Biotoopstudie De Kerkepanne - Inter-esse · het verrichten van een biotoopstudie. Algemeen valt op...

De Kerkepanne

BIOTOOP VOOR DE CURSUS NATUURGIDS

VAN HET CENTRUM VOOR NATUURBESCHEMINGSEDUCATIE

GROEP BLANKAART-WOUMEN 1996-1997

PETER VANDENBERGHE

Biotoop: De Kerkepanne

Cursus Natuurgids 1996-1997

2

1. INLEIDING........................................................................................................................................................3

2. TOPONIEM .......................................................................................................................................................3

3. CARTOGRAFISCHE SITUATIE VAN HET HUIDIGE KERKEPANNEBOS.........................................3

4. GEOLOGIE........................................................................................................................................................3

5. SITUERING .......................................................................................................................................................4

6. ILLUSTRATIES ................................................................................................................................................6

7. WAARNEMINGEN ..........................................................................................................................................9

7.1 VOGELS...........................................................................................................................................................9 7.2 ZOOGDIEREN...................................................................................................................................................9 7.3 PLANTEN.........................................................................................................................................................9 7.4 INSEKTEN ......................................................................................................................................................11

8. DAGBOEK .......................................................................................................................................................12

9. BIBLIOGRAFIE..............................................................................................................................................14



3

1. Inleiding “De Kerkepanne” is een klein biotoop van ong. 6 Ha, begrensd door de Koksijdeweg, de Noorddreef en de Houtsaegerduinen (zie situering). Het gebied is eigendom van de heer Florizoone, doch vrij toegankelijk voor het publiek. Veel wandelaars ben ik echter niet tegengekomen gedurende mijn bezoeken in het laatste half jaar. Ruiters daarentegen, maken frequent gebruik van de paden die door het bos lopen. Over het algemeen is het gebied zeer dicht begroeid, met in het midden een open plaats. De omvangrijke vegetatie maakt het een uitermate geschikt als broedplaats voor talrijke vogels.

2. Toponiem Afkomstig van het daar gesitueerde gehucht ‘Kerckepanne’ waar in 1783 gepoogd werd een vissersnederzetting Jozefsdorp op te richten. Uit documenten en foto’s van rond die periode valt op te maken dat de Kerckepanne een veel grotere oppervlakte bestreek.

3. Cartografische situatie van het huidige Kerkepannebos Volgens de kabinetskaart van Graaf de Ferraris (1771-1777) bestaat het gebied uitsluitend uit duinen. Op de Poppkaart van Adinkerke (ong. 1850) zien we de kadastrale structuur van het voornoemde Jozefsdorp. Het huidige bos staat aangegeven als één groot kadastraal perceel; de (nu verdwenen) akkertjes langs de straatzijde als een reeks van zestal perceeltjes. Op de kaart van Vandermaelen (1854) wordt het gebied weergegeven als duinen. Waarschijnlijk was de kaart van Vandermaelen het jaar van uitgave reeds voorbijgestreefd voor wat de ontwikkeling van de kuststrook betreft. De topografische kaart van N.G.I. (1860) toont aan dat het gebied een omwald perceel is waarbinnen langs de huidige straatzijde een smalle strook akkertjes zichtbaar is. Het hoofdperceel is met bomen of struiken begroeid. De topografische kaart van N.G.I. (1880) heeft dezelfde situatie weer als in 1860, maar nu blijken twee parallelle dreven het bosgedeelte te doorkruisen.

4. Geologie Uit een technische studie van MOS-RHOON (Nederland 1993) in het kader van een collectorleiding (Aquafin) valt op de maken dat in de bodem onder het Kerkepannebos twee watervoerende lagen aanwezig zijn die op ong. 5m. diepte gescheiden worden door een storingslaag samengesteld uit twee zand-leemlagen met daar tussenin een compacte kleilaag van variërende dikte. Dit impliceert een vrijwel permanente vochtige bodem (relativeren want storingslaag hier en daar geperforeerd).

fig. 1



4

5. Situering

fig. 2

fig. 3



5

De Kerkepanne

A Zeer dichte begroeiing (4 lagen goed onwikkeld)B Bomen zonder struikenC StruikenD Open (kruiden, gras)

Staatsnatuurreservaat Houtsaegerduinen

C C A D

A B B B D

D A/B

A A A

B

A A D

Parking

Koksijdeweg

Lengte : ong. 290 mBreedte : ong. 195 m

fig. 4



6

6. Illustraties Volgende foto werd getrokken aan de parkingzijde van de Kerkepanne. In dit gedeelte zijn veel bomen overwoekerd door klimop.

fig. 5

Het open gedeelte in het midden van het Kerkepannebos. Hier is nog duidelijk waar te nemen dat de bodem nog zeer zanderig is.

fig. 6



7

De duidelijk waarneembare paden worden hoofdzakelijk betreden door paarden.

fig. 7

Hoewel het een klein biotoop is, is er een zeer dichte begroeiing op verschillende plaatsen. De 4 verschillenden lagen (moslaag, kruidlaag, struiklaag en boomlaag) zijn op die plaatsen tegelijkertijd aanwezig.

fig. 8



8

Een tweede open plaats bij de gastoren biedt plaats aan verschillende kleinere plantensoorten.

fig. 9



9

7. Waarnemingen VK: Voorkomen in de regio. Voorkomen Beschrijving A.A.A. uiterst algemeen A.A. zeer algemeen A. algemeen V.A. vrij algemeen V.Z. vrij zeldzaam Z. zeldzaam Z.Z. zeer zeldzaam Z.Z.Z. uiterst zeldzaam

7.1 Vogels Nederlandse naam Latijnse naam Familie VK Ekster Pica pica V.A. Fazant Phasianus colchicus Fazanten V.A. Grasmus Sylvia Communis Zangers A. Groene Specht Picus viridis Spechten V.A. Grote Bonte Specht Dendrocopos major Spechten V.A. Havik Accipter gentilils Sperwers Z.Z. Holenduif Columba oenas Duiven A. Houtduif Columba palumbus Duiven A. Koekoek Curculus canorus Koekoeken V.A. Koolmees Parus major Mezen A.A. Merel Turdus merula Lijsters A. Pimpelmees Parus caeruleus Mezen A. Roodborst Erithacus rubecula Lijsters A. Tjiftjaf Phylloscopus collybita A.A.A. Wielewaal Oriolus oriolus Wielewalen Z. Winterkoning Troglodytes troglodytes A. Zwarte Kraai Corvus corone Kraaien A. Zwartkop Sylvia atricapilla Zangers A.

7.2 Zoogdieren Nederlandse naam Latijnse naam Familie VK Mol Talpa europaea Talpidae A. Egel Erinaceus europaeus A.

7.3 Planten Nederlandse naam Latijnse naam Familie VK Aalbes Ribes rubrum Steenbreekfamilie Akkerklaver Trifolium aureum Vlinderbloemenfamilie V.A. Amerikaanse eik Quercus rubra Beukenfamilie A. Avondkoekoeksbloem Silene latifolia Anjerfamilie A.A. Bereklauw Heracleum Schermbloemenfamilie V.A. Bijvoet Artemisia vulgaris Composietenfamilie V.A. Bochtige klaver Trifolium medium Vlinderbloemenfamilie A. Boerenwormkruid Tanacetum vulgare Composietenfamilie A.



10

Bosroos Rosa arvennsis Rozenfamilie A. Bosvergeet-mij-nietje Myosotis sylvatica Ruwbladigenfamilie Z. Canadapopulier Populus canadensis Wilgenfamilie A.A.A. Dagkoekoeksbloem Silene dioica; Melandrium rubrum Anjerfamilie A. Dauwbraam Rubus caesius Rozenfamilie A.A. Duindoorn Hippophae rhamnoides Olijfwilgfamilie V.A. Duindravik Bromus thominei Grassenfamilie V.A. Duinreigersbek Erodium cicutarium Ooievaarsbekfamilie V.A. Duinroosje Rosa pimpinellifolia Rozenfamilie Z. Duinsterretjesmos Tortula Ruralis V.A. Echte kamille Matricaria recutita Composietenfamilie A. Els Alnus Berkenfamilie A. Engels raaigras Lolium perenne Grassenfamilie A.A. Fluitekruid Anthriscus sylvestris Schermbloemenfamilie A. Franse roos Rosa gallica Rozenfamilie A. Geel nagelkruid Geum urbanum Rozenfamilie Geel walstro Galium verum Walstrofamilie V.Z. Gele dovennetel Lamium galeobdolon Lipbloemenfamilie V.A. Gewone braam Rubus fruticosus Rozenfamilie A. Gewone ereprijs Veronica chamaedrys Helmkruidfamilie A. Gewone es Fraxinus exelsior Olijffamilie A. Gewone esdoorn Acer pseudoplatanus Esdoornfamilie A.A.A. Gewone ossetong Anchusa officinalis Ruwbladigenfamilie A. Gewone reigersbek Erodium cicutarium Ooievaarsbekfamilie A. Gewone smeerwortel Symphytum officinale Ruwbladigenfamilie A. Gewone vlier Sambucus nigra A.A. Gewone vogelmelk Ornithogalum umbellatum Leliefamilie V.Z. Gewoon duizendblad Achillea millefolium Composietenfamilie A.A. Gewoon sneeuwklokje Galanthus nivalis Narcissenfamilie Z.Z. Gewoon speenkruid Ranunculus ficaria bulbifer Ranonkelfamilie Z. Grauwe abeel Populus canescens Wilgenfamilie V.A. Grauwe wilg Salix cinerea Wilgenfamilie A.A. Grote brandnetel Urtica Brandnetelfamilie A.A. Grote kaardebol Dipsacus fullonum Kaardebolfamilie V.Z. Grote klaproos Papaver rhoeas Papaverfamilie Z. Grote teunisbloem Oenothera crythrosepala Teunisbloemfamilie A. Grote weegbree Plantago major Weegbreefamilie A. Grote zandkool Diplotaxis tenuifolia Kruisbloemenfamilie A. Heermoes Equisetum arvense Paardestaartenfamilie V.A. Heggerank Bryonia cretica subsp. dioica Komkommerfamilie Z. Heggewikke Vicia sepium Vlinderbloemenfamilie A. Hondsdraf Glechoma hederacea Lipbloemenfamilie A. Hondsroos Rosa canina Rozenfamilie V.A. Italiaanse aronskelk Arum italicum Miller Aronskelkfamilie Z. Jacobskruiskruid Senecio jacobaea Composietenfamilie V.Z. Judasoor Auricularia auricula-judae Auricularia V.A. Kleefkruid Galium aparine Walstrofamilie A.A. Kleine Klit Arctium minus Composietenfamilie A. Kleverige reigersbek Erodium glutinosum Ooievaarsbekfamilie V.A. Klimop Hedera helix Klimopfamilie A. Klit Arctium Composietenfamilie V.A. Konigskaars Verbascum thapsus Helmkruidfamilie V.A. Kromhals Lycopsis arvensis Ruwbladigenfamilie A. Kruipende boterbloem Ranunculus repens Ranonkelfamilie A. Kruipwilg Salix repens Wilgenfamilie A. Kruisbes Ribes uva-crispa Steenbreekfamilie Look-zonder-look Alliaria petiolata Kruisbloemenfamilie A.A. Maarts viooltje Viola odorata Viooltjesfamilie A. Mannetjesvaren Dryopteris filix-mas Niervarenfamilie A.



11

Meidoorn (Eenstijlige) Crataegus monogyna A. Melganzevoet Chenopodium album Ganzevoetfamilie A. Noorse esdoorn Acer platanoides Esdoornfamilie V.A. Ooievaarsbek Geranium Ooievaarsbekfamilie A. Paardebloem Taraxacum Composietenfamilie A. Paarse dovennetel Lamium purpureum Lipbloemenfamilie A. Robertskruid Geranium robertianum Ooievaarsbekfamilie A.A. Ruwe iep (Olm) Ulmus gladra Iepenfamilie - Olmenfamilie V.A. Schermhavikskruid Hieracium umbellatum Composietenfamilie A. Scherpe boterbloem Ranunculus acris Ranonkelfamilie A. Schietwilg Salix alba Wilgenfamilie A. Schijfkamille Matricaria discoidea Composietenfamilie A. Sint-Janskruid Hypericum perforatum Hertshooifamilie A. Smalle weegbree Plantago lanceolata Weegbreefamilie A.A. Speerdistel Cirsium vulgare Composietenfamilie Z.Z. Stinkende gouwe Chelidonium majus Papaverfamilie A.A.A. Straatgras Poa annua Grassenfamilie A.A. Viltig kruiskruid Senecio erucifolius Composietenfamilie V.A. Vogelmuur Stellaria media Anjerfamilie A. Vogelwikke Vicia cracca Vlinderbloemenfamilie A. Vroegeling Erophila Kruisbloemenfamilie A. Wilde akelei Aquilega vulgaris Ranonkelfamilie A. Wilde hyacint Scilla non-scripta Leliefamilie Z. Witte abeel Populus alba Wilgenfamilie A. Witte dovenetel Lamium Lipbloemenfamilie A. Witte klaver Trifolium repens Vlinderbloemenfamilie A.A. Witte winterpostelein Claytonia perfoliata Posteleinfamilie A. Zachte dravik Bromus hordeaceus Grassenfamilie V.Z. Zandzegge Carex arenaria Cypergrassenfamilie V.A. Zevenblad Aegopodium podagraria Schermbloemenfamilie A. Zilverschoon Potentilla anserina Rozenfamilie A. Zuring Rumex Duizendknoopfamilie V.A. Zwarte els Alnus glutinosa Berkenfamilie A.A.

7.4 Insekten Nederlandse naam Latijnse naam Familie Orde VK Aardhommel Bombus terristris A. Blinde Bij Eristalis tenax Zweefvliegen Tweevleugelingen A. Boomsprinkhaan Meconema thalassinum Sabelsprinkhanen A. Dagpauwoog Inachis io Ijsvogelvlinders en

vosachtigen Dag- en Nachtvlinders

A.

Klein geaderd witje Pieris napi Dagvlinders Dag- en Nachtvlinders

A.

Lysandra bellargus Lysandra bellargus Dagvlinders Dag- en Nachtvlinders

A.

Maartse vliegen A.A. Oranjetip Anthocharis cardamines A. Struiksprinkhaan Leptophyes punctatissima Sabelsprinkhanen A.



12

8. Dagboek Datum Referentie Inhoud 28 maart ’97 15:00 - 16:30

Inleidende wandeling.

Uit een eerste studie blijkt dat het gebied zeer interessant is voor het verrichten van een biotoopstudie. Algemeen valt op te merken dat er een zeer dichte begroeiing is. In het midden van het domein is en open plaats waar buiten gras ook verschillende kruiden zijn waar te nemen. Tevens blijkt dat zich verschillende vogels zich in het gebied aan het vestigen zijn.

31 maart ’97 10:00 - 12:00

Eerste inventaris opmaak.

Met de natuurgidsen Koen Verschoore en Marnix Lefranc werd een eerste inventaris van het gebied opgemaakt. Hierbij werd niet gelet op specifieke kenmerken. Deze eerste inventaris toont aan dat het gebied rijk is aan vogels-, planten- en boomsoorten. Daar meer vogels te horen zijn in de voormiddag leek het ons dan ook beter de wandeling in de voormiddag te houden. Bij het ledigen van een holte in een Vlier werden de larven van zweefvliegen gevonden. Een schema werd opgemaakt waar bepaalde vogels gezien en vooral gehoord werden. De resten van een Turkse Tortel werden gevonden. De kop ontbrak wat hoogstwaarschijnlijk veroorzaakt werd door een havik. Af en toe is ook al reeds een vlinder (Zandoogjes) te zien.

5 april ’97 15:00 - 17:00

Afbakening terrein. Het maken van een ruwe schatting van de oppervlakte van het terrein. Uittekenen van het terrein en vastleggen van alle wandelroutes op papier. Aan de zuidkant van het terrein zijn de bloempjes van Look-zonder-look reeds uitgekomen. Tevens werden een paar merels en eksters rond de open plaats in het midden van het terrein waargenomen. Er waren opvallend veel ruiters waar te nemen (3 groepen van 2 paarden). Bepaalde weggetjes laten zien dat het gebied regelmatig door paarden betreden wordt.

11 april ’97 19:45 - 20:30

Avondwandeling Enkele regelmatig voorkomende plantensoorten werden via de geïllustreerde flora gedetermineerd. Mijn gebrekkige kennis van planten maakt het me moeilijk een plant nauwkeurig te determineren. Dit wordt nog extra bemoeilijkt door het feit dat vele planten nog niet in bloei staan.

15 april ’97 10:00 - 11:30

Voorjaarswandeling De afgelopen week was het zeer mooi weer. Mijn vermoeden werd bevestigd dat er een aantal voorjaarsplanten reeds in bloei staan. Voorbeelden hiervan zijn Look-zonder-look, Witte dovennetel, Stinkende Gouwe. Ook worden steeds meer insekten waargenomen. Zowel vlinders, bijen en vliegen worden regelmatig waargenomen. Opvallend veel afgevallen bladeren van het afgelopen jaar zijn nog niet verteerd. Het feit de we een zeer droge winter achter de rug hebben zal hier waarschijnlijk de oorzaak van zijn.

18 april ’97 14:00 - 15:00

Algemene wandeling. Reeds een aantal Zandoogjes vliegen door het gebied. Ook Maartse vliegen worden regelmatig waargenomen. Het is nu opvallend dat de toppen van de bomen vroeger hun bladeren krijgen t.o.v. aan de takken aan de voet.

27 april ’97 Algemene wandeling Deze week is het eindelijk beginnen regenen. De lucht voelt



13

15:30 - 16:30 beduidend vochtiger aan. Verschillende planten zoals Robertskuid, Vogelmuur en Wilde hyacint staan in bloei en zijn nu gemakkelijker te determineren.

10 mei ’97 14:30 - 16:00

Algemene wandeling Veel nieuwe planten zijn in bloei gekomen, zoals Dag- en Avondkoekoeksbloem, Kruipende boterbloem, Robertskruid, Akelei, Kromhals en Schijfkamille. Opvallend veel ruiters in het bos, die het wandelen bemoeilijken. Op plaatsen waar de ruiters dikwijls passeren is het zand woelig. Ook moet opgelet worden voor de uitwerpselen van de paarden.

17 mei ’97 14:00 - 16:30

Algemene wandeling De Avondkoekoeksbloem is zeer algemeen verspreid. Ook nu is het opvallend dat de grote afwisseling van veel zon en regen ervoor zorgen dat er veel in korte tijd kan veranderen. Terug opvallend veel ruiters te zien. Bijna geen wandelaars aanwezig. Het domein wordt regelmatig gebruikt voor het geven van oefeningen met paarden.

19 mei ’97 14:00 - 15:00

Algemene wandeling Op verschillende plaatsen zijn reeds sprinkhanen te zien. Ik ben niet in staat ze te determineren. Ook zijn er opvallend veel blauwtjes te vinden.

30 mei ’97 20:30 - 21:30

Avondwandeling De boterbloem staat volop in bloei. Van Look zonder look zijn geen bloempjes meer te bespeuren.

6 juni ’97 20:00 - 21:00

Ochtendwandeling De bloempjes van kleefkruid zijn aan het uitkomen. Ook de grote brandnetel staat volop in bloei.

8 juni ’97 10:30 - 12:30

Algemene wandeling Nog steeds opvallend veel Avondkoekoeksbloemen te zien. Ook het Reigersbekje staat volop in bloei. Het winterkoningtje en tjiftjaff zijn goed te horen. Het pad aan de kant van de Houtsaegersduinen is onbewandelbaar geworden door een te sterke uitbreiding van Duindoorn.

13 juni ’97 10:00 - 12:00

Algemene wandeling Door de regen van de afgelopen dagen zijn een groot aantal paddestoelen uitgekomen. De grond is zeer vochtig en daar nog veel afgevallen bladeren van de afgelopen winter niet verteerd zijn, vormen ze een ideale bodem voor die paddestoelen.

29 juni ’97 19:00 - 20:30

Avondwandeling De bessen van de Gewone vlier beginnen zich te ontwikkelen.

8 augustus ’97 11:00 - 12:30

Algemene wandeling Het is bijna een maand geleden dat ik nog door het biotoop heb gewandeld. De struiklaag die begin juli nog zeer dik was is nu beduidend kleiner daar het zonlicht niet meer zo goed doorkomt door de bladeren van de talrijk aanwezige populieren. Er vliegen veel koolwitjes in het domein. Weinig vogels laten zich horen, waardoor het opvallend stiller is geworden.



14

9. Bibliografie Boeken • Bomen en struiken Reader’s Digest • De Panne Jacques Bauwens en Patrick Gevaert Lanno • Geïllustreerde Flora. Heimans, Heinsius en Thijsse Den Gulden Engel • Vlinders Reader’s Digest • Vogels Reader’s Digest • Vogels van Europa Lars Johnsson Tirion • Wat bloeit daar? D.Aichele Thieme • Wilde planten Reader’s Digest • Zoogdieren Reader’s Digest Tijdschriften • De Panne: Een natuur-lijke keuze • Kerkepannebos 1997 W. Slosse Foto’s • Fanny Beerens

Biotoopstudie De Kerkepanne - Inter-esse · het verrichten van een biotoopstudie. Algemeen valt op...

Documents

Transcript of Biotoopstudie De Kerkepanne - Inter-esse · het verrichten van een biotoopstudie. Algemeen valt op...