelijke deugden:

geloof, hoop en liefde. Daarnaast spre-

ken we over vier kardinale deugden (het

woord kardinaal duidt op scharnier, daar

waar het om draait): voorzichtigheid,

rechtvaardigheid, dapperheid en matig-

heid. Door de deugden in ons leven sterk

te ontwikkelen krijgen wij een positieve

grondhouding. De Goddelijke deugd van

het geloof mag in het komende Jaar

van het Geloof centraal staan. Door

het geloof weten wij dat God ons gewild

heeft. Dat wij bestaan in Zijn liefde. Het

Drunen-Elshout en de Bernse Maasparochies fuseren tot één nieu-we parochie

Per 1 januari 2013 fuseren de Parochie Drunen-Elshout en de

Bernse Maasparochies tot één nieuwe parochie. Tijdens twee

goed bezochte informatieavonden werd de fusie toegelicht. Het

proces heeft gevolgen voor de kerken in Heusden en Herpt.

Inmiddels is ook de naam van de Nieuwe Parochie bekend.

Het samenvoegen van de Parochie Drunen-Elshout en de

Bernse Maasparochies is een ingrijpend proces. Over een

aantal ‘hete hangijzers’ werd gesproken tijdens de informatie-

avonden in Heusden en Drunen. In totaal waren ca. 140 paro-

chianen aanwezig. Procesbegeleider Bart Jansen gaf namens

het Bisdom van ’s-Hertogenbosch uitleg over de toekomstvisie

‘Groeien in geloof, geloven in groei’. Mensen moeten letterlijk

nader tot elkaar komen. Daarvoor is het nodig dat geloofsplek-

ken zich meer concentreren om versnippering tegen te gaan.

Aan de vicevoorzitters Wim Nijenhuis en Ton Gelens de moei-

lijke taak om aan te kondigen welke gevolgen deze visie zal

hebben voor de kerken in Herpt en Heusden. Op basis van

kerkbezoek en financiële cijfers kunnen bestuur, pastores en

Bisdom niet anders dan tot de conclusie komen dat beide ker-

ken binnen nu en vijf jaar gesloten dienen te worden. Een ingrij-

pend besluit dat bij veel parochianen de nodige emotie opriep.

Gelukkig kon pastoor Hedebouw de parochianen een hart

onder de riem steken. Hij gaf aan om alle parochianen waar

mogelijk pastoraal nabij te zijn en ook plaatselijk in te staan

voor een wekelijkse eucharistieviering. In het tweede gedeelte

van de avond was er ruimte voor de parochianen om te reage-

ren en vragen te stellen.

Per 1 januari 2013 heeft de nieuwe parochie ook een nieuwe

naam. Om tot deze naam te komen is de procedure gevolgd

zoals het Bisdom die voorstaat. Alle parochianen waren uit-

genodigd om een suggestie te doen voor een nieuwe paro-

chienaam. Er kwamen circa tachtig reacties binnen. Meer

dan tien daarvan hadden als suggestie ‘Wonderbare Moeder’

of een afgeleide daarvan (Moeder Maria, Maria, O.L. Vrouw,

etc.). Uiteindelijk heeft de projectgroep de naam ‘Parochie

Wonderbare Moeder’ als eerste suggestie naar bisschop

Hurkmans gestuurd. De bisschop heeft met deze suggestie

ingestemd. Inmiddels is er een nieuw logo ontwikkeld met als

symbolen de ‘M’ van Maria en Moeder, het kruis, het water en

het duinzand. Op zondag 13 januari 2013 zal om 10.30 uur in

de kerk van Elshout de openingsviering van de nieuwe parochie

plaatsvinden.

...................................

Internationale conferentie rond liturgie en architectuur

In de snel veranderende omstandigheden van de katholieke

Kerk in Nederland vormt het gebruik en de (her)inrichting van

de liturgische ruimte een cruciale uitdaging met het oog op een

nieuwe evangelisatie. Wat zijn de theologische grondslagen voor

het gebruik van de liturgische ruimte? Welke relatie bestaat er

tussen kunst en liturgie en tussen architectuur en liturgie?

Daarover gaat de internationale conferentie ‘Liturgy and Sacred

Space. Architecture for Divine Worship in the 21st Century’ dat

de Tiltenberg, het centrum voor kerkelijke vorming van het bis-

dom Haarlem-Amsterdam, houdt op 5 en 6 november. Sprekers

zijn onder meer Mgr. Guido Marini, ceremoniaris van Paus

Benedictus XVI, en theoloog Uwe Michael Lang.

Het symposium is gericht op diverse doelgroepen. Tijdens dag

1 van het symposium staan de theologische en liturgische

grondslagen centraal; hiervoor zijn in het bijzonder docenten,

priesters, diakens, seminaristen en andere studenten uitgeno-

digd. Tijdens dag 2 komt de concrete toepassing hiervan aan

bod, een onderwerp voor met name degenen die met bouwza-

ken en kerkelijke kunst bezig zijn, pastoors en parochiebesturen

van kerken die heringericht moeten worden, maar ook anderen

die in de pastoraal zijn aangesteld of in besturen zitten, om hen

bewust te maken van de betekenis van de liturgische ruimte.

Voor meer informatie kunt u contact opnemen met de

Tiltenberg: sacredspace2012@tiltenberg.org. Voor het program-

ma zie de website www.sacredspace2012.nl

...................................

5Bisdomblad oktober 20124 Bisdomblad oktober 2012

Het tweede Vaticaans concilie: blijvend actueel

GaUdiUM et spesVan groot belang is ook de pastorale constitutie Gaudium et spes, die over de Kerk in de wereld gaat. We vinden hier de visie van de Kerk op de mens en diens taak in de maatschappij. Deze constitutie geeft een samenvatting van de sociale leer van de Kerk, maar ook over huwelijk en gezin worden hier mooie en belangwekkende dingen gezegd. De constitutie rekent af met het idee dat het huwelijk een soort tweede keus is, voor wie niet celibatair kan blijven. Het huwelijk is iets goeds en moois in zichzelf, een sacrament, een gemeenschap van twee personen, man en vrouw, die een beeld is van het verbond tussen Christus en de Kerk.

en de LitUrGie?Sommige lezers zullen nu denken: ik dacht dat het concilie de Mis heeft ver-anderd en de volkstaal heeft ingevoerd. Eigenlijk is dat niet helemaal waar. Het concilie heeft er veel belang aan gehecht dat alle gelovigen actief zou-den deelnemen aan de viering van de Eucharistie, er innerlijk bij betrokken zouden zijn en dat er meer uit de hei-lige Schrift zou worden geput. Een rui-mer gebruik van de volkstaal werd wel genoemd, maar nog niet was voorzien dat de hele Mis in de volkstaal zou zijn. Na het concilie is de vernieuwing van de liturgie begonnen. Nu wordt in de Mis veel meer uit de Bijbel gelezen dan voorheen en de antwoorden worden door allen gegeven. Ook doet de pries-ter niet meer alles zelf, maar er zijn

lectoren en andere assistenten. Over dit alles gaat de Liturgie-Constitutie Sacrosanctum Concilium.

diaLooGEen vierde Constitutie, Dei Verbum, gaat over de Goddelijke Openbaring, over Traditie, Schrift en leergezag. In de totstandkoming hiervan speelde een Nederlandse Bisschop een belang-rijke rol: de Haarlemse Bisschop J. van Dodewaard. Daarnaast zijn er nog vele andere belangrijke documenten, te veel om hier te kunnen bespreken, zoals het decreet over de oecumene, Unitatis

Redintegratio, en de verklaring over de grote godsdiensten, Nostra Aetate, waarin een nieuw hoofdstuk wordt geopend in de verhouding van de Kerk tot het Joodse volk. In al deze docu-menten speelt het kernbegrip ‘dialoog’ een belangrijke rol.

Bij de herdenking van het tweede Vaticaans concilie wordt in Rome een bisschoppensynode gehouden. Die synode gaat over ‘nieuwe evangelisatie’. Want de vraag waarmee paus Johannes het concilie was begonnen: Hoe kun-nen we Christus en de Kerk bij de mensen brengen en de mensen bij Christus en de Kerk, is onverminderd actueel.

+ J W.M. Hendriks

hulpbisschop van Haarlem-Amsterdam

Tijdens het concilie werd paus Johannes opgevolgd door paus Paulus VI (1963-1978). Hij werd de paus van de dialoog: de Kerk moet in gesprek gaan met andere christenen, niet-christenen en niet-gelovigen. Om dat gesprek aan te kunnen gaan, is een degelijke vorming nodig in het katholieke geloof.

tWee BeLanGriJKe constitUtiesDeze inspiratie van de beide pausen heeft grote invloed gehad op het conci-lie. In de jaren 1962-1965 kwamen de bisschoppen van de gehele wereld ieder jaar van oktober tot begin december in de Sint Pieter in Rome bijeen voor de vergaderingen van het concilie. Uit deze kerkvergadering zijn verschil-lende documenten voortgekomen, die richtinggevend zijn voor het kerkelijk leven. De voornaamste zijn de vier Constituties.

LUMen GentiUMVan groot belang is de Constitutie over de Kerk (‘Lumen gentium’) waarin dui-delijk wordt gemaakt dat niet alleen de bisschoppen en priesters de Kerk zijn, maar dat de Kerk een gemeenschap is van alle gelovigen waarbinnen de bis-schoppen en priesters herders zijn als dienst aan de gemeenschap. Alle gelovi-gen hebben deel aan de zending van de Kerk, die de zending van Christus is, en allen zijn geroepen om heilig te worden. Het concilie heeft er veel aan bijgedra-gen dat gelovigen actief zijn geworden, bijvoorbeeld in bewegingen en nieuwe gemeenschappen.

Vijftig jaar geleden begon het tweede Vaticaans oecumenisch concilie! Oudere lezers zullen zich nog wel herinneren dat dit een groot evenement was dat regelmatig de voor-pagina’s van de kranten vulde. De start van het concilie bood dan ook een uniek schouwspel: ruim tweeduizend bis-schoppen die over het Sint Pietersplein in een lange plechtige stoet de Sint Pieter binnentrok-ken, waar het concilie werd gehouden. Maar even afgezien van die ‘buitenkant’: wat was eigenlijk de betekenis van dat concilie?

had het als een ingeving van de heilige Geest ervaren om dit te doen en sprak van een ‘bij de tijd brengen’ van de Kerk: “aggiornamento”. Het katholieke geloof moest onveranderd blijven, maar de maatschappij was zeer veranderd. Nieuwe wegen waren nodig om de boodschap van het evangelie over te brengen, om de mensen van nu met Christus en de Kerk te verbinden.

aGGiornaMentoEen oecumenisch concilie is een kerk-vergadering voor de bisschoppen van de hele wereld en bedoeld om voor de verdere geschiedenis van de Kerk, dus voor altijd, van betekenis te zijn.De 78-jarige paus Johannes XXIII (1958-1963) had het concilie kort na zijn verkiezing tot paus aangekondigd, tot verrassing van bijna iedereen. Hij

7Bisdomblad oktober 20126 Bisdomblad oktober 2012

Het tweede Vaticaans concilie: blijvend actueel

GaUdiUM et spesVan groot belang is ook de pastorale constitutie Gaudium et spes, die over de Kerk in de wereld gaat. We vinden hier de visie van de Kerk op de mens en diens taak in de maatschappij. Deze constitutie geeft een samenvatting van de sociale leer van de Kerk, maar ook over huwelijk en gezin worden hier mooie en belangwekkende dingen gezegd. De constitutie rekent af met het idee dat het huwelijk een soort tweede keus is, voor wie niet celibatair kan blijven. Het huwelijk is iets goeds en moois in zichzelf, een sacrament, een gemeenschap van twee personen, man en vrouw, die een beeld is van het verbond tussen Christus en de Kerk.

en de LitUrGie?Sommige lezers zullen nu denken: ik dacht dat het concilie de Mis heeft ver-anderd en de volkstaal heeft ingevoerd. Eigenlijk is dat niet helemaal waar. Het concilie heeft er veel belang aan gehecht dat alle gelovigen actief zou-den deelnemen aan de viering van de Eucharistie, er innerlijk bij betrokken zouden zijn en dat er meer uit de hei-lige Schrift zou worden geput. Een rui-mer gebruik van de volkstaal werd wel genoemd, maar nog niet was voorzien dat de hele Mis in de volkstaal zou zijn. Na het concilie is de vernieuwing van de liturgie begonnen. Nu wordt in de Mis veel meer uit de Bijbel gelezen dan voorheen en de antwoorden worden door allen gegeven. Ook doet de pries-ter niet meer alles zelf, maar er zijn

lectoren en andere assistenten. Over dit alles gaat de Liturgie-Constitutie Sacrosanctum Concilium.

diaLooGEen vierde Constitutie, Dei Verbum, gaat over de Goddelijke Openbaring, over Traditie, Schrift en leergezag. In de totstandkoming hiervan speelde een Nederlandse Bisschop een belang-rijke rol: de Haarlemse Bisschop J. van Dodewaard. Daarnaast zijn er nog vele andere belangrijke documenten, te veel om hier te kunnen bespreken, zoals het decreet over de oecumene, Unitatis

Redintegratio, en de verklaring over de grote godsdiensten, Nostra Aetate, waarin een nieuw hoofdstuk wordt geopend in de verhouding van de Kerk tot het Joodse volk. In al deze docu-menten speelt het kernbegrip ‘dialoog’ een belangrijke rol.

Bij de herdenking van het tweede Vaticaans concilie wordt in Rome een bisschoppensynode gehouden. Die synode gaat over ‘nieuwe evangelisatie’. Want de vraag waarmee paus Johannes het concilie was begonnen: Hoe kun-nen we Christus en de Kerk bij de mensen brengen en de mensen bij Christus en de Kerk, is onverminderd actueel.

+ J W.M. Hendriks

hulpbisschop van Haarlem-Amsterdam

Tijdens het concilie werd paus Johannes opgevolgd door paus Paulus VI (1963-1978). Hij werd de paus van de dialoog: de Kerk moet in gesprek gaan met andere christenen, niet-christenen en niet-gelovigen. Om dat gesprek aan te kunnen gaan, is een degelijke vorming nodig in het katholieke geloof.

tWee BeLanGriJKe constitUtiesDeze inspiratie van de beide pausen heeft grote invloed gehad op het conci-lie. In de jaren 1962-1965 kwamen de bisschoppen van de gehele wereld ieder jaar van oktober tot begin december in de Sint Pieter in Rome bijeen voor de vergaderingen van het concilie. Uit deze kerkvergadering zijn verschil-lende documenten voortgekomen, die richtinggevend zijn voor het kerkelijk leven. De voornaamste zijn de vier Constituties.

LUMen GentiUMVan groot belang is de Constitutie over de Kerk (‘Lumen gentium’) waarin dui-delijk wordt gemaakt dat niet alleen de bisschoppen en priesters de Kerk zijn, maar dat de Kerk een gemeenschap is van alle gelovigen waarbinnen de bis-schoppen en priesters herders zijn als dienst aan de gemeenschap. Alle gelovi-gen hebben deel aan de zending van de Kerk, die de zending van Christus is, en allen zijn geroepen om heilig te worden. Het concilie heeft er veel aan bijgedra-gen dat gelovigen actief zijn geworden, bijvoorbeeld in bewegingen en nieuwe gemeenschappen.

Vijftig jaar geleden begon het tweede Vaticaans oecumenisch concilie! Oudere lezers zullen zich nog wel herinneren dat dit een groot evenement was dat regelmatig de voor-pagina’s van de kranten vulde. De start van het concilie bood dan ook een uniek schouwspel: ruim tweeduizend bis-schoppen die over het Sint Pietersplein in een lange plechtige stoet de Sint Pieter binnentrok-ken, waar het concilie werd gehouden. Maar even afgezien van die ‘buitenkant’: wat was eigenlijk de betekenis van dat concilie?

had het als een ingeving van de heilige Geest ervaren om dit te doen en sprak van een ‘bij de tijd brengen’ van de Kerk: “aggiornamento”. Het katholieke geloof moest onveranderd blijven, maar de maatschappij was zeer veranderd. Nieuwe wegen waren nodig om de boodschap van het evangelie over te brengen, om de mensen van nu met Christus en de Kerk te verbinden.

aGGiornaMentoEen oecumenisch concilie is een kerk-vergadering voor de bisschoppen van de hele wereld en bedoeld om voor de verdere geschiedenis van de Kerk, dus voor altijd, van betekenis te zijn.De 78-jarige paus Johannes XXIII (1958-1963) had het concilie kort na zijn verkiezing tot paus aangekondigd, tot verrassing van bijna iedereen. Hij

7Bisdomblad oktober 20126 Bisdomblad oktober 2012

Icoonschilder Geert Hüsstege maakte in het kader van het Jaar van het Geloof een serie van 12 iconen rond de zogeheten Christusmysteries. De iconen gaan in dit door de paus afgekondigde jaar als reizende tentoonstelling door het hele land. De opening van deze expeditie was op 30 september in de St. Janskathedraal van 's-Hertogenbosch. In een Grieks-katholieke viering werden de iconen gewijd. Daarmee werd door het Bossche bisdom een voorschot genomen op de opening van het Jaar van Geloof, dat feitelijk op 11 oktober begon, de dag waarop 50 jaar geleden het tweede Vaticaans concilie werd geopend.

Een beetje wennen was het wel: de vie-ring van de liturgie was er een met 'bis-schoppelijke assistentie', dat wil zeggen dat mgr. Hurkmans deze bijwoonde zonder zelf te celebreren. Bij aanvang van de viering werd de bisschop van achterin de kathedraal plechtig inge-haald, waarna hij, weliswaar op een bijzondere zetel, aan de viering tussen de overige gelovigen meedeed.De wijding van de iconen vond plaats voorafgaande aan de liturgie.

Twaalf iconen op expeditie in Jaar van het Geloof

Voorganger pastoor Ton Sip bespren-kelde de twaalf iconen, die rond het altaar waren geplaatst, met wijwater en de bisschop bekruiste ze met chrisma.

MysteriesIconenschilder Geert Hüsstege woont met zijn gezin in de Eindhovense wijk Strijp. Het maken van iconen is sinds een jaar of twintig een levensvervul-ling waarvoor hij, gesteund door zijn vrouw, met overgave leeft. Het initia-

tief van paus Benedictus om een Jaar van Geloof te houden bracht hem op het idee om een serie iconen over de Christusmysteries te maken, vanaf de aankondiging aan Maria tot aan de nederdaling van de heilige Geest. 'Het gaat er om dat mensen onderzoeken en ontdekken wie Christus is. Dat kan in een boek, maar ook met behulp van iconen'.

Liefde Voor Het GeLoofDe liefde voor het geloof bracht Hüsstege na een opleiding tot beel-denrestaurator in contact met de Norbertijnen in Postel waar hij aan-vankelijk zijn noviciaat deed. De al gewekte interesse voor iconen werd daar verder gevoed. In De Sleutel, bis-domblad van Roermond, verwoordde hij het als volgt: “ In Postel kreeg ik van een Russisch orthodox priester les in het schilderen van iconen en leerde ik de achtergronden daarvan. Ik begon er min of meer aan uit belangstel-ling voor de (tempera)techniek maar gaandeweg werd ik geraakt door het hele ritueel dat bij het schilderen van een icoon komt kijken. De opbouw, de betekenis van iedere laag die wordt aangebracht, dat is me gaan boeien. Ik ben er niet meer van los gekomen. Het is gewoon de schoonheid van de icoon, in combinatie met mijn religieuze gevoel dat mij de waarheid van het oude gezegde deed inzien: Iconen en kerkmuziek dat zijn de hoogste vormen van kunst.. Omdat iconen een liturgi-sche inhoud hebben, brengen ze hemel en aarde bij elkaar. Door de compositie, door de expressie van de afgebeelden, het kleurgebruik, de symboliek die in iedere schildering te ontwaren is... Voor mij is een icoon een plek van ontmoeting. Een ontmoeting met Christus. Door het gewijde karakter van een icoon en door wat zij verbeeldt, bewerkt het die ontmoeting.”

scHaKeL tUssen God en de MensenNet als het Jaar van Geloof zelf is de iconenexpeditie bedoeld om op beeldende wijze te inspireren tot (her-nieuwde) kennismaking met het chris-telijk geloof en tot geloofsverdieping. Een goed aantal parochies en kloosters heeft de reizende tentoonstelling al geboekt, maar er wordt nog gezocht naar parochies die belangstelling heb-ben om deze iconen tentoon te stellen in een parochiezaaltje of kerk. De ico-nen kunnen in de liturgie en catechese een belangrijke schakel vormen tussen God en mensen. In een folder wordt voor de bezoekers de achtergronden en de betekenis van de iconen en het mys-terie van Christus uitgelegd.Deze wordt aan de parochies toege-stuurd.

Jaap van Eeden

infoVoor parochies is het ook mogelijk een van de iconen te 'adopteren', aan te schaffen (€500,- per icoon, 50 x 60 cm). Heeft u interesse voor de tentoonstelling en/of icoon, dan kunt u contact opnemen met: Iconen-atelier Hüsstege, Zeelsterstraat 9, 5652 EA Eindhoven, tel. 040 842 36 52. Info: vormingscentrum@bisdomdenbosch.nl

De Christusmysteries zijn:1. De aankondiging van Christus 2. De geboorte van Christus 3. De opdracht van Christus in de tempel 4. De doop van Christus in de Jordaan 5. Christus op de bruiloft te Kana 6. De broodvermenigvuldiging door

Christus 7. De verheerlijking van Christus op de berg Tabor 8. Het laatste Avondmaal van Christus 9. De kruisiging van Christus 10. De opstanding van Christus 11. De hemelvaart van Christus 12. De nederdaling van de Heilige Geest

9Bisdomblad oktober 20128 Bisdomblad oktober 2012

Icoonschilder Geert Hüsstege maakte in het kader van het Jaar van het Geloof een serie van 12 iconen rond de zogeheten Christusmysteries. De iconen gaan in dit door de paus afgekondigde jaar als reizende tentoonstelling door het hele land. De opening van deze expeditie was op 30 september in de St. Janskathedraal van 's-Hertogenbosch. In een Grieks-katholieke viering werden de iconen gewijd. Daarmee werd door het Bossche bisdom een voorschot genomen op de opening van het Jaar van Geloof, dat feitelijk op 11 oktober begon, de dag waarop 50 jaar geleden het tweede Vaticaans concilie werd geopend.

Een beetje wennen was het wel: de vie-ring van de liturgie was er een met 'bis-schoppelijke assistentie', dat wil zeggen dat mgr. Hurkmans deze bijwoonde zonder zelf te celebreren. Bij aanvang van de viering werd de bisschop van achterin de kathedraal plechtig inge-haald, waarna hij, weliswaar op een bijzondere zetel, aan de viering tussen de overige gelovigen meedeed.De wijding van de iconen vond plaats voorafgaande aan de liturgie.

Twaalf iconen op expeditie in Jaar van het Geloof

Voorganger pastoor Ton Sip bespren-kelde de twaalf iconen, die rond het altaar waren geplaatst, met wijwater en de bisschop bekruiste ze met chrisma.

MysteriesIconenschilder Geert Hüsstege woont met zijn gezin in de Eindhovense wijk Strijp. Het maken van iconen is sinds een jaar of twintig een levensvervul-ling waarvoor hij, gesteund door zijn vrouw, met overgave leeft. Het initia-

tief van paus Benedictus om een Jaar van Geloof te houden bracht hem op het idee om een serie iconen over de Christusmysteries te maken, vanaf de aankondiging aan Maria tot aan de nederdaling van de heilige Geest. 'Het gaat er om dat mensen onderzoeken en ontdekken wie Christus is. Dat kan in een boek, maar ook met behulp van iconen'.

Liefde Voor Het GeLoofDe liefde voor het geloof bracht Hüsstege na een opleiding tot beel-denrestaurator in contact met de Norbertijnen in Postel waar hij aan-vankelijk zijn noviciaat deed. De al gewekte interesse voor iconen werd daar verder gevoed. In De Sleutel, bis-domblad van Roermond, verwoordde hij het als volgt: “ In Postel kreeg ik van een Russisch orthodox priester les in het schilderen van iconen en leerde ik de achtergronden daarvan. Ik begon er min of meer aan uit belangstel-ling voor de (tempera)techniek maar gaandeweg werd ik geraakt door het hele ritueel dat bij het schilderen van een icoon komt kijken. De opbouw, de betekenis van iedere laag die wordt aangebracht, dat is me gaan boeien. Ik ben er niet meer van los gekomen. Het is gewoon de schoonheid van de icoon, in combinatie met mijn religieuze gevoel dat mij de waarheid van het oude gezegde deed inzien: Iconen en kerkmuziek dat zijn de hoogste vormen van kunst.. Omdat iconen een liturgi-sche inhoud hebben, brengen ze hemel en aarde bij elkaar. Door de compositie, door de expressie van de afgebeelden, het kleurgebruik, de symboliek die in iedere schildering te ontwaren is... Voor mij is een icoon een plek van ontmoeting. Een ontmoeting met Christus. Door het gewijde karakter van een icoon en door wat zij verbeeldt, bewerkt het die ontmoeting.”

scHaKeL tUssen God en de MensenNet als het Jaar van Geloof zelf is de iconenexpeditie bedoeld om op beeldende wijze te inspireren tot (her-nieuwde) kennismaking met het chris-telijk geloof en tot geloofsverdieping. Een goed aantal parochies en kloosters heeft de reizende tentoonstelling al geboekt, maar er wordt nog gezocht naar parochies die belangstelling heb-ben om deze iconen tentoon te stellen in een parochiezaaltje of kerk. De ico-nen kunnen in de liturgie en catechese een belangrijke schakel vormen tussen God en mensen. In een folder wordt voor de bezoekers de achtergronden en de betekenis van de iconen en het mys-terie van Christus uitgelegd.Deze wordt aan de parochies toege-stuurd.

Jaap van Eeden

infoVoor parochies is het ook mogelijk een van de iconen te 'adopteren', aan te schaffen (€500,- per icoon, 50 x 60 cm). Heeft u interesse voor de tentoonstelling en/of icoon, dan kunt u contact opnemen met: Iconen-atelier Hüsstege, Zeelsterstraat 9, 5652 EA Eindhoven, tel. 040 842 36 52. Info: vormingscentrum@bisdomdenbosch.nl

De Christusmysteries zijn:1. De aankondiging van Christus 2. De geboorte van Christus 3. De opdracht van Christus in de tempel 4. De doop van Christus in de Jordaan 5. Christus op de bruiloft te Kana 6. De broodvermenigvuldiging door

Christus 7. De verheerlijking van Christus op de berg Tabor 8. Het laatste Avondmaal van Christus 9. De kruisiging van Christus 10. De opstanding van Christus 11. De hemelvaart van Christus 12. De nederdaling van de Heilige Geest

9Bisdomblad oktober 20128 Bisdomblad oktober 2012

Bisschop Jozef Lescrauwaet was tien jaar priester toen het Tweede Vaticaans Concilie werd afgekondigd en als je vraagt hoe hij dat beleefde, vertelt hij “wat me zo door mijn hoofd gaat.” Hij hoorde bij degenen die er heel blij mee waren. Zijn interesse was vooral gericht op twee punten “waar ik zelf bij betrokken was: de liturgische vernieuwing en de oecumenische vernieuwing. De eerste door mijn thuisparochie en de tweede… mijn familie was niet katholiek.”

Gehuwd priesterschap, de vrouw in het

ambt en dergelijke?

“Ja en particuliere vrijheden in de liturgie. De gelovigen moesten maar accepteren wat die priester bedacht. Dat heeft de sfeer beschadigd. Ik ben na het concilie in de Theologencommissie benoemd en heb altijd positief gevoeld wat op gang was gekomen. We heb-ben drie pausen gehad, Paulus VI, de eerste moderne paus, Johannes-Paulus

II die enorm veel voor het concilie heeft gedaan en deze paus die niets anders doet dan het concilie aan de man brengen. Ik voel me daar goed bij. Tegelijkertijd is er een proces aan de gang dat men noemt: het zelfstandig worden van de wereld, secularisering en individualisering. Die stroming doet zich nadrukkelijk in onze kerken gel-den, ook buiten de katholieke kerk. De glans van het concilie is erdoor bescha-duwd.”

Hij voelt dat als een ontnuchtering?

“Ik heb de aanloop meegemaakt met alle verwachtingen die we ervan had-den. Ik heb ook de ontnuchtering mee-gemaakt van het pastoraal concilie in Noordwijkerhout, toen we zagen welke de risico’s waren van het proces. De invloed van de sociologen en de psycho-logen is nogal sterk geweest na het con-cilie. Die horen er wel bij en we kunnen ze ook niet missen, maar het zijn geen theologen.”

Er wordt ook gezegd dat paus Paulus VI

na Johannes XXIII zoveel heeft terugge-

draaid dat juist daardoor de glans bescha-

duwd is.

“Die geruchten ken ik wel, maar je moet bedenken dat paus Johannes is gestorven in de eerste maanden van het concilie. Die heeft als oude man echt geen grote invloed gehad. Hij was ook geen theoloog. Hij voelde wel aan: er moet een sfeer komen van communica-tie en een sfeer van vernieuwing. Aggiornamento. De ramen moesten

open. Dat heeft Johannes XXIII niet echt gedaan, ramen openzetten voor wat er maar binnen wilde vliegen. Hij heeft niet het huis afgebroken, maar opende het en toonde zich oecume-nisch gastvrij. Maar let wel, het kan alleen gastvrij zijn als het een eigen identiteit heeft. De kerk heeft een dienst te bewijzen aan de wereld, maar ze moet niet wereld worden.”

Het werd in de praktijk dus het concilie

van Paulus VI.

“De paus die het meeste gedaan heeft is Paulus VI. Hij wordt de eerste moderne paus genoemd, want hij begreep wat je moest doen om het geloof in de wereld te brengen. Hij is naar Jeruzalem gegaan, hij is naar India gegaan, Australië en dat was volkomen nieuw. Hij heeft ook de geregelde samenkom-sten van bisschoppen in synodes geor-ganiseerd. Die gaan nog steeds door. Vandaar dat ik denk dat hij de grootste conciliepaus is. Johannes-Paulus II heeft het concilie als bisschop meege-maakt en heeft zich de doorvoering van die besluiten als ideaal gesteld.”

Dat heeft hij in zijn lange pontificaat

met overtuiging gedaan, gezien zijn vele

publicaties. En in al zijn encyclieken zijn

citaten en verwijzingen van conciliedocu-

menten te vinden.

“Ik geloof nog steeds dat de genade van het concilie, een grote genade voor de kerk is en het was een uniek gebeuren dat in die wereldgemeenschap van nationaliteiten en culturen, zo’n 2500

bisschoppen tot overeenstemming zijn gekomen en richting hebben bepaald. Het tweede is, zoals bij elke vernieu-wing, dat de tegenstromingen zich nog heel lang doen gevoelen.”

De conservatieve tegenstroming of die van

mensen die te ver doorschieten?

“Alle twee. In het begin was het vooral de conservatieve stroming, maar in de laatste 30 jaar is het veel particulier initiatief, privé ideetjes en het ventile-ren van alle mogelijke andere nieuwe dingen die helemaal niet in het concilie staan en ook nooit bedoeld zijn. Er zijn nog teveel mensen die de teksten van het concilie nooit gelezen hebben…”

Van gewone gelovigen hoef je dat ook niet

te verwachten…

“Van kerkelijke functionarissen wel.”

Priesterstudenten, worden die ermee ver-

trouwd gemaakt?

“Ikzelf hoor bij degenen, en ik ben niet de enige, die heel bewust conciliedo-cumenten hebben binnengebracht in de opleiding. Maar vergeet niet, die concilieteksten hadden tijd nodig, min-stens tien jaar, voordat ze vertaald en verspreid waren. Toen waren sommige acties al begonnen. Er was in sommige faculteiten ook vrije interpretatie gang-baar en daaruit blijkt dat er nogal ver-schil is tussen de universiteiten en de priesteropleiding. De manco’s zitten bij de leraren rond de kerk, die het concilie te weinig in zich hebben opgenomen en verinnerlijkt.

“Natuurlijk. Ik was een jong theoloog en hoorde, gezien mijn leeftijd, bij de enthousiastelingen, maar ik wist wel dat er ook tegenstromen waren, kriti-sche geluiden, die het enthousiasme remden. Dat was wel te accepteren. Het werd moeilijker dat toen het concilie de documenten nog moest publiceren, sommigen hun eigen mening daarover begonnen te ventileren. Zo van: dat zou het wel worden.”

Door Vaticanum II op een hoopgevend spoor

Tijdens het concilie was hij in Nederland.

Hoe hij op de hoogte bleef van de zaken in

Rome?

“Ik las natuurlijk de kranten en in de perioden tussen de sessies consulteer-den de bisschoppen theologen en zo wist ik wel wat er allemaal gebeurde. Die ontwikkeling was naar mijn mening heel positief. Dus toen het con-cilie eindigde in 1963, hoorde ik bij de hoopvolle mensen.”

Wat overkomt je dan als priester die al

tien jaar parochiewerk doet. Zo’n grote

vergadering die allerlei besluiten neemt

waar het kerkelijk leven in alle bisdom-

men en parochies door wordt beïnvloed,

vraag je je dan niet af hoe je nadien nog

zult functioneren? Beleef je dat dan ook

emotioneel?

“De invloed van de sociologen en de psychologen is nogal sterk geweest na het concilie. Die horen er wel bij en we

kunnen ze ook niet missen, maar het zijn geen theologen”

1110 Bisdomblad oktober 2012 Bisdomblad oktober 2012

Bisschop Jozef Lescrauwaet was tien jaar priester toen het Tweede Vaticaans Concilie werd afgekondigd en als je vraagt hoe hij dat beleefde, vertelt hij “wat me zo door mijn hoofd gaat.” Hij hoorde bij degenen die er heel blij mee waren. Zijn interesse was vooral gericht op twee punten “waar ik zelf bij betrokken was: de liturgische vernieuwing en de oecumenische vernieuwing. De eerste door mijn thuisparochie en de tweede… mijn familie was niet katholiek.”

Gehuwd priesterschap, de vrouw in het

ambt en dergelijke?

“Ja en particuliere vrijheden in de liturgie. De gelovigen moesten maar accepteren wat die priester bedacht. Dat heeft de sfeer beschadigd. Ik ben na het concilie in de Theologencommissie benoemd en heb altijd positief gevoeld wat op gang was gekomen. We heb-ben drie pausen gehad, Paulus VI, de eerste moderne paus, Johannes-Paulus

II die enorm veel voor het concilie heeft gedaan en deze paus die niets anders doet dan het concilie aan de man brengen. Ik voel me daar goed bij. Tegelijkertijd is er een proces aan de gang dat men noemt: het zelfstandig worden van de wereld, secularisering en individualisering. Die stroming doet zich nadrukkelijk in onze kerken gel-den, ook buiten de katholieke kerk. De glans van het concilie is erdoor bescha-duwd.”

Hij voelt dat als een ontnuchtering?

“Ik heb de aanloop meegemaakt met alle verwachtingen die we ervan had-den. Ik heb ook de ontnuchtering mee-gemaakt van het pastoraal concilie in Noordwijkerhout, toen we zagen welke de risico’s waren van het proces. De invloed van de sociologen en de psycho-logen is nogal sterk geweest na het con-cilie. Die horen er wel bij en we kunnen ze ook niet missen, maar het zijn geen theologen.”

Er wordt ook gezegd dat paus Paulus VI

na Johannes XXIII zoveel heeft terugge-

draaid dat juist daardoor de glans bescha-

duwd is.

“Die geruchten ken ik wel, maar je moet bedenken dat paus Johannes is gestorven in de eerste maanden van het concilie. Die heeft als oude man echt geen grote invloed gehad. Hij was ook geen theoloog. Hij voelde wel aan: er moet een sfeer komen van communica-tie en een sfeer van vernieuwing. Aggiornamento. De ramen moesten

open. Dat heeft Johannes XXIII niet echt gedaan, ramen openzetten voor wat er maar binnen wilde vliegen. Hij heeft niet het huis afgebroken, maar opende het en toonde zich oecume-nisch gastvrij. Maar let wel, het kan alleen gastvrij zijn als het een eigen identiteit heeft. De kerk heeft een dienst te bewijzen aan de wereld, maar ze moet niet wereld worden.”

Het werd in de praktijk dus het concilie

van Paulus VI.

“De paus die het meeste gedaan heeft is Paulus VI. Hij wordt de eerste moderne paus genoemd, want hij begreep wat je moest doen om het geloof in de wereld te brengen. Hij is naar Jeruzalem gegaan, hij is naar India gegaan, Australië en dat was volkomen nieuw. Hij heeft ook de geregelde samenkom-sten van bisschoppen in synodes geor-ganiseerd. Die gaan nog steeds door. Vandaar dat ik denk dat hij de grootste conciliepaus is. Johannes-Paulus II heeft het concilie als bisschop meege-maakt en heeft zich de doorvoering van die besluiten als ideaal gesteld.”

Dat heeft hij in zijn lange pontificaat

met overtuiging gedaan, gezien zijn vele

publicaties. En in al zijn encyclieken zijn

citaten en verwijzingen van conciliedocu-

menten te vinden.

“Ik geloof nog steeds dat de genade van het concilie, een grote genade voor de kerk is en het was een uniek gebeuren dat in die wereldgemeenschap van nationaliteiten en culturen, zo’n 2500

bisschoppen tot overeenstemming zijn gekomen en richting hebben bepaald. Het tweede is, zoals bij elke vernieu-wing, dat de tegenstromingen zich nog heel lang doen gevoelen.”

De conservatieve tegenstroming of die van

mensen die te ver doorschieten?

“Alle twee. In het begin was het vooral de conservatieve stroming, maar in de laatste 30 jaar is het veel particulier initiatief, privé ideetjes en het ventile-ren van alle mogelijke andere nieuwe dingen die helemaal niet in het concilie staan en ook nooit bedoeld zijn. Er zijn nog teveel mensen die de teksten van het concilie nooit gelezen hebben…”

Van gewone gelovigen hoef je dat ook niet

te verwachten…

“Van kerkelijke functionarissen wel.”

Priesterstudenten, worden die ermee ver-

trouwd gemaakt?

“Ikzelf hoor bij degenen, en ik ben niet de enige, die heel bewust conciliedo-cumenten hebben binnengebracht in de opleiding. Maar vergeet niet, die concilieteksten hadden tijd nodig, min-stens tien jaar, voordat ze vertaald en verspreid waren. Toen waren sommige acties al begonnen. Er was in sommige faculteiten ook vrije interpretatie gang-baar en daaruit blijkt dat er nogal ver-schil is tussen de universiteiten en de priesteropleiding. De manco’s zitten bij de leraren rond de kerk, die het concilie te weinig in zich hebben opgenomen en verinnerlijkt.

“Natuurlijk. Ik was een jong theoloog en hoorde, gezien mijn leeftijd, bij de enthousiastelingen, maar ik wist wel dat er ook tegenstromen waren, kriti-sche geluiden, die het enthousiasme remden. Dat was wel te accepteren. Het werd moeilijker dat toen het concilie de documenten nog moest publiceren, sommigen hun eigen mening daarover begonnen te ventileren. Zo van: dat zou het wel worden.”

Door Vaticanum II op een hoopgevend spoor

Tijdens het concilie was hij in Nederland.

Hoe hij op de hoogte bleef van de zaken in

Rome?

“Ik las natuurlijk de kranten en in de perioden tussen de sessies consulteer-den de bisschoppen theologen en zo wist ik wel wat er allemaal gebeurde. Die ontwikkeling was naar mijn mening heel positief. Dus toen het con-cilie eindigde in 1963, hoorde ik bij de hoopvolle mensen.”

Wat overkomt je dan als priester die al

tien jaar parochiewerk doet. Zo’n grote

vergadering die allerlei besluiten neemt

waar het kerkelijk leven in alle bisdom-

men en parochies door wordt beïnvloed,

vraag je je dan niet af hoe je nadien nog

zult functioneren? Beleef je dat dan ook

emotioneel?

“De invloed van de sociologen en de psychologen is nogal sterk geweest na het concilie. Die horen er wel bij en we

kunnen ze ook niet missen, maar het zijn geen theologen”

1110 Bisdomblad oktober 2012 Bisdomblad oktober 2012

Men doet wel wat pogingen voor wat je noemt de ‘éducation permanente’ van de clerus, maar dat gaat moeizaam. Omdat dwars door de kerk die andere crisis ging van de vrouw in het ambt en het celibaat, werd de animo van de priesters en de onderlinge solidariteit ook bedreigd.”

Heeft u dat gevoeld?

“Ja. Maar er is een nieuwe generatie priesters, die in de naconciliaire kerk zijn opgegroeid, voor wie de Acht-Meibeweging en Mariënburgvereniging alleen maar verschijnselen zijn. Ons seminarie levert al vijfentwintig jaar nieuwe priesters af, Rolduc nog lan-ger…”

De gevolgen van Vaticanum II zijn legio.

“Jazeker. De invloed van de oosterse bisschoppen en de missiebisschoppen bijvoorbeeld is heel groot geweest. De kerk is daardoor zijn Europese isole-ment kwijtgeraakt en geëvolueerd naar een wereldkerk. We zijn van kerk met Italiaanse pausen, gegroeid naar een kerk met niet-Italiaanse pausen, die in nagenoeg alle landen van de wereld

hun boodschap persoonlijk brengen. We hebben de landstaal met al zijn voordelen, maar de Latijnse poëzie zijn we kwijt. De leken hebben een groter aandeel in de kerk. Dat is een groot goed. Maar in sommige parochies zijn priesters in hun leven verburgerlijkt. In de tijd na het concilie verdwenen de klassieke theologieboeken. Ze werden vervangen door artikelen van docenten, die eigen interpretaties van het geloof gaven. Het concilie viel in ons land ongewild samen met het einde van de seminaries. Daarvoor in de plaats kwamen vijf faculteiten met zeer hete-rogene groepen van docenten. Zelfs de godsdienstlessen op scholen verdwenen net als de catechismus. Erg schadelijk was vooral dat priesters en kloosterlin-gen vaak teleurgesteld uittraden. Zij hadden andere uitkomsten verwacht.”

Als je de decreten leest, moet je je door een

boel kerkelijke mandarijnentaal worstelen.

Haal je die ‘overbodigheden’ eruit, dan

hou je minder dan de helft over, maar dat

is wel de kern. Zou dat de toegankelijk-

heid – bijvoorbeeld voor priesters – niet

verbeteren?

“Dat klopt. Ik ben het helemaal eens met de laatste twee pausen die het een kostbare tekst noemen, maar het is een verstandelijke tekst en voordat die omgezet is in vertelbare delen, sma-kelijk wordt, dan zijn we weer jaren verder. Op het ogenblik doet men wel wat, in Rome ook, maar je kunt een omvangrijk lichaam als een wereldkerk niet zomaar gedraaid krijgen. Aan de andere kant: we leven haastig en de media bespoedigen dat proces, maar wel onvolledig. Men komt dan ook gauw tot slogans, maar, alles bijeen, als je de kerk van nu vergelijkt met die van de 16e eeuw, de tijd van de reformatie, dan zitten we op een spoor dat hoopge-vend is.”

Kees van Hasselt

“Ik was een jong theoloog en hoorde, gezien mijn leeftijd, bij de enthousiastelingen, maar ik wist wel dat er ook tegenstromen waren die het enthousiasme remden. ”

Gregoriaans benefietconcert tegen mensenhandel

Veel kerken in

Nederland zijn voor

steden en dorpen beeld-

bepalende gebouwen.

Maar de meeste 'staan

maar te staan'. Alleen

op zaterdagavond of

zondagochtend is er wat

te doen. Door de week

zijn ze potdicht. 'God is

niet thuis' lijkt wel de

boodschap. Is dat niet

een belangrijke reden

waarom mensen de kerk

de rug toekeren? Lopen

de kerken leeg omdat

ze weinig te bieden heb-

ben?

Vragen die voor paro-

chies aanleiding zijn

geweest de hand in eigen boezem te steken. Ze hebben goed

gekeken naar het gebedsleven in kloosters en nemen daar

iets van mee in hun geloofspraktijk. Wat blijkt: vastgeroeste

geloofsgemeenschappen komen opeens los en bloeien op met

het 'getijdengebed' dat eeuwenlang in kloosterlijke gemeen-

schappen wordt gekoesterd. En wat bijzonder is: ze sluiten

daarmee aan bij een oproep die de katholieke kerk een halve

eeuw geleden al deed om dit het gebed van de hele kerk te

maken.

Over het 'getijdengebed in parochies' gaat de studiedag 'Van

tijd tot tijd' op 10 november in de trappistenabdij Onze Lieve

Vrouw van Koningshoeven in Berkel-Enschot. De abdij orga-

niseert deze dag samen met de Tilburgse parochie Petrus en

Paulus. Voor meer informatie gaat u naar:

www.parochie-petrusenpaulus.nl

...................................

Eerste jaarrapportage inzake seksueel misbruik van minderjarigen gepubliceerd"We staan open voor kritiek en verbeteringen die nodig zijn. We

denken niet licht over hetgeen door misbruik in mensenlevens

is gebeurd.” Dit schrijft mgr. Van den Hende in het voorwoord bij

de eerste jaarrapportage van de bisschoppen en hogere over-

sten inzake seksueel misbruik van minderjarigen in de Rooms-

Katholieke Kerk.

Mgr. Van den Hende is voorzitter van de landelijke Contact-

groep, die werd ingericht door de Bisschoppenconferentie en

de Konferentie Nederlandse Religieuzen (KNR). Op verzoek

van de Bisschoppenconferentie en de KNR coördineerde de

Contactgroep de totstandkoming van de jaarrapportage inzake

seksueel misbruik van minderjarigen in de Rooms-Katholieke

Kerk. De jaarlijkse rapportage van de bisschoppen en hogere

oversten beoogt goed zicht te geven op de oprechte zorg van

de Kerk voor slachtoffers en op de zorgvuldigheid in procedures

van erkenning en genoegdoening.

“Het zijn moeilijke tijden voor iedereen die te maken heeft met

het seksueel misbruik van minderjarigen. Dit realiseerden we

ons opnieuw heel sterk bij de presentatie van het Eindrapport

van de Onderzoekscommissie door de heer Deetman. Allereerst

voor slachtoffers, bij wie boosheid en verdriet sterk naar boven

komen, soms na vele jaren te hebben gezwegen. Elke keer

dat na maart 2010 nieuwe feiten rond misbruik bekend wer-

den, werden mensen die door het misbruik waren beschadigd

gekwetst. En telkens ook als er zaken niet goed gaan in proces-

sen om te komen tot herstel en genoegdoening, doen oude

wonden pijn, wordt genezing bemoeilijkt,” schrijft de bisschop in

zijn voorwoord bij de rapportage.

We moeten onder ogen zien wat mensen van de Kerk kinde-

ren hebben aangedaan, aldus de bisschop, die ook ingaat op

de opdracht die medewerkers van de Rooms-Katholieke Kerk

hebben. “De heer Deetman typeerde de werkzaamheden van

de Onderzoekscommissie tijdens de perspresentatie van het

eindrapport op 16 december 2011 als ‘triest en frustrerend

werk, omdat de feiten niet ongedaan kunnen worden gemaakt.’

Deze emotie zien we ook bij onze medewerkers, die de zorg voor

kinderen en slachtoffers van misbruik oprecht zijn toegedaan.

(…) De trieste constatering dat de feiten niet ongedaan kunnen

worden gemaakt, tekent alle verbeteringen die we in onze orga-

nisatie doorvoerden en zullen doorvoeren. Maar ik hoop dat dit

ons niet ontmoedigt om steeds het goede te doen met het oog

op de slachtoffers, en steeds het goede te blijven kiezen om zo

goed mogelijk recht te doen aan slachtoffers.”

...................................

13Bisdomblad oktober 201212 Bisdomblad oktober 2012

Men doet wel wat pogingen voor wat je noemt de ‘éducation permanente’ van de clerus, maar dat gaat moeizaam. Omdat dwars door de kerk die andere crisis ging van de vrouw in het ambt en het celibaat, werd de animo van de priesters en de onderlinge solidariteit ook bedreigd.”

Heeft u dat gevoeld?

“Ja. Maar er is een nieuwe generatie priesters, die in de naconciliaire kerk zijn opgegroeid, voor wie de Acht-Meibeweging en Mariënburgvereniging alleen maar verschijnselen zijn. Ons seminarie levert al vijfentwintig jaar nieuwe priesters af, Rolduc nog lan-ger…”

De gevolgen van Vaticanum II zijn legio.

“Jazeker. De invloed van de oosterse bisschoppen en de missiebisschoppen bijvoorbeeld is heel groot geweest. De kerk is daardoor zijn Europese isole-ment kwijtgeraakt en geëvolueerd naar een wereldkerk. We zijn van kerk met Italiaanse pausen, gegroeid naar een kerk met niet-Italiaanse pausen, die in nagenoeg alle landen van de wereld

hun boodschap persoonlijk brengen. We hebben de landstaal met al zijn voordelen, maar de Latijnse poëzie zijn we kwijt. De leken hebben een groter aandeel in de kerk. Dat is een groot goed. Maar in sommige parochies zijn priesters in hun leven verburgerlijkt. In de tijd na het concilie verdwenen de klassieke theologieboeken. Ze werden vervangen door artikelen van docenten, die eigen interpretaties van het geloof gaven. Het concilie viel in ons land ongewild samen met het einde van de seminaries. Daarvoor in de plaats kwamen vijf faculteiten met zeer hete-rogene groepen van docenten. Zelfs de godsdienstlessen op scholen verdwenen net als de catechismus. Erg schadelijk was vooral dat priesters en kloosterlin-gen vaak teleurgesteld uittraden. Zij hadden andere uitkomsten verwacht.”

Als je de decreten leest, moet je je door een

boel kerkelijke mandarijnentaal worstelen.

Haal je die ‘overbodigheden’ eruit, dan

hou je minder dan de helft over, maar dat

is wel de kern. Zou dat de toegankelijk-

heid – bijvoorbeeld voor priesters – niet

verbeteren?

“Dat klopt. Ik ben het helemaal eens met de laatste twee pausen die het een kostbare tekst noemen, maar het is een verstandelijke tekst en voordat die omgezet is in vertelbare delen, sma-kelijk wordt, dan zijn we weer jaren verder. Op het ogenblik doet men wel wat, in Rome ook, maar je kunt een omvangrijk lichaam als een wereldkerk niet zomaar gedraaid krijgen. Aan de andere kant: we leven haastig en de media bespoedigen dat proces, maar wel onvolledig. Men komt dan ook gauw tot slogans, maar, alles bijeen, als je de kerk van nu vergelijkt met die van de 16e eeuw, de tijd van de reformatie, dan zitten we op een spoor dat hoopge-vend is.”

Kees van Hasselt

“Ik was een jong theoloog en hoorde, gezien mijn leeftijd, bij de enthousiastelingen, maar ik wist wel dat er ook tegenstromen waren die het enthousiasme remden. ”

Gregoriaans benefietconcert tegen mensenhandel

Veel kerken in

Nederland zijn voor

steden en dorpen beeld-

bepalende gebouwen.

Maar de meeste 'staan

maar te staan'. Alleen

op zaterdagavond of

zondagochtend is er wat

te doen. Door de week

zijn ze potdicht. 'God is

niet thuis' lijkt wel de

boodschap. Is dat niet

een belangrijke reden

waarom mensen de kerk

de rug toekeren? Lopen

de kerken leeg omdat

ze weinig te bieden heb-

ben?

Vragen die voor paro-

chies aanleiding zijn

geweest de hand in eigen boezem te steken. Ze hebben goed

gekeken naar het gebedsleven in kloosters en nemen daar

iets van mee in hun geloofspraktijk. Wat blijkt: vastgeroeste

geloofsgemeenschappen komen opeens los en bloeien op met

het 'getijdengebed' dat eeuwenlang in kloosterlijke gemeen-

schappen wordt gekoesterd. En wat bijzonder is: ze sluiten

daarmee aan bij een oproep die de katholieke kerk een halve

eeuw geleden al deed om dit het gebed van de hele kerk te

maken.

Over het 'getijdengebed in parochies' gaat de studiedag 'Van

tijd tot tijd' op 10 november in de trappistenabdij Onze Lieve

Vrouw van Koningshoeven in Berkel-Enschot. De abdij orga-

niseert deze dag samen met de Tilburgse parochie Petrus en

Paulus. Voor meer informatie gaat u naar:

www.parochie-petrusenpaulus.nl

...................................

Eerste jaarrapportage inzake seksueel misbruik van minderjarigen gepubliceerd"We staan open voor kritiek en verbeteringen die nodig zijn. We

denken niet licht over hetgeen door misbruik in mensenlevens

is gebeurd.” Dit schrijft mgr. Van den Hende in het voorwoord bij

de eerste jaarrapportage van de bisschoppen en hogere over-

sten inzake seksueel misbruik van minderjarigen in de Rooms-

Katholieke Kerk.

Mgr. Van den Hende is voorzitter van de landelijke Contact-

groep, die werd ingericht door de Bisschoppenconferentie en

de Konferentie Nederlandse Religieuzen (KNR). Op verzoek

van de Bisschoppenconferentie en de KNR coördineerde de

Contactgroep de totstandkoming van de jaarrapportage inzake

seksueel misbruik van minderjarigen in de Rooms-Katholieke

Kerk. De jaarlijkse rapportage van de bisschoppen en hogere

oversten beoogt goed zicht te geven op de oprechte zorg van

de Kerk voor slachtoffers en op de zorgvuldigheid in procedures

van erkenning en genoegdoening.

“Het zijn moeilijke tijden voor iedereen die te maken heeft met

het seksueel misbruik van minderjarigen. Dit realiseerden we

ons opnieuw heel sterk bij de presentatie van het Eindrapport

van de Onderzoekscommissie door de heer Deetman. Allereerst

voor slachtoffers, bij wie boosheid en verdriet sterk naar boven

komen, soms na vele jaren te hebben gezwegen. Elke keer

dat na maart 2010 nieuwe feiten rond misbruik bekend wer-

den, werden mensen die door het misbruik waren beschadigd

gekwetst. En telkens ook als er zaken niet goed gaan in proces-

sen om te komen tot herstel en genoegdoening, doen oude

wonden pijn, wordt genezing bemoeilijkt,” schrijft de bisschop in

zijn voorwoord bij de rapportage.

We moeten onder ogen zien wat mensen van de Kerk kinde-

ren hebben aangedaan, aldus de bisschop, die ook ingaat op

de opdracht die medewerkers van de Rooms-Katholieke Kerk

hebben. “De heer Deetman typeerde de werkzaamheden van

de Onderzoekscommissie tijdens de perspresentatie van het

eindrapport op 16 december 2011 als ‘triest en frustrerend

werk, omdat de feiten niet ongedaan kunnen worden gemaakt.’

Deze emotie zien we ook bij onze medewerkers, die de zorg voor

kinderen en slachtoffers van misbruik oprecht zijn toegedaan.

(…) De trieste constatering dat de feiten niet ongedaan kunnen

worden gemaakt, tekent alle verbeteringen die we in onze orga-

nisatie doorvoerden en zullen doorvoeren. Maar ik hoop dat dit

ons niet ontmoedigt om steeds het goede te doen met het oog

op de slachtoffers, en steeds het goede te blijven kiezen om zo

goed mogelijk recht te doen aan slachtoffers.”

...................................

13Bisdomblad oktober 201212 Bisdomblad oktober 2012

Geloven is jezelf toevertrouwen aan God

Homilie bij de opening van het Jaar van het Geloof, 11 oktober 2012

Broeders en zUsters,GeLoVen is Je aan God toeVertroUWen Het Jaar van het Geloof, dat Paus Benedictus XVI heeft uit-geroepen om te vieren dat vijftig jaar geleden het Tweede Vaticaans Concilie is geopend, zou voor ieder van u van groot voordeel kunnen zijn. U en ik, wij zouden in deze tijd van groeiende ontkerkelijking gediend zijn met standvastig vertrouwen in God. Geloof gaat immers over méér dan onbe-grijpelijke zaken voor waar aannemen, omdat zij in het Oude Testament staan of omdat Jezus of de Kerk ze leren. Geloof wil niet op de eerste plaats losstaande, hoog intellectuele infor-matie aanbieden. In het geloof komt het er op aan om in een intieme verbondenheid met God te leven. God nodigt u uit u aan Hem toe te vertrouwen. Hij wil, om u heilig te maken, met u optrekken.Jezelf toevertrouwen aan God, dat is geloven.

de Mens GescHapen naar Gods BeeLd.Ieder van u, broeders en zusters, is naar het beeld van God geschapen. De mens is - vanuit zijn geschapen zijn - geroepen in volle wederkerigheid te leven met God. Zo is de mens. Toch is vanaf het begin de mens al tegendraads. We herinneren ons de zondeval van Adam en Eva, de broedermoord van Kaïn, het verderf van de mensen rondom Noach en de trots van de men-sen bij het bouwen van de toren van Babel. Door de zonde is de wederkerigheid tussen God en de mens verstoord. En toch ligt in de liefdevolle band tussen God en mens, zijn levens-vervulling. God blijft trouw aan de mens. Hij is barmhartig. Hij houdt niet op de zonden te vergeven. Hij wil de mensheid herscheppen.

in de VerriJzenis Van JezUs zien We Wat God aan de Mens WiL GeVen.Broeders en zusters, het Tweede Vaticaans Concilie onderricht ons in het document Dei Verbum over hoe God zich aan de mens heeft laten kennen. Dit conciliedocument legt uit hoe wij de Heilige Schrift in onze tijd kunnen verstaan. Het gaat om ons heil. Dat is Gods doel. Toen de volheid van de tijd was aangebroken zond God Jezus Christus zijn Zoon om in Hem alles te herscheppen. Het Conciliedocument Lumen Gentium begint met de mooie zin: 'Christus is het licht van de volkeren'. In Hem is er hoop voor

alle mensen. Van het leven van Jezus weten wij veel. Al meer dan 2000 jaar gaan mensen terug naar Hem en trachten in Hem inzicht te krijgen in God. Op de eerste plaats is God voor ons een Vader. Jezus noemde Hem met een koosnaam: Abba. God is ook Schepper. Uit zijn liefde komt alles voort. Al van voor de oerknal. Iedere mens is door Zijn liefde in het bestaan geroepen. Jezus laat in de mens het beeld van God opnieuw stralen. Door zieken te genezen, door lammen te laten lopen, door doden op te wekken. Jezus vormt door zijn liefde de mens om. Op het kruis doorbreekt Hij de Macht van het kwaad. Op het kruis overwint Hij de dood. In de verrijzenis van Jezus zien wij wat God aan de mens wil geven. Na de verrijzenis komt de Heilige Geest over de apostelen en over de 150 eerste gelovigen die samen het begin vormen van de Kerk. Zij trokken met elkaar op, met Jezus in hun midden. Hij was er als zij samen in gebed waren. Hij was er als zij samen het brood braken in een of ander huis. Daar vierden zij de verlossing door het kruisoffer en de verrijzenis in geloof onder tekenen in het Allerheiligst sacrament tegenwoordig te stellen. Hij was er als zij hun geloof beleden en verkondigden. Hij was er als zij de armsten in hun midden hielpen. Vanaf het begin trok Jezus, tegenwoordiggesteld door de apostelen, op met het volk van God. Een volk dat haar kracht vond in haar geloof in de Vader, de Zoon en in de Heilige Geest.

HeiLiGen; GetUiGen Van GeLoof in HUn eiGen tiJd.Broeders en zusters een lange stoet van heiligen laat in onze kerkgeschiedenis zien wat een mens vermag als hij gelooft in de Vader, de Zoon en de Heilige Geest. Maria, Johannes de Doper en de Apostelen. Martelaren als Ignatius van Antiochië en Laurentius. Kerkvaders als Chrisostomus en Augustinus. Ordestichters als Benedictus, Franciscus, Norbertus, Ignatius van Loyola en Don Bosco. Moderne heiligen als Theresia van Lisieux, de Pastoor van Ars, Moeder Teresa en paus Johannes Paulus II. Zij allen verstonden de tekenen van de tijd en waren één met Christus in de Kerk.

GeLoVen anno 2012Vandaag staat iedere gelovige afzonderlijk voor een grote uit-daging. Het Tweede Vaticaans Concilie heeft dit al voorzien. Dit Concilie was bedoeld om de Kerk bij de tijd te brengen, een weg van herbronning. Het stelde de Heilige Schrift weer

opnieuw in het centrum. Het zocht naar de vitale bronnen van de Kerk van de toekomst in de jonge Kerk van de Kerkvaders. U en ik, wij worden geconfronteerd met een zich steeds verder seculariserende wereld. Wij moeten daar niet uit willen weg-lopen. Wij dienen ons sterk te maken door, met de bronnen van het Concilie, de moeilijkheden van deze tijd te weerstaan en in de wereld van nu te getuigen van ons geloof. Er zijn tal van moeilijkheden. De Kerk is in onze streken wordt kleiner, kerkgebouwen moeten we afstoten. Het wordt moeilijker en moeilijker om het geloof door te geven aan komende genera-ties. Het zich gedragen naar het geloof, in het huwelijk, in het celibaat, in de politiek, staat meer en meer op gespannen voet met wat er nu leeft in de samenleving. Nu komt het er op aan om wel of niet te geloven: jezelf toevertrouwen aan God. Met Hem de weg gaan. Wanneer u gelooft, belijdt dan openlijk dit geloof in de Vader, de Zoon en in de Heilige Geest. God zal voor je zorgen. Hij zal je leven geven. Belijd je geloof in de Kerk. Blijf niet alleen. Participeer, zoals het Concilie dit vraagt, in het kerkelijk leven. De Eucharistie is de bron en het hoogtepunt van het kerkelijk leven. Wees er bij, iedere zondag. Verdiep je in de Liturgie, in de H. Schrift en vergeet nooit de armen te dienen. Geloven dient zich te uiten in daden.

Het Jaar Van Het GeLoof: Je toeVertroUWen aan God.Broeders en zusters laten we een heel jaar nemen om ons er in te oefenen om blij, van harte, het geloof te belijden en er naar te leven. Het is een persoonlijke uitdaging voor ieder van u. Van ieder van u wordt gevraagd te belijden: Ik geloof. Het gaat om een persoonlijke roeping tot heilig worden. Het gaat in het geloof niet om minder dan dat. Moge het Jaar van het Geloof velen de vreugde van het geloof teruggeven. Laten we daar voor bidden. Amen.

+ A.L.M. Hurkmans

Bisschop van ’s-Hertogenbosch

Wereldwijd is op donderdag 11 oktober in bisdommen en parochies het Jaar van het

Geloof geopend en gevierd dat precies vijftig jaar geleden het tweede oecumenisch concilie

van start ging. In ons bisdom gebeurde dat met een pontificale eucharistieviering op

het hoogkoor in de kathedraal van Sint-Jan, waaraan een kleine honderdvijftig diocesane gelovigen en priesters deelnamen. Na afloop van de viering was er in het Sint-Janscentrum

een lezing door professor Marc Steen.Op deze pagina's leest u de integrale tekst

van de preek van de bisschop tijdens de openingsviering.

15Bisdomblad oktober 201214 Bisdomblad oktober 2012

Geloven is jezelf toevertrouwen aan God

Homilie bij de opening van het Jaar van het Geloof, 11 oktober 2012

Broeders en zUsters,GeLoVen is Je aan God toeVertroUWen Het Jaar van het Geloof, dat Paus Benedictus XVI heeft uit-geroepen om te vieren dat vijftig jaar geleden het Tweede Vaticaans Concilie is geopend, zou voor ieder van u van groot voordeel kunnen zijn. U en ik, wij zouden in deze tijd van groeiende ontkerkelijking gediend zijn met standvastig vertrouwen in God. Geloof gaat immers over méér dan onbe-grijpelijke zaken voor waar aannemen, omdat zij in het Oude Testament staan of omdat Jezus of de Kerk ze leren. Geloof wil niet op de eerste plaats losstaande, hoog intellectuele infor-matie aanbieden. In het geloof komt het er op aan om in een intieme verbondenheid met God te leven. God nodigt u uit u aan Hem toe te vertrouwen. Hij wil, om u heilig te maken, met u optrekken.Jezelf toevertrouwen aan God, dat is geloven.

de Mens GescHapen naar Gods BeeLd.Ieder van u, broeders en zusters, is naar het beeld van God geschapen. De mens is - vanuit zijn geschapen zijn - geroepen in volle wederkerigheid te leven met God. Zo is de mens. Toch is vanaf het begin de mens al tegendraads. We herinneren ons de zondeval van Adam en Eva, de broedermoord van Kaïn, het verderf van de mensen rondom Noach en de trots van de men-sen bij het bouwen van de toren van Babel. Door de zonde is de wederkerigheid tussen God en de mens verstoord. En toch ligt in de liefdevolle band tussen God en mens, zijn levens-vervulling. God blijft trouw aan de mens. Hij is barmhartig. Hij houdt niet op de zonden te vergeven. Hij wil de mensheid herscheppen.

in de VerriJzenis Van JezUs zien We Wat God aan de Mens WiL GeVen.Broeders en zusters, het Tweede Vaticaans Concilie onderricht ons in het document Dei Verbum over hoe God zich aan de mens heeft laten kennen. Dit conciliedocument legt uit hoe wij de Heilige Schrift in onze tijd kunnen verstaan. Het gaat om ons heil. Dat is Gods doel. Toen de volheid van de tijd was aangebroken zond God Jezus Christus zijn Zoon om in Hem alles te herscheppen. Het Conciliedocument Lumen Gentium begint met de mooie zin: 'Christus is het licht van de volkeren'. In Hem is er hoop voor

alle mensen. Van het leven van Jezus weten wij veel. Al meer dan 2000 jaar gaan mensen terug naar Hem en trachten in Hem inzicht te krijgen in God. Op de eerste plaats is God voor ons een Vader. Jezus noemde Hem met een koosnaam: Abba. God is ook Schepper. Uit zijn liefde komt alles voort. Al van voor de oerknal. Iedere mens is door Zijn liefde in het bestaan geroepen. Jezus laat in de mens het beeld van God opnieuw stralen. Door zieken te genezen, door lammen te laten lopen, door doden op te wekken. Jezus vormt door zijn liefde de mens om. Op het kruis doorbreekt Hij de Macht van het kwaad. Op het kruis overwint Hij de dood. In de verrijzenis van Jezus zien wij wat God aan de mens wil geven. Na de verrijzenis komt de Heilige Geest over de apostelen en over de 150 eerste gelovigen die samen het begin vormen van de Kerk. Zij trokken met elkaar op, met Jezus in hun midden. Hij was er als zij samen in gebed waren. Hij was er als zij samen het brood braken in een of ander huis. Daar vierden zij de verlossing door het kruisoffer en de verrijzenis in geloof onder tekenen in het Allerheiligst sacrament tegenwoordig te stellen. Hij was er als zij hun geloof beleden en verkondigden. Hij was er als zij de armsten in hun midden hielpen. Vanaf het begin trok Jezus, tegenwoordiggesteld door de apostelen, op met het volk van God. Een volk dat haar kracht vond in haar geloof in de Vader, de Zoon en in de Heilige Geest.

HeiLiGen; GetUiGen Van GeLoof in HUn eiGen tiJd.Broeders en zusters een lange stoet van heiligen laat in onze kerkgeschiedenis zien wat een mens vermag als hij gelooft in de Vader, de Zoon en de Heilige Geest. Maria, Johannes de Doper en de Apostelen. Martelaren als Ignatius van Antiochië en Laurentius. Kerkvaders als Chrisostomus en Augustinus. Ordestichters als Benedictus, Franciscus, Norbertus, Ignatius van Loyola en Don Bosco. Moderne heiligen als Theresia van Lisieux, de Pastoor van Ars, Moeder Teresa en paus Johannes Paulus II. Zij allen verstonden de tekenen van de tijd en waren één met Christus in de Kerk.

GeLoVen anno 2012Vandaag staat iedere gelovige afzonderlijk voor een grote uit-daging. Het Tweede Vaticaans Concilie heeft dit al voorzien. Dit Concilie was bedoeld om de Kerk bij de tijd te brengen, een weg van herbronning. Het stelde de Heilige Schrift weer

opnieuw in het centrum. Het zocht naar de vitale bronnen van de Kerk van de toekomst in de jonge Kerk van de Kerkvaders. U en ik, wij worden geconfronteerd met een zich steeds verder seculariserende wereld. Wij moeten daar niet uit willen weg-lopen. Wij dienen ons sterk te maken door, met de bronnen van het Concilie, de moeilijkheden van deze tijd te weerstaan en in de wereld van nu te getuigen van ons geloof. Er zijn tal van moeilijkheden. De Kerk is in onze streken wordt kleiner, kerkgebouwen moeten we afstoten. Het wordt moeilijker en moeilijker om het geloof door te geven aan komende genera-ties. Het zich gedragen naar het geloof, in het huwelijk, in het celibaat, in de politiek, staat meer en meer op gespannen voet met wat er nu leeft in de samenleving. Nu komt het er op aan om wel of niet te geloven: jezelf toevertrouwen aan God. Met Hem de weg gaan. Wanneer u gelooft, belijdt dan openlijk dit geloof in de Vader, de Zoon en in de Heilige Geest. God zal voor je zorgen. Hij zal je leven geven. Belijd je geloof in de Kerk. Blijf niet alleen. Participeer, zoals het Concilie dit vraagt, in het kerkelijk leven. De Eucharistie is de bron en het hoogtepunt van het kerkelijk leven. Wees er bij, iedere zondag. Verdiep je in de Liturgie, in de H. Schrift en vergeet nooit de armen te dienen. Geloven dient zich te uiten in daden.

Het Jaar Van Het GeLoof: Je toeVertroUWen aan God.Broeders en zusters laten we een heel jaar nemen om ons er in te oefenen om blij, van harte, het geloof te belijden en er naar te leven. Het is een persoonlijke uitdaging voor ieder van u. Van ieder van u wordt gevraagd te belijden: Ik geloof. Het gaat om een persoonlijke roeping tot heilig worden. Het gaat in het geloof niet om minder dan dat. Moge het Jaar van het Geloof velen de vreugde van het geloof teruggeven. Laten we daar voor bidden. Amen.

+ A.L.M. Hurkmans

Bisschop van ’s-Hertogenbosch

Wereldwijd is op donderdag 11 oktober in bisdommen en parochies het Jaar van het

Geloof geopend en gevierd dat precies vijftig jaar geleden het tweede oecumenisch concilie

van start ging. In ons bisdom gebeurde dat met een pontificale eucharistieviering op

het hoogkoor in de kathedraal van Sint-Jan, waaraan een kleine honderdvijftig diocesane gelovigen en priesters deelnamen. Na afloop van de viering was er in het Sint-Janscentrum

een lezing door professor Marc Steen.Op deze pagina's leest u de integrale tekst

van de preek van de bisschop tijdens de openingsviering.

15Bisdomblad oktober 201214 Bisdomblad oktober 2012

Porta FideiMotu proprio van paus Benedictus XVI waarmee het Jaar van het geloof wordt aangekondigd

195925 JanUariAankondiging van een concilie in het Vaticaan door paus Johannes XXIII in de basiliek van Sint Paulus buiten de Muren te Rome.

196217 Mei 1959 - 13 JULi 1962Voorbereiding van het Concilie tot en met verzending eerste ontwerpteksten.

11 oKtoBerOpening van het tweede Vaticaans concilie door paus Johannes XXIII.

11 oKtoBer - 8 deceMBer Eerste zittingsperiode van het tweede Vaticaans concilie .

19633 JUni Overlijden paus Johannes XXIII.

21 JUni Verkiezing van kardinaal Montini tot paus: Paulus VI.

22 JUni In een radioboodschap kondigt paus Paulus VI de voortzetting van het Concilie aan.

30 JUniPauskroning van Paulus VI.

21 noVeMBer Dogmatische constitutie ‘Lumen gen-tium’ over de Kerk.Decreet over de katholieke deelname aan de oecumene ‘Unitatis redintegra-tio’.Decreet over de oosterse katholieke Kerken‘Orientalium Ecclesiarum’.

196514 septeMBer - 8 deceMBer

Vierde sessie van het tweede Vaticaans concilie en afsluiting van het Concilie.

28 oKtoBer Decreet over de herderlijke taak van debisschoppen ‘Christus Dominus’.Decreet over de aangepaste ver-nieuwing van het religieuze leven ‘Perfectae caritatis’.Decreet over de priesteropleiding ‘Optatam totius’. Verklaring over de christelijke opvoe-ding ‘Gravissimum educationis’Verklaring over de houding van de Kerk ten opzichte van de niet-christelij-ke godsdiensten ‘Nostra aetate’.

18 noVeMBer Dogmatische constitutie over de godde-lijke openbaring ‘Dei Verbum’.Decreet over het lekenapostolaat‘Apostolicam actuositatem’.

7 deceMBer Verklaring over de godsdienstvrijheid‘Dignitatis humanae’.Decreet over de missieactiviteit van deKerk ‘Ad gentes’.Decreet over het werk en het leven van de priesters ‘Presbyterorum ordinis’.Pastorale constitutie over de Kerk in dewereld van deze tijd ‘Gaudium et spes’.

8 deceMBer Sluiting van het Concilie door pausPaulus VI.

196926 MaartUitgave van het nieuwe altaarmissaal en onder meer de driejarige lezingen-cyclus.

1978Overlijden Paus Paulus VI(6 augustus).Verkiezing Paus Johannes Paulus I(26 augustus) en overlijden(28 september).Verkiezing kardinaal Wojtyla tot paus:Johannes Paulus II (16 oktober).

1983Het nieuwe kerkelijk wetboek:Codex Iuris Canonici.

29 septeMBer - 4 deceMBer Tweede zittingsperiode van het tweede Vaticaans concilie.

4 deceMBer Decreet ‘Inter mirifica’ over de socialecommunicatiemiddelen.Constitutie ‘Sacrosanctum Concilium’ over de heilige liturgie.

196414 septeMBer - 21 noVeMBer Derde zittingsperiode van het tweede Vaticaans concilie .

198524 noVeMBer - 8 deceMBerBuitengewone Bisschoppensynode over de receptie van Vaticanum II.

199211 oKtoBerPublicatie van de Katechismus van deKatholieke Kerk.

200519 apriLKardinaal Ratzinger tot paus gekozen:Benedictus XVI.

201211 oKtoBerStart van het Jaar van het Geloof

7 - 28 oKtoBerBijzondere Bisschoppensynode te Rome over ‘De nieuwe evangelisatie voor het doorgeven van het christelijk geloof’

Het tweede Vaticaans concilie

17Bisdomblad oktober 201216 Bisdomblad oktober 2012

Porta FideiMotu proprio van paus Benedictus XVI waarmee het Jaar van het geloof wordt aangekondigd

195925 JanUariAankondiging van een concilie in het Vaticaan door paus Johannes XXIII in de basiliek van Sint Paulus buiten de Muren te Rome.

196217 Mei 1959 - 13 JULi 1962Voorbereiding van het Concilie tot en met verzending eerste ontwerpteksten.

11 oKtoBerOpening van het tweede Vaticaans concilie door paus Johannes XXIII.

11 oKtoBer - 8 deceMBer Eerste zittingsperiode van het tweede Vaticaans concilie .

19633 JUni Overlijden paus Johannes XXIII.

21 JUni Verkiezing van kardinaal Montini tot paus: Paulus VI.

22 JUni In een radioboodschap kondigt paus Paulus VI de voortzetting van het Concilie aan.

30 JUniPauskroning van Paulus VI.

21 noVeMBer Dogmatische constitutie ‘Lumen gen-tium’ over de Kerk.Decreet over de katholieke deelname aan de oecumene ‘Unitatis redintegra-tio’.Decreet over de oosterse katholieke Kerken‘Orientalium Ecclesiarum’.

196514 septeMBer - 8 deceMBer

Vierde sessie van het tweede Vaticaans concilie en afsluiting van het Concilie.

28 oKtoBer Decreet over de herderlijke taak van debisschoppen ‘Christus Dominus’.Decreet over de aangepaste ver-nieuwing van het religieuze leven ‘Perfectae caritatis’.Decreet over de priesteropleiding ‘Optatam totius’. Verklaring over de christelijke opvoe-ding ‘Gravissimum educationis’Verklaring over de houding van de Kerk ten opzichte van de niet-christelij-ke godsdiensten ‘Nostra aetate’.

18 noVeMBer Dogmatische constitutie over de godde-lijke openbaring ‘Dei Verbum’.Decreet over het lekenapostolaat‘Apostolicam actuositatem’.

7 deceMBer Verklaring over de godsdienstvrijheid‘Dignitatis humanae’.Decreet over de missieactiviteit van deKerk ‘Ad gentes’.Decreet over het werk en het leven van de priesters ‘Presbyterorum ordinis’.Pastorale constitutie over de Kerk in dewereld van deze tijd ‘Gaudium et spes’.

8 deceMBer Sluiting van het Concilie door pausPaulus VI.

196926 MaartUitgave van het nieuwe altaarmissaal en onder meer de driejarige lezingen-cyclus.

1978Overlijden Paus Paulus VI(6 augustus).Verkiezing Paus Johannes Paulus I(26 augustus) en overlijden(28 september).Verkiezing kardinaal Wojtyla tot paus:Johannes Paulus II (16 oktober).

1983Het nieuwe kerkelijk wetboek:Codex Iuris Canonici.

29 septeMBer - 4 deceMBer Tweede zittingsperiode van het tweede Vaticaans concilie.

4 deceMBer Decreet ‘Inter mirifica’ over de socialecommunicatiemiddelen.Constitutie ‘Sacrosanctum Concilium’ over de heilige liturgie.

196414 septeMBer - 21 noVeMBer Derde zittingsperiode van het tweede Vaticaans concilie .

198524 noVeMBer - 8 deceMBerBuitengewone Bisschoppensynode over de receptie van Vaticanum II.

199211 oKtoBerPublicatie van de Katechismus van deKatholieke Kerk.

200519 apriLKardinaal Ratzinger tot paus gekozen:Benedictus XVI.

201211 oKtoBerStart van het Jaar van het Geloof

7 - 28 oKtoBerBijzondere Bisschoppensynode te Rome over ‘De nieuwe evangelisatie voor het doorgeven van het christelijk geloof’

Het tweede Vaticaans concilie

17Bisdomblad oktober 201216 Bisdomblad oktober 2012

Uit de daGeLiJKse praKtiJK Van scHoLen Voor velen heeft de keuze om leraar te worden iets visionairs in zich, het heeft te maken met het geloven in en het werken aan een toekomst. Dit gebeurt in communicatie en verbinding met de samenleving die doorwerkt in de gemeenschap van de school. Helaas pakt dit in de hedendaagse onderwijs-praktijk nogal eens anders uit. Door fusies zijn scholen ontworteld uit hun ontstaansomgevingen, zijn het onderwijsbedrijven geworden, soms gevestigd in nieuwbouw op een bedrij-venterrein aan de rand van een stad of dorp. Hier moet gemanaged worden en rekenschap worden afgelegd en dit drukt zich uit in cijfers en tabellen, waarbij de controledruk van de over-heid erg groot is. Kinderen, jongeren en docenten zijn een economisch en bureaucratisch middel geworden. Het onderwijs is vluchtig en oppervlakkig, er is weinig tijd voor diepgang, niet in het vakgebied en niet in de opvoedings-relaties. Leraren, docenten, rectoren en directeuren hebben vaak het idee dat ze achter de feiten aan hollen, hetgeen hen het gevoel oplevert steeds te kort te schieten. Het onderwijssysteem zoals dat nu steeds meer de overhand lijkt te krijgen mangelt de docent als opvoeder en als professional. Dit brengt met zich mee dat uiteindelijk de waardigheid van de mens, het kind, de jongere en de leraar in het geding komen.

WaaroM WiL de KerK BetroKKen ziJn BiJ opVoedinG en onder-WiJs?Voor religieuze congregaties was hon-derd jaar geleden de emancipatie van de menselijke waardigheid aanleiding om zich in te laten met opvoeding en onderwijs. Heden ten dage staan wij als dwergen op de schouders van reuzen. Dat wil niet alleen zeggen dat we ver kunnen kijken, maar ook dat we daarbij in alle bescheidenheid de traditie van de verbondenheid van

school en kerk serieus moeten nemen. Vijftig jaar geleden publiceerde het tweede Vaticaans Concilie een verkla-ring over de christelijke opvoeding en het katholiek onderwijs: Gravissimum Educationis. In de inleiding van deze conciliaire verklaring worden twee redenen genoemd waarom de kerk zich in wil laten met opvoeding en onderwijs. Op de eerste plaats, omdat de mens beeld van God is, heeft alles wat de mens aangaat de interesse en de zorg van de kerk. Daarmee is de mens ook doel in zichzelf en kan hij of zij nooit een middel zijn. Een waardevolle opvoeding en scholing bereiden kin-deren en jongeren voor op een geënga-geerde participatie in en een humani-sering van de samenleving. Op de tweede plaats: de samenleving in zijn geheel heeft er baat bij dat ze investeert in scholing en vorming. Met het in praktijk brengen van deze princi-pes heeft de kerk een expertise van vele eeuwen opgebouwd. De kerk wil zich ten dienste van de samenleving stellen door aan opvoeding en onderwijs haar bijdrage aan te bieden.

de WaardiGHeid Van de Mense-LiJKe persoon is WezenLiJK.Om de waardigheid van een mens niet over te laten aan de waan van de dag is het belangrijk om deze te borgen in onveranderbare basisprincipes. Voor de katholieke kerk vindt de borging van menswaardigheid plaats in de transcendente God. In zijn openbaring welke terug te vinden is in de persoon en het leven van Jezus van Nazareth,

in de Bijbel en in de traditie en de gemeenschap van gelovige mensen, zijnde de kerk. In onderlinge samen-hang vormt het de toetssteen waaraan de waarde van menselijkheid steeds opnieuw getoetst kan worden.

rUiMte Voor VerscHiLLende KatHoLieKe scHoLenHet ideaal is één zaak, de gegeven reali-teit is een andere. Scholen zijn allemaal verschillend en iedere school heeft ook een zekere autonomie. Een katholieke school onderscheidt zich door een bewust aanbod van waarden. Op een school worden kinderen en jongeren gevormd door de ontmoeting met elkaar en door de gelovige katholieke traditie. In een tijd van verandering en pluriformiteit bewijst een school haar leerlingen een dienst als ze een con-creet aanbod van waarden doet. Want het is juist het aanbod dat de vrijheid om te kiezen mogelijk maakt. Vanuit deze idee geeft een school op autonome manier vorm aan haar katholieke iden-titeit en pedagogische visie. Vanuit haar aard zal een katholieke school altijd open staan voor alle ouders en leerlingen en zal zij aan haar personeel vragen zich aangesproken te voelen door haar identiteit zoals geldt voor alle scholen met bewuste pedagogische uit-gangspunten. Iedereen die zich betrok-ken voelt bij onderwijs is van harte voor het symposium uitgenodigd.

Jeanne Ketelaars,

bisschoppelijk gedelegeerde

Symposium over opvoeden vanuit de katholieke traditie

Voor het thema ‘Durven opvoeden’ is gekozen omdat in het onder-wijs opvoeding en vorming van leerlingen hand in hand gaan met kennisoverdracht. En omdat opvoeden nooit neutraal is. Je eigen gedrag is altijd voorbeeldgedrag.Opvoeden is een verantwoordelijke taak die niet altijd gemakkelijk is. Als docent laat je iets van jezelf zien, je bent niet alleen profes-sioneel maar ook als persoon betrokken. Voor de klas staan kan niet zonder persoonlijke betrokkenheid en dat is best spannend in de relatie naar collega’s en leerlingen. Daarom is het belangrijk dat er in de scholen bewust met elkaar gesproken wordt over wat we samen waardevol vinden. Een katholieke school bestaat vanuit haar traditie al door bepaalde waarden en opvoedingsdoelen in haar pedagogische visie. Het is interessant als een school in een hernieuwde oriëntatie op waarden en opvoedingsdoelen deze oude waarden opnieuw inbrengt in het gesprek over schoolidentiteit en de pedagogische visie die daardoor geschraagd wordt.

‘Durven opvoeden’ is de titel van een onderwijssympo-sium op initiatief van de bisdommen ’s-Hertogenbosch en Breda in samenwerking met de provincie Noord-Brabant. Het symposium vindt plaats op maandag 29 oktober in het Provinciehuis in Den Bosch. Sprekers zijn prof. dr. Wim van de Donk, commissaris van de koningin in Noord-Brabant en medeauteur van het rap-port ‘School en Kerk verbinden’. De tweede spreker is mr. drs. Michiel Peeters, studentenpastor van de Universiteit van Tilburg en docent in het voortgezet onderwijs. Het openingswoord komt voor rekening van bisschop drs. Antoon Hurkmans en het slotwoord voor bisschop dr. Jan Liesen. Na de inleidingen is er een forumdebat waar, naast Peeters, aan deelnemen: mevr. dr. Erna Hooghiemstra directeur van het PON, een kennisinstituut op het sociale en culturele domein, alsmede bisschop dr. Jan Hendriks, referent van de Nederlandse bisschoppen voor het onderwijs. Ondertitel van het symposium is ‘Overheid, school en kerk staan voor een gemeenschappelijke uitdaging’. Hebben overheid, school en kerk elkaar anno 2012 inhoudelijk nog iets te vertellen?

Het is belangrijk dat er in de scholen bewust met elkaar gesproken wordt over wat we samen waardevol vinden

Onderwijs SymposiumMaandagmiddag 29 oktober van 12.15 – 16.30 uur

in het provinciehuis te ’s-Hertogenbosch

Aangeboden door de bisdommen van ’s-Hertogen-

bosch en Breda i.s.m. de provincie Noord-Brabant

Thema: Durven opvoeden. Overheid, school en kerk

staan voor een gemeenschappelijke uitdaging.

19Bisdomblad oktober 201218 Bisdomblad oktober 2012

Uit de daGeLiJKse praKtiJK Van scHoLen Voor velen heeft de keuze om leraar te worden iets visionairs in zich, het heeft te maken met het geloven in en het werken aan een toekomst. Dit gebeurt in communicatie en verbinding met de samenleving die doorwerkt in de gemeenschap van de school. Helaas pakt dit in de hedendaagse onderwijs-praktijk nogal eens anders uit. Door fusies zijn scholen ontworteld uit hun ontstaansomgevingen, zijn het onderwijsbedrijven geworden, soms gevestigd in nieuwbouw op een bedrij-venterrein aan de rand van een stad of dorp. Hier moet gemanaged worden en rekenschap worden afgelegd en dit drukt zich uit in cijfers en tabellen, waarbij de controledruk van de over-heid erg groot is. Kinderen, jongeren en docenten zijn een economisch en bureaucratisch middel geworden. Het onderwijs is vluchtig en oppervlakkig, er is weinig tijd voor diepgang, niet in het vakgebied en niet in de opvoedings-relaties. Leraren, docenten, rectoren en directeuren hebben vaak het idee dat ze achter de feiten aan hollen, hetgeen hen het gevoel oplevert steeds te kort te schieten. Het onderwijssysteem zoals dat nu steeds meer de overhand lijkt te krijgen mangelt de docent als opvoeder en als professional. Dit brengt met zich mee dat uiteindelijk de waardigheid van de mens, het kind, de jongere en de leraar in het geding komen.

WaaroM WiL de KerK BetroKKen ziJn BiJ opVoedinG en onder-WiJs?Voor religieuze congregaties was hon-derd jaar geleden de emancipatie van de menselijke waardigheid aanleiding om zich in te laten met opvoeding en onderwijs. Heden ten dage staan wij als dwergen op de schouders van reuzen. Dat wil niet alleen zeggen dat we ver kunnen kijken, maar ook dat we daarbij in alle bescheidenheid de traditie van de verbondenheid van

school en kerk serieus moeten nemen. Vijftig jaar geleden publiceerde het tweede Vaticaans Concilie een verkla-ring over de christelijke opvoeding en het katholiek onderwijs: Gravissimum Educationis. In de inleiding van deze conciliaire verklaring worden twee redenen genoemd waarom de kerk zich in wil laten met opvoeding en onderwijs. Op de eerste plaats, omdat de mens beeld van God is, heeft alles wat de mens aangaat de interesse en de zorg van de kerk. Daarmee is de mens ook doel in zichzelf en kan hij of zij nooit een middel zijn. Een waardevolle opvoeding en scholing bereiden kin-deren en jongeren voor op een geënga-geerde participatie in en een humani-sering van de samenleving. Op de tweede plaats: de samenleving in zijn geheel heeft er baat bij dat ze investeert in scholing en vorming. Met het in praktijk brengen van deze princi-pes heeft de kerk een expertise van vele eeuwen opgebouwd. De kerk wil zich ten dienste van de samenleving stellen door aan opvoeding en onderwijs haar bijdrage aan te bieden.

de WaardiGHeid Van de Mense-LiJKe persoon is WezenLiJK.Om de waardigheid van een mens niet over te laten aan de waan van de dag is het belangrijk om deze te borgen in onveranderbare basisprincipes. Voor de katholieke kerk vindt de borging van menswaardigheid plaats in de transcendente God. In zijn openbaring welke terug te vinden is in de persoon en het leven van Jezus van Nazareth,

in de Bijbel en in de traditie en de gemeenschap van gelovige mensen, zijnde de kerk. In onderlinge samen-hang vormt het de toetssteen waaraan de waarde van menselijkheid steeds opnieuw getoetst kan worden.

rUiMte Voor VerscHiLLende KatHoLieKe scHoLenHet ideaal is één zaak, de gegeven reali-teit is een andere. Scholen zijn allemaal verschillend en iedere school heeft ook een zekere autonomie. Een katholieke school onderscheidt zich door een bewust aanbod van waarden. Op een school worden kinderen en jongeren gevormd door de ontmoeting met elkaar en door de gelovige katholieke traditie. In een tijd van verandering en pluriformiteit bewijst een school haar leerlingen een dienst als ze een con-creet aanbod van waarden doet. Want het is juist het aanbod dat de vrijheid om te kiezen mogelijk maakt. Vanuit deze idee geeft een school op autonome manier vorm aan haar katholieke iden-titeit en pedagogische visie. Vanuit haar aard zal een katholieke school altijd open staan voor alle ouders en leerlingen en zal zij aan haar personeel vragen zich aangesproken te voelen door haar identiteit zoals geldt voor alle scholen met bewuste pedagogische uit-gangspunten. Iedereen die zich betrok-ken voelt bij onderwijs is van harte voor het symposium uitgenodigd.

Jeanne Ketelaars,

bisschoppelijk gedelegeerde

Symposium over opvoeden vanuit de katholieke traditie

Voor het thema ‘Durven opvoeden’ is gekozen omdat in het onder-wijs opvoeding en vorming van leerlingen hand in hand gaan met kennisoverdracht. En omdat opvoeden nooit neutraal is. Je eigen gedrag is altijd voorbeeldgedrag.Opvoeden is een verantwoordelijke taak die niet altijd gemakkelijk is. Als docent laat je iets van jezelf zien, je bent niet alleen profes-sioneel maar ook als persoon betrokken. Voor de klas staan kan niet zonder persoonlijke betrokkenheid en dat is best spannend in de relatie naar collega’s en leerlingen. Daarom is het belangrijk dat er in de scholen bewust met elkaar gesproken wordt over wat we samen waardevol vinden. Een katholieke school bestaat vanuit haar traditie al door bepaalde waarden en opvoedingsdoelen in haar pedagogische visie. Het is interessant als een school in een hernieuwde oriëntatie op waarden en opvoedingsdoelen deze oude waarden opnieuw inbrengt in het gesprek over schoolidentiteit en de pedagogische visie die daardoor geschraagd wordt.

‘Durven opvoeden’ is de titel van een onderwijssympo-sium op initiatief van de bisdommen ’s-Hertogenbosch en Breda in samenwerking met de provincie Noord-Brabant. Het symposium vindt plaats op maandag 29 oktober in het Provinciehuis in Den Bosch. Sprekers zijn prof. dr. Wim van de Donk, commissaris van de koningin in Noord-Brabant en medeauteur van het rap-port ‘School en Kerk verbinden’. De tweede spreker is mr. drs. Michiel Peeters, studentenpastor van de Universiteit van Tilburg en docent in het voortgezet onderwijs. Het openingswoord komt voor rekening van bisschop drs. Antoon Hurkmans en het slotwoord voor bisschop dr. Jan Liesen. Na de inleidingen is er een forumdebat waar, naast Peeters, aan deelnemen: mevr. dr. Erna Hooghiemstra directeur van het PON, een kennisinstituut op het sociale en culturele domein, alsmede bisschop dr. Jan Hendriks, referent van de Nederlandse bisschoppen voor het onderwijs. Ondertitel van het symposium is ‘Overheid, school en kerk staan voor een gemeenschappelijke uitdaging’. Hebben overheid, school en kerk elkaar anno 2012 inhoudelijk nog iets te vertellen?

Het is belangrijk dat er in de scholen bewust met elkaar gesproken wordt over wat we samen waardevol vinden

Onderwijs SymposiumMaandagmiddag 29 oktober van 12.15 – 16.30 uur

in het provinciehuis te ’s-Hertogenbosch

Aangeboden door de bisdommen van ’s-Hertogen-

bosch en Breda i.s.m. de provincie Noord-Brabant

Thema: Durven opvoeden. Overheid, school en kerk

staan voor een gemeenschappelijke uitdaging.

19Bisdomblad oktober 201218 Bisdomblad oktober 2012

'Elkaar tot zegen' is dit jaar het motto van Willibrordzondag. Al sinds 1949 wordt op de zondag die het dichtste bij 7 november ligt, het hoogfeest van de H. Willibrord, in de parochies in heel Nederland in preek en voorbede aan-dacht gevraagd voor oecumene. De Katholieke Vereniging voor Oecumene bereidt de zondag inhoudelijk voor en koos dit jaar als thema ‘Elkaar tot zegen’1. De Bisschoppelijke collecte op Willibrordzondag is destijds in het leven geroepen om het werk van de St. Willbrordvereniging (nu: Katholieke Vereniging voor Oecumene Athanasius en Willibrord) financieel mogelijk te maken.

wat de eenheid, de samenwerking én

het onderlinge begrip tussen de diverse

religieuze groepen bevordert3. Alles, dus,

waarbij wij elkaar tot zegen zijn.

Willibrordzondag is dus dit jaar een

belangrijke en noodzakelijke dag. Echter,

de zaterdag en zondag die dit jaar het

dichtste bij de Willibrordzondag liggen,

zijn 3 en 4 november. Op 4 november

gedenken we op veel plaatsen, voor zover

dat niet op 2 november gebeurde, in lief-

de onze overledenen. Op 4 november is

ook de landelijke Katholieke Jongerendag

in Den Bosch, met het toepasselijke

thema ‘Hoop’. Hoop... terwijl op 11 okto-

ber jongstleden het door Paus Benedictus

XVI het ‘Jaar van het Geloof’ officiëel en

feestelijk is geopend. Dat jaar zal lopen

tot november 2013.

En ook juist in dit weekeind is op zater-

dag 3 november in Utrecht een studiedag

van het ‘Katholiek Appèl’ plaats, een

nieuw Oecumensich Forum, met als

thema “Hoe katholiek is mijn kerk?’.

Verschillende kerken zijn daarbij betrok-

ken, en één van de sprekers zal Mgr.

G.J.N. de Korte zijn. Nu geloof steeds

meer als een individuele zaak beschouwd

wordt, willen de auteurs met dit appèl de

kerken oproepen zich te richten op het

geheel van de wereldwijde kerk en haar

veelkleurige traditie. Zij schrijven: ‘Er is

een tendens het geloof te beschouwen

als een puur individuele zaak die nau-

welijks nog verbonden is met de Schrift

en de overlevering. Wij achten dat een

schadelijke ontwikkeling, want alleen in

verbondenheid met de kerk van alle tijden

en alle plaatsen, kunnen wij iets van de

lengte en de breedte, de hoogte en de

diepte van Gods liefde verstaan’.4

GeLoof, Hoop en Lief-de... Maar WaaroM JUist WiLLiBrordzondaG?Sint Willibrord werd rond 658 geboren in

het toenmalige Angelsaksische koninkrijk

Northumbrië. Als kind al, toen niet uitzon-

derlijk, naar het klooster gebracht, nam

hij op twintigjarige leeftijd een belangrijke

beslissing. Hij verliet de abdij van Ripon

en reisde naar Ierland. Het is waarschijn-

lijk dat hij in Ripon over deze abdij en over

de abt daarvan, abt Egbert, die door zijn

tijdgenoten al als heilig werd beschouwd,

hoorde spreken. Door zijn vertrek naar

Ierland maakte Willibrord als het ware de

keuze van zijn vader tot zijn eigen keuze.

Hij leefde twaalf jaar in deze abdij, en

werd er ook priester gewijd. Hij raakte er

ook vertrouwd met een ander ideaal van

het kloosterleven, dat van de pelgrime-

rende monnik. En dat ideaal zou zijn ver-

dere leven bepalen, en dat werd uiteinde-

lijk ook de reden dat wij Willibrordzondag

vieren!

Want, samen met elf of twaalf andere

monniken vertrok Willibrord in 690

uit zijn abdij. De monniken staken de

Noordzee over en zetten voet aan wal bij

de monding van de Rijn. De pelgrimstocht

van Willibrord en zijn metgezellen had

geen ander doel dan de navolging van

Christus. De enige ons bekende tekst

van Willibrord zelf schreef hij in de kant-

lijn van een kalenderblad, bij de maand

november, toen hij zeventig jaar oud was

en terugkeek op zijn leven. Hij schreef,

toen hij zich in het klooster in Echternach,

Luxemburg, had teruggetrokken om daar

zijn levensavond door te brengen: “In

de naam van de Heer kwam Clemens

Willibrordus in het jaar 690 na de mens-

wording van Christus over zee naar

Francië en in Gods naam werd hij in het

jaar 695 na de menswording van de Heer,

ofschoon onwaardig, te Rome tot bis-

schop gewijd door de apostolische man

heer Sergius, de paus. En nu beleeft hij

in Gods naam het jaar 728 na de mens-

wording van onze Heer Jezus Christus, in

Gods naam gelukkig.”

Willibrord heeft, zeker voor die tijd, een

lang leven gehad. Hij is maar liefst 81

jaar oud geworden. En hij heeft erg veel

gereisd. Dat waren geen vrijblijvende

rondreizen; overal waar Willibrord en zijn

metgezellen kwamen getuigden zij van de

liefde van God, die in het lijden en ster-

ven en in de verrijzenis van de Heer Jezus

Christus voor alle mensen zichtbaar was

geworden. In tegenstelling tot het zuiden

van ons land, dat tot het gebied van de

Franken behoorde en al vanaf de vierde

eeuw een bisschopszetel kende, was de

boodschap van het Evangelie in het noor-

den van ons land nog zo goed als onbe-

kend. Dat Willibrord ook voor Brabant

belangrijk was, is bijvoorbeeld te zien aan

het grote aantal kerken dat naar hem is

genoemd.

Werken met steun van de Frankische

overheid was voor Willibrord niet genoeg.

Hij wilde geen zendeling van de Franken

zijn, maar van de Kerk. Dus reisde hij

naar Rome, en daar kreeg hij van paus

Sergius het verlof en de zegen voor mis-

sionering in Nederland. De reis naar

Rome is van groot belang in het leven van

Willibrord. Zij drukt zijn verbondenheid

uit met de Heilige Stoel, maar ook zijn

verbondenheid met de universele Kerk.

Willibrord wilde ermee zeggen dat Gods

heilsaanbod, dat door de wereldkerk

bemiddeld wordt, er niet alleen is voor

Franken of voor Friezen, maar voor de

hele ‘oikoumenè’, voor de hele bewoonde

wereld.5

Zr. Madeleine Bouman cps

Bronnen:1 www.oecumene.nl/nieuws-blogs/

nieuws/371-willibrordzondag-2012-elkaar-tot-

zegen

2 Open brief aan het Eindhovens Dagblad,

Dr. F. Raaijmakers, 22 sept. 2012

3 http://nl.wikipedia.org/wiki/Oecumene

4 www.oecumene.nl/nieuws-blogs/

nieuws/381-katholiek-appel De bijeenkomst

wordt gehouden in de Lutherse Kerk aan de

Hamburgerstraat te Utrecht en duurt van

10.30 uur tot 15.30 uur. Om 12 uur is er

een middaggebed. Iedereen kan de studie-

dag bijwonen. Opgave via buro@okkn.nl of

telefonisch: 033-4620875. De kosten

bedragen 15 euro, inclusief lunch.

5 Bronnen: “Pelgrim voor de Heer, Sint

Willibrord en de kerstening van ons land’,

Bisschoppelijke Brieven nr. 26, Utrecht

1989. “Bisdomblad Willibrord special”,

’s-Hertogenbosch, augustus 2006.

De discussies in de kranten en op inter-

net, juist ook in de afgelopen weken en

nu, naar aanleiding juist van een geza-

menlijke viering van Protestanten en

Katholieken, wijzen zowel op betrokken-

heid als op een gebrek aan kennis... en

hoewel werkelijke betrokkenheid geweldig

is, en ‘een warme viering die een gevoel

van verbondenheid geeft’2 zijn waarde

heeft, is ‘elkaar tot zegen’ zijn, is oecu-

mene, méér dan dat. Letterlijk betekent

dit Griekse woord ‘de bewoonde wereld’,

ook wel vertaald met ‘de gehele wereld’.

Met deze term wordt inhoudelijk meestal

een ‘groeien naar religieuze eenheid’ aan-

geduid: daarbij valt alles onder oecumene

Willibrordzondag elkaar tot zegen

21Bisdomblad oktober 201220 Bisdomblad oktober 2012

'Elkaar tot zegen' is dit jaar het motto van Willibrordzondag. Al sinds 1949 wordt op de zondag die het dichtste bij 7 november ligt, het hoogfeest van de H. Willibrord, in de parochies in heel Nederland in preek en voorbede aan-dacht gevraagd voor oecumene. De Katholieke Vereniging voor Oecumene bereidt de zondag inhoudelijk voor en koos dit jaar als thema ‘Elkaar tot zegen’1. De Bisschoppelijke collecte op Willibrordzondag is destijds in het leven geroepen om het werk van de St. Willbrordvereniging (nu: Katholieke Vereniging voor Oecumene Athanasius en Willibrord) financieel mogelijk te maken.

wat de eenheid, de samenwerking én

het onderlinge begrip tussen de diverse

religieuze groepen bevordert3. Alles, dus,

waarbij wij elkaar tot zegen zijn.

Willibrordzondag is dus dit jaar een

belangrijke en noodzakelijke dag. Echter,

de zaterdag en zondag die dit jaar het

dichtste bij de Willibrordzondag liggen,

zijn 3 en 4 november. Op 4 november

gedenken we op veel plaatsen, voor zover

dat niet op 2 november gebeurde, in lief-

de onze overledenen. Op 4 november is

ook de landelijke Katholieke Jongerendag

in Den Bosch, met het toepasselijke

thema ‘Hoop’. Hoop... terwijl op 11 okto-

ber jongstleden het door Paus Benedictus

XVI het ‘Jaar van het Geloof’ officiëel en

feestelijk is geopend. Dat jaar zal lopen

tot november 2013.

En ook juist in dit weekeind is op zater-

dag 3 november in Utrecht een studiedag

van het ‘Katholiek Appèl’ plaats, een

nieuw Oecumensich Forum, met als

thema “Hoe katholiek is mijn kerk?’.

Verschillende kerken zijn daarbij betrok-

ken, en één van de sprekers zal Mgr.

G.J.N. de Korte zijn. Nu geloof steeds

meer als een individuele zaak beschouwd

wordt, willen de auteurs met dit appèl de

kerken oproepen zich te richten op het

geheel van de wereldwijde kerk en haar

veelkleurige traditie. Zij schrijven: ‘Er is

een tendens het geloof te beschouwen

als een puur individuele zaak die nau-

welijks nog verbonden is met de Schrift

en de overlevering. Wij achten dat een

schadelijke ontwikkeling, want alleen in

verbondenheid met de kerk van alle tijden

en alle plaatsen, kunnen wij iets van de

lengte en de breedte, de hoogte en de

diepte van Gods liefde verstaan’.4

GeLoof, Hoop en Lief-de... Maar WaaroM JUist WiLLiBrordzondaG?Sint Willibrord werd rond 658 geboren in

het toenmalige Angelsaksische koninkrijk

Northumbrië. Als kind al, toen niet uitzon-

derlijk, naar het klooster gebracht, nam

hij op twintigjarige leeftijd een belangrijke

beslissing. Hij verliet de abdij van Ripon

en reisde naar Ierland. Het is waarschijn-

lijk dat hij in Ripon over deze abdij en over

de abt daarvan, abt Egbert, die door zijn

tijdgenoten al als heilig werd beschouwd,

hoorde spreken. Door zijn vertrek naar

Ierland maakte Willibrord als het ware de

keuze van zijn vader tot zijn eigen keuze.

Hij leefde twaalf jaar in deze abdij, en

werd er ook priester gewijd. Hij raakte er

ook vertrouwd met een ander ideaal van

het kloosterleven, dat van de pelgrime-

rende monnik. En dat ideaal zou zijn ver-

dere leven bepalen, en dat werd uiteinde-

lijk ook de reden dat wij Willibrordzondag

vieren!

Want, samen met elf of twaalf andere

monniken vertrok Willibrord in 690

uit zijn abdij. De monniken staken de

Noordzee over en zetten voet aan wal bij

de monding van de Rijn. De pelgrimstocht

van Willibrord en zijn metgezellen had

geen ander doel dan de navolging van

Christus. De enige ons bekende tekst

van Willibrord zelf schreef hij in de kant-

lijn van een kalenderblad, bij de maand

november, toen hij zeventig jaar oud was

en terugkeek op zijn leven. Hij schreef,

toen hij zich in het klooster in Echternach,

Luxemburg, had teruggetrokken om daar

zijn levensavond door te brengen: “In

de naam van de Heer kwam Clemens

Willibrordus in het jaar 690 na de mens-

wording van Christus over zee naar

Francië en in Gods naam werd hij in het

jaar 695 na de menswording van de Heer,

ofschoon onwaardig, te Rome tot bis-

schop gewijd door de apostolische man

heer Sergius, de paus. En nu beleeft hij

in Gods naam het jaar 728 na de mens-

wording van onze Heer Jezus Christus, in

Gods naam gelukkig.”

Willibrord heeft, zeker voor die tijd, een

lang leven gehad. Hij is maar liefst 81

jaar oud geworden. En hij heeft erg veel

gereisd. Dat waren geen vrijblijvende

rondreizen; overal waar Willibrord en zijn

metgezellen kwamen getuigden zij van de

liefde van God, die in het lijden en ster-

ven en in de verrijzenis van de Heer Jezus

Christus voor alle mensen zichtbaar was

geworden. In tegenstelling tot het zuiden

van ons land, dat tot het gebied van de

Franken behoorde en al vanaf de vierde

eeuw een bisschopszetel kende, was de

boodschap van het Evangelie in het noor-

den van ons land nog zo goed als onbe-

kend. Dat Willibrord ook voor Brabant

belangrijk was, is bijvoorbeeld te zien aan

het grote aantal kerken dat naar hem is

genoemd.

Werken met steun van de Frankische

overheid was voor Willibrord niet genoeg.

Hij wilde geen zendeling van de Franken

zijn, maar van de Kerk. Dus reisde hij

naar Rome, en daar kreeg hij van paus

Sergius het verlof en de zegen voor mis-

sionering in Nederland. De reis naar

Rome is van groot belang in het leven van

Willibrord. Zij drukt zijn verbondenheid

uit met de Heilige Stoel, maar ook zijn

verbondenheid met de universele Kerk.

Willibrord wilde ermee zeggen dat Gods

heilsaanbod, dat door de wereldkerk

bemiddeld wordt, er niet alleen is voor

Franken of voor Friezen, maar voor de

hele ‘oikoumenè’, voor de hele bewoonde

wereld.5

Zr. Madeleine Bouman cps

Bronnen:1 www.oecumene.nl/nieuws-blogs/

nieuws/371-willibrordzondag-2012-elkaar-tot-

zegen

2 Open brief aan het Eindhovens Dagblad,

Dr. F. Raaijmakers, 22 sept. 2012

3 http://nl.wikipedia.org/wiki/Oecumene

4 www.oecumene.nl/nieuws-blogs/

nieuws/381-katholiek-appel De bijeenkomst

wordt gehouden in de Lutherse Kerk aan de

Hamburgerstraat te Utrecht en duurt van

10.30 uur tot 15.30 uur. Om 12 uur is er

een middaggebed. Iedereen kan de studie-

dag bijwonen. Opgave via buro@okkn.nl of

telefonisch: 033-4620875. De kosten

bedragen 15 euro, inclusief lunch.

5 Bronnen: “Pelgrim voor de Heer, Sint

Willibrord en de kerstening van ons land’,

Bisschoppelijke Brieven nr. 26, Utrecht

1989. “Bisdomblad Willibrord special”,

’s-Hertogenbosch, augustus 2006.

De discussies in de kranten en op inter-

net, juist ook in de afgelopen weken en

nu, naar aanleiding juist van een geza-

menlijke viering van Protestanten en

Katholieken, wijzen zowel op betrokken-

heid als op een gebrek aan kennis... en

hoewel werkelijke betrokkenheid geweldig

is, en ‘een warme viering die een gevoel

van verbondenheid geeft’2 zijn waarde

heeft, is ‘elkaar tot zegen’ zijn, is oecu-

mene, méér dan dat. Letterlijk betekent

dit Griekse woord ‘de bewoonde wereld’,

ook wel vertaald met ‘de gehele wereld’.

Met deze term wordt inhoudelijk meestal

een ‘groeien naar religieuze eenheid’ aan-

geduid: daarbij valt alles onder oecumene

Willibrordzondag elkaar tot zegen

21Bisdomblad oktober 201220 Bisdomblad oktober 2012

De bedenkingen bij het bovenschrift bij dit artikel komen onmiddellijk op. Missie, zending, het geloof

in andere landen gaan uitdragen roept in deze jaren allerlei vragen op. Wij leven in de tijd van dialoog tus-sen godsdiensten en niet van geloofsverbreiding, zei

iemand enige tijd terug. De katholieke Kerk heeft zelf problemen genoeg – denk aan de misbruikschanda-

len – en kan daarom beter eerst eens orde op zaken stellen in eigen huis. Missie klinkt pretentieus, met

teveel vertrouwen in eigen gelijk. Het probleem van de armoede en de ongelijkheid moet eerst maar eens wor-

den aangepakt, voordat men opnieuw over het chris-telijk geloof gaat spreken. Zieltjes winnen is iets van vroeger. Het zijn opmerkingen die je hoort, maar die tegelijkertijd weinig begrip tonen voor het wezen van

het Evangelie en de onvervreemdbare opdracht van de katholieke Kerk in Jezus naam.

ecHt GeLUKAls Zoon van God is Jezus in deze wereld gekomen om heil en

verlossing te brengen. De relatie met God is sedert zijn aardse

leven voor ons niet meer mogelijk buiten Jezus om, want dankzij

Hem kunnen wij God als Vader aanspreken. De afstand tot God,

die wij zonde noemen, is door Jezus Christus overbrugd. Daarom

mogen wij Hem als Verlosser en Heiland erkennen. Echt geluk

voor mensen in deze wereld heeft te maken met gezondheid voor

ons lichaam en altijd ook met goede relaties met medemensen,

met naastenliefde. Dat geluk heet heil als we ook stil staan bij de

diepere vragen van ons bestaan: onze relatie met God. Die speelt

zich af op het niveau van onze innerlijke kern, waar de mens in de

lijn van de Schrift wordt aangeduid als ‘geschapen naar het beeld

van God’. Onze traditie spreekt in dit kader van de ziel. Het ware

heil van de mens omvat alle dimensies van het leven, materieel

en geestelijk. Onze verbondenheid met God is daarvan een essen-

tieel onderdeel. In die zin verstaat een christen de overtuiging van

sint Paulus: “De liefde van Christus laat ons geen rust, sinds wij

hebben ingezien dat Een is gestorven voor allen” (2 Kor. 5,14).

VerKondiGinG en diaconieDaarom ligt het in de lijn van het christelijke geloof om andere

mensen, die het geluk van de verbondenheid met God in Jezus

Christus nog niet kennen, van dit geloof deelgenoot te maken.

Daarbij gaat het om de eerste verkondiging, prediking en cate-

chese alsmede het toedienen van doopsel

en vormsel, om zo geleidelijk geïnitieerd

te worden in de katholieke gemeenschap.

Maar het gaat ook steeds om de diaconie,

de liefdesdienst die door het geloof in

Jezus Christus gemotiveerd wordt: scho-

ling, ziekenzorg, hulp voor gehandicapten

en ouderen, alsmede het streven naar

een samenleving die gedragen wordt door

rechtvaardige maatschappelijke verhou-

dingen. Denk bijvoorbeeld aan een gelijk-

waardige positie voor de vrouw in huwelijk

en werkverband, iets wat een belangrijke

verworvenheid is van het christendom

en waarover sommige godsdiensten in

belangrijke mate verschillen met wat de

Kerk sedert eeuwen naar voren brengt.

Het zijn dit soort zaken waar missionaris-

sen zich altijd voor ingezet hebben. Vanaf

de tijd der apostelen ligt daarin de kracht

van het christelijke getuigenis. Vaticanum

II heeft in het document Ad gentes (1965)

opnieuw de onvervreemdbare opdracht

van de Kerk onderstreept, terwijl paus

Johannes Paulus II in Redemptoris missio

(1990) een aantal nuanceringen heeft

aangebracht.

diaLooGDe volksuitdrukking zegt ‘Waar het hart

van vol is, daar loopt de mond van over’.

Wat mensen werkelijk en ten diepste

bezielt, wil worden uitgedragen en gedeeld.

Als de Kerk over een gezond zelfbewustzijn

beschikt, ligt het daarom voor de hand dat

zij haar geloof wil uitdragen naar allen die

dat geloof nog niet kennen en daar nog

niet uit (kunnen) leven. Omgekeerd, een

Kerk die het geloof niet meer verkondigt

en uitdraagt, mist zelfvertrouwen en heeft

geen hoop meer in de toekomst. Zij is ten

dode opgeschreven. In die zin behoort

een missionair besef tot de logica van het

christelijke geloof. Een nieuw beeld daar-

van hebben veel mensen gekregen door

het zien van de film Des hommes et des

dieux over de in 1996 door moslimfunda-

mentalisten gedode monniken in Algerije.

Hun kwetsbare aanwezigheid en conse-

quente dienstbaarheid was zowel dialoog

als verkondiging. Deze vorm van missie

heeft, als oprecht getuigenis, in de afge-

lopen maanden veel mensen opnieuw aan

het denken gezet.

spiritUaLiteitIn onze dagen is her-evangelisatie in onze

streken nodig, iets waartoe het z.g. dioce-

sane Geloofsfeest enkele jaren geleden

een impuls heeft willen geven. Priesters

uit India en van elders komen in ons land

het pastoraat mede versterken. Dat is

soms even wennen, vanwege verschil-

len in cultuur en taal. Maar het geeft ons

ook een verrijking, door hun overtuiging

en hun vroomheid, want in de regel zijn

deze verkondigers opgegroeid binnen een

jonge en vitale Kerk. Wij ontvangen het

geloof, want het blijft een geschenk van

God. Even wezenlijk is evenwel dat wij als

diocesane Kerk er voor blijven open staan

om het christelijk geloof en de door het

geloof geïnspireerde diaconie – onderwijs,

gezondheidszorg – uit te dragen naar

streken waar de christenen een minder-

heid vormen of waar zij materieel over te

beperkte middelen beschikken. Het gaat

daarbij om mannen en vrouwen met ver-

schillende roepingen en taken, die als mis-

sionaris uit trekken, maar dikwijls ook om

financiële ondersteuning en om projecten

die bijdragen aan een christelijk geïnspi-

reerde en meer humane samenleving. Dit

alles noemt vaak missionaire spiritualiteit.

Soms krijgt dit de vorm van ‘affiliatie met

een bisdom overzee’, maar het kan ook

gaan om incidentele contacten of projec-

ten.

Zonder dwang en in dialoog, maar wel

vanuit een doorleefde overtuiging. Steeds

geldt dat door dit soort relaties de individu-

ele gelovige, maar ook de betrokken paro-

chie of het diocees er gelovig door verrijkt

wordt. Dat geldt zeker wanneer er sprake

is van persoonlijke missionaire contacten

met de Kerk buiten Europa. Missiekringen

en MOV groepen hebben hierbij vaak een

belangrijke ondersteunende functie. “De

echte missionaris is de heilige” schrijft

Johannes Paulus II (RM 90). Mensen als

Damiaan Deveuster, Petrus Donders of

Eustachius van Lieshout, allen afkomstig

uit ons taalgebied en recentelijk zalig ver-

klaard, maar ook minder bekende vrouwen

en mannen die omwille van het Evangelie

zijn uitgetrokken, mogen ons daarbij –

zeker in oktober als missiemaand - blijven

inspireren.

drs. J. Schröder pr.

Scène uit de film "Des Hommes et des Dieux: Acht Franse monniken leven in harmonie met hun Islamitische dorpsgenoten hoog in de bergen. Het rommelt in de regio en het leger biedt hen bescherming aan tegen een Islamitisch fundamentalistische groepering. De monniken weigeren echter de bescherming aan te nemen. Als ze besluiten om enkele gewonde terroristen te behande-len, worden ze door de autoriteiten onder druk gezet om terug te keren naar Frankrijk.

Geen kerk zonder missie

23Bisdomblad oktober 201222 Bisdomblad oktober 2012

De bedenkingen bij het bovenschrift bij dit artikel komen onmiddellijk op. Missie, zending, het geloof

in andere landen gaan uitdragen roept in deze jaren allerlei vragen op. Wij leven in de tijd van dialoog tus-sen godsdiensten en niet van geloofsverbreiding, zei

iemand enige tijd terug. De katholieke Kerk heeft zelf problemen genoeg – denk aan de misbruikschanda-

len – en kan daarom beter eerst eens orde op zaken stellen in eigen huis. Missie klinkt pretentieus, met

teveel vertrouwen in eigen gelijk. Het probleem van de armoede en de ongelijkheid moet eerst maar eens wor-

den aangepakt, voordat men opnieuw over het chris-telijk geloof gaat spreken. Zieltjes winnen is iets van vroeger. Het zijn opmerkingen die je hoort, maar die tegelijkertijd weinig begrip tonen voor het wezen van

het Evangelie en de onvervreemdbare opdracht van de katholieke Kerk in Jezus naam.

ecHt GeLUKAls Zoon van God is Jezus in deze wereld gekomen om heil en

verlossing te brengen. De relatie met God is sedert zijn aardse

leven voor ons niet meer mogelijk buiten Jezus om, want dankzij

Hem kunnen wij God als Vader aanspreken. De afstand tot God,

die wij zonde noemen, is door Jezus Christus overbrugd. Daarom

mogen wij Hem als Verlosser en Heiland erkennen. Echt geluk

voor mensen in deze wereld heeft te maken met gezondheid voor

ons lichaam en altijd ook met goede relaties met medemensen,

met naastenliefde. Dat geluk heet heil als we ook stil staan bij de

diepere vragen van ons bestaan: onze relatie met God. Die speelt

zich af op het niveau van onze innerlijke kern, waar de mens in de

lijn van de Schrift wordt aangeduid als ‘geschapen naar het beeld

van God’. Onze traditie spreekt in dit kader van de ziel. Het ware

heil van de mens omvat alle dimensies van het leven, materieel

en geestelijk. Onze verbondenheid met God is daarvan een essen-

tieel onderdeel. In die zin verstaat een christen de overtuiging van

sint Paulus: “De liefde van Christus laat ons geen rust, sinds wij

hebben ingezien dat Een is gestorven voor allen” (2 Kor. 5,14).

VerKondiGinG en diaconieDaarom ligt het in de lijn van het christelijke geloof om andere

mensen, die het geluk van de verbondenheid met God in Jezus

Christus nog niet kennen, van dit geloof deelgenoot te maken.

Daarbij gaat het om de eerste verkondiging, prediking en cate-

chese alsmede het toedienen van doopsel

en vormsel, om zo geleidelijk geïnitieerd

te worden in de katholieke gemeenschap.

Maar het gaat ook steeds om de diaconie,

de liefdesdienst die door het geloof in

Jezus Christus gemotiveerd wordt: scho-

ling, ziekenzorg, hulp voor gehandicapten

en ouderen, alsmede het streven naar

een samenleving die gedragen wordt door

rechtvaardige maatschappelijke verhou-

dingen. Denk bijvoorbeeld aan een gelijk-

waardige positie voor de vrouw in huwelijk

en werkverband, iets wat een belangrijke

verworvenheid is van het christendom

en waarover sommige godsdiensten in

belangrijke mate verschillen met wat de

Kerk sedert eeuwen naar voren brengt.

Het zijn dit soort zaken waar missionaris-

sen zich altijd voor ingezet hebben. Vanaf

de tijd der apostelen ligt daarin de kracht

van het christelijke getuigenis. Vaticanum

II heeft in het document Ad gentes (1965)

opnieuw de onvervreemdbare opdracht

van de Kerk onderstreept, terwijl paus

Johannes Paulus II in Redemptoris missio

(1990) een aantal nuanceringen heeft

aangebracht.

diaLooGDe volksuitdrukking zegt ‘Waar het hart

van vol is, daar loopt de mond van over’.

Wat mensen werkelijk en ten diepste

bezielt, wil worden uitgedragen en gedeeld.

Als de Kerk over een gezond zelfbewustzijn

beschikt, ligt het daarom voor de hand dat

zij haar geloof wil uitdragen naar allen die

dat geloof nog niet kennen en daar nog

niet uit (kunnen) leven. Omgekeerd, een

Kerk die het geloof niet meer verkondigt

en uitdraagt, mist zelfvertrouwen en heeft

geen hoop meer in de toekomst. Zij is ten

dode opgeschreven. In die zin behoort

een missionair besef tot de logica van het

christelijke geloof. Een nieuw beeld daar-

van hebben veel mensen gekregen door

het zien van de film Des hommes et des

dieux over de in 1996 door moslimfunda-

mentalisten gedode monniken in Algerije.

Hun kwetsbare aanwezigheid en conse-

quente dienstbaarheid was zowel dialoog

als verkondiging. Deze vorm van missie

heeft, als oprecht getuigenis, in de afge-

lopen maanden veel mensen opnieuw aan

het denken gezet.

spiritUaLiteitIn onze dagen is her-evangelisatie in onze

streken nodig, iets waartoe het z.g. dioce-

sane Geloofsfeest enkele jaren geleden

een impuls heeft willen geven. Priesters

uit India en van elders komen in ons land

het pastoraat mede versterken. Dat is

soms even wennen, vanwege verschil-

len in cultuur en taal. Maar het geeft ons

ook een verrijking, door hun overtuiging

en hun vroomheid, want in de regel zijn

deze verkondigers opgegroeid binnen een

jonge en vitale Kerk. Wij ontvangen het

geloof, want het blijft een geschenk van

God. Even wezenlijk is evenwel dat wij als

diocesane Kerk er voor blijven open staan

om het christelijk geloof en de door het

geloof geïnspireerde diaconie – onderwijs,

gezondheidszorg – uit te dragen naar

streken waar de christenen een minder-

heid vormen of waar zij materieel over te

beperkte middelen beschikken. Het gaat

daarbij om mannen en vrouwen met ver-

schillende roepingen en taken, die als mis-

sionaris uit trekken, maar dikwijls ook om

financiële ondersteuning en om projecten

die bijdragen aan een christelijk geïnspi-

reerde en meer humane samenleving. Dit

alles noemt vaak missionaire spiritualiteit.

Soms krijgt dit de vorm van ‘affiliatie met

een bisdom overzee’, maar het kan ook

gaan om incidentele contacten of projec-

ten.

Zonder dwang en in dialoog, maar wel

vanuit een doorleefde overtuiging. Steeds

geldt dat door dit soort relaties de individu-

ele gelovige, maar ook de betrokken paro-

chie of het diocees er gelovig door verrijkt

wordt. Dat geldt zeker wanneer er sprake

is van persoonlijke missionaire contacten

met de Kerk buiten Europa. Missiekringen

en MOV groepen hebben hierbij vaak een

belangrijke ondersteunende functie. “De

echte missionaris is de heilige” schrijft

Johannes Paulus II (RM 90). Mensen als

Damiaan Deveuster, Petrus Donders of

Eustachius van Lieshout, allen afkomstig

uit ons taalgebied en recentelijk zalig ver-

klaard, maar ook minder bekende vrouwen

en mannen die omwille van het Evangelie

zijn uitgetrokken, mogen ons daarbij –

zeker in oktober als missiemaand - blijven

inspireren.

drs. J. Schröder pr.

Scène uit de film "Des Hommes et des Dieux: Acht Franse monniken leven in harmonie met hun Islamitische dorpsgenoten hoog in de bergen. Het rommelt in de regio en het leger biedt hen bescherming aan tegen een Islamitisch fundamentalistische groepering. De monniken weigeren echter de bescherming aan te nemen. Als ze besluiten om enkele gewonde terroristen te behande-len, worden ze door de autoriteiten onder druk gezet om terug te keren naar Frankrijk.

Geen kerk zonder missie

23Bisdomblad oktober 201222 Bisdomblad oktober 2012

De zorgvuldig meegebrachte paraplu’s en regenkappen waren zaterdagmiddag 6 oktober gelukkig niet nodig. Na een och-

tend waarin de regen met bakken uit de hemel kwam val-len, straalde nu de zon weer. En dus trok de processie van Kinderen bidden voor Kinderen vanaf het Sint-Janscentrum

naar de Sint-Janskathedraal in ’s-Hertogenbosch onder grote belangstelling en een stralend zonnetje.

In het vorige nummer van het Bisdomblad was er al aandacht voor dit jaarevenement op de eerste zaterdag van de maand oktober. Met het maken van kaarten voor zieke kinderen en daaraan verbonden het bidden voor elkaar, leren kinderen eigenlijk twee dingen: ze leren te bidden en ze leren meteen de beteke-nis van bidden. “En zeker bij de rozen-krans is dat zo mooi”, vertelt Marjolein Heijs, initiatiefneemster en inspirator. “De geheimen van de rozenkrans vertel-len in een notendop de belangrijkste gebeurtenissen in het leven van Jezus en Maria. Het heeft dus een heel evangeli-serend karakter en biedt wat dat betreft genoeg handvatten om iets mee te doen

“Maria is de moeder van Jezus en als moeder is zij van groot belang geweest voor haar Zoon. Zij heeft Hem leren pra-ten en lopen en al die andere dingen die gelden voor opgroeiende kinderen. Het is mooi als het besef groeit dat Maria ook de moeder is van alle mensen, en dus zeker ook van alle kinderen, en dat zij allemaal terecht kunnen bij Maria met al hun vreugden en zorgen. En het is Maria die de kinderen uiteindelijk naar haar Zoon Jezus zal verwijzen, de Goede Herder van alle mensen, opdat kinderen met vertrouwen de toekomst tegemoet kunnen gaan. En dat is hard nodig in een onzekere en verwarrende wereld. Het rozenkransgebed is een prachtige aanzet tot dit alles. Het stimu-leren van het bidden van de rozenkrans door kinderen kan niet genoeg aanbevo-len worden.”

Marjolein Heijs: “Kinderen stellen mij wel eens de vraag: Is dat niet saai zo iedere keer hetzelfde zeggen: ‘Wees

- activiteit die de afsluiting vormt van de komst van de reizende iconententoon-stelling in de parochie, die in het kader van het Jaar van Geloof doorheen het bisdom gaat.

Marjolein Heijs: “Op onze site staan allerlei dingen om mensen die interesse hebben op weg helpen: verslagen, draai-boeken, MP3’s van enkele liedjes en je kunt ook online de rozenkrans bidden. Iedereen kan het gebruiken en aanpas-sen aan zijn eigen situatie. Het is wel fijn als het aan ons gemeld wordt wan-neer ergens een Kinderen bidden voor

Kinderen activiteit is, dan kunnen we dat op de site melden. Sinds kort”, vult Marjolein Heijs enthousiast aan, “heb-ben we een aparte pagina: bid voor een kind. Je kunt er een ziek kind aanmel-den voor gebed. En je kunt voor een ziek kind bidden. Dat kan bijvoorbeeld een groep van de Communievoorbereiding doen of een klas. Als ze dit doorgeven aan ons, zorgen wij ervoor dat de ouders van het zieke kind dat ook weten.”

Heeft u interesse om dit initiatief mee uit te

bouwen? Neem contact op via: info@kinderenbiddenvoorkinderen.nlwww.kinderenbiddenvoorkinderen.nl

Yvonne Koopman-Snep

in het Jaar van Geloof. Steeds weer kun je vanuit een ander perspectief naden-ken over het leven van Jezus en Maria en wat dat voor betekenis heeft voor je eigen concrete leven op dat moment. Voor kinderen is dat wellicht nog wat verder weg, maar door met ze te bidden, juist ook thuis in het gezin, kun je ze langzaam invoeren en dieper doordrin-gen in het mysterie van het christelijk geloof.”

Ook mgr. Mutsaerts, hulpbisschop van ons bisdom en beschermheer van het initiatief, ziet het rozenkrans bidden met kinderen niet als een zware taak, maar als een prachtige gelegenheid:

lezen nog een stukje bijbel in kindertaal. Daarnaast zingen we samen, leest een kind een gebedje voor en zien ze op een scherm een mooi plaatje of een tekst.”

Het jaarevenement is echter niet het enige dat Kinderen bidden voor Kinderen doet. “Als je kijkt op hoeveel plaatsen en met hoeveel creativiteit dit bid-den met kinderen voor zieke kinde-ren is opgepakt, dat is echt heel leuk. Sinds oktober 2009 al ruim 25 keer! Recent in Roermond verbonden met de Fakkeltocht en in Zeist in de vorm van een gebedsviering.” Elke parochie of club of school kan ook zelf een acti-viteit bedenken, zoals ze bijvoorbeeld in Schaijk hebben gedaan. Pastoor Spiertz van de parochie H. Antonius Abt Schaijk-Reek is echt blij met het initia-tief: “Kinderen bidden voor kinderen is een goed middel voor evangelisatie; op een heel eenvoudige manier – het maken van kaarten en bidden voor zieke kin-deren - brengt dit (jonge) kinderen met hun ouders in contact met het leven van Jezus Christus en zijn goede nieuws, zijn boodschap van liefde, vrede en vreugde. Als werkgroep zijn we een aan-tal weken geleden begonnen met contact te leggen met de ziekenhuizen in de regio, en nu praten we ook met de basis-scholen.” Heel concreet nodigt de paro-chie kinderen uit mee te komen doen met een Kinderen bidden voor Kinderen

Rozenkrans is prachtig evangelisatiemiddel

gegroet, Maria…’, wel vijftig keer. Wel, als je iets doet uit liefde is het niet saai. Is het saai om vaker te horen: ik hou van je? Liefde heeft niet steeds andere woor-den nodig. Bij het bidden met kinderen probeer je het natuurlijk wel kindvrien-delijk en aantrekkelijk te maken. Dit is niet zo moeilijk, vanwege de rijkdom van dit gebed: in de Mariakapel plaatsen we bijvoorbeeld een roos in een vaas voor elk Weesgegroet dat we bidden, steken een kaars aan bij elk geheim, vertellen kort iets bij elk geheim en

“Kinderen bidden voor kinderen is een goed middel voor evangeli-satie; op een heel eenvoudige manier – het maken van kaarten en bidden voor zieke kinderen - brengt dit (jonge) kinderen met hun ouders in contact met het leven van Jezus Christus en zijn goede nieuws, zijn boodschap van liefde, vrede en vreugde.”

25Bisdomblad oktober 201224 Bisdomblad oktober 2012

De zorgvuldig meegebrachte paraplu’s en regenkappen waren zaterdagmiddag 6 oktober gelukkig niet nodig. Na een och-

tend waarin de regen met bakken uit de hemel kwam val-len, straalde nu de zon weer. En dus trok de processie van Kinderen bidden voor Kinderen vanaf het Sint-Janscentrum

naar de Sint-Janskathedraal in ’s-Hertogenbosch onder grote belangstelling en een stralend zonnetje.

In het vorige nummer van het Bisdomblad was er al aandacht voor dit jaarevenement op de eerste zaterdag van de maand oktober. Met het maken van kaarten voor zieke kinderen en daaraan verbonden het bidden voor elkaar, leren kinderen eigenlijk twee dingen: ze leren te bidden en ze leren meteen de beteke-nis van bidden. “En zeker bij de rozen-krans is dat zo mooi”, vertelt Marjolein Heijs, initiatiefneemster en inspirator. “De geheimen van de rozenkrans vertel-len in een notendop de belangrijkste gebeurtenissen in het leven van Jezus en Maria. Het heeft dus een heel evangeli-serend karakter en biedt wat dat betreft genoeg handvatten om iets mee te doen

“Maria is de moeder van Jezus en als moeder is zij van groot belang geweest voor haar Zoon. Zij heeft Hem leren pra-ten en lopen en al die andere dingen die gelden voor opgroeiende kinderen. Het is mooi als het besef groeit dat Maria ook de moeder is van alle mensen, en dus zeker ook van alle kinderen, en dat zij allemaal terecht kunnen bij Maria met al hun vreugden en zorgen. En het is Maria die de kinderen uiteindelijk naar haar Zoon Jezus zal verwijzen, de Goede Herder van alle mensen, opdat kinderen met vertrouwen de toekomst tegemoet kunnen gaan. En dat is hard nodig in een onzekere en verwarrende wereld. Het rozenkransgebed is een prachtige aanzet tot dit alles. Het stimu-leren van het bidden van de rozenkrans door kinderen kan niet genoeg aanbevo-len worden.”

Marjolein Heijs: “Kinderen stellen mij wel eens de vraag: Is dat niet saai zo iedere keer hetzelfde zeggen: ‘Wees

- activiteit die de afsluiting vormt van de komst van de reizende iconententoon-stelling in de parochie, die in het kader van het Jaar van Geloof doorheen het bisdom gaat.

Marjolein Heijs: “Op onze site staan allerlei dingen om mensen die interesse hebben op weg helpen: verslagen, draai-boeken, MP3’s van enkele liedjes en je kunt ook online de rozenkrans bidden. Iedereen kan het gebruiken en aanpas-sen aan zijn eigen situatie. Het is wel fijn als het aan ons gemeld wordt wan-neer ergens een Kinderen bidden voor

Kinderen activiteit is, dan kunnen we dat op de site melden. Sinds kort”, vult Marjolein Heijs enthousiast aan, “heb-ben we een aparte pagina: bid voor een kind. Je kunt er een ziek kind aanmel-den voor gebed. En je kunt voor een ziek kind bidden. Dat kan bijvoorbeeld een groep van de Communievoorbereiding doen of een klas. Als ze dit doorgeven aan ons, zorgen wij ervoor dat de ouders van het zieke kind dat ook weten.”

Heeft u interesse om dit initiatief mee uit te

bouwen? Neem contact op via: info@kinderenbiddenvoorkinderen.nlwww.kinderenbiddenvoorkinderen.nl

Yvonne Koopman-Snep

in het Jaar van Geloof. Steeds weer kun je vanuit een ander perspectief naden-ken over het leven van Jezus en Maria en wat dat voor betekenis heeft voor je eigen concrete leven op dat moment. Voor kinderen is dat wellicht nog wat verder weg, maar door met ze te bidden, juist ook thuis in het gezin, kun je ze langzaam invoeren en dieper doordrin-gen in het mysterie van het christelijk geloof.”

Ook mgr. Mutsaerts, hulpbisschop van ons bisdom en beschermheer van het initiatief, ziet het rozenkrans bidden met kinderen niet als een zware taak, maar als een prachtige gelegenheid:

lezen nog een stukje bijbel in kindertaal. Daarnaast zingen we samen, leest een kind een gebedje voor en zien ze op een scherm een mooi plaatje of een tekst.”

Het jaarevenement is echter niet het enige dat Kinderen bidden voor Kinderen doet. “Als je kijkt op hoeveel plaatsen en met hoeveel creativiteit dit bid-den met kinderen voor zieke kinde-ren is opgepakt, dat is echt heel leuk. Sinds oktober 2009 al ruim 25 keer! Recent in Roermond verbonden met de Fakkeltocht en in Zeist in de vorm van een gebedsviering.” Elke parochie of club of school kan ook zelf een acti-viteit bedenken, zoals ze bijvoorbeeld in Schaijk hebben gedaan. Pastoor Spiertz van de parochie H. Antonius Abt Schaijk-Reek is echt blij met het initia-tief: “Kinderen bidden voor kinderen is een goed middel voor evangelisatie; op een heel eenvoudige manier – het maken van kaarten en bidden voor zieke kin-deren - brengt dit (jonge) kinderen met hun ouders in contact met het leven van Jezus Christus en zijn goede nieuws, zijn boodschap van liefde, vrede en vreugde. Als werkgroep zijn we een aan-tal weken geleden begonnen met contact te leggen met de ziekenhuizen in de regio, en nu praten we ook met de basis-scholen.” Heel concreet nodigt de paro-chie kinderen uit mee te komen doen met een Kinderen bidden voor Kinderen

Rozenkrans is prachtig evangelisatiemiddel

gegroet, Maria…’, wel vijftig keer. Wel, als je iets doet uit liefde is het niet saai. Is het saai om vaker te horen: ik hou van je? Liefde heeft niet steeds andere woor-den nodig. Bij het bidden met kinderen probeer je het natuurlijk wel kindvrien-delijk en aantrekkelijk te maken. Dit is niet zo moeilijk, vanwege de rijkdom van dit gebed: in de Mariakapel plaatsen we bijvoorbeeld een roos in een vaas voor elk Weesgegroet dat we bidden, steken een kaars aan bij elk geheim, vertellen kort iets bij elk geheim en

“Kinderen bidden voor kinderen is een goed middel voor evangeli-satie; op een heel eenvoudige manier – het maken van kaarten en bidden voor zieke kinderen - brengt dit (jonge) kinderen met hun ouders in contact met het leven van Jezus Christus en zijn goede nieuws, zijn boodschap van liefde, vrede en vreugde.”

25Bisdomblad oktober 201224 Bisdomblad oktober 2012

1. De bekende schuldbelijdenis (confiteor): “ik

belijd voor de almachtige God…” waarin we onze

schuld bekennen tegenover God en elkaar en

waarin wij vragen dat de heilige Maagd, de enge-

len en de heiligen en alle aanwezigen zullen bid-

den om Gods vergevende barmhartigheid.

2. Kort wisselgebed om vergeving:

Heer, ontferm U over ons.

Wij hebben gezondigd.

Toon ons, Heer, uw barmhartigheid.

En schenk ons uw heil.

3. Een drievoudige aanroep waarin Christus wordt

geprezen om zijn heilsdaden en zijn ontferming

wordt afgesmeekt. Die aanroepingen kunnen

worden aangepast aan het feest of aan de tijd

van het liturgisch jaar. Een voorbeeld hiervan is:

Heer, die de gerechtigheid laat stralen over de

volkeren

en haar op aarde zult laten zegevieren, ontferm U

over ons.

Heer, ontferm U over ons.

Christus, die ondersteund zijt door het getuigenis

van de Vader

om de blijde boodschap van vrede te verkondi-

gen, ontferm U over ons.

Christus, ontferm U over ons.

Heer, die door God de Vader gezalfd zijt om allen

te genezen

die onder de dwingelandij van de duivel stonden,

ontferm U over ons.

Heer, ontferm U over ons.

Alle drie bovenstaande vormen worden besloten met

het gebed van de priester “Moge de almachtige God

zich over ons ontfermen, onze zonden vergeven en

ons geleiden tot het eeuwig leven. Amen.

4. Nog een andere vorm van de boete-act is de

besprenkeling met wijwater op zondag. Dan wordt na

het kruisteken en de begroeting het water gezegend

en eventueel met gewijd zout vermengd. Daarna

besprenkelt de priester de gelovigen terwijl het

Asperges me (in de Paastijd: Vidi aquam) of een

ander geschikt gezang wordt gezongen.

Na de mogelijkheden 1 en 2 wordt het Kyrie (Heer,

ontferm U over ons) gezongen. Bij mogelijkheid 3

kan dit tussen de aanroepingen worden gezongen.

Anders blijft het achterwege. Kan het niet tussen de

aanroepingen gezongen worden en slechts gebeden,

dan vervalt daarna het Kyrie. Ook na de besprenke-

ling op zondag, na de Palm- of kaarsenprocessie

komt het Kyrie te vervallen.

VredesWensWij kunnen alleen met Jezus in gemeenschap tre-

den (communie) als wij in vredevolle gemeenschap

leven met onze broeders en zusters. Vandaar dat

in de eucharistie vóór de communie de oproep

van de diaken klinkt “wenst elkaar de vrede”. We

geven dan elkaar meestal een hand ten teken van

gemeenschap en vrede. Deze vredeswens is in

onze Romeinse ritus vlak voor de communie. In

de byzantijnse ritus en in de Ambrosiaanse ritus

in Milaan is de vredeswens al bij de offerande. Er

wordt over gesproken om ook in de Romeinse ritus

de vredeswens te verplaatsen, omdat het vlak voor

de communie nogal een onrustig gebeuren is. Je zou

de ritus ook kunnen vereenvoudigen. Dat je namelijk

alleen degene die naast je staan een hand geeft en

niet voor en achter en dat niemand meer gaat lopen.

Er bestaat als een voorschrift dat de celebrerende

priester niet meer het priesterkoor mag verlaten.

De ritus is zinvol ook als je niet iedereen een hand

geeft. Het is een symbolisch gebaar dat gemeen-

schap wil uitdrukken met allen in de kerk.

Dienst Liturgie van het bisdom

Boete-act en vredeswens

In de Eucharistie treden we voor Gods aanschijn om Hem onze eredienst te brengen. Omdat wij ook zondige mensen zijn, kunnen wij niet zomaar met opgeheven hoofd voor God verschijnen. We buigen eerst ons hoofd teneinde om verge-ving en ontferming te bidden. Normalerwijze begint daarom de viering van de Eucharistie met een boete-act. In sommige gevallen vervalt de boete-act: bijvoorbeeld op Palmzondag als er aan het begin een palm-wijding en processie is en op Maria Lichtmis als er kaarsen-wijding en processie aan de Mis voorafgaat. Op Aswoensdag als na de Liturgie van het Woord de as wordt gezegend en opgelegd ten teken van boete en beke-ring, vervalt aan het begin van de viering de boete-act om ver-dubbeling te voorkomen.

De boete-act wordt gewoonlijk “schuld-

belijdenis” genoemd maar dat is eigenlijk

niet helemaal juist. De schuldbelijdenis

is slechts één vorm van boete-act. Er zijn

ook nog andere mogelijkheden. We laten

hier de verschillende vormen van boet-

act volgen:

27Bisdomblad oktober 2012

1. De bekende schuldbelijdenis (confiteor): “ik

belijd voor de almachtige God…” waarin we onze

schuld bekennen tegenover God en elkaar en

waarin wij vragen dat de heilige Maagd, de enge-

len en de heiligen en alle aanwezigen zullen bid-

den om Gods vergevende barmhartigheid.

2. Kort wisselgebed om vergeving:

Heer, ontferm U over ons.

Wij hebben gezondigd.

Toon ons, Heer, uw barmhartigheid.

En schenk ons uw heil.

3. Een drievoudige aanroep waarin Christus wordt

geprezen om zijn heilsdaden en zijn ontferming

wordt afgesmeekt. Die aanroepingen kunnen

worden aangepast aan het feest of aan de tijd

van het liturgisch jaar. Een voorbeeld hiervan is:

Heer, die de gerechtigheid laat stralen over de

volkeren

en haar op aarde zult laten zegevieren, ontferm U

over ons.

Heer, ontferm U over ons.

Christus, die ondersteund zijt door het getuigenis

van de Vader

om de blijde boodschap van vrede te verkondi-

gen, ontferm U over ons.

Christus, ontferm U over ons.

Heer, die door God de Vader gezalfd zijt om allen

te genezen

die onder de dwingelandij van de duivel stonden,

ontferm U over ons.

Heer, ontferm U over ons.

Alle drie bovenstaande vormen worden besloten met

het gebed van de priester “Moge de almachtige God

zich over ons ontfermen, onze zonden vergeven en

ons geleiden tot het eeuwig leven. Amen.

4. Nog een andere vorm van de boete-act is de

besprenkeling met wijwater op zondag. Dan wordt na

het kruisteken en de begroeting het water gezegend

en eventueel met gewijd zout vermengd. Daarna

besprenkelt de priester de gelovigen terwijl het

Asperges me (in de Paastijd: Vidi aquam) of een

ander geschikt gezang wordt gezongen.

Na de mogelijkheden 1 en 2 wordt het Kyrie (Heer,

ontferm U over ons) gezongen. Bij mogelijkheid 3

kan dit tussen de aanroepingen worden gezongen.

Anders blijft het achterwege. Kan het niet tussen de

aanroepingen gezongen worden en slechts gebeden,

dan vervalt daarna het Kyrie. Ook na de besprenke-

ling op zondag, na de Palm- of kaarsenprocessie

komt het Kyrie te vervallen.

VredesWensWij kunnen alleen met Jezus in gemeenschap tre-

den (communie) als wij in vredevolle gemeenschap

leven met onze broeders en zusters. Vandaar dat

in de eucharistie vóór de communie de oproep

van de diaken klinkt “wenst elkaar de vrede”. We

geven dan elkaar meestal een hand ten teken van

gemeenschap en vrede. Deze vredeswens is in

onze Romeinse ritus vlak voor de communie. In

de byzantijnse ritus en in de Ambrosiaanse ritus

in Milaan is de vredeswens al bij de offerande. Er

wordt over gesproken om ook in de Romeinse ritus

de vredeswens te verplaatsen, omdat het vlak voor

de communie nogal een onrustig gebeuren is. Je zou

de ritus ook kunnen vereenvoudigen. Dat je namelijk

alleen degene die naast je staan een hand geeft en

niet voor en achter en dat niemand meer gaat lopen.

Er bestaat als een voorschrift dat de celebrerende

priester niet meer het priesterkoor mag verlaten.

De ritus is zinvol ook als je niet iedereen een hand

geeft. Het is een symbolisch gebaar dat gemeen-

schap wil uitdrukken met allen in de kerk.

Dienst Liturgie van het bisdom

Boete-act en vredeswens

In de Eucharistie treden we voor Gods aanschijn om Hem onze eredienst te brengen. Omdat wij ook zondige mensen zijn, kunnen wij niet zomaar met opgeheven hoofd voor God verschijnen. We buigen eerst ons hoofd teneinde om verge-ving en ontferming te bidden. Normalerwijze begint daarom de viering van de Eucharistie met een boete-act. In sommige gevallen vervalt de boete-act: bijvoorbeeld op Palmzondag als er aan het begin een palm-wijding en processie is en op Maria Lichtmis als er kaarsen-wijding en processie aan de Mis voorafgaat. Op Aswoensdag als na de Liturgie van het Woord de as wordt gezegend en opgelegd ten teken van boete en beke-ring, vervalt aan het begin van de viering de boete-act om ver-dubbeling te voorkomen.

De boete-act wordt gewoonlijk “schuld-

belijdenis” genoemd maar dat is eigenlijk

niet helemaal juist. De schuldbelijdenis

is slechts één vorm van boete-act. Er zijn

ook nog andere mogelijkheden. We laten

hier de verschillende vormen van boet-

act volgen:

27Bisdomblad oktober 2012

De Openbaring van Johannes is een van de minst toegankelijke bijbelboeken; niet

zozeer omdat het, zoals bijvoorbeeld Leviticus, een weinig tot de verbeelding sprekende opsomming is van regels en

voorschriften die het volk Israël dient na te leven, maar omdat het juist te veel tot de verbeelding spreekt. Bovendien besteedt het uitgebreid aandacht aan het einde der tijden, met alle rampen

en verschrikkingen die de aarde en haar bewoners zullen treffen van dien. Toch

is de Apokalyps in wezen geen tekst die ons angst wil inboezemen met hel en

verdoemenis, maar juist een boek van hoop en verwachting, dat christenen mag

bemoedigen.

allen die ontrouw zijn, zowel in woord

als in daad, veroordeeld worden tot “de

poel die brandt van vuur en zwavel”). Die

belofte is precies de grond van onze hoop

als gelovigen, zo houdt de auteur van de

Apokalyps ons voor: onze standvastigheid

zal beloond worden (verg. Mt. 24, 13!)

omdat God zelf de getrouwe bij uitstek

is. Niet de boze machten in deze wereld,

maar Hij heeft het laatste woord en Hij is

met ons, wat er ook gebeurt, in voor- en

tegenspoed. Hij houdt ons leven, ja Hij

houdt heel het universum in zijn hand. Hij

is immers de Schepper, de Heer van al

wat bestaat; Hij is het begin en het einde,

de Alfa en de Omega. Op Hem mogen we

vertrouwen en zijn liefde is sterker dan de

dood. Daarom hoeven wij het einde niet

te vrezen - noch het einde van de wereld,

noch het einde van ons eigen aardse

bestaan. “Hij zal alle tranen van onze

ogen afwissen en de dood zal niet meer

zijn”: een vreugdevoller boodschap dan

deze is er niet.

N. van der Sluis pr

sprake is van herstel in volle pracht van

het aardse Jeruzalem, daar gaat het in de

Openbaring om het verschijnen door Gods

toedoen van een nieuwe en volmaakte

heilige stad. Deze gedachte komen we

ook tegen in vergelijkbare Joodse teksten

die uit dezelfde periode als de Apokalyps

stammen, zoals 2 Baruch en 4 Ezra. Met

die geschriften deelt de Openbaring de

pessimistische visie op de actuele toe-

stand van de wereld - een toestand die

slechts aan het einde van de geschiede-

nis door goddelijk ingrijpen zal verkeren in

het aan tijd en ruimte ontstegen Rijk waar

zijn liefde, vrede en gerechtigheid zullen

heersen.

Naar dat einde der tijden mogen gelovi-

gen dus uitzien, ja zelfs verlangen (zie

bijv. ook 2 Petr. 3, 11-12 en Lc. 21, 28).

We moeten ons daarbij realiseren dat het

boek Openbaring geschreven is om de

christenen in de gemeenten in Klein-Azië

een hart onder de riem te steken en hen

aan te sporen om ondanks beproevin-

gen trouw te blijven aan Christus. Dat

laatste klinkt heel duidelijk door in vers

7: “Wie overwint zal dit alles, d.w.z. het

eeuwige leven bij God, krijgen” (met als

tegendeel vers 8 dat aankondigt dat

Dat blijkt onder meer uit de prachtige

perikoop die niet voor niets één van de

lezingen is die op Allerzielen kan klinken

in de liturgie. Want wat is het perspec-

tief dat de auteur ons schetst? Na het

laatste oordeel zal het universum zoals

wij dat nu kennen door God totaal wor-

den omgevormd tot een nieuwe hemel

en een nieuwe aarde. Vervolgens zal het

hemelse Jeruzalem op aarde neerdalen,

als plaats waar Gods volk voorgoed geluk-

kig zal zijn en in een eeuwige liturgie lof,

eer en dank zal brengen aan Hem en aan

het Lam.

De schoonheid en de heerlijkheid van

het nieuwe Jeruzalem, de heilige stad

Gods, wordt in Apok. 21, 9 t/m 22, 5

uitvoerig beschreven. We moeten daarbij

enerzijds bedenken dat het natuurlijk

een beeld is dat in menselijke woorden

probeert te vangen wat geen oog heeft

gezien en wat we ons in feite niet kunnen

voorstellen. Anderzijds heeft de auteur

van de Openbaring dat beeld niet geheel

zelf gecreëerd, maar deels ontleend

aan onder meer de profeet Ezechiël

(hoofdstukken 40-48). Er is echter een

belangrijk verschil: waar in dergelijke pro-

fetische teksten uit het Oude Testament

Gedachten bij Apok. 21, 1-5a.6b-7 (tweede lezing Allerzielen)

De dood voorbijH

ans

Mem

ling:

'Apo

kaly

ps' (1

467-

71). M

useu

m N

arod

owe,

Gda

nsk.

parochies

Benoemingen en ontslagen

Per 1 september 2012 heeft mgr. A. Hurkmans opgericht de

r.K. parochie zalige paus Johannes XXiii, gevestigd te Berkel-

Enschot Oirschot, welke tot stand is gekomen middels samen-

voeging (fusie) van de parochies H. Joseph te Biezenmortel,

St. Willibrordus te Berkel, St. Caecilia te Enschot en

H. Lambertus te Udenhout.

Tot lid van het pastorale team zijn benoemd: de zeereerwaarde

heer p. scheepers, pastoor, de zeereerwaarde heer G.B.M.

Looyaard, pastor en de zeereerwaarde pater J.M.f. van

Laarhoven ofm.cap, pastor, geassisteerd door de eerwaarde

zuster H.B. de Groot, pastoraal assistente.

Per 1 september 2012 heeft mgr. A. Hurkmans opgericht de

r.K. parochie sint christoffel, gevestigd te Dreumel, welke

tot stand is gekomen middels samenvoeging (fusie) van de

parochies H. Lambertus te Alphen aan de Maas, H. Donatus

te Altforst, H. Servatius te Appeltern, H. Alphonsus de Liguori

te Beneden-Leeuwen, H. Willibrordus te Boven-Leeuwen, H.

Barbara te Dreumel, H. Lambertus te Maasbommel en H.H.

Victor en Gezellen te Wamel.

Tot lid van het pastorale team zijn benoemd: de zeereerwaarde

heer M.f.G. Massaer, pastoor en de zeereerwaarde pater

s. philip elickal, pastor.

Per 1 september 2012 heeft mgr. A. Hurkmans middels fusie

samengevoegd de parochies San Salvator te Oeffelt en Maria,

Moeder van de Kerk, gevestigd te Sint Anthonis, waarbij de

r.K. parochie Maria, Moeder van de Kerk verkrijgende rechts-

persoon is. De parochie wordt bediend door een pastoraal team

bestaande uit de hoogeerwaarde heer r.J.M. Kerssemakers,

pastoor, de weleerwaarde heer chr.c. rodeyns, pastor en de

weleerwaarde heer p.H.c. raaphorst, pastor.

Per 1 september 2012 heeft mgr. A. Hurkmans middels

fusie samengevoegd de parochies H. Oda te Sint-Oedenrode,

H.Genoveva te Breugel en Sint Petrus’ Banden te Son, waarbij

de r.K. parochie H. oda verkrijgende rechtspersoon is.

Tot lid van het pastorale team zijn benoemd: de hoogeerwaarde

heer V.H.p. Blom, pastoor, de weleerwaarde heer M.J.L.H.J.

deli, pastor, de eerwaarde pater p.r. antony samy, pastor, de

zeereerwaarde heer p.J. rens, pastor-assistent, de eerwaarde

heer mr. f.G. van der Geld, diaken, de eerwaarde heer drs.

th.a.J. Bangert, diaken en mevrouw drs. ir. M.W.a.a. van den

Broek, pastoraal werkster.

Per 29 september 2012 heeft mgr. A. Hurkmans opgericht de

r.K. parochie H. Willibrord, gevestigd te Loon op Zand, welke

tot stand is gekomen middels samenvoeging (fusie) van de

parochies Kaatsheuvel te Kaatsheuvel, H. Joachim te De Moer

en H. Johannes’ Onthoofding te Loon op Zand.

Tot lid van het pastorale team zijn benoemd: de zeereerwaarde

heer p.c.M. Luijkcx, pastoor, de zeereerwaarde heer drs.

J.r.M. Groos, pastor en de heer dr. th.M.M. schepens, pasto-

raal medewerker.

De zeereerwaarde heer drs. G.B. papenburg lic. te Eindhoven

per 1 juni 2012 eervol ontslag verleend als pastor-assistent van

de parochie H. Petrus’ Stoel te Eindhoven.

Mevrouw drs. M.c. van der zande-Jansen te Houten per 1 juni

2012 de pastorale zending als pastoraal werkster ten behoeve

van het Jeroen Bosch Ziekenhuis te ’s-Hertogenbosch.

De weleerwaarde heer G. de Jong te Eindhoven per 1 juli 2012

benoemd tot kapelaan van de parochie Sint Joris te Eindhoven.

De weleerwaarde heer p.s. Kuis te ’s-Hertogenbosch per 1 juli

2012 benoemd tot kapelaan van de parochies H. Maria en Sint

Jan evangelist te ’s-Hertogenbosch.

De eerwaarde pater J. onoja cssp te Eindhoven per 1 juli 2012

benoemd als pastor-assistent voor het Vreemdelingenpastoraat

te Eindhoven.

De zeereerwaarde heer J.a.J. schepers te Rosmalen per 1

augustus 2012 eervol ontslag verleend als bisschoppelijk gede-

legeerde voor de emeriti in het bisdom van ’s-Hertogenbosch.

De eerwaarde pater X. arokiasamy te Luyksgestel per 1 augus-

tus 2012 benoemd tot kapelaan van de Pastorale Eenheid

Bergeijk te Bergeijk.

De zeereerwaarde heer dr. th. dohmen te Leuth per 1 augustus

2012 eervol ontslag verleend als pastoor van de parochies H.

Remigius te Leuth en H. Hubertus te Ooij en Persingen.

De zeereerwaarde heer H.J.a. Janssen te Beek-Ubbergen per 1

augustus 2012 benoemd tot waarnemend pastoor van de paro-

chies H. Remigius te Leuth en H. Hubertus te Ooij en Persingen.

De zeereerwaarde pater W.a.H.a.M. Wouters wp te Lage-

Mierde per 1 september 2012 eervol ontslag verleend als pas-

toor van de parochies H. Johannes Evangelist te Hooge-Mierde,

H. Stephanus’ Vinding te Lage-Mierde en H. Clemens te Hulsel

onder gelijktijdige benoeming tot waarnemend pastoor van de

drie parochies.

De zeereerwaarde heer H.a.G.M. Verhoeven te Schijndel per

1 september 2012 eervol ontslag verleend als pastor van de

parochie Sint Servatius Schijndel te Schijndel.

De zeereerwaarde heer drs. s.a.L. van dijk te Wijchen per 1

september 2012 benoemd tot pastor van de parochie De Twaalf

apostelen te Wijchen onder gelijktijdig eervol ontslag als pastor

van de parochie Sint Joris te Eindhoven.

De zeereerwaarde heer dr. p.M.G.M. claes te Wijchen per 1

september 2012 benoemd tot pastoor van de parochie De

Twaalf Apostelen te Wijchen.

De eerwaarde heer drs. B.th.J. overman te Tilburg per 1 sep-

tember 2012 benoemd tot diaken van de parochies De Goede

Herder en H.H. Petrus en Paulus te Tilburg.

Vervolg volgende pag.29Bisdomblad oktober 201228 Bisdomblad oktober 2012

De Openbaring van Johannes is een van de minst toegankelijke bijbelboeken; niet

zozeer omdat het, zoals bijvoorbeeld Leviticus, een weinig tot de verbeelding sprekende opsomming is van regels en

voorschriften die het volk Israël dient na te leven, maar omdat het juist te veel tot de verbeelding spreekt. Bovendien besteedt het uitgebreid aandacht aan het einde der tijden, met alle rampen

en verschrikkingen die de aarde en haar bewoners zullen treffen van dien. Toch

is de Apokalyps in wezen geen tekst die ons angst wil inboezemen met hel en

verdoemenis, maar juist een boek van hoop en verwachting, dat christenen mag

bemoedigen.

allen die ontrouw zijn, zowel in woord

als in daad, veroordeeld worden tot “de

poel die brandt van vuur en zwavel”). Die

belofte is precies de grond van onze hoop

als gelovigen, zo houdt de auteur van de

Apokalyps ons voor: onze standvastigheid

zal beloond worden (verg. Mt. 24, 13!)

omdat God zelf de getrouwe bij uitstek

is. Niet de boze machten in deze wereld,

maar Hij heeft het laatste woord en Hij is

met ons, wat er ook gebeurt, in voor- en

tegenspoed. Hij houdt ons leven, ja Hij

houdt heel het universum in zijn hand. Hij

is immers de Schepper, de Heer van al

wat bestaat; Hij is het begin en het einde,

de Alfa en de Omega. Op Hem mogen we

vertrouwen en zijn liefde is sterker dan de

dood. Daarom hoeven wij het einde niet

te vrezen - noch het einde van de wereld,

noch het einde van ons eigen aardse

bestaan. “Hij zal alle tranen van onze

ogen afwissen en de dood zal niet meer

zijn”: een vreugdevoller boodschap dan

deze is er niet.

N. van der Sluis pr

sprake is van herstel in volle pracht van

het aardse Jeruzalem, daar gaat het in de

Openbaring om het verschijnen door Gods

toedoen van een nieuwe en volmaakte

heilige stad. Deze gedachte komen we

ook tegen in vergelijkbare Joodse teksten

die uit dezelfde periode als de Apokalyps

stammen, zoals 2 Baruch en 4 Ezra. Met

die geschriften deelt de Openbaring de

pessimistische visie op de actuele toe-

stand van de wereld - een toestand die

slechts aan het einde van de geschiede-

nis door goddelijk ingrijpen zal verkeren in

het aan tijd en ruimte ontstegen Rijk waar

zijn liefde, vrede en gerechtigheid zullen

heersen.

Naar dat einde der tijden mogen gelovi-

gen dus uitzien, ja zelfs verlangen (zie

bijv. ook 2 Petr. 3, 11-12 en Lc. 21, 28).

We moeten ons daarbij realiseren dat het

boek Openbaring geschreven is om de

christenen in de gemeenten in Klein-Azië

een hart onder de riem te steken en hen

aan te sporen om ondanks beproevin-

gen trouw te blijven aan Christus. Dat

laatste klinkt heel duidelijk door in vers

7: “Wie overwint zal dit alles, d.w.z. het

eeuwige leven bij God, krijgen” (met als

tegendeel vers 8 dat aankondigt dat

Dat blijkt onder meer uit de prachtige

perikoop die niet voor niets één van de

lezingen is die op Allerzielen kan klinken

in de liturgie. Want wat is het perspec-

tief dat de auteur ons schetst? Na het

laatste oordeel zal het universum zoals

wij dat nu kennen door God totaal wor-

den omgevormd tot een nieuwe hemel

en een nieuwe aarde. Vervolgens zal het

hemelse Jeruzalem op aarde neerdalen,

als plaats waar Gods volk voorgoed geluk-

kig zal zijn en in een eeuwige liturgie lof,

eer en dank zal brengen aan Hem en aan

het Lam.

De schoonheid en de heerlijkheid van

het nieuwe Jeruzalem, de heilige stad

Gods, wordt in Apok. 21, 9 t/m 22, 5

uitvoerig beschreven. We moeten daarbij

enerzijds bedenken dat het natuurlijk

een beeld is dat in menselijke woorden

probeert te vangen wat geen oog heeft

gezien en wat we ons in feite niet kunnen

voorstellen. Anderzijds heeft de auteur

van de Openbaring dat beeld niet geheel

zelf gecreëerd, maar deels ontleend

aan onder meer de profeet Ezechiël

(hoofdstukken 40-48). Er is echter een

belangrijk verschil: waar in dergelijke pro-

fetische teksten uit het Oude Testament

Gedachten bij Apok. 21, 1-5a.6b-7 (tweede lezing Allerzielen)

De dood voorbij

Han

s M

emlin

g: 'A

poka

lyps

' (1

467-

71). M

useu

m N

arod

owe,

Gda

nsk.

parochies

Benoemingen en ontslagen

Per 1 september 2012 heeft mgr. A. Hurkmans opgericht de

r.K. parochie zalige paus Johannes XXiii, gevestigd te Berkel-

Enschot Oirschot, welke tot stand is gekomen middels samen-

voeging (fusie) van de parochies H. Joseph te Biezenmortel,

St. Willibrordus te Berkel, St. Caecilia te Enschot en

H. Lambertus te Udenhout.

Tot lid van het pastorale team zijn benoemd: de zeereerwaarde

heer p. scheepers, pastoor, de zeereerwaarde heer G.B.M.

Looyaard, pastor en de zeereerwaarde pater J.M.f. van

Laarhoven ofm.cap, pastor, geassisteerd door de eerwaarde

zuster H.B. de Groot, pastoraal assistente.

Per 1 september 2012 heeft mgr. A. Hurkmans opgericht de

r.K. parochie sint christoffel, gevestigd te Dreumel, welke

tot stand is gekomen middels samenvoeging (fusie) van de

parochies H. Lambertus te Alphen aan de Maas, H. Donatus

te Altforst, H. Servatius te Appeltern, H. Alphonsus de Liguori

te Beneden-Leeuwen, H. Willibrordus te Boven-Leeuwen, H.

Barbara te Dreumel, H. Lambertus te Maasbommel en H.H.

Victor en Gezellen te Wamel.

Tot lid van het pastorale team zijn benoemd: de zeereerwaarde

heer M.f.G. Massaer, pastoor en de zeereerwaarde pater

s. philip elickal, pastor.

Per 1 september 2012 heeft mgr. A. Hurkmans middels fusie

samengevoegd de parochies San Salvator te Oeffelt en Maria,

Moeder van de Kerk, gevestigd te Sint Anthonis, waarbij de

r.K. parochie Maria, Moeder van de Kerk verkrijgende rechts-

persoon is. De parochie wordt bediend door een pastoraal team

bestaande uit de hoogeerwaarde heer r.J.M. Kerssemakers,

pastoor, de weleerwaarde heer chr.c. rodeyns, pastor en de

weleerwaarde heer p.H.c. raaphorst, pastor.

Per 1 september 2012 heeft mgr. A. Hurkmans middels

fusie samengevoegd de parochies H. Oda te Sint-Oedenrode,

H.Genoveva te Breugel en Sint Petrus’ Banden te Son, waarbij

de r.K. parochie H. oda verkrijgende rechtspersoon is.

Tot lid van het pastorale team zijn benoemd: de hoogeerwaarde

heer V.H.p. Blom, pastoor, de weleerwaarde heer M.J.L.H.J.

deli, pastor, de eerwaarde pater p.r. antony samy, pastor, de

zeereerwaarde heer p.J. rens, pastor-assistent, de eerwaarde

heer mr. f.G. van der Geld, diaken, de eerwaarde heer drs.

th.a.J. Bangert, diaken en mevrouw drs. ir. M.W.a.a. van den

Broek, pastoraal werkster.

Per 29 september 2012 heeft mgr. A. Hurkmans opgericht de

r.K. parochie H. Willibrord, gevestigd te Loon op Zand, welke

tot stand is gekomen middels samenvoeging (fusie) van de

parochies Kaatsheuvel te Kaatsheuvel, H. Joachim te De Moer

en H. Johannes’ Onthoofding te Loon op Zand.

Tot lid van het pastorale team zijn benoemd: de zeereerwaarde

heer p.c.M. Luijkcx, pastoor, de zeereerwaarde heer drs.

J.r.M. Groos, pastor en de heer dr. th.M.M. schepens, pasto-

raal medewerker.

De zeereerwaarde heer drs. G.B. papenburg lic. te Eindhoven

per 1 juni 2012 eervol ontslag verleend als pastor-assistent van

de parochie H. Petrus’ Stoel te Eindhoven.

Mevrouw drs. M.c. van der zande-Jansen te Houten per 1 juni

2012 de pastorale zending als pastoraal werkster ten behoeve

van het Jeroen Bosch Ziekenhuis te ’s-Hertogenbosch.

De weleerwaarde heer G. de Jong te Eindhoven per 1 juli 2012

benoemd tot kapelaan van de parochie Sint Joris te Eindhoven.

De weleerwaarde heer p.s. Kuis te ’s-Hertogenbosch per 1 juli

2012 benoemd tot kapelaan van de parochies H. Maria en Sint

Jan evangelist te ’s-Hertogenbosch.

De eerwaarde pater J. onoja cssp te Eindhoven per 1 juli 2012

benoemd als pastor-assistent voor het Vreemdelingenpastoraat

te Eindhoven.

De zeereerwaarde heer J.a.J. schepers te Rosmalen per 1

augustus 2012 eervol ontslag verleend als bisschoppelijk gede-

legeerde voor de emeriti in het bisdom van ’s-Hertogenbosch.

De eerwaarde pater X. arokiasamy te Luyksgestel per 1 augus-

tus 2012 benoemd tot kapelaan van de Pastorale Eenheid

Bergeijk te Bergeijk.

De zeereerwaarde heer dr. th. dohmen te Leuth per 1 augustus

2012 eervol ontslag verleend als pastoor van de parochies H.

Remigius te Leuth en H. Hubertus te Ooij en Persingen.

De zeereerwaarde heer H.J.a. Janssen te Beek-Ubbergen per 1

augustus 2012 benoemd tot waarnemend pastoor van de paro-

chies H. Remigius te Leuth en H. Hubertus te Ooij en Persingen.

De zeereerwaarde pater W.a.H.a.M. Wouters wp te Lage-

Mierde per 1 september 2012 eervol ontslag verleend als pas-

toor van de parochies H. Johannes Evangelist te Hooge-Mierde,

H. Stephanus’ Vinding te Lage-Mierde en H. Clemens te Hulsel

onder gelijktijdige benoeming tot waarnemend pastoor van de

drie parochies.

De zeereerwaarde heer H.a.G.M. Verhoeven te Schijndel per

1 september 2012 eervol ontslag verleend als pastor van de

parochie Sint Servatius Schijndel te Schijndel.

De zeereerwaarde heer drs. s.a.L. van dijk te Wijchen per 1

september 2012 benoemd tot pastor van de parochie De Twaalf

apostelen te Wijchen onder gelijktijdig eervol ontslag als pastor

van de parochie Sint Joris te Eindhoven.

De zeereerwaarde heer dr. p.M.G.M. claes te Wijchen per 1

september 2012 benoemd tot pastoor van de parochie De

Twaalf Apostelen te Wijchen.

De eerwaarde heer drs. B.th.J. overman te Tilburg per 1 sep-

tember 2012 benoemd tot diaken van de parochies De Goede

Herder en H.H. Petrus en Paulus te Tilburg.

Vervolg volgende pag.29Bisdomblad oktober 201228 Bisdomblad oktober 2012

oktoberVrijdag 26 oktoberVergadering NKS

Zaterdag 27 oktoberH. Mis kathedraal (kostersdag)

Zondag 28 oktober9.00 uur: en 11.00 uur: uur: HH. Missen

Meerveldhoven

Maandag 29 oktoberSymposium Jaar van het Geloof (Provinciehuis Den

Bosch)

Dinsdag 30 oktoberExcursie met dekens

novemberDonderdag 1 novemberAllerheiligenmis Meerveldhoven

Vrijdag 2 novemberAllerzielenmis Orthen

Zaterdag 3 november19.00 uur: uur: H. Mis Meerveldhoven

Zondag 4 november 11.00 uur: uur: Vormselmis Frater Andreasparochie

Tilburg;

Katholieke Jongeren Dag, Maaspoort Den Bosch

Donderdag 8 novemberStafvergadering

Zaterdag 10 november12.00 uur: uur: Diakenwijding kathedraal

Zondag 11 november 10.00 uur: uur: Vormselmis Luciaparochie Mierlo

Dinsdag 13 novemberBisschoppenconferentie

Donderdag 15 novemberStafvergadering

Zondag 18 november 10.00 uur: uur: Vormselmis Vredeskerk Tilburg;

16.00 uur: uur: Professie broeder Hugo te

Groningen

Maandag 19 novemberVergadering Officium Iuventutis te Utrecht

Donderdag 22 novemberStafvergadering en dekensvergadering

Vrijdag 23 november 19.00 uur: uur: Vormselmis Servatiuskerk Schijndel

Zaterdag 24 november19.00 uur: uur: Vormselmis Heeze

25 t/m 30 november:Retraite (Clervaux)

oktoberMaandag 29 oktober 9.00 uur - 10.30 uur: Lesgeven op het

seminarie

12.15-17.00 uur: Onderwijssymposium op

het provinciehuis te ’s-Hertogenbosch;

17.00 uur: Kapittel Ridders van het Heilig

Graf

Dinsdag 30 oktoberJaarlijks uitstapje met de dekens

novemberWoensdag 1 november19.00 uur: Pontificale Eucharistie

St. Janskathedraal vanwege Allerheiligen

Donderdag 8 november9.00 uur: H. Mis St. Janskathedraal

10.00 uur: Stafvergadering

Vrijdag 9 november19.30 uur: H. Vormsel in Zaltbommel en

Rossum

Zaterdag 10 november12.00 uur: Permanente en transeunte

diakenwijding in de St. Janskathedraal

Zondag 11 november10.30 uur: H. Mis b.g.v. het 100-jarig

bestaan van de St. Martinuskerk te Cuijk

Maandag 12 november11.00 uur:-14.00 uur: Priesterraad

Ridders van het Heilig Graf

Dinsdag 13 novemberBisschoppenconferentie in Utrecht

Donderdag 15 november9.00 uur: H. Mis St. Janskathedraal

10.00 uur: Stafvergadering

Vrijdag 16 november14.30 uur: Uitreiking boek over

Kartuizerklooster (St. Oedenrode)

Zaterdag 17 november12.30 uur: H. Mis St. Janskathedraal

Zondag 18 november17.00 uur: Installatie studentenpastor M.

Peeters in Tilburg

Donderdag 22 november9.00 uur: H. Mis St. Janskathedraal;

10.00 uur: Stafvergadering;

13.30 uur: Dekenoverleg

Vrijdag 23 november18.00 uur: H. Vormsel Titus

Brandsmaparochie te Oss

Lezingenschema

De weleerwaarde heer drs. s.J.M. schevers te Hedel per 1 sep-

tember 2012 benoemd tot kapelaan van de Pastorale Eenheid

Bommelerwaard en daaronder vallende parochies.

De eerwaarde heer p.a.J. de snoo te Druten per 1 september

2012 eervol ontslag verleend als diaken van de Pastorale

Eenheid WAD te Dreumel en van de parochies H. Lambertus te

Maasbommel, H. Donatus te Altforst, H. Servatius te Appeltern,

H. Alphonsus te Beneden-Leeuwen en H. Willibrordus te Boven-

Leeuwen.

De zeereerwaarde heer drs. M.G.K. van de Wiel te Nijmegen

per 1 september 2012 eervol ontslag verleend als pastor van

de parochie H. Elisabeth te Grave.

De zeereerwaarde heer drs. H.W.a. Lenders te Tilburg per

1 september 2012 eervol ontslag verleend als pastoor van

de parochie Wederkomst van Christus (studentenparochie

Maranatha) te Tilburg.

De zeereerwaarde pater mr. drs. lic. M.J.a.M. peeters FSCB

te ’s-Hertogenbosch per 1 september 2012 benoemd tot

pastoor van de parochie Wederkomst van Christus (studen-

tenparochie Maranatha) te Tilburg en als studentenpastor

aan de Universiteit van Tilburg onder gelijktijdig eervol ontslag

als pastor van de parochies H. Maria en St. Jan evangelist te

’s-Hertogenbosch.

De heer e. Wever te ’s-Hertogenbosch per 1 september 2012

hernieuwde opdracht en zending als pastoraal werker ten

behoeve van het Straatpastoraat te ’s-Hertogenbosch.

De hoogeerwaarde heer R.F.G. Wilmink te Eindhoven per 1

september 2012 benoemd tot waarnemend pastoor van de

parochie H. Drie-eenheid te Veldhoven en H. Lambertus te

Meerveldhoven.

Op 8 oktober 2012 is overleden de zeereerwaarde pater

Jacobus petrus antonius alphonsus Maria van der Bom O.S.B.,

emeritus-pastor van de parochie Gestel-Zuid te Eindhoven.

Pater van der Bom werd geboren in Oudenbosch op 30 novem-

ber 1923 en tot priester van de Orde van St. Benedictus gewijd

op 17 december 1949. Per 15 september 1990 werd hij door

mgr. J. ter Schure sdb benoemd tot pastor van de parochie

Gestel-Zuid te Eindhoven met een speciale opdracht voor de

gelovigen die in de H. Lambertuskerk kerken, vanuit welke func-

tie hem per 1 november 2003 eervol ontslag werd verleend. Tot

kort voor zijn overlijden bleef hij in de H.Lambertuskerk assi-

stentie verrichten.

Moge hij rusten in vrede!

oktober19 (G): L Ef. 1,11-14; EV Lc. 12,1-720 (G): L Ef. 1, 15-23; EV Lc. 12,8-1221 (G): L Jes. 53,10-11; Antw. Ps. 33; TL Heb. 4,14-16; EV Mc. 10,35-4522 (G): L Ef. 2,1-10; EV Lc. 12,13-2123 (G): L Ef. 2,12-22; EV Lc. 12,35-3824 (G): L 3,2-12; EV Lc. 12,39-4825 (W): Kerkwijding van geconsacreerde kerken, waarvan de wijdingsdatum niet bekend is: L Jes. 56,1+6-7; Antw. Ps. 84; TL 1 Petr. 2,4-9; EV Joh. 10,22-3026 (G): L Ef. 4,1-6; EV Lc. 12,54-5927 (G): L Ef. 4,7-16; EV Lc. 13,1-928 (G): L Jer. 31,7-9; Antw. Ps. 126; TL Heb. 5,1-6; EV Mc. 10,46-5229 (G): L Ef. 4,32-5,8; EV Lc. 13,10-17; EV Lc. 13,10-1730 (G): L Ef. 5,21-33; EV Lc. 13,18-2131(G): L Ef. 6,1-9; EV Lc. 13,22-30

november1 (W): Allerheiligen: L Apok. 7,2-4+9-14; Antw. Ps. 24; TL 1 Joh. 3,1-3; EV Mt. 5,1-12a (IV)2 (P): Gedachtenis van alle overleden gelovigen: L Jes. 25,6a+7-9; Antw. Ps. 23; TL Apok. 21,1-5a+6b-7; EV Lc. 23,44-46+50+52+53+24,1-6a3 (G): L Fil. 1,18b-26; EV Lc. 14,1+7-114 (G): L Deut. 6,2-6; Antw. Ps. 18; TL Heb. 7,23-28; EV Mc. 12,28b-345 (G): L Fil. 2,1-4; EV Lc. 14,12-146 (W): L 2 Kor. 4,1-2+5-7; Antw. Ps. 67; EV Joh. 12,44-50 (IV)7 (W): H. Willibrordus, bisschop, verkondiger van ons geloof, patroon van de Nederlandse Kerkprovincie: L Jes. 52,7-10; Antw. Ps. 96; TL Heb. 13,7-9a+15-17a; EV Mc. 16,15-208 (G): L Fil. 3,3-8a; EV Lc. 15,1-109 (W): Kerkwijding van de Basiliek van Sint Jan van Lateranen: L Ez. 47,1-2+8-9+12; Antw. Ps. 46; EV Joh. 2,13-22 (IV)10 (W): L Fil. 4,10-19; EV Lc. 16,9-1511 (G): L 1 Kon. 17,10-16; Antw. Ps. 146; TL Heb. 9,24-28; EV Mc. 12,38-4412 (R): L Tit. 1,1-9; EV Lc. 17,1-613 (G): L Tit. 2,1-8+11-14; EV Lc. 17,7-1014 (G): L Tit. 3,1-7; EV Lc. 17,11-1915 (G): L Filemon 7-20; EV Lc. 17,20-2516 (G): L 2 Joh. 4-9; EV Lc. 17,26-3717 (W): L 3 Joh. 5-8; EV Lc. 18,1-818 (G): L Dan. 12,1-3; Antw. Ps. 16; TL Heb. 10,11-14+18; EV Mc. 13,24-3219 (G): L Apok. 1,1-4+2,1-5a; EV Lc. 18,35-4320 (G): L Apok 3,1-6+14-22; EV Lc. 19,1-1021 (W): L Apok. 4,1-11; EV Lc. 19,11-2822 (R): L Apok. 5,1-10; EV Lc. 19,41-4423 (G): L Apok. 10,8-11; EV Lc. 19,45-4824 (R): L Apok. 11,4-12; EV Lc. 20,27-4025 (W): Christus, Koning van het heelal: L Dan. 7,13-14; Antw. Ps. 93; TL Apok. 1,5-8; EV Joh. 18,33b-3726 (G): L Apok. 14,1-3+4b-5; EV Lc. 21,1-427 (G): L Apok. 14,14-19; EV Lc. 21,5-1128 (G): L Apok. 15,1-4; EV Lc. 21,12-1929 (G): L Apok. 18,1-2+21-23+19,1-3+9a; EV Lc. 21,20-2830 (R): H. Andreas, apostel: L Rom. 10,9-18; Antw. Ps. 19; EV Mt. 4,18-22 (IV)

Het Bisdomblad is het officiële nieuws- en informatiemagazine van het Bisdom van ’s-Hertogenbosch. (ISSN 1384-220X)

Hoofdredactie: J.G.P.G. van EedenEindredactie: J.G.P.G. van EedenRedactie: E. Kleinpenning, Th. Schepens, N. van der Sluis.

Aan dit nummer werkten verder mee:M. van Beers, Zr. M. Bouman cps, Dienst Liturgie, K. van Hasselt, Mgr. J. Hendriks, Mgr. A. Hurkmans, Y. Koopman-Snep, Mgr. J. Schröder.Beeld/Fotografie: Archief Bisdom (p. 6), Jaap van Eeden (p. 5,8, 9,12,26,27), Ruud van Giffen (p. 20), KNA-Bild (p. 1,10), Mars Distribution (p. 22) Wim Koopman (p. 24,25), Cor Sinnema (p. 13) Webgallery of Art (p.28).Adres redactie:Parade 11, ’s-Hertogenbosch.Telefoon: 073-5232042Fax: 073-6136850E-mail: redactie@bisdomblad.nlwww.bisdomdenbosch.nlAdres administratie/Correspondentie-adres: Postbus 1333, 5200 BJ ’s-Hertogenbosch.E-mail: redactie@bisdomblad.nlING: 1108695Advertentie-verkoop: HMS Mediaexploitatie, Afdeling adver-tenties Postbus 1611, 5200 BR ’s-Hertogenbosch;Tel 073-7507060; uitgeverij@hms-denbosch.nlVormgeving: Beelenkamp Ontwerpers Tilburg.Druk: RotoSmeets Eindhoven

ABONNEMENTEN2012 is de laatste jaargang van het Bisdomblad, daarom worden geen abonnementen meer afgesloten. Losse nummers kosten € 2,50 (excl. porto).

OVERNEMENArtikelen in het Bisdomblad mogen vrij worden overgenomen in paro-chiebladen, illustraties alleen als vooraf schriftelijk toestemming is verleend door de redactie.

COPYRIGHTVoor de bijbelteksten is gebruik gemaakt van de Willibrordvertaling, waarvan het copyright berust bij de Katholieke Bijbel Stichting te Den Bosch.

De uit polyethyleen vervaardigde verpakking van het Bisdomblad is onschadelijk in de vuilverbranding en niet van invloed op de kwaliteit van het grondwater. Polyethyleen is uitstekend te recyclen.

agenda van mgr. Hurkmans agenda van mgr. MutsaertsBenoemingen en ontslagenVervolg pag 29

Gregoriaans benefietconcert tegen mensenhandelOp zaterdagmiddag 13 oktober 2012 houdt de Stichting

Religieuzen Tegen Vrouwenhandel (www.srtv.info) in de

Janskerk te Utrecht een concert ter gelegenheid van de

Europese dag tegen mensenhandel. Het concert wordt

uitgevoerd door de Nijmeegse Schola Cantorum Karolus

Magnus onder leiding van Stan Hollaardt. De Nationaal

Rapporteur Mensenhandel, mw. Corinne Dettmeijer, zal

tijdens dit concert een korte inleiding houden.

De gezangen zijn bedoeld als een ‘Gregorian memorial to female victims of violence’,

een eerbetoon aan de vrouwen die overal op de wereld slachtoffer zijn geworden

en nog worden van geweld, zowel in oorlogssituaties als in het leven van alledag.

Centraal staan vrouwelijke slachtoffers van geweld, van het Oude Testament tot van-

daag de dag. Om deze vrouwen te gedenken, is er een ‘herdenkingsritueel’ geconstru-

eerd, waarin gregoriaanse gezangen worden afgewisseld met voorgelezen teksten over

geweld en misbruik. Tijdens het concert worden de teksten in het Engels voorgelezen.

De Nederlandse vertaling kunt u volgen in het programmaboekje.

Meer informatie: Stichting Religieuzen Tegen Vrouwenhandel, St. Janssingel 92, 5211

DA ’s-Hertogenbosch, srtv@srtv.info of 073-6154444

...................................

in memoriam

31Bisdomblad oktober 201230 Bisdomblad oktober 2012

oktoberVrijdag 26 oktoberVergadering NKS

Zaterdag 27 oktoberH. Mis kathedraal (kostersdag)

Zondag 28 oktober9.00 uur: en 11.00 uur: uur: HH. Missen

Meerveldhoven

Maandag 29 oktoberSymposium Jaar van het Geloof (Provinciehuis Den

Bosch)

Dinsdag 30 oktoberExcursie met dekens

novemberDonderdag 1 novemberAllerheiligenmis Meerveldhoven

Vrijdag 2 novemberAllerzielenmis Orthen

Zaterdag 3 november19.00 uur: uur: H. Mis Meerveldhoven

Zondag 4 november 11.00 uur: uur: Vormselmis Frater Andreasparochie

Tilburg;

Katholieke Jongeren Dag, Maaspoort Den Bosch

Donderdag 8 novemberStafvergadering

Zaterdag 10 november12.00 uur: uur: Diakenwijding kathedraal

Zondag 11 november 10.00 uur: uur: Vormselmis Luciaparochie Mierlo

Dinsdag 13 novemberBisschoppenconferentie

Donderdag 15 novemberStafvergadering

Zondag 18 november 10.00 uur: uur: Vormselmis Vredeskerk Tilburg;

16.00 uur: uur: Professie broeder Hugo te

Groningen

Maandag 19 novemberVergadering Officium Iuventutis te Utrecht

Donderdag 22 novemberStafvergadering en dekensvergadering

Vrijdag 23 november 19.00 uur: uur: Vormselmis Servatiuskerk Schijndel

Zaterdag 24 november19.00 uur: uur: Vormselmis Heeze

25 t/m 30 november:Retraite (Clervaux)

oktoberMaandag 29 oktober 9.00 uur - 10.30 uur: Lesgeven op het

seminarie

12.15-17.00 uur: Onderwijssymposium op

het provinciehuis te ’s-Hertogenbosch;

17.00 uur: Kapittel Ridders van het Heilig

Graf

Dinsdag 30 oktoberJaarlijks uitstapje met de dekens

novemberWoensdag 1 november19.00 uur: Pontificale Eucharistie

St. Janskathedraal vanwege Allerheiligen

Donderdag 8 november9.00 uur: H. Mis St. Janskathedraal

10.00 uur: Stafvergadering

Vrijdag 9 november19.30 uur: H. Vormsel in Zaltbommel en

Rossum

Zaterdag 10 november12.00 uur: Permanente en transeunte

diakenwijding in de St. Janskathedraal

Zondag 11 november10.30 uur: H. Mis b.g.v. het 100-jarig

bestaan van de St. Martinuskerk te Cuijk

Maandag 12 november11.00 uur:-14.00 uur: Priesterraad

Ridders van het Heilig Graf

Dinsdag 13 novemberBisschoppenconferentie in Utrecht

Donderdag 15 november9.00 uur: H. Mis St. Janskathedraal

10.00 uur: Stafvergadering

Vrijdag 16 november14.30 uur: Uitreiking boek over

Kartuizerklooster (St. Oedenrode)

Zaterdag 17 november12.30 uur: H. Mis St. Janskathedraal

Zondag 18 november17.00 uur: Installatie studentenpastor M.

Peeters in Tilburg

Donderdag 22 november9.00 uur: H. Mis St. Janskathedraal;

10.00 uur: Stafvergadering;

13.30 uur: Dekenoverleg

Vrijdag 23 november18.00 uur: H. Vormsel Titus

Brandsmaparochie te Oss

Lezingenschema

De weleerwaarde heer drs. s.J.M. schevers te Hedel per 1 sep-

tember 2012 benoemd tot kapelaan van de Pastorale Eenheid

Bommelerwaard en daaronder vallende parochies.

De eerwaarde heer p.a.J. de snoo te Druten per 1 september

2012 eervol ontslag verleend als diaken van de Pastorale

Eenheid WAD te Dreumel en van de parochies H. Lambertus te

Maasbommel, H. Donatus te Altforst, H. Servatius te Appeltern,

H. Alphonsus te Beneden-Leeuwen en H. Willibrordus te Boven-

Leeuwen.

De zeereerwaarde heer drs. M.G.K. van de Wiel te Nijmegen

per 1 september 2012 eervol ontslag verleend als pastor van

de parochie H. Elisabeth te Grave.

De zeereerwaarde heer drs. H.W.a. Lenders te Tilburg per

1 september 2012 eervol ontslag verleend als pastoor van

de parochie Wederkomst van Christus (studentenparochie

Maranatha) te Tilburg.

De zeereerwaarde pater mr. drs. lic. M.J.a.M. peeters FSCB

te ’s-Hertogenbosch per 1 september 2012 benoemd tot

pastoor van de parochie Wederkomst van Christus (studen-

tenparochie Maranatha) te Tilburg en als studentenpastor

aan de Universiteit van Tilburg onder gelijktijdig eervol ontslag

als pastor van de parochies H. Maria en St. Jan evangelist te

’s-Hertogenbosch.

De heer e. Wever te ’s-Hertogenbosch per 1 september 2012

hernieuwde opdracht en zending als pastoraal werker ten

behoeve van het Straatpastoraat te ’s-Hertogenbosch.

De hoogeerwaarde heer R.F.G. Wilmink te Eindhoven per 1

september 2012 benoemd tot waarnemend pastoor van de

parochie H. Drie-eenheid te Veldhoven en H. Lambertus te

Meerveldhoven.

Op 8 oktober 2012 is overleden de zeereerwaarde pater

Jacobus petrus antonius alphonsus Maria van der Bom O.S.B.,

emeritus-pastor van de parochie Gestel-Zuid te Eindhoven.

Pater van der Bom werd geboren in Oudenbosch op 30 novem-

ber 1923 en tot priester van de Orde van St. Benedictus gewijd

op 17 december 1949. Per 15 september 1990 werd hij door

mgr. J. ter Schure sdb benoemd tot pastor van de parochie

Gestel-Zuid te Eindhoven met een speciale opdracht voor de

gelovigen die in de H. Lambertuskerk kerken, vanuit welke func-

tie hem per 1 november 2003 eervol ontslag werd verleend. Tot

kort voor zijn overlijden bleef hij in de H.Lambertuskerk assi-

stentie verrichten.

Moge hij rusten in vrede!

oktober19 (G): L Ef. 1,11-14; EV Lc. 12,1-720 (G): L Ef. 1, 15-23; EV Lc. 12,8-1221 (G): L Jes. 53,10-11; Antw. Ps. 33; TL Heb. 4,14-16; EV Mc. 10,35-4522 (G): L Ef. 2,1-10; EV Lc. 12,13-2123 (G): L Ef. 2,12-22; EV Lc. 12,35-3824 (G): L 3,2-12; EV Lc. 12,39-4825 (W): Kerkwijding van geconsacreerde kerken, waarvan de wijdingsdatum niet bekend is: L Jes. 56,1+6-7; Antw. Ps. 84; TL 1 Petr. 2,4-9; EV Joh. 10,22-3026 (G): L Ef. 4,1-6; EV Lc. 12,54-5927 (G): L Ef. 4,7-16; EV Lc. 13,1-928 (G): L Jer. 31,7-9; Antw. Ps. 126; TL Heb. 5,1-6; EV Mc. 10,46-5229 (G): L Ef. 4,32-5,8; EV Lc. 13,10-17; EV Lc. 13,10-1730 (G): L Ef. 5,21-33; EV Lc. 13,18-2131(G): L Ef. 6,1-9; EV Lc. 13,22-30

november1 (W): Allerheiligen: L Apok. 7,2-4+9-14; Antw. Ps. 24; TL 1 Joh. 3,1-3; EV Mt. 5,1-12a (IV)2 (P): Gedachtenis van alle overleden gelovigen: L Jes. 25,6a+7-9; Antw. Ps. 23; TL Apok. 21,1-5a+6b-7; EV Lc. 23,44-46+50+52+53+24,1-6a3 (G): L Fil. 1,18b-26; EV Lc. 14,1+7-114 (G): L Deut. 6,2-6; Antw. Ps. 18; TL Heb. 7,23-28; EV Mc. 12,28b-345 (G): L Fil. 2,1-4; EV Lc. 14,12-146 (W): L 2 Kor. 4,1-2+5-7; Antw. Ps. 67; EV Joh. 12,44-50 (IV)7 (W): H. Willibrordus, bisschop, verkondiger van ons geloof, patroon van de Nederlandse Kerkprovincie: L Jes. 52,7-10; Antw. Ps. 96; TL Heb. 13,7-9a+15-17a; EV Mc. 16,15-208 (G): L Fil. 3,3-8a; EV Lc. 15,1-109 (W): Kerkwijding van de Basiliek van Sint Jan van Lateranen: L Ez. 47,1-2+8-9+12; Antw. Ps. 46; EV Joh. 2,13-22 (IV)10 (W): L Fil. 4,10-19; EV Lc. 16,9-1511 (G): L 1 Kon. 17,10-16; Antw. Ps. 146; TL Heb. 9,24-28; EV Mc. 12,38-4412 (R): L Tit. 1,1-9; EV Lc. 17,1-613 (G): L Tit. 2,1-8+11-14; EV Lc. 17,7-1014 (G): L Tit. 3,1-7; EV Lc. 17,11-1915 (G): L Filemon 7-20; EV Lc. 17,20-2516 (G): L 2 Joh. 4-9; EV Lc. 17,26-3717 (W): L 3 Joh. 5-8; EV Lc. 18,1-818 (G): L Dan. 12,1-3; Antw. Ps. 16; TL Heb. 10,11-14+18; EV Mc. 13,24-3219 (G): L Apok. 1,1-4+2,1-5a; EV Lc. 18,35-4320 (G): L Apok 3,1-6+14-22; EV Lc. 19,1-1021 (W): L Apok. 4,1-11; EV Lc. 19,11-2822 (R): L Apok. 5,1-10; EV Lc. 19,41-4423 (G): L Apok. 10,8-11; EV Lc. 19,45-4824 (R): L Apok. 11,4-12; EV Lc. 20,27-4025 (W): Christus, Koning van het heelal: L Dan. 7,13-14; Antw. Ps. 93; TL Apok. 1,5-8; EV Joh. 18,33b-3726 (G): L Apok. 14,1-3+4b-5; EV Lc. 21,1-427 (G): L Apok. 14,14-19; EV Lc. 21,5-1128 (G): L Apok. 15,1-4; EV Lc. 21,12-1929 (G): L Apok. 18,1-2+21-23+19,1-3+9a; EV Lc. 21,20-2830 (R): H. Andreas, apostel: L Rom. 10,9-18; Antw. Ps. 19; EV Mt. 4,18-22 (IV)

Het Bisdomblad is het officiële nieuws- en informatiemagazine van het Bisdom van ’s-Hertogenbosch. (ISSN 1384-220X)

Hoofdredactie: J.G.P.G. van EedenEindredactie: J.G.P.G. van EedenRedactie: E. Kleinpenning, Th. Schepens, N. van der Sluis.

Aan dit nummer werkten verder mee:M. van Beers, Zr. M. Bouman cps, Dienst Liturgie, K. van Hasselt, Mgr. J. Hendriks, Mgr. A. Hurkmans, Y. Koopman-Snep, Mgr. J. Schröder.Beeld/Fotografie: Archief Bisdom (p. 6), Jaap van Eeden (p. 5,8, 9,12,26,27), Ruud van Giffen (p. 20), KNA-Bild (p. 1,10), Mars Distribution (p. 22) Wim Koopman (p. 24,25), Cor Sinnema (p. 13) Webgallery of Art (p.28).Adres redactie:Parade 11, ’s-Hertogenbosch.Telefoon: 073-5232042Fax: 073-6136850E-mail: redactie@bisdomblad.nlwww.bisdomdenbosch.nlAdres administratie/Correspondentie-adres: Postbus 1333, 5200 BJ ’s-Hertogenbosch.E-mail: redactie@bisdomblad.nlING: 1108695Advertentie-verkoop: HMS Mediaexploitatie, Afdeling adver-tenties Postbus 1611, 5200 BR ’s-Hertogenbosch;Tel 073-7507060; uitgeverij@hms-denbosch.nlVormgeving: Beelenkamp Ontwerpers Tilburg.Druk: RotoSmeets Eindhoven

ABONNEMENTEN2012 is de laatste jaargang van het Bisdomblad, daarom worden geen abonnementen meer afgesloten. Losse nummers kosten € 2,50 (excl. porto).

OVERNEMENArtikelen in het Bisdomblad mogen vrij worden overgenomen in paro-chiebladen, illustraties alleen als vooraf schriftelijk toestemming is verleend door de redactie.

COPYRIGHTVoor de bijbelteksten is gebruik gemaakt van de Willibrordvertaling, waarvan het copyright berust bij de Katholieke Bijbel Stichting te Den Bosch.

De uit polyethyleen vervaardigde verpakking van het Bisdomblad is onschadelijk in de vuilverbranding en niet van invloed op de kwaliteit van het grondwater. Polyethyleen is uitstekend te recyclen.

agenda van mgr. Hurkmans agenda van mgr. MutsaertsBenoemingen en ontslagenVervolg pag 29

Gregoriaans benefietconcert tegen mensenhandelOp zaterdagmiddag 13 oktober 2012 houdt de Stichting

Religieuzen Tegen Vrouwenhandel (www.srtv.info) in de

Janskerk te Utrecht een concert ter gelegenheid van de

Europese dag tegen mensenhandel. Het concert wordt

uitgevoerd door de Nijmeegse Schola Cantorum Karolus

Magnus onder leiding van Stan Hollaardt. De Nationaal

Rapporteur Mensenhandel, mw. Corinne Dettmeijer, zal

tijdens dit concert een korte inleiding houden.

De gezangen zijn bedoeld als een ‘Gregorian memorial to female victims of violence’,

een eerbetoon aan de vrouwen die overal op de wereld slachtoffer zijn geworden

en nog worden van geweld, zowel in oorlogssituaties als in het leven van alledag.

Centraal staan vrouwelijke slachtoffers van geweld, van het Oude Testament tot van-

daag de dag. Om deze vrouwen te gedenken, is er een ‘herdenkingsritueel’ geconstru-

eerd, waarin gregoriaanse gezangen worden afgewisseld met voorgelezen teksten over

geweld en misbruik. Tijdens het concert worden de teksten in het Engels voorgelezen.

De Nederlandse vertaling kunt u volgen in het programmaboekje.

Meer informatie: Stichting Religieuzen Tegen Vrouwenhandel, St. Janssingel 92, 5211

DA ’s-Hertogenbosch, srtv@srtv.info of 073-6154444

...................................

in memoriam

31Bisdomblad oktober 201230 Bisdomblad oktober 2012

pr iesterseminar ie

diakenople id ing

vormingscentrum

“Nadenken over je toekomst is een boeiende weg die meestal al begint als je op de middelbare school richting het eindexamen gaat. Sommigen weten al heel vroeg wat ze willen, anderen hebben wat meer tijd nodig. De vraag naar je toekomst speelt een grote rol bij de keuzes die je op school maakt. Wat wil ik? Wat kan ik? Waar wil ik mijn leven aan geven? Of meer nog: aan wie wil ik mijn leven geven? En ook: wie doet er een appel op mij? Elke tijd opnieuw roept God mensen, ook nu! Jezus riep in zijn tijd de twaalf apostelen midden uit het volk. Zo zijn er ook nu jonge mensen die de roepstem van Christus horen en Hem willen volgen. Het Sint-Janscentrum biedt een omgeving waarin je in alle rust je roeping serieus nader kunt bevragen en waar je wordt opgeleid tot priester van Gods Kerk in de 21ste eeuw.”

Pastoor René Wilmink Eindhoven

Het priesterschap: waarom jij niet?

Naam / Achternaam:Geboortedatum:Adres:Postcode en woonplaats: Tel.nr.:E-mail:

Ik wil graag: Informatie over de priesteropleiding Kennismaken met de opleiding Deelnemen aan de roepingendagen

Ben je geïnteresseerd?

Vul dan de bon in en stuur naar:

Rector F. De RyckePapenhulst 45211 LC ’s-Hertogenbosch☎: 073 - 613 20 00

info@sint-janscentrum.nlwww.sint-janscentrum.nl

R.K. Instelling SonniusNL: 22.52.03.022; BE: 521-0053201-65